Авторлық аударма түпнұсқа мәтінді аударған авторлық аударма

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

«Туран-Астана» университеті

«ГУМАНИТАРЛЫ-ЗАҢ» ФАКУЛЬТЕТІ

«ӘЛУМЕТТІК-ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ТІЛДІК ПӘНДЕР» КАФЕДРАСЫ

6В02301-«Аударма ісі»

Өндірістік тәжірибе

ЕСЕБІ

3 курс күндізгі оқу курсы академиялық топ

Д-ПД-19-1

Бекен Кәмилә Мәлікқызы

Тәжірибе жетекшісі

Идрисова М. А.

Нұр-Сұлтан 2022ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

АУДАРМА ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМНЫҢ ТАРИХЫ . . . 4

АУДАРМА ТЕОРИЯСЫНЫҢ ПӘНІ, МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ . . . 7

АУДАРМА ТҮРЛЕРІ . . . 9

АУДАРМА - НЕГІЗГІ ТІЛДЕГІ ХАБАРЛАМАНЫ АУДАРАТЫН ТІЛДЕГІ ХАБАРЛАМАҒА ӨЗГЕРТУ . . . 13

АУДАРМАНЫҢ БІРЛІКТЕРІ МЕН МӘТІННІҢ БӨЛІНУІ . . . 17

АУДАРМАНЫҢ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУЫ . . . 20

АУДАРМАНЫҢ ЭКВИВАЛЕНТТІЛІГІ . . . 23

ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ БІРЛІКТЕРДІҢ АУДАРМАСЫ . . . 33

АУДАРМА ТІЛДЕРІНДЕГІ СӨЗДЕРДІҢ НЕГІЗГІ ОРЫН ТӘРТІП ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ . . . 35

АУДАРМАДАҒЫ ТРАНСФОРМАЦИЯНЫҢ НЕГІЗГІ ТИПТЕРІ . . . 37

КАЛЬКАЛАУ МЕН БЕЙНЕЛЕУ АУДАРМАСЫ . . . 39

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 43

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 44

ҚОСЫМША . . . 45

КІРІСПЕ

Мен, Бекен Кәмилә Мәлікқызы “Тұран-Астана” университеті, Әлеуметтік-Гуманитарлық факультетінің 3-курс студенті, 23. 05. 2022-25. 06. 2022 уақыт аралығында Нұр-Сұлтан қаласы, “Центр переводов Казахстана» ЖШС-де өндірістік тәжірибеден өттім. Практика толықтай аудару бөлімінен тұрды. Бізге берілген мәтін бойынша нақты, мәтін мағынасын аша жеткізу, қателіктерсіз мұқият аудару болды. Берілген мәтіндер күрделене отырды және мәтін бойынша тапсырмалар орындалды. Кәсіби практика жоғары оқу орнында алған теориялық білімді бекіту, тәжірибелік машықты және құзыреттілікті арттыру үшін, сонымен бірге озық тәжірибе жинақтау үшін бағытталған. Оқу үрдісі кезінде «Аударма ісі» мамандығының студенттері мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес төмендегідей кәсіптік тәжірибе түрлерінен өтеді: оқу практикасы және дипломалдық практика. Практиканың барлық түрлеріне студенттердің жолдамасы ректордың бұйрығымен бекітіледі. Жолдамада практиканы өту мерзімі, практика базасы мен жетекшілері көрсетіледі. Практика жетекшілері ретінде мамандық ерекшелігін жақсы білетін кафедраның тәжірибелі оқытушылары тағайындалады. Практика жетекшісі тәжірибе басталмас бұрын бекіту конференциясын өткізеді, тәжірибе ережелерімен, талаптарымен таныстырады, құжаттарды толтыру бойынша кеңес жүргізеді, практика бағдарламасына сәйкес студенттермен кеңес өткізеді, практика өту барысын қадағалайды, практика қорытындысын бағалайды және практикадан өту бойынша қорытынды есепті жазбаша түрде өткізеді. Студент практикадан өту барысында:

- практика бағдарламасын толық орындау, университет бекітілген форма бойынша практика күнделігін жүргізу;

- практика базасына сәйкес практика өтетін орындардың ішкі ережелеріне бағыну;

- практика күнделігін толтыруға, барлық атқарылып жатқан іс шараларды күнделікке түсіруге, бақылау нәтижелерін және оларды талдауға;

- кафедраға практика орнының мөрімен расталған және қол қойылған практика бойынша есепті (пікір немесе мінездеме, жазбаша есеп) уақытында өткізуге;

- практика бағдарламасы бойынша тапсырманы уақытында орындауға, өз уақытында есеп беруге, қорытынды конференцияда белсенділік танытуға;

- бекітілген мерзімде денсаулығына байланысты немесе басқа да дәлелді себептермен практикадан өтпеген жағдайда, басқа мерзімде практика бағдарламасын өтеуге міндетті.

«Аударма ісі» мамандығының студенттері үшін өндірістік практиканың базалары практика базасы ретінде таңдалған ұйымдар және мекемелер болып табылады. Жоғары оқу орны практика базаларымен өндірістік практиканы ұйымдастырудың типтік келісімшартының үлгісіне сәйкес келісімшартқа отыруы тиіс. Практика базаларымен келісімшарт практика басталғанға дейін кем дегенде 2 ай бұрын жасалады. Оқу аудармашылық практикасы оқу үрдісінің маңызды бір бөлігі болып табылады. Оқу аудармашылық практика жетекшілігі кафедраның тәжірибелі оқытушыларымен жүзеге асырылады. Оқу аудармашылық практика бірінші шет тілі бойынша жүргізіледі. Оқу аудармашылық тәжірибесі міндетті болып есептеледі. Оқу тәжірибесінің мақсаты: аудармашылық тәжірибені жинақтау барысында студенттердің жалпы кәсіби құзыреттіліктерін қалыптастыруға мүмкіндік беру. 6В02301 «Аударма ісі» мамандығы бойынша оқу практикасының міндеттері:

- лингвистикалық және аударма пәндері бойынша теориялық білімдерін кәсіби қызметте қолдану арқылы бекіту;

- жазбаша аударма пәні бойынша (ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару) практикалық сабақтарда меңгерген кәсіби аудармашылық шеберлік пен дағдыны жетілдіру;

- шет тілінен (ағылшын) қазақ тіліне жазбаша аудару аясында кәсіби аудармашылық қызметті жүзеге асыратын озық тәсілдерді меңгеру;

- аудармашының кәсіби маңызды қасиеттерін дамытуға мүмкіндік беру;

- ғылыми, жалпы саяси және бейінді-тақырыптық мәтіндерді жазбаша аудару саласында негізгі кәсіби тәжірибені жинақтау.

«Аударматанудың негіздері» пәні - таңдау компоненттегі базалық пән. Бұл курста аударматану ғылымының теориялық мәселелері, аударма жасаудың техникасы, әдіс-тәсілдері мен аудармаға және аудармашыға қойылатын талаптар, аударма саласының жанрлық түрлері қарастырылады.

Пәнді оқу барысында білім алушылар аударғалы жатқан материалдағы

сөздін мағынасын түсініп, лексика және грамматикалық талаптарын білуі керек. Пәндегі ұғымдар мен категорияларды жан-жақты терең қамти отырып, бастысы екі немесе бірнеше тілдерге еркін аударма жасай білуі тиіс. Студенттер аударма туралы ғылымның осы күнгі жағдайын, аударма қызметінің негізгі концепцияларын, түрлі аударма тип пен формаларының ерекшеліктерін, аударманың негізгі лексика-фразеологиялық, грамматикалық және стилистикалық мәселелерін игеруі керек.

АУДАРМА ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМНЫҢ ТАРИХЫ

Қазіргі тіл білімі арқылы меңгерілетін көптеген күрделі мәселелердің арасында тіл аралық қатынастар қызметінің лингвистикалық аспектілерін «аударма» немесе «аударма қызметі» деп аталатын меңгеру саласы маңызды орын алады.

Аударма - бұл, әлбетте, адам кәсібінің өте көне түрі. Адамзат тарихында адам топтарының тілдер айырмашылықтары бар қалаптасуымен қатар «әр түрлі тілдер» ұжымдарымен қатанасуға көмектесетін «билингвтер» де пайда болды. Жазба тілінің шығуымен осындай ауызекі «тілші-толмач» аудармашыларға жазбаша түріндегі де ресми, діни және іскери түрдегі әр түрлі мәтіндерді аударатын аудармашылар қосыла бастады.

Басынан бастап аударма маңызды әлеуметтік адамдар арасындағы тіл аралық қатынасты жасайтын қызметті атқарды.

Жазбаша аудармаларды тарату адамдарға басқа халықтардың мәдени мұраларына қол жеткізуді кеңейтіп, мәдениет пен әдебиеттерін байытуға, әсерін тигізуге мүмкіндік берді. Шетел тілдерін білу - бұл тілдердегі кітаптардың түпнұсқасын оқуға мүмкіншілік береді, бірақ бір ғана шет тілін меңгеріп алудың өзі әркімнің қолынан келмейді.

Алғашқы аударма теоретиктері ретінде өздерінің тәжірибесін қорытындылауға ұмтылған аудармашылардың өздері болды, бірақ та кейде кәсіби бойынша әріптестерінің тәжірибесі де осыған қосылды. Өздерінің «аудармашылық ісін» көрсетуге барлық кезеңнің атақты аудармашылары болған еді, дегенмен олардың білдірген көзқарастары қазіргі талаптарға сай ғылыми дәлелді болмағанымен жүйелі теоретикалық тұжырымдамаларға енгізілмесе де, бір қатар осындай пікірлер мен көзқарастар күні бүгінге дейін өзіне қызығушылықты арта түседі.

Сонымен, антик кезеңінің аудармашылары түпнұсқаға аударманың жақындық деңгей мәселесін кеңінен талқылауға түсірген. Библия мен басқа шығармашылардың ерте кездегі киелі мен негізгі болып саналатын аудармаларында түсініксіздікке немесе аударманың толық ұқпауына әкеліп соққан түпнұсқаны дәлме-дәл аудару мен тастап алуға талпыныстар басым болды. Сондықтан кейінірек кейбір аудармашылар түпнұсқаға қатысты үлкен бостандыққа ие болуға аудармашылар құқығын теориялық жағынан әріпті емес, мағынасы немесе жалпы көрінісін, түпнұсқа «ерекшелігін» көрсету керектігін айқындауға тырысты.

Аудармашы көздеуге тиісті мақсаты туралы бастапқы пікірлердің өзінде ақ біздің заманымыздың дәлме-дәл немесе еркін аударманың болуы мен түпнұсқа ие болатын оқырмандарға әсерін тигізетін жақтарын сақтауға керектігі туралы көптеген теоретикалық даулы қайшылықтарды табуға болады.

Кейінірек кейбір аудармашылар «жақсы» аударма немесе «жақсы» аудармашы дәрежесіне ие болатын бірқатар талаптарды көрсету арқылы «аударманың қалыпты теориясының» кейбір түрлерін қалыптастыруға тырысты. Француз гуманисі, айқын және аудармашы Этьенн Доле (1509-1546 жылдары өмір сүрген) оның ойынша, аудармашы бес шақты аударманың негізгі принциптерін сақтауы қажет деп көрсеткен, бұлар:

1. Аударатын мәтіннің мазмұны мен автордың мақсатын еркін түсіну;

2. Қандай тілден қай тілге аудару тілдерін біркелкі жетік білу;

3. Сөзбе-сөз, дәлме-дәл аудару жақтарынан бас тарту, себебі бұл түп нұсқаның мазмұнын өзгертеді де, оның көркемдік формасын жойып жібереді.

4. Аудармада жалпы қолданылатын сөйлеу түрін пайдалану;

5. Түпнұсқаның иісті «ырғағынан» шығып жалпы әсерін тигізетін сөздерді дұрыс қолдану мен тізбектеу.

1790 жылы «Аударма принциптері» атты ағылшын А. Тайтлердің кітабында аударманың негізгі талаптары былайша көрсетілген:

1) аударма түпнұсқа идеясын толық беруге тиіс;

2) аударма стилі мен мазмұндамасы түпнұсқа сияқты болулары қажет; 3) түпнұсқа шығармасы сияқты аударма да, жеңіл оқылуға тиіс.

Аударманың ғылыми негіздері жиырмасыншы ғасырдың ортасында қалыптасып, сол кезде аударма мәселесі тілшілер назарында бола бастайды. Бұл кезге дейін лингвистика ғылымы меңгеретін мәселелерге аударма мәселесі ешқандай жағымен енбейтін болып саналатын. Аудармашылардың өздері «аударма өнерінде» аударманың лингвистикалық аспектілері шағын, таза техникалық рөл атқаратындығын тұжырымдаған.

Әрине, аудармашы түпнұсқа тілімен қатар аударма тілін жетік білуі тиіс, бірақ та тілдерді білу аударманың тек қана қосымша жағы, негізі емес, болып саналады. Осындай білімнің рөлін композиторға ноталарды білу рөлімен салыстыруға болады.

Өздері жағынан, тілшілер аударма қызметін тіл білімі зерттеу объектісіне енгізуін көздемесе де, бірақ та ол лингвистикалық факторлармен айқындалды.

Тіл білімінің басты назарынада тіл ерекшеліктерін меңгеруі болса, оның қайталанбас құрылымын грамматика жүйесі мен басқа тілдерден айырмашылығы болатын жеке тілдердің әрбір сөздік құрамының ерекшеліктерін ашуы болды. Бұның барлығы тіл ерекшелігі болып, оның ұлттық «рухы» мен әр түрлі тілдерде жазылған екі мәтіннің біркелкілігінің принциптік болмауын болжады.

Аударма түпнұсқаны тиісті, дәлме-дәл түрде жеткізуді санағандықтан, аударма арқылы таза лингвистикалық себептермен атақты ақын мен жазушының шығармашылық ерекшеліктерін көрсетуі мүмкін еместігін дәлелдей отырып, мүлдем іске аспайтын кәсіп болып есептелінген.

Тілшілердің аудармаға қатыстығын айқын түрде белгілі неміс жазушысы мен аудармашы Август Шлегелге жазған хатында В. Гумбольдт былай көрсетеді: «Қандай да болсын аударма, меңінше, орындалмайтын істі шешуге талпыныс болып саналатыны сөзсіз. Себебі әрбір аудармашы түпнұсқасын өз халқының тілі мен ерекшеліктері арқылы сақтауға қолға алып, немесе өз халқының ерекшеліктерін түпнұсқа арқылы беруде «су астындағы екі тастың біреуіне соғылуы тиіс».

Осындай кейінірек «аударыла алмайтын теориясы» деп аталатын көзқарастарды көптеген лингвистер, оның ішінде, аудармашылық рөль атқарып жүргендердің өздері қолдады. » Аудара алмайтын теориясы» аудармашылар «орындалмайтын» іспен айналыса бергендіктен, аударма тәжірибесіне ешқандай әсерін тигізген жоқ. Дегенмен, бұл теория аударманың лингвистикалық талдау жолында қайтсе де, кедергі етті. Жиырмасыншы ғасырдың ортасында тілшілер аударма ісіне қөзқарастарын өзгертуге мәжбүр болды да, оны жүйелі түрде меңгеруге кірісті.

Біз білеміз, бұл кезеңде, алдымен саяси, коммерциялық, ғылымитехникалық және де «іскери» мәліметтердің аудармасы алға қойыла бастады, мұнда автор стилінің жеке ерекшеліктері меңгерілмей қалған еді. Осыған байланысты аударманың негізгі қиыншылықтары мен аударма процесінің барлық сипаттамасы бұл үрдеде қатысытын тілдер қолданыс тәртібі мен құрылымда болатын қайшылықтармен айқындалатындаға нақты қолдау тапты. Ал, егер де, тілдер қатынастығы туралы сөз етілсе, оны меңгерумен, әрине, тілшілер айналысуы тиіс. Осыдан басқа, аударма дәлдігіне қойылатын талаптардың рөлі нақтылай түседі. Деректемелерді аударуда «бүтіндей» аударманың дұрыстығымен, түпнұсқа мен аударманың оқырманға біркелкі әсерін тигізетіндікпен шектелуі мүмкін емес.

Аударма барлық деталдарды, әрбір сөздің мағынасына дейін, түп нұсқаға жақынырақ ақпараттарды жеткізуін қамтамасыз етуі тиіс.

Аударма процесінің тілдің алғашқы негізі айқын көрініс табады.

Бұл процестің лингвистикалық болмысы неге нақты лингвистикалық факторлармен ол қандай дәрежеде анықталады, ақпаратты дәл жеткізуде осындай факторлар қалайша шектеу жасайды екендіктерін анықтау қажет етіледі. Көптеген елдерде аудармашылар керектігін әжептәуір қанағаттандыру үшін, аударма мектептері, факультеттер мен институттар құрылды. Тәртіп бойынша, аудармашыларды даярлау шетел тілдері берілетін оқу-мекемелері: университет пен институт негізінде өткізілді және де тілдер оқытушыларына аудармаға үйрететін оқу құралдары мен тиісті бағдармалар жасау міндеті артылды. Тілші-мамандары жоғары кәсіби аудармашылар дайындайтын тиімді курстар құру үшін керекті ғылыми негіз жасауға тиісті болды. Көптеген аударма мамандарын даярлау аудармашы кәсібінің: «Аудару үшін екі тілде сөйлеу мәнін білу шарт» атты салттық формуласының керексіздігін көрсетті.

Бұл формулада көрсетілген факторлар өз бетінше шеберлікпен аудара білуді қамтамасыз етпейді екен, тек қана екі тілді жай білу ғана емес, оларды «аудара білудей» білу керек, яғни бір тіл единицасының екінші тіл единицасына ауысу жағдайы мен тәртібімен тіркесу арқылы білу.

АУДАРМА ТЕОРИЯСЫНЫҢ ПӘНІ, МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ

Кең түрде айтқанда, «аударма теориясы» термині «аударма тәжірибесі» терминімен салыстырмалы түрде болған. «Аударма теориясы», «аударма тәжірибесінің» әр түрлі концепцияларын, заңдарын, зерттеулерін қамти отырып, оны қандай әдістермен, жолдармен жүзеге асатындығын зерттейді.

Осыған байланысты, «аударма теориясы» «аударма жүргізу» анықтамасымен сәйкес келеді.

Қарапайым түрде айтқанда, «аударма теориясының» құрамына аударма жүргізудің теориялық бөлімі оның қосымша аспектілерімен қарама- қайшы түрде болады.

Аударма - бұл күрделі, көп қырлы, аспектілері бөлек әр түрлі ғылымдардың пәні бола алатын құбылыс.

Аударма жүргізуі әдеби, этнографиялық аударма түрлерін, сонымен бірге әр түрлі мемлекеттердің аударма тарихын зерттейді.

Зерттеудің пәніне байланысты «аударма жүргізуі» әдеби аударма жүргізу (әдеби аудармасының теориясы), этнографиялық аударма жүргізу, тарихи аударма жүргізу деген түрлерге бөлінеді.

Қазіргі кездегі аударма жүргізудің ең бастысы «лингвистикалық аударма жүргізу» болып табылады. Аударма жүргізудің бөлек түрлері бір-бірін толықтырып, аударма жүргізуді жан-жақты сипаттауға бағытталады.

Аударма теориясы «жалпы аударма теориясы», «жеке аударма теориясы», және «негізгі аударма теориясы» (лингвистикалық аударма теориясының бөлімдері) деп бөлінеді.

«Аударма теориясы» лингвистикалық аудармасының жалпы заңдарын, қандай да бір тілдер жұптарының қасиеттеріне байланысты болып, осы процесстің жүзеге асыру әдісін және бөлек аударманың қасиеттерін зерттейді.

«Жалпы аударма теориясы» аударманың әр түрлерін, қандай да бір тілден басқа тілге аудармаларын қамтиды.

«Жеке аударма теориясы» жеке бір тілден басқа бір жеке тілге аудармасының, лингвистикалық аспектілерін зерттейді.

«Аудармадағы негізгі аударма теориясы» әр түрлі түпнұсқадағы жанрда жазылған мәтіндердің аудару процесінің қасиеттерін, осы процестердің құбылысына әсер ететін тілдік пішіндерін, оны жүзеге асырудың жағдайын айқындайды.

Жалпы аударма теориясы жеке және арнайы аударма теорияларының негізгі анықтамаларын теориялық түрде анықтайды.

Жеке және арнайы аударма теориялары жалпы аударма теория заңдылықтарының бөлек аударма түрлеріне қатысын айқындайды.

Аударма теориясы өзінің алдына келесі міндеттерді қояды:

• жалпы лингвистикалық аударманың негіздерін айқындау және суреттеу, яғни тілдік жүйелердің қандай қасиеттері мен заңдылықтары аударма процесінің негізінде болатындығын дәлелдеп, осы процестің мүмкіншілігі мен шегін көрсету;

• аударманы лингвистикалық зерттеудің объектісі ретінде айқындау, оның басқа тілдік құбылыстарынан айырмашылығын нақтылау;

• аударма жүргізудің классификациялық негіздерін қарастыру;

• аударма эквивалентік мәтіндер мен аударманың коммуникативті тең негіз ретінде айқындау

• жеке және арнайы аударма теорияларының жалпыпринциптері мен құрылымындық қасиеттерін әр түрлі тілдердің комбинациялары үшін қарастыру;

• аударма процесінің жалпы ғылыми принциптерін аудармашының

негізгі мәтінді, аударма мәтініне жаңарту қызметі ретінде суреттеу;

• «аударманың қалпы» деген аңықтаманы айқындап, аударманың баға сапасының принциптерін қарастыру.

Теориялық бөлімдерден бөлек, аударма лингвистикасының құрамындағы аударма әдістемесіне үйрету, әр түрлі сөздіктерді құрастыру, бағалау әдісі мен аудармаларды өзгерту сияқты көптеген қосымша аспектілер жатады. Осының барлығы аудармашының қызметін жақсартады.

Ең аудымен лингвистикалық аударма теориясы дискриптивті теориялық пен болып табылады. Ол аударма процессінің заңдылықтарын объективті түрде суреттеумен айналысады.

Қорыта келгенде, аударма теориясында не болу керек екендігін емес, не бар екендігін, зерттеу құбылысының табиғатын суреттеуі жатады. Лингвистикалық аударма механизмін суреттеу көмегімен ережелер мен принциптерді, әдістер мен аударма тәсілдерін құрастыра отырып, аудармашы өзінің алдына қойған мәселелерін сәтті түрде шеше алады.

Аударма - бұл әр түрлі тілдерде сөйлейтін адамдар арасындағы байланыс мүмкіншіліктерін қамтамасыз етудің бір жолы.

Сол себептен аударма теориясы үшін тілдік байланыс процесінің қасиеттері тура және ауыспалы тілдік актілері, мәтін мен байланыс жағдайдың көмегімен мәтінді түсінуі адамның басқа құбылыстар негізгі әсер етеді.

Лингвистикалық аудармасында ең негізгі зерттеу әдісі салыстырмалы аударманың талдауы болып табылады, яғни мәтіннің түпнұсқасы мен құрамының аудармасын негізгі мәтіннің түпнұсқасы мен құрамымен салыстырудың талдау. Бұл мәтіндер зерттеу мен талдауға келетін, объективті фактілер болып табылады.

Аударма процесінде әр түрлі тілдерде жазылған мәтіндердің арасындағы қарым-қатынас байқалады. Осы мәтіндерді салыстырудың арқасында аударманың ішкі механизмін, эквивалентті бірліктерді көре аламыз.

Сонымен бірге екі не одан да көпбір мәтіннің аудармаларын салыстыра аламыз. Лингвистикалық аударма теориясының құрылуының жолында «аударылмайтынның теориясы» деген түсінбеушілік пайда болған. Тіл білімі жағынан, аударманы қарастырғанда негізгі мәтінді басқа тілге тура, дәл аударуға мүмкін емес.

Қайсыбір мәтіннің ерекшелігін нақты түрде басқа тілде жеткізу мүмкін емес. Сондықтан аударма процесі мәтінді дәл, тура жеткізу болып табылмайды. Дәлділіктің болмауы мәтінді түсінуге әсер етпейді. Мысалы: «A good student never comes unprepared», «Жақсы талапкер (студент) сабаққа ешқашан да дайындалмай келмейді». Осы мысалда студент деген өз ұл бала мен қыз баланы білдіреді. Бірақ неміс пен француз тілдерінде зат есімді міндетті түрде атау керек, осыған қарамастан сөйлемнің мәні бізге түсінікті.

Қорытындылай келе, аударманың ең басты мақсаты, ол- тіларалық байланыстың қандай да бір түрін құрастырып, сол арқылы мәтіннің аудармасын негізгі мәтін мағынасына сай келетіндей еткізу.

АУДАРМА ТҮРЛЕРІ

Қазіргі аударматанудың аударма тәжірибесі мен ұғымдық саласының жүйелілік талдауы аударманың жеке типологиясын құруға мүмкіншілік етеді және де аударманың басқа жақтарын дайындауға орын беріп, таныстыру арқылы, оның презентация мен қолданылуын, сонымен қатар, басқа да негізгі компоненттермен аударма қызметінің байланысын көрсетеді.

Аударма типологиясы келесі белгілері бойынша өткізіледі:

1. Аударма мен түпнұсқа тілдерінің байланысы бойынша өтуі;

2. Аударма қызметінің субъектісі мен оның аударма мәтіні авторына деген қөзқарасы арқылы;

3. Аударма сегментациясының типі бойынша және аударма

материалдарының қайта құрастыруы бойынша;

4. Аударылған мәтін мен түпнұсқа мәтінінің презентациясы бойынша;

5. Аударылған мәтіннің түпнұсқасымен сай болуы бойынша;

6. Аударма материалдарының стилдік жанрын айқындау мен жанрлық түрге жатқызуы арқылы;

7. Түпнұсқа мазмұның толық мағынасын және мазмұндық түрін айқындауы бойынша;

8. Негізгі функциялар арқылы;

9. Түпнұсқаның бірінші мәтін болуына байланысты;

10. Адекваттық түрі бойынша.

1. Аударма мен түп-нұсқа тілдерінің байланысы бойынша аудармалар

а) ішкі тілдік аудармасы-бұл сөздік белгілердің сол тілдік белгілері

арқылы түсіндіруі;

ә) диахрондық тарихи аударма тарихи мәтіннің көне тілінде жазылған

түрін қазіргі тілге аударуы;

б) транспозиция бір жанрдағы немесе функциональдік стильдегі мәтінді

жанр мен функциональдік стильге аудару;

в) тіларалық аударма хабарламаны-жаңалау (өзгертеу/жаңарту бір белгі жүйесі арқылы көрсетілген аңықталған хабардың басқа бір белгі арқылы көрсетілген хабарламаға ауысуы;

г) бинарлық аударма бір негізгі тілден басқа бір тілге аударуы;

ғ) интерсемионтикалық аударма бір негізгі тілден басқа бір жасанды тілге

аудару немесе керісінше;

д) трансмутация бір жасанды тілден басқа жасанды тілге аударуы.

2. Аударма қызметі субъектісінің жалпы сипаттамасы бойынша белгілейтін және де оның аударма мәтінінің авторына қатынастығын көрсететін аудармалар.

а) Дәстүрлік негізгі кісімен қолжазба арқылы аударма -адам арқылы жасалатын аударма аудармашы бола тұра немесе сол аударма мәтінінің авторы болған емес аудармашымен жасалған аударма;

ә) Авторлық аударма түпнұсқа мәтінді аударған авторлық аударма;

б) Авторлық аударма автормен өткен тексеруден түпнұсқа мәтінінің

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.