Бастауыш сынып оқушыларының шапшаң оқуға үйретудің әдістемесі мен мүмкіндіктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТТІ

Ержігітқызы Сандуғаш

"Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып және шапшаң оқу дағдыларын қалыптастыру"(Қазақ тілін оқытудың теориясы мен әдістемесі)

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ

6В01301-Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі

Ақтөбе, 2023

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ атындағы АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
ПЕДАГОГИКА, ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ БАСТАУЫШ ОҚЫТУ КАФЕДРАСЫ

Курстық жұмыс қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі
__________________Бахтиярова Г.Р.
__ ____________ 2023 ж.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып және шапшаң оқу дағдыларын қалыптастыру

Білім бағдарламасы 6В01301-Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі

Орындады: _________________Ержігітқызы С

Ғылыми жетекшісі
оқытушы, магистр: _________________Изтлеуова С.Ш.

Ақтөбе, 2023

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1.Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып және шапшаң оқу дағдыларын қалыптастырудың алғышарттары

1.1.Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып оқу қабілеттерін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының шапшаң оқу дағдысын үйрету технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12

Бірінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...14

2.Бастауыш сынып оқушыларының шапшаң оқуға үйретудің әдістемесі мен мүмкіндіктері

2.1.Бастауыш сынып оқушыларының оқу кезеңіндегі жылдамдықты арттырудың әдіс-тәсілдері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2.Оқушылардың байланыстыра және шапшаң оқу жылдамдығын тежейтін қиындықтар мен кедергілерді анықтау және жою жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Екінші тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...24

Жалпы қорытынды,әдістемелік ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. 25

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...27

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігі: Оқушы үлгерімінің негізгі факторының бірі - жылдамдыққа оқу. Мәтінді әрі тез, әрі дұрыс, әрі мазмұнды түсіне оқи білу - үлкен еңбектің жемісі болып табылады. Психологтардың пікіріне сүйенсек оқушы үлгеріміне 200-ден артық әртүрлі жағдайлар әсер етеді екен.Осы жағдайлардың ішінде ең жоғары орын алатыны балалардың оқу жылдамдығы болып шыққан.
Бастауыш сыныпты бітіруші оқушылар оқу жылдамдығын толық меңгеруі тиіс деп ойлайтынмын. Менің іс-тәжірбиемнің нәтижесінде бастауыш сыныпты үш жыл ішінде олар тек қана оқу процесінің алғашқы қадамдарын ғана игеретіндігін түсіндім.Танымал психолог Т.Г.Егоровтың айтуынша іштей, саналы, мәнерлі және шапшаң оқу, оқыту процесінің соңғы этаптарында ғана ұстаз ойлаған деңгейге жетеді деп есептейді. Сондықтан бастауыш сынып оқушыларында балалардың оқу іскерлігі аяқталмайды, ол ұзақ дамудың тек қана алғашқы бөлімі болып табылады деп есептейді.
Оқушы үлгеріміне әр түрлі факторлар әсер ететіні анық. Соның ішінде ең күшті орын алатыны - баланың оқу шапшаңдығы. Егер оқушы нашар күйде оқыса, оның оқуға ынтасы өзінен-өзі төмендеп, үлгермейді. Әдетте кім тез оқыса, сол көп оқиды дегенді білдіреді көп оқыса, көп біледі. Оқу техникасы үдеген сайын, есте сақтау қабілеті, ақыл-ой еңбегіне ынталығы да арта түсетіні анық.Кез-келген мәтінді әрі жылдам, әрі дұрыс, әрі мазмұнды түсіне оқи білу-үлкен еңбектің жемісі саналады.Оқушы үлгерімінің негізгі факторы-оқу жылдамдығы болғандықтан мен бұл мәселені өзекті тақырып етіп алып отырмын.Жалпы оқу сапасын арттыру үшін жай оқу керек пе, әлде шапшаң оқу керек пе? Жеделтетіп тез оқу әдісі неге маңызды және қай жерде пайдалы саналады? Қарапайым өмірде де адамдар тақырыпты асықпай оқу пайдалы әлі түсініктірек деп қате пайым жасайды. Шындығында тез оқу деген тез игеру, тез түсіну, тез ұғыну ұғымдарымен тығыз байланысты.Оқымысты, жан-жақты адам дегеніміз - тез оқи алатын, әртүрлі ақпаратты тез игере алатын адам деген сөз.
Бұрынғы өткен ұлы данышпан ата-бабаларымыздың көбісі тез оқу әдісін терең меңгеріп, өз заманының озығы болған деседі. Асықпай оқитын адамға қарағанда, әр түрлі зерттеулердің қорытындысына байланысты, тез оқи білетін адамдардың жүйке жұмысы өте белсенді күшті дамитынын және де қарапайым өмірде де осы белсенділігінің арқасында көптеген жетістіктерге жететіндігі дәлелденген.
Көркем шығармалардың негізгі ой тірегін анықтап болмайынша, мәнерлеп тыңдау, кейде жақсы мәнерлеп оқылған мен нашар оқылған мәтінді қатар жазудың да, алып салыстырудың пайдасы бар. Әңгімелер, ертегілер, мысалдарды рөлге бөліп оқытқанда балалар қызығып оқитыны анық. Сыныптан тыс оқудың түрі мен әдістері әр түрлі. Бірде кітапты оқып талдау, бірде бірігіп кітап оқу, өздері ұнаған үзінділерін оқыту, бірде ойын, бірде инсценировка - ертеңгілік түрінде болып кездеседі.
Оқушылар өте жай оқыса, сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді өзара байланыстыра алмай, ақырында мәтіннің тұтас мазмұнын түсінбей қалып жатады. Оқуға және жазуға үйретудің бірінші кезеңінде, балалар әлі әріптерді нашар айыратын және оларды бір-бірімен қосып оқуы қиын кезде ғана жай оқыттыру керек екенін ескерген жөн. Бірақ та барған сайын оқушылардың оқу шапшаңдығы арта түсіп, бірте-бірте сауатты оқуға жақындату керек. Дегенмен, балаларды шапшаң оқуға дағдыландыра отырып қоймай, белгілі шамадан тыс кетпеу керек екенін ұмытпаған жөн. Ғалым Ушинский мәтін мағынасын түсінбей, құр сыдыртып оқуға қарсы болған деседі. Ол бұл жөнінде: Оқу шапшаңдығы түсіну шапшаңдығымен бірге қатар дамуы керек. Егер оқушының түсінуінен гөрі оқуы шапшаңдау болса, ол баланың түсінбей оқығаны белгілі. Баланың түсінігі арта түссе, ол өзінен өзі-ақ жылдам оқи бастайды, сондықтан оқытудың алғашқы кезінде шапшаң оқудың қажеті жоқ, тіпті ол зиян келтіреді- деп есептейді.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып және шапшаң оқу дағдыларын қалыптастыру жолдары
Зерттеу нысаны: -балалардың оқу дағдысын қалыптастыру
-ауызша,жазбаша байланыстырып сөйлеу тілін дамыту;
-шығармашылық тұрғыдан қабілетін дамыту;
-көркем шығармаларды оқуға сүйіспеншіліктерін арттыру
Нәтижесінде үнемі жүргізілген қосымша жұмыстардың арқасында оқушылардың оқуға қызығушылығы аз оқу шапшаңдығы талаптан төмен оқушылар қатары азая түседі Оны кезекті оқу жылдамдығын тексеру барысында тексерушінің жасаған маниторингісінен 3 Б сыныбының оқу жылдамдығы айтарлықтай өскендігін көруге болады.
Қазіргі таңда жалпы білім беретін оқу орындарындағы білім беру процестің дамымалы мүмкіндігінен елеулі маңыз беріледі. Сынып оқушысының тұлғасының дамуының ерекшелігі оның оқудағы жетістігі, оқу іс-әрекетінің компоненттерін меңгеруі, жалпы оқу біліктілігі мен дағдыларының қалыптасу деңгейін анықтайды. Жалпы оқу орындарының бір саласы - оқу техникасы болып саналады. Аталған дағдыны жоғары деңгейде қалыптастырмайынша баланың әрі қарайғы сапалы біліміне қол жеткізуі мүмкін емес. Қорыта айтқанда, оқушыны түсініп, мәнерлеп шапшаң оқуға дағдыландырған сайын оқытудың да мәні арта түсетіні анық.
Зерттеу пәні:Қазақ тілі пәні
Зерттеу болжамы:Егер, оқушыларға сабақ барысында түрлі әдістерді қолданса жылдамдыққа оқу белсенділігі күшейіп,білім сапасы артады
Зерттеу міндеттері: 1.Ғылыми әдебиетті зерделеу
2. Бастауыш сынып сатысындағы оқу техникасын жақсартудың басты жәрдемшісі - тіл болып саналады. Тілдің негізгі элементі - сөздік қор екендігін анықтау және сипаттау.
3. Оқушылардың оқу жылдамдықтарындағы қиындықтары мен кедергілерді анықтау мақсатында әр апта сайын даму деңгейін тексеру.
Әдіснамалық және теориялық негіздері: Оқу процесін зерттей отырып, оның бастауыш сатыдағы даму ерекшеліктеріне байланысты ғалымдардың еңбектері зерделенеді. Оқу шапшаңдығын тежейтін түрлі қиындықтар мен кедергілер анықталады.

Мәселенің деректер көзі:
- сөздің балалардың күнделікті өмірмен байланыстылығын ескеру;
- үйретілген сөздердің сапасы мен жеңілділігін;
- бастауыш сынып оқушыларының ұғымына сөз мағынасы сай келуін;
- сөздерді оқытылатын тақырыппен байланысты таңдап алу;
- сөздердің мағынасындағы ерекшеліктерін ескеру;
- сөздердің тәрбиелік, ізгілік ұғымдарына сәйкестілігін есепке алу және т.с.с.
Зерттеу әдістері:Теориялық зерттеу
Ғылыми жаңашылдығы: Оқушылардың сөздік қорын молайта отырып, тез оқуға дағдыландыру.
Практикалық базасы: " №51 мектеп гимназиясы "
Күтілетін нәтижелер: Оқу процесін зерттеу барысындағы бастауыш сатыдағы даму ерекшеліктеріне байланысты ғалымдардың сүзбелі еңбектері зерделенеді. В.Н.Зайцевтің "Резервы обучения чтению" жүйесі толық зерттеледі. Оқу жылдамдығын тежейтін қиындықтар мен кедергілер анықталады.Жобаның теориялық негізі оқу шапшаңдығын жетілдіруде авторлардың бipi (И, В. Федоренко) алдыңғы орынға баланың оперативті жады мен зейінін шығарса, eкіншici- ерекше жаттығу жүйесі мен оларды бірнеше дүркін қайталауды ( В. Н. Зайцев), үшіншici - ақпараттағы құндылықтық тәсілді (А. М. Кушнир ) , төртіншісі- оқу дағдысының түрлі сапаларын есепке алу ерекшелігі ( М. И. Оморокова) шығарады.

1.Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып және шапшаң оқу дағдыларын қалыптастырудың алғышарттары

1.1.Бастауыш сынып оқушыларының байланыстырып оқу қабілеттерін қалыптастыру

В.Н.Зайцевтің "Резервы обучения чтению" жүйесі туралы 8 резерв
Бастауыш сатыдағы оқу техникасы жақсартудың кеңінен тараған технологиясы В.Н.Зайцевтің "Резервы обучения чтению" жүйесі саналады. Аталған жүйе шапшаң оқуға үйретудің 8 резервін құрайды.
1. Дайындық жаттығуының ұзақтығы емес, жиілігі маңызды. Оқушыларға қандай-да бip біліктілікті меңгертіп, оны дағды деңгейіне жеткізу үшін белгілі бip уақыт аралығында, олармен күнде - күнде көлемі шағын жаттығу жүргізу қажет. Біздер күнделікті өмірде мынадай жәйттерді жиі-жиі естиміз: Осы ертегіні оқы, оқып болмайынша, ойнауға бармайсың.... Оқушының - оқу шапшаңдығының төмен екенін біле тұра, анасы күрделі педагогикалық қате жібереді. Сондықтан үйдегі дайындықтар әр 5 минут сайын шағын абзацты оқып, мазмұнын айтып берумен ғана аяқталады. Бір - екі сағаттан соң тағы да 5 минуттан оқиды. Ұйықтайтын кезеңінде тағы бip рет оқиды. Бұндай дайындық деңгейі біp отырғанда 6ip жарым-екі сағаттан оқуға қарағанда әлдеқайда тиімді саналады.
2. Ызыңдай оқу. Бұл кезеңде барлық оқушы бip мезгілде, бір-біріне бөгет жасамас үшін жартылай ғана дауыспен оқу. Әркім өз жылдамдығымен, 6ipeyлepi тез оқитын болса, енді 6ipi баяу оқиды. Ызыңдай оқуды сабақтың кез келген кезеңінде жүргізе беруге болады. Математика сабағында есептің немесе кейбір тапсырманың мазмұнын түсіну үшін оқудың осы түpiн пайдалану өте тиімді есептелінеді.
3.Кез келген сабақтағы бес минуттық оқу. Егер ұстаздың үлесінде үш-төрт оқу сабағы болса, онда бір аптада 27 оқушының әрқайсысы 6ip-екі peт оқу мүмкіндігіне ие бола алады. Ал кез келген әр сабақ сайын (қазақ тілі, математика, дүние тану т.б.) балаға 5 минут оқуға мүмкіндік беру апталық жаттығуды 120 минутқа дейін ұзарта алатыны анық.
4. Ұйықтар алдында оқу. Ұйықтар алдында оқу өте жақсы нәтиже береді. Өйткені, күннің соңғы cәттepi оқушының (жадында) көңіл-күйінде жақсы сақталады, сегіз caғaт ұйқының барысында адам coл cәттің әсерінде болады. Бұдан 200 жыл бұрындары "Студент, науками живущий, учи псалтырь на сон грядущий, то есть учи так, чтобы это 6ылo последним событием дня", -деген екен.
5. Үзінділер арқылы оқу. Егер оқушы оқуды ұнатпаса, онда осы оқу түрін пайдалануға болады. Бұндай жағдайда оқушыға 1-2 жолдық үзінді оқуды ұсыну керектігін ескерген жөн. Біраз демалып, содан соң оқу қайта жалғастырады. Оқудың бұл түрі ата-aнaлapғa кеңес ретінде де беруге болады.
6. Көру диктанттарын жаздырту арқылы оқу. Оқу техникасының деңгейі көп жағдайда оперативті жадының нашар дамуына байланысты тежелетіндігі анықталған. Ол калайша жүзеге асады? Мысалы, бала 6-8 сөзден тұратын сөйлемді оқиды. Үшінші-төртінші сөздерді оқуға келгенде бала алғашқы бipiншi сөзді ұмытып қалады. Соның әсерінен бала сөйлемнің мағынасын түсіне алмайды. Осы жағдайда баланың оперативті жадын жаттықтыру керек. Танымал профессор И.Т. Федоренко жасаған көру құжаттарының көмегімен жүзеге асырылады . Әp6ip оқушы 18 жинаққа 6 сөйлемнен енгізілген. Жұмыстардың жүргізілу тәртібі: Taқтaғa 6 сөйлемнен тұратын бipiнші жинақ ілінеді.(Әрине алдын ала) Балалар диктантты жазуға дайын болған кезде ,бірінші сөйлемді ашамыз. Оқушы сөйлемді оқып еске сақтайды. Берілген уақыт көлемінде аяқталысымен мұғалім тақтадағы жазуды өшіреді. Балалар дәптерлеріне есіне сақтағанын жазады. Осылай келесі сейлемдер ашылып отырады. Бастапқы кезде кейбір оқушылар ой түкбіріне сактай алмай не істерін білмей қалады. Мұндай жағдайда оқушыға әзірше парталасыңнан көшіріп жазып ал, келесі сөйлемді өзіңнің eciңe сақтауға тырыс деген көмек беріледі. Бастапқы кезде 6ip жинақты үш күн, үш рет қайталатып жаздыруға болады. Әр диктантты жүргізуге 5-8 минут уақыт жұмсалады. Бұл жұмыстың ерекшелігі 6ipiншi жинақта әpin саны 8-10, сөз саны 2-5 болса,18-ші жинақта бала 46 әріптен тұратын, 7-10 сөздерден тұратын сөйлемді алғашкы жинақтағы көрсетлім уақытындай мезгілде есте сақтап, жазуға дағдыланады.
7. Бірнеше рет оқу. В.Н.Зайцев И.Т.Федоренко мен И.Т.Пальченконың жүйесінен үш түрлі жаттығуларды бөліп алады.
Олар: а) бірнеше қайтара оқу, ә) жаңылтпаш қарқыны арқылы оқу, б) мәтіннің таныс емес бөлігіне өте отырып, мәнерлеп оқу. Аталған жаттығулардың барлығы ұжым болып жүргізіледі, яғни балалардың барлығы 6ip уақытта жартылай дауыспен оқиды.
Бірнеше қайтара оқу жаттығуы төмендегіше жүргізіліп отырады. Ұстаз оқушылардың барлығына бір минут ішінде оқып шығуды өтінеді. Әp бала өзінің 6ip минут ішінде оқыған сөзін белгілеп отырады. Оқу қарқыны бойынша оқушыға жағымды көңіл- күй сыйлағандықтан, ол қайта-қайта оқығысы келеді. Әрбір бала оқу қарқыны әр түрлі екені ecкepiлyi тиіс. Сол себепті көлемі бірдей үзінділерді ұсынуға болмайды.Дегенмен бір үзіндіні үш реттен артық оқуға болмайтыны ескеріледі.
Жаңылтпаш ретінде оқу кезінде оқудың мәнерлілігі көңіл аударытпайды. Осы жаттығу жалпы артикуляцияны дамытуға арналған. Жаттығу 30 секунд аспайды.Содан соң мұғалім үшінші жаттығуды ұсынады. Енді , оқушылар , мәтінді қайта оқыңдар, бірақ асықпаймыз, мәнерлі оқуға тырысыңдар. Оқушылар мәтіннің өздеріне таныс бөлігін соңына дейін оқытып, мұғалім оларды тоқтатпайды. Сондай жағдайда, олар мәтіннің таныс емес бөлігіне өтеді. Мінекей, дәл осы сәтте, оқушының алдында күтпеген жәй пайда болады. Мәтіннің бір үзіндісі жоғары қарқынмен оқи беріледі. Әрине, оның мүмкіндігі көпке бармайтыны анық ( жарты жол, 6ip жол). Егер осы жаттығу күнде жүргізілсе, онда жоғары қарқынмен оқу ұзактығы бірте көтеріле бастайды. Екі -үш аптадан соң баланың оқуы едәуір жақсара бастайды.
8. Дауыс шығара оқу. Шамамен оқушылардың үштен бip бөлігі дауыстап оқуда қиналады. Осы балалардың ауызша сөйлеу дағдысының дұрыс қалыптаспағандығынан көрінеді. Көпшілік жағдайда мұндай балалардың сөйлеуінің дамуында кемшіліктер барекені анықталды. Мәселен, тілі кеш шыққан оқушылар көптеген дыбыстарды дұрыс айтпайды, айтқан дыбыстары анық емес т.б. Осындай балалар ерекше назар аудару тобтарына жатады.Өйткені, бұл балаларда сөйлеу мәнеріндегі аздаған жетіспеушіліктері сақталып отырады. Осы дыбыстардың бұзылып айтылуынан, сөздік қорының аздығынан, сөзді дұрыс қолданбауынан, суреттеу мен әңгімелесудің балаға қиындық туғызуынан. Сол себепті де осы балалармен тіл дамыту жұмыстарына назар аудару қажет. Тіл дамуының ең жоғары деңгейі ол оқушының оқу жылдамдығын арттырады,бала оқып тұрғанын тез түсіне бастайтынының негізгі сипаттамасы.
Бұл қателіктің әлбетте сипаты бірдей емес. Бірінші кезеңнің (буындык ) қателіктері әріптің бейнесін дұрыс түсінбеуінен болады. Оны оңай aңғаруға болады. Сол үшін, дыбыстарды меңгерту барысында әр баланың дыбысты дұрыс қабылдауларына жете назар аудару керек. Оқушылардың оқу дағдылары тек мынандай жағдайда ғана алға жылжиды. Біріншіден, дыбыстың дұрыс дыбысталуы, екіншіден буынға дұрыстап бөліп оқуы болып есептелінген.Балалар оқу барысында буындай отырып оқудан бастап, буын мен буын, сөз бен және буынмен оқып жаттығатыны анық. Алғашында кейбір қысқа келген сөздерді тұтастай, күрделілеу сөздерді буынға бөліп оқиды. Бала дұрыс, қатесіз, түсініп оқыған сайын, олардың оқуға деген құлшынысы күшейе түсетіні белгілі. Жалпы алғанда оқу барысы кезінде оқушының оқып отырған сөзді түсініп оқуы үлкен маңыз атқаратыны белгілі.Оқу түрлерін салыстырып қарайтын болсақ, түсініп отырып оқу алдыңғы орында тұрады деп есептеймін. Оқу бұл - сөйлемнің мазмұнын түсініп, ақпаратты қабылдау үшін қажет. Оқыту процесі барысында осыған көп көңіл аударады. Оқы, не түсіндің? - деп оқушыдан сұралады. Оқушы өзінің сөздің мағынасын түсінгенше қайталап оқыту жүзеге асады. Осындай оқу барысында оқушының оқу жылдамдығы төмендейтінін көруге болады. Минутына бағдарламаның талабындағыдай сөз көлемін оқып берген оқушы одан еш нәрсе түсінбесе, одан тапқан пайдамыз қайсы болмақ? Сол себепті баланың оқу шапшаңдығы мен түcіну шапшаңдығын қатар дамыту қажет. Мәнерлеп оқу бұл - көркем сөздің үлгісі. Ол адам ceзімін оята отырып, кісінің жан дуниесіне түбегейлі әсер етеді. Ондағы дауыс құбылыстары - бейнелі сөздердің әcepi, мимика, қозғалыс, тағы басқалардың бірлігі мәтін мазмұнын аша түседі. Мәнерлеп оқуға қойылатын бағдарламалық көптеген талаптар төменгідей: әуенді және сазды ерекшеліктерді сақтап оқу , сөз екпінін дұрыс қойа оқу; ой екпінін дұрыс қойып оқу; кейіпкердің көңіл - күйін сезіне отырып оқу.
Регресс деген - бұл оқыған материалды қайталап оқу кезеңіндегі көздің қайта оралу қозғалысы болып саналады. Бұл өте кеңінен таралған кемшіліктің бірі.Баланың оқуында регрестің бар - жоғын байқау әдісін қолдану арқылы анықтауға болады. Оқушыға таныс емес мәтіндерді оқытыңыз. Осы кезеңде баланың мәтінді қалай оқитынын жіті қадағалап отырыңыз: көз қозғалысы және оқу тіліне көңіл аударып көріңіз. Егерде оқу барысы кезеңінде баланың көзі қайталап оқу үшін жиі артқа орала берсе (бала әуелі іштей оқып, содан соң дауыстап оқиды) немесе ол бір жолдағы сөздерді түсіну үшін қайталап оқи берсе,демек онда оқудың бала қолданып отырған бұл тәсілінде регрестің бар болғаны. Peгpестің баланың бойында болу себебі:
1.Әдеттерінің әсері.
2.Мәтін сөздерінің қиын болып көрінуі.
3.Зейінінің төмендігі.
Адамдар оқи отырып көптеген сөздің аяқ жағын оқымайды. Яғни бұл, ол сөздің мағынасын оқымай тұрып ақ алдын-ала түсіне қояды. Мәтіннің әрі карай мәнін түсіну үшін бұл тәсіл антиципация деп аталған. Бұл келешектегі құбылысты алдын-ала психологиялық тұрғыда болжай алатын процесс. Осы жағдай оқиғаның даму қисы тұрғысынан ойлау, білуге негізделген, сөйтіп оқу шапшаңдығын тездетеді. Оқырмандардың көпшілігі осы тәсілді жиі қолданады. Егерде балада сөздің мәнін түсіну қабілеті дамымайтын болса , онда oғaн әр сөзді соңына дейін оқуға тура келеді. Оқу жылдамдығын тежейтін келесі себептің бірі - сөйлеу мәнеріндегі артикуляциялық аппараттың бұзылуынан. Яғни бұл, осы себептен өзі оқу жылдамдығы тежелуінің неден болатынындығын түсіндіреді. Артикуляциялық аппарат бұл керекті жылдамдықпен дауыстай оқуына кедергілер келтіреді. Әсіресе бұл дыбысты дұрыс айтпайтын балаға өте қиын түседі. Олардың демек сөйлеуі анық емес және түсініксіз болады. Басқа балалармен салыстырғанда оларда сөйлеу қарқыны өте баяу. Бұл артикуляциялық аппараттың қозғалуының жетіспеушілігімен айқын. Оқушының тілі, ерні астыңғы жағы 6іp дыбыстан екінші дыбысқа ауысқан кезде 6ip- 6ірімен келісімді түрде қозғалыста болмайды. Шындығына келгенде, бұл бала сәби шағындада алғашқы сөздерді дұрыс айтып үйренбегендіктен.Осы уақытта оның қатарластары таза сөйлей білгенін көруге болады. Осындай оқушылардың оқу жылдамдықтарының арасында үлкен алшақтық көрінеді.Зерттеу көрсеткіші бойынша оқып отырған адамдардың көзі екі жағдайда болады.
1. Бip нүктеге көз тоқтату (тоқтау)
2. Нүктеден нүктеге ауысу (қозғалыс). Мәтінді қабылдау кезінде тек көз тоқтату мезетінде ғана icкe асады. Әрине бұл, адамның ақпаратты толық қабылдау жылдамдығы көз тоқтатқан кездегі ақпараттың көлеміне байланысты болады. Сонымен қатар оку шапшаңдығын тездету - көз тоқтатқан көздегі ақпараттардың ұлғаюы саналады. Шапшаң оқитын адам мен баяу оқитын адамның арасындағы ең үлкен айырмашылық көз қозғалысының жылдамдығында ғана емес, көз тоқтату мезгіліндегі қабылданған әртүрлі ақпараттың мөлшерінде. Оқу процесі кезінде көз секірмелі қозғалыстарда болады. Сол себепті, ол сөйлемнің 6ip немесе екі сөзіне ғана көз тоқтатады.Оқу процесі кезіндегі зейін адамның басқа да іс-әрекеттері сияқты өте маңызды рөл атқарады. Өз ойын толық жинақтау, қорытындылау, орындалған жұмыстың нәтижелеріне зор әсер етеді. Біршама жағдайда бастауыш сынып оқушыларына берілген толық ақпараттың қызықсыздығы баланың зейінін тұрақсыздандырады деп болжанады. Мұны мұгалімдер ғана біледі. Сол себпті де өз жұмыстарында оқушының зейінін тұрактандыру үшін ойлау қабілетін дамытуда әр түрлі жаттығулар мен тәсілдер пайдалану қажет. Егер оқушы зейіні тұрақсыз болса, қиынырақ жаттығуларды орындауда қиналса ,онда оған сіздің көмегіңіз қажет болады. Осы жетіспеушіліктерді түзету үшін екі бағыттада жұмыс істелу керек. Оларға:
-зейіннің негізгі қасиеттерін қалыптастыратын арнайы жаттығуларды қолдану
-баланың қабілетін, ынтасын, ілтипатын дамытатын арнайы жаттығуларды қолдану
Жадының төрт типі белгілі: көру, есту, аралас. Бала жадының типін қалай анықтауға болады? Мәселен, бала кітаппен жұмыс жасай отырып, өзінің іштей оқығанда жақсы түсінетінін аңғарады. Өзіне :қажет мәтін жолын, оның бетін, қандай үлгімен жазылғанын есіне тез сақтап, алдын-ала білетін болады. Бұл баланың көру жады жақсы дамыған. Бұндай балалардың оқу жылдамдығы жоғары, сауаттылықтың деңгейі жоғары. Көру мүшесі (көз) оларға epікcіз түрде сауатты жазуға көмектеседі, себебі ол сөздерді біртұтас көлемді бейне ретінде қабылдайды. Егер бала дауыстап оқығанда немесе сіздің оқығаныңызды тыңдаған кезде тез қабылдаса, ол балада есту арқылы жадына сақтау қабілеті жақсы дамыған . Егер бала оқығанын жазып, салу арқылы жадына сақтаса, ол балада моторикалық жады жақсы дамыған. Көру арқылы жадыны сақтау қабілеті жақсы дамыған балалардың сөз бейнесін жадына сақтауда, сауатты жазуда, тез оқуда айрықша ерекшелігі бар. Көру арқылы жадына сақтау қабілеті төмен балалармен түрлі жұмыстар жүргізілуі керек. Ал қатесіз жазу үшін дұрыс жазу ережесін 6ілyi қажет. Осыған байланысты баладағы көру арқылы жадыны сақтау қабілетін cypeттi көрнекіліктер арқылы дамытуға болады. Cypeттi көрнекіліктермен жұмыс іcтey 15 секунд көлемінде жүргізілсе де жадыны дамытудағы мәні зор.
Шапшаң оқуға машықтандырудың ең сенімді жолы - мәтінді қайра-қайра оқыту, бірақ балалар мәтіннің мазмұнын ұғынып, оны қайра қызығып оқытатын болуы шарт. Бұрын оқыған мәтінді қайта оқытқызу үшін сол мәтінге байланысты басқа бір тапсырма берілген болу керек немесе балалардың өздері қайта оқуға қалап алған мәтін болу керек. Бір мәтінді қайта оқытқанда балалар ол оқуды құр бекер оқу деп санамай, белгілі бір тапсырмаға қатысы бар оқу деп қарайтыны болу керек. Шапшаң оқуға машықтандыру үшін қайра оқыттыруға ертегілердің мәтіндері өте қолайлы, өйткені ертегілерде бір-біріне ұқсас қайталанып отыратын жерлер көп болады.
Жылдам оқуға үйрету мүмкіндіктері
Оқушы үлгерімінің негізгі факторы - жылдам оқу. Мәтінді әрі жылдам, әрі дұрыс, әрі мазмұнды түсіне оқи білу - үлкен еңбектің жемісі.
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының шапшаң оқу дағдысын үйрету технологиясы
Қазіргі әлемде білім беру өте маңызды. Әрбір сүйетін ата-ана баласын бала кезінен дамытуға және оның мектепте жақсы оқуы және бітіру емтихандарына тиімдірек дайындалуы үшін оның бойына пайдалы дағдыларды сіңіруге тырысады. Сондықтан көптеген ата-аналар жылдам оқуға қызығушылық танытады - бұл балаға тез оқуға және мәтінді жақсы түсінуге мүмкіндік беретін әдіс. Жылдам оқуға үйретудің мақсаттары және осындай дағдыларды меңгеруге мүмкіндік беретін әдістер туралы сөйлесейік.Жұмыс, оқу, сондай-ақ кез келген күнделікті міндеттер ақпараттың үлкен көлемімен тұрақты танысуды қамтиды, олардың көпшілігін мәтіндік форматта аламыз. Адам онымен тез танысып, құжаттардың, кітаптардың, журналдардың, оқу құралдарының мазмұнын жақсы есте сақтаса, қажетті деректерді іздеп, зерттеу көп уақытты қажет етпейді. Осының арқасында мәтіндік дереккөздермен тиімді жұмыс істеуге болады, бұл әртүрлі әрекеттерге жақсы әсер етеді.

Бірақ көбінесе оқу дағдыларының деңгейі және оқылған нәрсені есте сақтау көп нәрсені қаламайды. Себебі, мұндай қабілеттер ұзақ дайындықты қажет етеді, оны бала кезінен бастаған дұрыс. Белгілі бір бағдарлама бойынша оқитын және оқу жылдамдығы мен сапасын бірте-бірте жақсартатын бала немесе жасөспірім жылдам оқуды тез меңгереді - мәтіндік ақпараттың үлкен көлемімен санаулы секундтарда танысу мүмкіндігі. Мұның бәрі мектепте оқуды айтарлықтай жеңілдетеді.

Жылдам оқу техникасын меңгерген балаға оқулықтың бір абзацын бірнеше рет қайталап оқудың қажеті жоқ, өйткені ол бірінші оқығаннан бастап бәрін есте сақтайды. Бұл сыныпқа дайындық сапасын жоғалтпай, әдетте үй тапсырмасын орындауға кететін уақытты азайтады. Сондықтан оқушы шаршағандықтан, материалды меңгеру қиындығынан, басқа құрбылары сияқты көп жұмыс жасамайды және оқуға деген қызығушылығын жоғалтпайды.

Сондықтан ата-аналар балаларының жылдам оқу дағдыларын дамытуға мүдделі. Осы әдістемені үйренуді бастау үшін студентте қандай негізгі қабілеттер болуы керектігі туралы сөйлесейік.
Жылдам оқуды әдеттегі оқудың жетілдірілген нұсқасы деп атауға болады. Бала оны меңгеруді бастамас бұрын, оның жеткілікті жылдамдықпен оқитынына көз жеткізу керек. Мұны әдетте мектепте өткізілетін оқу техникасын тексеру арқылы жасауға болады.

Бала бір минутта қанша сөз оқи алатынын анықтау керек. Ол үшін оқуға қиын немесе белгісіз сөздер дерлік жоқ қарапайым мәтіндерді таңдаған дұрыс. Мысалдар Интернетте оңай табуға болады немесе үйде бар кітаптардың ішінен өзіңізді таңдауға болады. Егер бала бір минут ішінде 60-тан астам сөз оқыса, онда мұғалімдердің айтуынша, ол жылдам оқуды үйренуге дайын.

Студенттің өз ойын сауатты, анық жеткізе білуі де маңызды. Ол бір нәрсе туралы айта білуі, алған әсерлерімен бөлісуі, оқыған шығармаларын қайталай білуі керек. Ауызша сөйлеу дағдылары неғұрлым жақсы болса, жылдам оқуға соғұрлым оңай беріледі.

Әдетте мұндай білім мен дағды деңгейіне шамамен мектептегі бірінші немесе екінші курста қол жеткізуге болады, сондықтан сабақты 7-8 жастан бастауға болады. Жылдам оқуды қалай меңгеруге болатынын айтып, оқу жылдамдығын арттыруға көмектесетін тапсырмаларды таңдап алайық.
ТЕЗ ОҚУ ЖАТТЫҒУЛАРЫ

Жылдам оқуды меңгеру бірқатар тапсырмаларды орындауға негізделген. Мәтінді қабылдау жылдамдығын арттырып қана қоймай, оны түсіну, есте сақтау дәрежесін де арттыру қажет. Сондықтан жылдам оқу дағдыларын дамытуға арналған жаттығулар кешенді түрде орындалуы керек, өйткені олардың әрқайсысы өз функцияларын жүзеге асырады:

мәтінді ойнату жылдамдығын арттыру. Ол үшін анаграммалары бар тапсырмалар қолайлы. Олар сөздердегі әріптер бір-бірімен жартылай шатастырылған мәтін үзінділері. Бұл жаттығулар кітаптың мазмұнын анағұрлым еркін жаңғыртуды үйренуге мүмкіндік береді, бұл оқу уақытына жақсы әсер етеді. Сондай-ақ, сіз балаңызға мәтінмен танысу жылдамдығын арттыруға ұмтылу үшін таймерде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.