Әдістеме және оқыту технологиясы
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Орал жоғары гуманитарлық және экономикалық колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
Орындаған: Сансызбаева Қ.А
Тексерген: Жумагалиева Ж.А
Орал 2023ж
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1-БӨЛІМ.
ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
0.1 Әдістеме және оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
0.2 Информатиканы оқыту формалары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
0.3 Информатика пәні бойынша үй жұмысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
0.4 Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ САБАҒЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 19
2.1 Инфоматика сабағының ерекшеліктері мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Қазіргі сабақтың формалары мен құрылымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.3 Сабақтың үшбірлік мақсаты мен қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
3-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ЖОБАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
3.1 Тақырыптық жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2 Сабақты жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
3.3 Информатика сабағын талдау әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3.4Семинарпрактикалық сабақтарын өткізуге ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
ПАЙДАЛАНЫЛАН ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
Кіріспе
Қазіргі уақытта әлемде қоғамның ақпараттық мәдениет деңгейі мемлекеттің даму көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Бүгінде жоғары және үздіксіз білімге деген сұраныстың артуына байланысты білім берудің түрлі мақсаттағы құрылымдары пайда болуда. Қазіргі информатика курсы дүниежүзілік педагогика ісінде теңдесі жоқ құбылыс саналады. Қоғамды информатика дегеніміз - ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты объективті процесс.
Ол оқыту мазмұны, әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін тездетеді.. Бұл процестегі негізгі мәселе білім берудің мазмұны мен мақсатын өзгерту болып табылады, ал оны технологиялық жағынан қамтамасыз ету өндірістік мәселе.
Қоғамды индустрияландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдынғы кезекте, маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, - ал білім беруді информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім берудің негізгі мақсатына ауысады. Мұндағы негізгі мақсат - оқушының қоршаған әлем жайында табиғи ғылыми болжамын қалыптастырумен жалпы ізгілікті адамгершілікке дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі информатика курсынан басталады. "Информатиканы оқыту" деп аталатын курс мектептегі информатикакурсының жалпы ғылыми оқу-әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық, педагогикалық, психологиялық мәселелерін жан-жақты қарастыратын курс болып табылады."Информатика" курсы бойынша толық оқытудың əдістемелік жүйесін құру курстың оқу пəні болып қалыптасуында маңызды рөл атқарады. Сондықтан оның құрамдас бөліктерін талдап, негізгі құрылымын анықтап, көрсетпейінше пəннің әрі қарай дамуы мүмкін емес. Оқытудың мазмұны мен құрылымы анықталғанан кейін, қалған компоненттерді қалыптастыру əрбір оқытушының, зерттеушінің жеке шығармашылығы арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін әртүрлі деңгейде ұйымдастыруға болады. Ол үшін оқытушы өз бетімен жұмыстың тапсырмаларын құрастырғанда оның қиындық дәрежесі оқушылардың оқу мүмкіншілігіне жауап беретіндей болуы тиіс.Жалпы, сабақ мақсатының орындалуы мұғалімнің талмай ізденуіне, жауапкершілігіне байланысты. Ал информатика пәннің мұғалімі үшін, алгоритмдеу негіздерін оқытуда жазба жұмыстарын ұйымдастыру әдістерін жетік меңгерудің маңызы зор. Өйткені мұндай жұмыстар оқушылардың ой-өрісінің жан-жақты дамуын қадағалайтын бақылау жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады.
3
1-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.1 Әдістеме және оқыту технологиясы
Қазіргі білім берудің ең басты мақсаттарының бірі - оқушыларды өмірге бейімдеу, өз бетімен білім алуға дағдыландыру, алған білімін жасампазды қолдануға икемдеу екені белгілі. Педагогикада, дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық жүйелерге қарағанда, педагогикалық технологиялар немесе оқыту технологиялары зор маңызға ие болып озық дамуда. Педагогикалық технология термині шетелде, өткен ғасырдың 60-жылдарында пайда болды. Содан бері әр елдерде, мысалы АҚШ-та, Жапонияда Педагогикалық технология, Англияда Педагогикалық технология және оқыту процессі журналдары баспаға шыға бастады. Ал ЮНЕСКО-ң халықаралық білім беру бюросының бюллетені Педагогикалық технологиялар топтамасын шығарды. Оқыту технологиясы ұғымы 60-жылдардың аяғында пайда болып, 70-жылдары көптеген жақтаушыларға ие болды. Қазіргі уақытта, ол педагогикалық сөздікке бекем енді. Әйтсе де, оны түсіну және қолдану әртүрлі болуда. Қазіргі заманның педагогикалық теориясында жаңа оқыту технологиясын мектепке енгізуде бірінші зерттеу жүргізген академик В. Беспалько болатын. Оның айтуы бойынша - Педагогикалық технология - бұл оқу үрдісін жүзеге асырудың мазмұнды техникасы Ал жаңа технологияның жеке сүрақтарын зерттеген және Модулді оқыту технологиясын енгізген В.М. Монаховтың пайымы 38 бойынша - Педагогикалық технология - бұл оқушы мен мұғалімге барлық жағдай жасау арқылы оқу үрдісін жобалау, ұйымдастыру және өткізу бойынша бірлескен педагогикалық іс-әрекеттің жанжақты ойластырылған моделі Педагогикалық технология - техникалық және адами ресурстарды, олардың өзара байланысын ескере отырып, оқыту және білімді игерту үрдістерін құрайтын, қолданатын және белгілейтін, білім беру түрлерін оңтайландыруды міндет санайтын жүйелі әдіс (ЮНЕСКО). Дегенмен, әдебиеттерде, мысалы: массив ұғымын енгізу әдістемесі, бағдарламалауға оқыту әдістемесі, ақпараттық технологияларды оқыту әдістемесі және т.б. сөз тіркестері кездеседі. Мұндағы әдістеме ұғымы мүлдем басқа мағына беретіні анық, ол алгоритм, әдіс, технология түсініктеріне жақын. Осыған байланысты, әдістеме және технология ұғымдарын бөлу мәселесі туындайды. А.В. Хуторской айтқандай, оқыту теориясы „бәріне барлығын" (жалпы дидактика) және жеке оқу пәнін оқыту немесе белгілі типті мекемелерінде оқыту теориясы (дербес дидактикалар) болып ажыратылады. Дербес дидактикалар ... оқыту мәселелерін сәйкес оқу пәндеріне қарай үйлестіреді және де әртүрлі деңгейде - бала бақшадан бастап орта және жоғарғы оқу орындарына дейін. Дербес дидактикаларды оқыту әдістемелері деп те атайды... Олардың мақсаты - сәйкес оқу пәнін немесе пәндер тобын оқыту үрдісінде оқушыларды дамыту және тәрбиелеу, оқыту құралдары және жолдары заңдылықтарын зерттеу Г.К.Селевко педагогикалық технология ұғымының үш иерархиялық деңгейін бөліп көрсетеді
4
- бүтіндей білім беру үрдісін сипаттайтын жалпы педагогикалық немесе жалпы
дидактикалық деңгей (аймақта, оқу орнында, оқу деңгейінде), синонимі - педагогикалық жүйе;
- бір пән, сынып, мұғалім және т.б. аясындағы білім беру үрдісін сипаттайтын жеке әдістемелік немесе пәндік деңгей, синонимі - жеке әдістеме;
- оқшауланған немесе модульдік деңгей, яғни оқу-тәрбиелік үрдістегі жеке элементтер технологиясы (ұғымдарды қалыптастыру, бақылауды ұйымдастыру, жаңа білімді игеру және т.б.).
Сонымен мынадай бастапқы тұжырымды қабылдайық:
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі (информатиканы оқыту әдістемесі) - кез келген жас шамасында және кез келген ұйымдастырушылық-әдістемелік оқыту түрінде информатиканы үйрету объектісі болып табылатын педагогикалық ғылым. Технология сөзі грек тілінде techne - өнер, шеберлік және logos - ғылым, заң дегенді білдіреді. Сөзбе-сөз аударғанда, технология - шеберлік туралы ғылым болып табылады. Кез келген технологияның негізгі өзіндік белгілері болады: ол процессуалды категорияға жатады; объектінің жағдайын өзгерту әдістерінің жиыны түрінде ұсынылуы мүмкін; экономикалық үрдістерді тиімді жобалауға және пайдалануға бағытталады. Сонымен, технологияның әдістемеден айырмасы, мына сипаттамалардың болуымен анықталады: аспаптылығы - яғни, мақсатқа кепілді жеткізетін, қатал анықталған орындау нұсқамалар жүйесінің болуы; жаңғыртылымдығы (орысш. - воспроизводимость); кепілді және өлшемді нәтиженің болуы.
Педагогикалық технологиялардың жіктелуі
Педагогикалық технологияларды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады. Педагогикалық технологияларды жіктеу белгілері
1 Білім беру мазмұнының сипаты- зиялы және діни, оқытушылық және тәрбиелік, жалпы білім беру және кәсіптік бағдарлы, гуманитарлы және технократтық.
2 Оқушылар санаты- жалпы мектеп; алға басқан деңгей (лицейлер, гимназиялар және т.б.); қосымша оқыту (дәлдеу, қолдау, түзету мектептері); жалпы мектеп аясында күрделі және дарынды балалармен жұмыс.
3 Қолдану ұзақтығы- пән, тақырып, модуль, сабақ.
4 Оқу әрекетін ұйымдастыру- Сынып сағаттық жүйе (дидахография); дидахография мен техникалық құралдарды пайдалана отырып заманауи дәстүрлі оқыту, топтық және дифференцияланған оқыту тәсілдері және т.б. Баламен қарымқатынас Авторитарлы; жеке бағдарлы; ынтамықтастық технологиясы және т.б.
5
5 Білімді игерудің ғылыми тұғырнамасы- ұғымдарды қалыптастыру теориясы (Богоявленская, Менчинская, т.б.); Гештальт теориясы; ақыл-ой әрекетін сатылы қалыптастыру теориясы (Гальперин, Талызина); суггестивті теория (шамадан тыс
6 еске сақтауға жетелейтін эмоционалды иландыру негізінде оқыту); В.В. Давыдовтың және т.б. мазмұнды жалпылай теориясы.
Жаңа технологиялар жалпы мынадай мақсаттарды көздейді:
а) ынтымақтастық;
б) ұжымдаса жұмыс істеу;
в) өзіндік бастама (иницатива);
г) өз жұмысын бағалауға үйрету;
д) логикалық ойлау;
е) мәселелерді шеше білу;
ж) ақпарат алу жөне керектісін пайдалана білу.
Жоғары сыныптар үшін тиімді технологиялар: өздігінен даму технологиясы, модульдік оқыту технологиясы (МОТ), бағдарлап оқыту, ынтымақтастық, компьютерлік, сын тұрғысынан ойлау (СТО).
Орта буын сыныптарына тиімді технологиялар: түсіндіре оза оқу, дамыта оқыту, тірек сигналы арқылы оқыту, проблемалап оқыту, СТО, МОТ. Бастауыш сыныптардағы тиімді технологиялар: ойын арқылы оқыту, білім беруді ізгілендіру, ақпаратты оқыту, зерттеу, көрнекілік технологиялары. Өздігінен даму технологиясы - баланы жан-жақты дамыту, дербестікке тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әлемі мен ойлау әрекетінің бірігуі. Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи болу керек, сонда бала өзін өзі дамытады. Баланың: Мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер - деуіне жету. Оза оқыту технологиясында - грамматикалық ұғым, түсініктер тірек сызбаларды пайдалану арқылы блок бойынша оза оқытылады.
Тірек сигналы - сызба бойынша сөйлем құратуға, сөйлемдегі сөздердің байланысын көрсетуге болады. Сызбаларда көбіне дерексіз байланыстар мен қатынастар көрсетіледі. Тілдік категориялар ұқсастығын, айырмашылығын, ерекшеліктерін салыстырып көрсетуге болады.
Белсенді оқыту технологиясы - оқу әрекеті арқылы үйретуші (мұғалім), үйренуші (білім алушы) рөлін өзгертуге ықпал ететін, шәкірттерді жаңа білімді өздіктерінен ізденіп білім алуына мүмкіндік жасайды. Бұл үшін сабақта төмендегі мәселелерге баса назар аударған жөн:
- сабақ құрылымының икемділігі, оқығаны бойынша пікірталастың болуы;
- дидактикалық ойындар, интенсивті өзіндік әрекет, бірліктерді салыстыру, топтау, жүйелеуді ұйымдастыру;
- жеке тұлғаға бағдарланған технологияда оқу тәрбие процесінде балалардың жеке ерекшеліктерін ескеру; әр білім алушының оқу тапсырмаларын орындауға қолайлы жағдай туғызу көзделеді;
- жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігін ескеру ұстанымы (әрбір шәкіртті қабылдау мүмкіндігіне сай оқыту);
6
- білім беру траекториясын таңдау еркіндігі ұстанымы (міндетті білім беру деңгейінен төмен болмауы тиіс).
- оқытудың жағдаяттылығы ұстанымы (тапсырманы орындауға жағдай туғызу).
1.2 Информатиканы оқыту формалары мен әдістері
Оқыту формалары - мұғалім мен оқушы арасында мақсатты, нақты ұйымдастырылған, мазмұны толыққан және әдістемелі қамтамасыз етілген, танымдық және тәрбиелік қарым-қатынастың өзара әрекеттестік жүйесі. Оқыту формасы мазмұнның, оқыту құралдары және әдістердің мақсатты ұйымдастыру тұтастығы негізінде жүзеге асырылады .
В.Г. Крысько оқыту формаларын үш топқа: жоспарлыоқыту (сабақ, дәріс, семинар, үй жұмысы, емтихан және т.б.), жоспардан тыс (бригадалы-зертханалық сабақтар, консультация беру, конференциялар, үйірмелер, экскурсиялар, ілгерілету бағдарламасы бойынша сабақтар) және қосымша (топтық және жеке сабақтар, теңестіру топтары, репетиторлық) деп бөледі. Қазіргі көптеген басылымдарда жалпы оқу формалары және оқу-тәрбиелік процесті ұйымдастыру формалары болып ажыратылады.
Жалпыоқуформалары - жаппай, ұжымдық, топтық, жұптық, жекежәнеоқушылардыңауысымдықұрамыде пбөлінеді .Жалпыоқуформаларынегізін оқушылардыңөзаражәнемұғалімменоқушы ларарасындағыерекшекомуникативтіәре кеттестіктеріқұрайды.
Жаппайоқытуформасы - оқушылардыңбәрібірмақсатта, бірыңғайекпінменбірмазмұндынемесебі рдейәрекеттердіигергендеқолданылады , мұғалімніңбүкілсыныппенжұмысжасауыб олжанады. Бұл, ауызекі, көрнекі, практикалықәдістерді, сондай-ақбілімдібақылауүрдісіндежүз егеасырғандақолданылатын, оқудыұйымдастырудыңдәстүрлітүрі, информатика сабағындаөзмәнінжойғанжоқ.
А.И. Бочкин айтқандай, компьютердіңықпалымұғалімніңкөрсетк еніноқушылардыңдереужаңғыртыпорында умүмкіндігіменайқындалады. Бұлретте, мұғалімоқушылардыңжаппайжәнежекежұм ысәрекеттерінұйымдастыружәнебағдарл амалықбасқаруыменқатар, олардыңкомпьютерлерінсәйкесрежімдер ге (жаппайнемесежекеәрекеттерін) ауыстырып, сондай-ақоқушылардыңбарлықжұмысорын дарындакомпьютерлікортаныңбірыңғайж ағдайынорнатады.
Оқытудың жаппай формасында оқушылардың іс-әрететтері мұғалімнің басқаруымен жүзеге асатыны айқын. Бірақ, әрекеттердің жалпы тәсілдерін игерген сайын, оқушылардың жұмысы да жекелене түсетінін (көмек сұрамайды) айта кету керек.
Ұжымдық оқыту формасының жаппай оқытудан айырмашылығы, сынып оқушыларының арасында лидері бар қарым-қатынас ерекшеліктерімен қалыптасқан жеке ұжым ретінде қарастырылады. Топтық оқыту формасында - оқушылар әртүрлі негізінде, алуан түрлі мерзімге құралатын топтарда жұмыс жасайды
7
Бұл компьютерлік техниканы қолданғанда оқытудың әдеттегі түрі, мысалы, жаңа бағдарламалық өнімдерді игергенде, жобалармен жұмыс жасағанда, компьютер тапшы болғанда және т.б. жағдайларда. Топтың ішінде қарқынды ақпарат алмасу пайда болады, сондықтан деңгейі және ынтасы әртүрлі оқушылардан құралған топтарда топтық оқыту түрін қолдану тиімді болады.
Жұптық оқыту - негізгі іс-әрекет тапсырманы өзара талқылап, бірін-бірі оқытып, бірін-бірі бақылап отыратын екі оқушы арасында жүзеге асады [45]. Белгілі бір кезекпен оқушылардың жұптарын ауыстырып оқыту формалары бар, сол арқылы жұптық оқыту түрін ұжымдық оқытумен біріктіруге мүмкіндік береді.
Жеке оқыту формасы - мұғалімнің бір оқушымен ғана жұмыс жасауы (сабаққа қосымша дайындық, тьюторлық жұмыс, кеңес беру және т.б.). Зертханалық жұмыс кезінде сабаққа дайындықсыз келген оқушыларды теориялық материалды қосымша оқыту үшін ЭЕМ-нен алшақтату да кейде пайдалы.
Оқытуды ұйымдастыру түрі - уақытпен шектелген оқыту үрдісінің жеке буынының құрылымы.
Оқытуды ұйымдастыру формасы - бұл тарихи қалыптасқан, өзіне тән жүйелілік пен тұтастық, өздігінен даму, жеке тұлғалық пен әрекеттілік сипатты бар, қатысушылардың құрамы тұрақты, сабақты өткізудің белгілі бір тәртібі бар, орнықты және логикалы аяқтаған педагогикалық үрдістің ұйымдастырылуы.
ЭЕМ жекелеп оқыту формасын қайтадан жаңғыртты. Педагогикалық бағдарламаларды және мультимедиа курстарының таралымын көбейту мен Интернет ресурсын пайдалану арқылы оқытудың жаппай формаларының мына: ең үздік мұғалімдерден сабақ алу, ақпараттың әртүрлі көздерін пайдалану артықшылықтары сақталады. Компьютер жаппай және жеке оқыту арасындағы қайшылықты жояды.
Мұғалімнің ең маңызды міндеті - оқушылардың өзіндік танымдық дағдыларын қалыптастыру.
Оқытудың сыртқы формалары - сабақтың белгілі бір түрін - сабақ, дәріс, семинар, саяхат, практикум, факультативтік сабақ, емтихан, пәндік және техникалық шығармашылық үйірмелер, оқушылардың ғылыми қауымдастықтары және т.б. білдіреді. Олар мақсаттан, мазмұннан, әдістерден, оқыту құралдарынан, оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынастардан тұратындықтан, өзара біріктіруші рөлін атқарады.
Оқытудың қосымша ұйымдастыру формалары, білімдегі кемшіліктердің орнын толтыру, біліктілікті және дағдыларды қалыптастыру, оқу пәніне жоғары ынтаны қанағаттандыру мақсатына арналады. Қосымша сабақтарда әртүрлі көмектесу формалары ұйымдастырылуы мүмкін: жеке сұрақтарды түсіндіру, нашар оқушыларды жақсы оқушыларға бекіту, тақырыпты қайта түсіндіру.
Пәнді тереңдетіп оқу және танымдық қызығушылығын арттыру үшін, жеке оқушылармен жоғары қиындықты есептер шығарылады, бағдарламадан тыс ғылыми проблемалар талданады, қызығушылықты тудырған проблема бойынша өз бетімен игеруге бағытталған нұсқаулар беріледі.
8
Қосымша сабақтармен кеңес беру тығыз байланысты. Олар ағымды, тақырыптық және жалпылама (мысалы, емтиханға немесе сынаққа дайындалғанда) болып бөлінеді.
Сабақта компьютерді пайдаланудың ұйымдастыру формалары - көрсету (демонстрациялау), жаппай зертханалық жұмыс және жаттықтыру (практикум) сабақтары болады. Көрсету (демонстрациялау).
Көрсету экранын пайдалана отырып, мұғалім оқушыларға курстың алуан түрлі оқу элементтерін (интерфейс элементін, бағдарламалардың үзінділерін, сызбаларды, мәтіндерді және т.б.) көрсетеді. Оқыту барысында мұғалім ЭЕМ-де жұмыс істесе, оқушылар оның әркеттерін бақылап отырады немесе өз компьютерінде мұғалімнің соңынан қайталап отырады. Көрсетудің негізгі дидактикалық қызметі - оқушыларға жаңа мәліметті жеткізу.
Зертханалық жұмыс (жаппай) информатика кабинетіндегі негізгі жұмыс түрі болып табылады. Оқушылар бір мезгілде өз жұмыс орындарында тиісті бағдарламалық құралдармен жұмыс істейді.
Жаппай зертханалық жұмыс кезіндегі мұғалімнің басты рөлі - оқушылардың жұмысын бақылау (оның ішінде жергілікті желі арқылы), оларға шұғыл көмек көрсетіп отыру.
Пайдаланылатын бағдарламалық құралдардың әртүрлі дидактикалық мақсаты болуы мүмкін: жаңа тақырыпты меңгерту (мысалы, оқытушы бағдарламалардың көмегімен), жаңа тақырыпты бекіту (мысалы, жаттықтырушы бағдарлама арқылы), алған білімдерін немесе операциялық дағдыларын тексеру (бақылаушы бағдарламалардың немесе компьютерлік тестілердің көмегімен).
Жеке жаттықтыру(практикум) сабағы - күрделілік деңгейі жағынан, өзіндік деңгейі жағынан әртүрлі тапсырмалармен сипатталатын, жаппай зертханалық жұмыстармен салыстырғанда анағұрлым қарқынды жұмыс түрі; оқулықтарға, анықтамалық құралдарға, Интернет ресурстарына сүйену арқылы; мұғалімге неғұрлым күрделі сұрақтар қою арқылы іске асады.
Дәріс терминінің екі мағынасы бар: ол форма және әдіс. Дәріс қашанда жаппай өтеді. Ол көрнекілік және демонстрациялау құралы ретінде компьютерді пайдалану арқылы өткізіле алады, ол үшін дәріс компьютерлік сыныпта өтуі керек. Оқушыларда компьютерде алдын ала дайындалған конспектілері болған кезде (мысалы, гипермәтін немесе презентациялар түрінде) танымдық қызметтің өзін-өзі басқару деңгейі жоғарылап, маңыздысын жаза алмай қалу үрейі жоғалады. Оқушылар конспектінің баспалық түрін де ала алады. А.И.Бочкин атап өткендей, егер қағаз бетінің сол жағында негізгі мәліметтің тезистері, оң жағында оқушының ой-пікірін жазуына орын қалдырылса конспекті оңтайлы болар еді. Бұл әдіс оқушының жеке әрекет етуіне, ойлау қабілетін дамытуға өз әсерін тигізеді.
Семинар фронтальды формадан жеке жұмыс жасауға ауысу түрі болып табылады, сол себепті информатиканы оқытуда өз маңызын сақтап қалып отыр.
Көзбе-көз компьютерлік әдістің дербестігін алдын алуда ұжымдық жұмыс формалары да семинарда іске асады. Семинарда рөлдік ойындарды қолдану да өте орынды, себебі оларды талқылап отыру керек.
9
Оқушы семинар жұмысының қорытындысы қалай шығарылатындығын білуі тиіс. Оқушы нені тапсыру керектігін білу үшін, ықтимал бақылау нәтижелерінің тізімін келтіріп кетейік:
1) түзетілген, енгізуге дайын алгоритм мәтіні;
2) ЭЕМ-сіз толтырылған алгоритмді орындау кестесі;
3) бағдарламамен болатын диалог жобасы;
4) нұсқаулық бойынша сұрақ жауаптары;
5) өзінің немесе өзгенің бағдарламасының нұсқаулығы;
6) өзінің немесе өзгенің бағдарламасына ой-пікірі;
7) бағдарлама жұмысынан күтілген нәтижені сипаттау;
8) ойынға қатысушыларының рөлдік әрекетін сипаттау, белгіленген қателіктерді анықтау.
Жобалы оқыту түрі. Оқытудың бұл түрі, оқушылардың шығармашылық әрекеттеріне негізделеді. Жобалы оқыту түрінің белгілері келесідей:
- жобаға дайындықтың ұйымдастырушылық кезеңінің болуы - өзіндік таңдау мен шешім нұсқасын әзірлеу, бағдарламалық және техникалық құралдарды таңдау, ақпарат көзін таңдау;
- жоба қатысушылары арасынан лидерді таңдау (ұйымдастырушы, үйлестіруші), рөлдерді үлестіру;
- өзін-өзі сараптау және өзін-өзі бағалау кезеңінің болуы (қызмет рефлексиясы), нәтижені қорғау және орындау деңгейін бағалау;
- әрбір топ жеке жобаны әзірлеумен айналыса алады немесе ұжымдық жобаны әзірлеуге қатысу мүмкіндігі бар.
Экскурсиялар - информатиканың өндірісті басқаруын немесе ЭЕМ-ді қолданатын мамандықтарды көрсету үшін ұйыдастырылады. Бұл сабақ не курс басында, не соңында өткізіледі.
Сабақ1 . Педагогика бойынша классикалық оқу құралдарында - сабақ (басқа да оқу формаларымен толығып отыратын) оқытудың негізгі ұйымдастырушылық формасы ретінде қарастырылады.
Мектепте жиі қолданылатын ұйымдастырушылық форма сынып-сабақтық оқыту болып табылады, себебі оқушылар 85 - 95% оқу уақытын сабақта өткізеді.
Сынып-сағаттық оқыту жүйесіне тән белгілері келесідей:
* оқушылардан құралған оқу тобының тұрақты құрамы;
* әрбір сыныпта оқыту мазмұнын қатаң анықтау;
* оқу сабақтарының кестесін анықтау;
* оқушылардың жеке және ұжымдық жұмыс формаларын үйлестіру;
* мұғалімнің жетекші рөлі;
* оқушыларды жүйелі тексеру және білімдерін бағалау.
- жоғарғы оқу орындарындағы (ЖОО) сияқты сабақтар (дәріс-сабақ, семинар-сабақ, практикалық сабақ, коллоквиум сабағы, консультациялық сабақ, сынақ-сабақ);
- арнайы бағыттағы сабақтар (практикум-сабақ, өздік жұмыс сабағы, бақылау жұмысы сабағы, жаппай зертханалық жұмыс сабағы, экскурсия-сабақ, пән аралық
сабақ);
10
- ойын түріндегі сабақтар (рөлдік ойын сабағы, сайыс-сабақ, сауалнама-сабақ, конференция-сабақ, кездесу-сабақ, жоба-сабақ);
- мазмұнды құрылымдардан тұратын сабақтар (кітаппен жұмыс жасау сабағы, электронды жұмыс дәптерімен өткізілетін сабақ, қарқынды тірек сигналдар негізіндегі сабақ, жалпылаушы кестелер негізіндегі сабақ, диктант-сабақ, типтік бағдарламалық құрылымнан тұратын сабақ).
Информатиканы оқыту әдістері
Әдіс (грек. - methodos - зерттеу) - бұл тәсіл, әдіс немесе әрекет бейнесі; мақсатқа жету әдісі, қандайда бір айқындалған түрде реттелген әрекет; нақты тапсырманы шешуге бағынышты, шындықты игерудің практикалық немесе теориялық тәсілдері мен амалдардың жиынтығы. Әдебиетте әдіс ұғымына әртүрлі анықтамалар келтіріледі:
1) мұғалім мен оқушы әрекетінің тәсілі;
2) жұмыс тәсілдерінің жиынтығы;
3) мұғалім оқушыларды білімсіздіктен білімге жетелейтін жол;
4) мұғалім мен оқушылар әрекеттерінің жүйесі және т.б.
Педагогтардың көпшілігі, әдістерді оқыту үрдісінің тапсырмалар жинағын шешуге бағытталған, мұғалім мен оқушының реттеліп өзара іліктелген әректерінің тәсілдері деп қарастырады.
Оқыту әдісі - бұл оқыту, дамыту және тәрбиелеу кезінде белгілі бір тапсырмалар шеңберінде қолданылатын педагог пен оқушылардың нысаналы педагогикалық қарым-қатынасын ұйымдастыру ережелері мен реттеуші қағидалар жүйесі (М.И.Махмутов ).
Оқыту әдістерінің жіктеуі Оқыту әдістерінің саны мен сипаттамасы көп болғандықтан, оларды бірнеше негіздемеге сәйкес жіктеуге болады. Мұғалім мен оқушылардың өзара әрекет ету сипаттамасы бойынша - Лернер-Скаткиннің жалпы дидактикалық оқыту әдістері:
- түсіндірме-суретті (көрнекілік) әдіс;
- репродуктивті әдіс;
- проблемалы баяндау әдісі; бөлшектеп іздеу немесе эвристикалық әдіс; - зерттеу әдісі.
Мұғалім әрекетінің негізгі құрамдас бөліктері бойынша -
Ю.К. Бабанскийдің оқыту әдісінің үш үлкен топтамадан тұратын әдістер жүйесі:
а) оқыту әрекетін жүзеге асыру және ұйымдастыру әдістері (ауызекі, көрнекі, практикалық репродуктивті және проблемалы,индуктивті және дедуктивті өздік жұмыстары және мұғалімнің басшылығымен өтетін жұмыстар);
б) ынталандыру және білімді дәлелдеу әдістері (қызығушылықты қалыптастыру әдістері: танымдық ойындар, өмірлік жағдайды талдау, жетістік жағдайын жасау; білім алу парызын және жауапкершілігін қалыптастыру әдістері: білімнің қоғамдық және тұлғалық мәнін түсіндіру, педагогикалық талаптар қою);
11
в) бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері (ауызша және жазбаша бақылау, зертханалық және практикалық жұмыстар, машиналы және машинасыз бағдарламалық бақылау, жаппай және сараланған, ағымдағы бақылау және қортынды);
Жеке дидактикалық оқыту әдістері
1. Ақпаратты жеткізу көзі мен қабылдау сипаты бойынша - дәстүрлі әдістер жүйесі (Е.Я. Голант, И.Т. Огородников және т.б.): ауызша әдістер (әңгіме, сұхбат, дәріс және т.б.); көрнекі (көрсетілім, демонстрациялау және т.б.); практикалық (зертханалық жұмыстар, шығармалар және т.б.).
2. Мұғалім мен оқушы қарым-қатынасының деңгейі бойынша - айтып беру, баяндау, сұхбат, өздік жұмыс;
3. Нақты дидактикалық тапсырмаларға байланысты (Б. П. Есипов) - қабылдауға дайындық, түсіндіру, материалды бекіту және т.б.;
4. Білімді бөлу және қосу қағидасы бойынша - талдамалы (аналитикалық), жинақтамалы (синтездік), салыстырмалы, жалпылаушы, жіктеуші;
5. Ақыл-ойдың білімсіздіктен білімге жылжу сипаты бойынша - индукциялық, дедукциялық.
Оқыту формалары мен әдістерін таңдау
Оқыту әдістерін және үйлесімділігін таңдау кезінде мына критерийлерді басшылыққа алған жөн:
1) оқыту, тәрбиелеу және дамыту мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестік;
2) оқытылатын материалдың мазмұнына сәйкестігі (күрделілігі, жаңалығы, сипаты, материалды көрнекі ұсыну мүмкіндігі және т.б);
3) сынып оқушыларының нақты оқу мүмкіндіктеріне сәйкестігі: жас ерекшелігіне (физикалық, психикалық), дайындық деңгейіне (білімділік, даму, тәрбиелілік, ақпараттық және коммуникациялық технологияларды игеру дәрежесі бойынша), сыныптың ерекшелігіне;
4) іс жүзіндегі жағдайға сәйкестік (кабинеттің тиісті оқу 50 құралдарымен жабдықталуы1 , электронды және баспадан шыққан оқуәдістемелік материалдардың болуы) және оқуға жеке уақыттың бөлінуі; 5) эргономикалық жағдай (кесте бойынша сабақ өткізу уақыты, сыныптың толықтығы, компьютерде жұмыс жасау ұзақтығы және т.б.); 6) мұғалімдердің дербес өзгешеліктеріне және мүмкіндіктеріне сәйкестік (мінез-құлқы, қандай да бір әдісті меңгеру деңгейі, сыныппен қарым-қатынасы, бұрынғы тәжірибесі, психологиялықпедагогикалық деңгейі, әдістемелік және ақпараттық-технологиялық дайындығы).
1.3 Информатика пәні бойынша үй жұмысы
Оқушылардың үй жұмысы деп - құрылған сабақтар кестесінен тыс оқу тапсырмаларын өздігінен орындауды айтады.
Үй жұмысының сыныптағы жұмыстан принциптік айырмашылығы, мұғалімнің берген нұсқаулары бойынша, оның тікелей басқаруынсыз орындалады.
12
Оқушы үй жұмысын орындау уақытын, ырғағын және қарқынын өзі таңдайды.
Үй жұмыстарының формалары
Оқушылардың үй жұмысының теориялық аспектілері жеткіліксіз зерттелгендіктен, педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде үй тапсырмаларының жіктеуі әртүрлі негіздемелермен ұсынылады. Дидактикалықмақсатбойыншаүйжұмыстар ыныңмынаформаларыерекшеленеді
* жаңа материалды қабылдауға, жаңа тақырыпты оқуға дайындайтын тапсырмалар;
* сабақта алған білімдерін бекітуге және пайдалануға, ептілік пен дағдыларды қалыптасыртуға бағытталған тапсырмалар;
* сыныпта игерген оқу материалын кеңейтуге және тереңдетуге ықпал ететінт апсырмалар;
* жаттығуларды өздігінен орындау дағдысын қалыптастыру және дамытуға бағытталған тапсырмалар;
* бағдарламадағы материалдан тыс, дегенмен оқушылардың мүмкіндіктеріне сай тапсырмаларды молынан жеке отырып орындау арқылы өздігінен ойлау қабілетін дамытуға ықпалететінтапсырмалар. Өткізілетінсабақтипінебайланыстыүйт апсырмаларыныңжіктемесіұсынылған:
* жаңаматериалдыоқытусабақтарына:
1) материалдыоқулықтаноқып, оны айтып беру;
2) сабақтаоқытылғанматериалдыжетілдіру ;
3) белгілібіререкшелігінебайланыстымат ериалдытоптастыру;
4) қосымшаоқулықтарданжәнемәліметкөзде ріненматериалдаржинау.
* алғанбілімдіпайдаланусабақтарына:
1) практикалықжұмыстар (оқуқұралдарын, каточкалар, кестелерәзірлеу: өздігіненойлаптабылған, басқақосымшаәдебиеттерден, анықтамалықтардан, сөздіктерденжәнет.б. алынған);
2) сыныптаорындалғаннемесеүлгібойыншат апсырмалардыорындау; 3) қалыптыеместапсырмалардыорындау;
4) пәнаралықбайланысы бар тапсырмалардыорындау;
5) тапсырмалардыөздігіненқұрастыру;
6) материалдыөздігіненоқыпбілу;
7) деректерді, бақыланғанқұбылыстардысалыстыру, олардыңұқсастықтары мен айырмашылықтарынтүсіндіру;
8) қателерменжұмысжасау.
* жалпылаусабақтарына:
1) мұғалімніңарнайықойылғансұрақтарына жауап беру;
2) мұғалімніңбергентапсырмасыжәнежоспа рбойыншажауапберугедайындық;
13
3) тақырыпбойыншаөздігіненжоспарқұруне месе осы жоспарбойыншадайындалу;
4) мәтіндегінегізгіжәнеекіншікезектегі материалдыбөліпалу;
5) сыныптаорындалғанғаұқсас, қандай да бірнәтиженінемесежағдайдыөздігіненд әлелдеу;
6) тақырыпбойыншақосымшаматериалдытаңд ау;
7) оқылғантақырыпбойыншаөздігінентапсы рмаларқұрастыру (жеке, жұптықнемесетоптық);
8) қолда бар материалдыңнегізіндеқорытындышығару , тұжырымдау (бақылау, тәжірибе, эксперимент, экскурсия);
9) кестелер, сызбалар, тірекконспектілеріндайындау;
10) жалпылаушысипаттағықалыптыеместапсы рмалар: оқытылған материал бойыншасөзжұмбақтар, мәтіндер, оқытушылықбағдарламаларжәнет.б. құрастыру.
* алғанбілімдібақылаужәнетексерусабақ тарына:
1) сұрақтарғажазбашажауап беру;
2) үйдежекешебақылаужұмысынорындау;
3) қалыптыеместапсырмалардыорындау.
Жеке үйжұмысы - әдетте, сыныптағыкейбіроқушыларғаберіледі. Сол арқылымұғалімнақтыоқушыныңбілімдеңг ейінтексереалады. Мұндайжұмыскарточкаларданемеседәпте рдеорындалады. Оныңмақсатынақтытақырыпбойыншаалған білімдерінтүзету, кеткенкемшіліктердітолықтыружәнет.б . болыптабылады. Бұларміндеттіеместапсырмалар да болуымүмкін, мысалы, сыныптантысжұмысүшін. Топтықүйжұмысынорындаукезіндеоқушыл артобыжалпысыныптағытапсырманыңбірб өлігіболыпсаналатынтапсырманыорында йды. Мұндайтапсырмалардыалдын ала бергендұрыс. Шығармашылықжұмысжекеүйжұмысыныңтүр іретіндеерекшеленбейді, бірақолүйжұмыстарыныңбарлықтүрінбір іктіруіқажет. Мысалы, ертегілержелісінентұратынтапсырмала рқұрастыру, мәлімдемелер мен баяндамаларжазу. Мұндайүйжұмысыныңтүрін ұзақмерзімді тапсырмалардеугеболады. Сараланған (дифференциалданған) үйжұмысы мықты да, нашароқитын да оқушығаарналады. Дифференциалданғанәдістіңнегізі, өздікжұмыстыұйымдастыруболыптабылад ы, олмынасараланғантапсырмалардыңтәсіл дері мен формаларыарқылыіскеасады: 1. Барлықоқушыларүшінтапсырмалардыңмаз мұныұқсас, бірақорындаутәсілібойыншаәртүрлі, мысалы, тапсырмалар саны әртүрліболуы. 2. Таңдауқұқығы бар бірнешенұсқалытапсырмалар: Үйдетаңдауыңбойынша ... беттегі №... немесе №... жаттығулардыорында. Еркінтаңдауғаберілгенжаттығулардыта псырғанкездемұғалімкезкелгеноқушыға алдыменжеңілін, оданкүрделісінорындауғакөшукеректіг інекеңесбереалады. Нашароқитын оқушыларғатолтыруүшін бос орынқалдырылған, қатесінтүзетугеарналған, шешуіаяқталмағантапсырмалардантұрат ынкарточкаларберугеболады.
14
Бірсыныпқаортақ - үйтапсырмасыныңжиіқолданылатынтүрі. Партадағыкөршігеүйжұмысынқұрастыру (тұрақтыбіргеотыратынжұптар)
. Мысалы: Сыныптаөтілгентақырыпқасәйкескөрш іңеекітапсырмақұрастыр. Ісжүзіндемұғалімдердің 80%-ы үйтапсырмасынбарлықсыныпқаортақбере ді, тек кейкездеғанажеке-жекесараланғантапс ырмаларжүктейді. Үйтапсырмаларыныңүшдеңгейі
Біріншідеңгей - міндетті минимум. Тапсырмабәрінетүсініктіжәнебарлықоқ ушыныңбіліміне сай келуі керек.
Екіншідеңгейі - жаттықтырушы. Оны пәндіжақсыбілгісікелетінжәне еш қиындықсызбағдарламаныигеріпжатқано қушыларорындайды. Оларбіріншідеңгейтапсырмаларынанбос атылады.
Үшіншідеңгей - шығармашылықтапсырма - сабақтақырыбына, сыныптыңдайындығынажәнет.б. байланыстыорындалады.
Оны өзеркіменсұрағаноқушыларорындайды, жоғарыбағаменжәнемақтауменынталанды рылады.
1.4Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі
Мұғалімдердің 80%-ы үй жұмысын сабақтың соңында береді, әйтсе де оны сабақтың басында, ортасында, барысында беруге де болады.
С.А. Пуйман үй жұмысын беруді ұйымдастырудың мына негізгі ережелерін ұсынады:
* үй жұмысын беру үшін арнайы уақыт бөлу керек;
* үй жұмысын берген кезде бүкіл сыныптың назарын аудару қажет;
* үй жұмысы бәріне түсінікті болуы керек;
* оқушылар не орындау керектігін ғана емес, қалай орындау керектігін білуі тиіс: оқулықты қалай оқу керек, тапсырманы орындауға қалай кірісу керек және т.б.
* Үй жұмысын саралаған жөн. Үлгерімі жақсы оқушылар аса күрделі тапсырмаларды алуы тиіс.
Үй жұмысын жүйелі ұйымдастыру
Үй жұмыстарының жүйесін құрған кезде оқушыны өздігінен білім алу тәсілдеріне дағдыландыруды, танымдық әрекетін дамытуды назарға алған жөн.
Практика және көп жылғы зерттеулер көрсеткендей, үлгерімі төмен, тіпті орташа үлгерімді оқушылар үй жұмысын адал орындамайды. Оның бір себебі, үй жұмыстарының сараланбағаны, жіктелмегені болып табылады (көп жағдайда тапсырмалар барлығына ортақ беріледі). Нәтижесінде, оқушы сыныптасынан көшіріп алуды жөн көреді, бұл жағдайда ол асығыстықпен тапсырмалардың орындалу тәсіліне мән бермейді.
15
Сол себепті, жеке, топтық және жаппай жұмыстан тұратын сараланған тәсіл керек . Ол оқытудың барлық кезеңінде, сабақ үстінде ғана емес, үй жұмысын орындау кезінде де аса қажет.
Сараланғантапсырмалардымынажағдайла рдабергендұрыс:
* күрделіұғымдаркездесетінтақырыптард ыөткенкезде;
* өтілген тақырыпты жалпылағанда және қорытынды жұмыстарға дайындық кезінде;
* бақылау жұмыстарында жіберілген қатемен жұмыс жасаған кезінде. Сараланған үй жұмыстарын тапсырған кезде келесіні ескерген жөн:
* баланың оқу әрекетіне деген қабілетін (оқу материалын жылдам меңгеруі, ойлау тереңдігін);
* өз ойын білдіре алуын;
* танымдық белсенділігін (білімге деген қызығушылығын);
* жұмыс кезіндегі ұйымшылдығын (бастаған ісін соңына дейін жеткізе алуы).
Балалардың жеке қасиеттеріне байланысты тапсырмалар бір тақырып бойынша және бір мақсатпен құрылғанмен, күрделілік деңгейі әртүрлі болады. Олар үш нұсқалы жеке тапсырмалы карточкаларда жазылады (оқушылар өз еркімен нұсқаны таңдайды немесе мұғалім алдын ала белгілі бір топқа арнайы дайындайды), бірнеше деңгейден құралған жұмыстар да болуы мүмкін, мұндай жағдайда оқушылар танымдық әрекет субъектісіне айналады. Аталмыш тапсырмалар оқушылардың бастамашылдығын (деңгейді таңдау кезінде), білім, ептілік пен дағдыны меңгеруде, ойлау қабілетін, жадысы мен шығармашылығын дамытуда өзіндік жауаптылығын тәрбиелейді.
Үй тапсырмаларында мына тәсілдерді қолдану пайдалы:
* пайымдаулар мен жазбаларда қателері бар тапсырмаларды орындау;
* заңдылықты айқындайтын тапсырмаларды орындау;
* артық немесе жеткіліксіз деректері бар тапсырмаларды орындау;
* өзін-өзі бақылаудың алуан түрлі тәсілдері.
Оқушылар жұмысты үнемі логикалық соңына дейін жеткізуге машықтанады, өз білім деңгейлерін тұрақты түрде нығайтады. Күрделілеу нұсқаны орындау әр оқушының мақсатына айналады. Мұндай жұмыстың тәрбиелік мәні бар, әр тапсырманы толыққанды орындауға үйретеді, белсенділікті лайықты деңгейде ұстайды, жауапкершілік пен дербестік сезімін қалыптастырады.
Бірінші деңгейде теорияны өздігінен оқу жорамалданады. Мұндай жағдайда мына жұмыс тәсілдері қолданылуы мүмкін: мәтінді мұқият оқу; оның неше бөлімнен тұратынын анықтау; мәтіннің әрбір бөліміне сұрақтар ойлап тауып, оларға оқулықтан жауап табу; мәтінде талап етілмейтін ақпарат кездессе, сұрақтарды толықтыру; мәтіннің түйінді сөздерін бөліп алу;
16
түйінді сөздерге негізделіп, сөздіктен түсініксіз сөздердің мағыналарын табу; оқулықтан өзін-өзі тексере отырып, мәтінді әңгімелеп беру; түйінді сөздер бойынша сызбажоспар құрып, оның алгоритмін әзірлеу.
Дәстүрлі емес үй жұмыстарының да ұсынылуы ықтимал:
1) өздігінен терминдер сөздігін құрастыру, оларды тақырып бойынша орналастыру;
2) мектеп оқулығының анықтамаларын нақтылау;
3) оқулық мәтінін зерттеу;
4) тапсырмаларды өздігінен құрастыру.
Үй жұмысын осы тәріздес ұйымдастыру кезінде сөздіктермен, қосымша және анықтамалық әдебиеттермен өздігінен пайдалану дағдысы қалыптасады.
Екінші кезеңде мәселені қалыпсыз тәсілмен шешуге үйрету, жеткіліксіз ақпаратты іздеу және пайдалану, нәтижеге ғана емес, оқу үрдісіне деген қызығушылықты қалыптастыру іске асырылады. Мына тапсырмалардың қолданылуы мүмкін:
1) көрнекі құралдарды, кестелерді, сызбаларды, алгоритмдерді және тірек конспектілерді әзірлеу;
2) ережелердің жаңа нұсқаларын, тұжырымдарын әзірлеу;
3) бақылау және өзін-өзі бақылауға арналған тестілер, тапсырмалар, карточкалар дайындау;
4) оқу және ғылыми мәтінді редакциялау;
5) жіберілген қателіктерді түзету;
6) тақырыптық сабақтарға дайындық: ақпарат, дәйексөздер, сөздіктен мақалалар іздеу.
Өзін-өзі және бірін-бірі бақылауды қалыптастырудың тиімді құралы өзара бақылау болып табылады.
Үшінші кезеңде оқушылардың жеке шығармашылық әлеуетін (орысш. - потенциал) ашуға жағдай жасалады. Ұзақ өздік жұмысын қажет ететін зерттеу әдістері, эвристикалық сипаттағы әдістер, шығармашылық тапсырмалар қолданылады (оқытушылық бағдарламалар, жобалар, рефераттар, басқа да шығармашылық жұмыстар), олар оқушылардың өздігінен жұмыс жасауына, өз ойын білдіре алуына, көптеген қызмет формалары арқылы өзіне деген талаптарды дамытуға мүмкіндік береді. Мысалы:
1) информатика және мектептегі басқа да сабақтар бойынша педагогикалық бағдарламалық құралдар жасау (оқытушы бағдарламалар, компьютерлік тестілер, презентациялар, Web-сайттар және т.б.);
2) оқытылатын тақырып бойынша өлеңдер, әңгімелер, ертегілер, шығармалар жазу;
3) бұқаралық ақпарат құралдары материалдарының (масс-медиа) негізінде тапсырмалар құрастыру;
17
4) мектептік ішкі басылымға материалдар даярлау (соның ішінде, мысалы, электронды газет ашу);
5) информатика кабинетіне арналған материалдар жасау (плакаттар, қабырға газеттері, көрнекі құралдар және т.б.)
Үй жұмысын тексеру Үй жұмысын тексеру тәсілдері әралуан болады: мұғалім де, оқушының өзі де (өзін-өзі тексеру), басқа оқушылар (өзара тексеру). Бұл кезде мұғалім көмекшілерінің саны көбейеді. Оқу жылының ішінде дидактикалық материалдар жиналып қалады, оларды оқушылар сынаққа, диктантқа, емтитханға жұппен, топпен жұмыс кезінде қолданады.
Мұғалімдердің 90%-ы үй жұмысын тексеруде ауызша, жазбаша, карточкамен жұмыс формаларын пайдаланады.
Үй жұмысын тексеру кезінде міндетті түрде баға қойылуы тиіс. Қанағаттанарлықсыз бағаны қоймауға болады, жіберген қателіктерін түзетіп, сол үй жұмысын қайта орындауды немесе ұқсас үй жұмысын берген абзал. Тексерудің мұндай тәсілі шығармашылық жұмысқа оң әсерін тигізеді.
Мұқият ойланған, үнемі және жүйелі орындалатын үй жұмысынсыз білімнің жоғары сапасына жету мүмкін емес. Үй жұмыстары оқушының өздігінен жұмыс жасау қабілетін және танымдық қызығушылығын дамытады.
18
2-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ САБАҒЫ
2.1 Инфоматика сабағының ерекшеліктері мен құрылымы
1. Мектеп информатикасы - мектептегі ең жас әрі проблемалы пән. Оның басты проблемасы - информатиканы оқыту әдістемесінің аяғына дейін әзірленбегендігі болып табылады. Информатика математика, физика және т.б. пәндердің оқу әдістемелерін пайдалана алмайды, себебі мазмұны жағынан да, оқу мақсаттары жағынан да метептегі пәндермен сәйкес келмейді, бірақ математика, физика және информатика пәндерімен ұқсас тұстары бар. Мұндай ұқсастық оқу материалын (теория - тапсырмаларды орындау) ұйымдастыру тәсілінде де, оқыту әдістемесінде бары анық, себебі 80-жылдары осы пәнді математиктер, физиктер, кәсіби программистер, ғылыми қызметкерлері оқыта бастағыны рас.
1. Информатиканы оқыту кезінде орындалатын тапсырмалар физика, математика, астрономия және т.б. пәндік салалардың білімдеріне жатады, осыған байланысты информатиканың пәнаралық сиипаты бар.
2. Мемлекеттік стандарттың , бірыңғай бағдарламалардың, жалпы қабылданған терминологияның ұзақ уақыт бойы болмауы;
3. Мектептегі және жоғарғы оқу орындарындағы информатика курстарының арасындағы айырмашылықтың көмескілігі;
4. Информатиканың қарқынды дамуына байланысты мұғалім компьютерлік периодика, Интернет желісі ресурстарын және т.б. материалдарды тұрақты түрде пайдалануға тәуелді.
5. Оқушылардың ЭЕМ-де жүйелі түрде жұмыс істеуі оқу материалын практикалық игеруінің негізі болып табылады. Оқушылардың өздік жұмысының мәні артады, себебі олар көп уақытын дербес компьютермен жұмыс істеуге жұмсайды.
6. Дербес компьютер зерттеу нысаны ретінде пайдаланылады: негізгі білім мен ДК-мен (құрылғылар, операциялық жүйе, ақпаратты іздеу әдістері және т.б.) жұмыс істеу дағдысы қалыптасады.
7. Информатиканы оқытуда өзіне ғана тән проблемалар бар, компьютер зерттеу нысаны бола тұра, бір уақытта оқыту құралы болып табылады. Отбасылардың материалдық және мәдени деңгейіне байланысты оқушылардың үй жұмыстарын орындауда, өз қызығушылықтарын қанағаттандыруда компьютерді пайдалану мүмкіндіктері әртүрлі , бұны оқу үрдісін ұйымдастыру кезінде ескерген жөн.
8. Компьютерде жұмыс істеу уақыты 10-30 минуттан аспауы тиіс (оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты), оқушылар әр жұмыс орнында бір-бірден отыруы керек.
9.Компьютерлік техника әрдайым жеткіліксіз екені бәріне мәлім, сол үшін шағын топтарды (бір компьютерге 1-2 оқушы) біріктіру керек .
19
10.Компьютерді оқыту құралы және аспабы ретінде пайдалану санитариялық-гигиеналық нормалар мен шектеуліктерді ғана емес, компьютерлік және компьютерлік емес оқу әдістерін үйлестіруді талап етеді.
11.Информатика пәні бойынша білімі мен дағдыларын оқушы кез келген мектеп пәні сияқты сабақта ғана алмайды, бірақ мектеп информатикасынан алған білімі бірден көрінеді. Сол себепті, информатиканы білімі мен дағдылары әртүрлі деңгейдегі оқушыларға оқыту мәселесі алға шығады (мысалы, математика немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Орал жоғары гуманитарлық және экономикалық колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
Орындаған: Сансызбаева Қ.А
Тексерген: Жумагалиева Ж.А
Орал 2023ж
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1-БӨЛІМ.
ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
0.1 Әдістеме және оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
0.2 Информатиканы оқыту формалары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
0.3 Информатика пәні бойынша үй жұмысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
0.4 Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ САБАҒЫ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 19
2.1 Инфоматика сабағының ерекшеліктері мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.2 Қазіргі сабақтың формалары мен құрылымдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.3 Сабақтың үшбірлік мақсаты мен қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
3-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ЖОБАЛАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
3.1 Тақырыптық жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
3.2 Сабақты жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
3.3 Информатика сабағын талдау әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
3.4Семинарпрактикалық сабақтарын өткізуге ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
ПАЙДАЛАНЫЛАН ӘДЕБИЕТ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
Кіріспе
Қазіргі уақытта әлемде қоғамның ақпараттық мәдениет деңгейі мемлекеттің даму көрсеткіштерінің бірі ретінде қарастырылады. Бүгінде жоғары және үздіксіз білімге деген сұраныстың артуына байланысты білім берудің түрлі мақсаттағы құрылымдары пайда болуда. Қазіргі информатика курсы дүниежүзілік педагогика ісінде теңдесі жоқ құбылыс саналады. Қоғамды информатика дегеніміз - ғылыми техникалық прогресс жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс-әрекеттің интеллектуалды түрлерінің жан-жақты әсер етуі мен ролінің жоғарылауына байланысты объективті процесс.
Ол оқыту мазмұны, әдісі мен ұйымдастыру түрлерінің өзгерісін тездетеді.. Бұл процестегі негізгі мәселе білім берудің мазмұны мен мақсатын өзгерту болып табылады, ал оны технологиялық жағынан қамтамасыз ету өндірістік мәселе.
Қоғамды индустрияландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдынғы кезекте, маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, - ал білім беруді информатикаландыру жағдайында бұл мәселе білім берудің негізгі мақсатына ауысады. Мұндағы негізгі мақсат - оқушының қоршаған әлем жайында табиғи ғылыми болжамын қалыптастырумен жалпы ізгілікті адамгершілікке дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі информатика курсынан басталады. "Информатиканы оқыту" деп аталатын курс мектептегі информатикакурсының жалпы ғылыми оқу-әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық, педагогикалық, психологиялық мәселелерін жан-жақты қарастыратын курс болып табылады."Информатика" курсы бойынша толық оқытудың əдістемелік жүйесін құру курстың оқу пəні болып қалыптасуында маңызды рөл атқарады. Сондықтан оның құрамдас бөліктерін талдап, негізгі құрылымын анықтап, көрсетпейінше пəннің әрі қарай дамуы мүмкін емес. Оқытудың мазмұны мен құрылымы анықталғанан кейін, қалған компоненттерді қалыптастыру əрбір оқытушының, зерттеушінің жеке шығармашылығы арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін әртүрлі деңгейде ұйымдастыруға болады. Ол үшін оқытушы өз бетімен жұмыстың тапсырмаларын құрастырғанда оның қиындық дәрежесі оқушылардың оқу мүмкіншілігіне жауап беретіндей болуы тиіс.Жалпы, сабақ мақсатының орындалуы мұғалімнің талмай ізденуіне, жауапкершілігіне байланысты. Ал информатика пәннің мұғалімі үшін, алгоритмдеу негіздерін оқытуда жазба жұмыстарын ұйымдастыру әдістерін жетік меңгерудің маңызы зор. Өйткені мұндай жұмыстар оқушылардың ой-өрісінің жан-жақты дамуын қадағалайтын бақылау жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады.
3
1-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
1.1 Әдістеме және оқыту технологиясы
Қазіргі білім берудің ең басты мақсаттарының бірі - оқушыларды өмірге бейімдеу, өз бетімен білім алуға дағдыландыру, алған білімін жасампазды қолдануға икемдеу екені белгілі. Педагогикада, дәстүрлі педагогикалық, әдістемелік және дидактикалық жүйелерге қарағанда, педагогикалық технологиялар немесе оқыту технологиялары зор маңызға ие болып озық дамуда. Педагогикалық технология термині шетелде, өткен ғасырдың 60-жылдарында пайда болды. Содан бері әр елдерде, мысалы АҚШ-та, Жапонияда Педагогикалық технология, Англияда Педагогикалық технология және оқыту процессі журналдары баспаға шыға бастады. Ал ЮНЕСКО-ң халықаралық білім беру бюросының бюллетені Педагогикалық технологиялар топтамасын шығарды. Оқыту технологиясы ұғымы 60-жылдардың аяғында пайда болып, 70-жылдары көптеген жақтаушыларға ие болды. Қазіргі уақытта, ол педагогикалық сөздікке бекем енді. Әйтсе де, оны түсіну және қолдану әртүрлі болуда. Қазіргі заманның педагогикалық теориясында жаңа оқыту технологиясын мектепке енгізуде бірінші зерттеу жүргізген академик В. Беспалько болатын. Оның айтуы бойынша - Педагогикалық технология - бұл оқу үрдісін жүзеге асырудың мазмұнды техникасы Ал жаңа технологияның жеке сүрақтарын зерттеген және Модулді оқыту технологиясын енгізген В.М. Монаховтың пайымы 38 бойынша - Педагогикалық технология - бұл оқушы мен мұғалімге барлық жағдай жасау арқылы оқу үрдісін жобалау, ұйымдастыру және өткізу бойынша бірлескен педагогикалық іс-әрекеттің жанжақты ойластырылған моделі Педагогикалық технология - техникалық және адами ресурстарды, олардың өзара байланысын ескере отырып, оқыту және білімді игерту үрдістерін құрайтын, қолданатын және белгілейтін, білім беру түрлерін оңтайландыруды міндет санайтын жүйелі әдіс (ЮНЕСКО). Дегенмен, әдебиеттерде, мысалы: массив ұғымын енгізу әдістемесі, бағдарламалауға оқыту әдістемесі, ақпараттық технологияларды оқыту әдістемесі және т.б. сөз тіркестері кездеседі. Мұндағы әдістеме ұғымы мүлдем басқа мағына беретіні анық, ол алгоритм, әдіс, технология түсініктеріне жақын. Осыған байланысты, әдістеме және технология ұғымдарын бөлу мәселесі туындайды. А.В. Хуторской айтқандай, оқыту теориясы „бәріне барлығын" (жалпы дидактика) және жеке оқу пәнін оқыту немесе белгілі типті мекемелерінде оқыту теориясы (дербес дидактикалар) болып ажыратылады. Дербес дидактикалар ... оқыту мәселелерін сәйкес оқу пәндеріне қарай үйлестіреді және де әртүрлі деңгейде - бала бақшадан бастап орта және жоғарғы оқу орындарына дейін. Дербес дидактикаларды оқыту әдістемелері деп те атайды... Олардың мақсаты - сәйкес оқу пәнін немесе пәндер тобын оқыту үрдісінде оқушыларды дамыту және тәрбиелеу, оқыту құралдары және жолдары заңдылықтарын зерттеу Г.К.Селевко педагогикалық технология ұғымының үш иерархиялық деңгейін бөліп көрсетеді
4
- бүтіндей білім беру үрдісін сипаттайтын жалпы педагогикалық немесе жалпы
дидактикалық деңгей (аймақта, оқу орнында, оқу деңгейінде), синонимі - педагогикалық жүйе;
- бір пән, сынып, мұғалім және т.б. аясындағы білім беру үрдісін сипаттайтын жеке әдістемелік немесе пәндік деңгей, синонимі - жеке әдістеме;
- оқшауланған немесе модульдік деңгей, яғни оқу-тәрбиелік үрдістегі жеке элементтер технологиясы (ұғымдарды қалыптастыру, бақылауды ұйымдастыру, жаңа білімді игеру және т.б.).
Сонымен мынадай бастапқы тұжырымды қабылдайық:
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі (информатиканы оқыту әдістемесі) - кез келген жас шамасында және кез келген ұйымдастырушылық-әдістемелік оқыту түрінде информатиканы үйрету объектісі болып табылатын педагогикалық ғылым. Технология сөзі грек тілінде techne - өнер, шеберлік және logos - ғылым, заң дегенді білдіреді. Сөзбе-сөз аударғанда, технология - шеберлік туралы ғылым болып табылады. Кез келген технологияның негізгі өзіндік белгілері болады: ол процессуалды категорияға жатады; объектінің жағдайын өзгерту әдістерінің жиыны түрінде ұсынылуы мүмкін; экономикалық үрдістерді тиімді жобалауға және пайдалануға бағытталады. Сонымен, технологияның әдістемеден айырмасы, мына сипаттамалардың болуымен анықталады: аспаптылығы - яғни, мақсатқа кепілді жеткізетін, қатал анықталған орындау нұсқамалар жүйесінің болуы; жаңғыртылымдығы (орысш. - воспроизводимость); кепілді және өлшемді нәтиженің болуы.
Педагогикалық технологиялардың жіктелуі
Педагогикалық технологияларды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады. Педагогикалық технологияларды жіктеу белгілері
1 Білім беру мазмұнының сипаты- зиялы және діни, оқытушылық және тәрбиелік, жалпы білім беру және кәсіптік бағдарлы, гуманитарлы және технократтық.
2 Оқушылар санаты- жалпы мектеп; алға басқан деңгей (лицейлер, гимназиялар және т.б.); қосымша оқыту (дәлдеу, қолдау, түзету мектептері); жалпы мектеп аясында күрделі және дарынды балалармен жұмыс.
3 Қолдану ұзақтығы- пән, тақырып, модуль, сабақ.
4 Оқу әрекетін ұйымдастыру- Сынып сағаттық жүйе (дидахография); дидахография мен техникалық құралдарды пайдалана отырып заманауи дәстүрлі оқыту, топтық және дифференцияланған оқыту тәсілдері және т.б. Баламен қарымқатынас Авторитарлы; жеке бағдарлы; ынтамықтастық технологиясы және т.б.
5
5 Білімді игерудің ғылыми тұғырнамасы- ұғымдарды қалыптастыру теориясы (Богоявленская, Менчинская, т.б.); Гештальт теориясы; ақыл-ой әрекетін сатылы қалыптастыру теориясы (Гальперин, Талызина); суггестивті теория (шамадан тыс
6 еске сақтауға жетелейтін эмоционалды иландыру негізінде оқыту); В.В. Давыдовтың және т.б. мазмұнды жалпылай теориясы.
Жаңа технологиялар жалпы мынадай мақсаттарды көздейді:
а) ынтымақтастық;
б) ұжымдаса жұмыс істеу;
в) өзіндік бастама (иницатива);
г) өз жұмысын бағалауға үйрету;
д) логикалық ойлау;
е) мәселелерді шеше білу;
ж) ақпарат алу жөне керектісін пайдалана білу.
Жоғары сыныптар үшін тиімді технологиялар: өздігінен даму технологиясы, модульдік оқыту технологиясы (МОТ), бағдарлап оқыту, ынтымақтастық, компьютерлік, сын тұрғысынан ойлау (СТО).
Орта буын сыныптарына тиімді технологиялар: түсіндіре оза оқу, дамыта оқыту, тірек сигналы арқылы оқыту, проблемалап оқыту, СТО, МОТ. Бастауыш сыныптардағы тиімді технологиялар: ойын арқылы оқыту, білім беруді ізгілендіру, ақпаратты оқыту, зерттеу, көрнекілік технологиялары. Өздігінен даму технологиясы - баланы жан-жақты дамыту, дербестікке тәрбиелеу, бала санасында нәрселер әлемі мен ойлау әрекетінің бірігуі. Оқыту баланың дамуына сәйкес табиғи болу керек, сонда бала өзін өзі дамытады. Баланың: Мынаны менің өзімнің жасауыма көмектесіп жібер - деуіне жету. Оза оқыту технологиясында - грамматикалық ұғым, түсініктер тірек сызбаларды пайдалану арқылы блок бойынша оза оқытылады.
Тірек сигналы - сызба бойынша сөйлем құратуға, сөйлемдегі сөздердің байланысын көрсетуге болады. Сызбаларда көбіне дерексіз байланыстар мен қатынастар көрсетіледі. Тілдік категориялар ұқсастығын, айырмашылығын, ерекшеліктерін салыстырып көрсетуге болады.
Белсенді оқыту технологиясы - оқу әрекеті арқылы үйретуші (мұғалім), үйренуші (білім алушы) рөлін өзгертуге ықпал ететін, шәкірттерді жаңа білімді өздіктерінен ізденіп білім алуына мүмкіндік жасайды. Бұл үшін сабақта төмендегі мәселелерге баса назар аударған жөн:
- сабақ құрылымының икемділігі, оқығаны бойынша пікірталастың болуы;
- дидактикалық ойындар, интенсивті өзіндік әрекет, бірліктерді салыстыру, топтау, жүйелеуді ұйымдастыру;
- жеке тұлғаға бағдарланған технологияда оқу тәрбие процесінде балалардың жеке ерекшеліктерін ескеру; әр білім алушының оқу тапсырмаларын орындауға қолайлы жағдай туғызу көзделеді;
- жеке тұлғаның өзіндік ерекшелігін ескеру ұстанымы (әрбір шәкіртті қабылдау мүмкіндігіне сай оқыту);
6
- білім беру траекториясын таңдау еркіндігі ұстанымы (міндетті білім беру деңгейінен төмен болмауы тиіс).
- оқытудың жағдаяттылығы ұстанымы (тапсырманы орындауға жағдай туғызу).
1.2 Информатиканы оқыту формалары мен әдістері
Оқыту формалары - мұғалім мен оқушы арасында мақсатты, нақты ұйымдастырылған, мазмұны толыққан және әдістемелі қамтамасыз етілген, танымдық және тәрбиелік қарым-қатынастың өзара әрекеттестік жүйесі. Оқыту формасы мазмұнның, оқыту құралдары және әдістердің мақсатты ұйымдастыру тұтастығы негізінде жүзеге асырылады .
В.Г. Крысько оқыту формаларын үш топқа: жоспарлыоқыту (сабақ, дәріс, семинар, үй жұмысы, емтихан және т.б.), жоспардан тыс (бригадалы-зертханалық сабақтар, консультация беру, конференциялар, үйірмелер, экскурсиялар, ілгерілету бағдарламасы бойынша сабақтар) және қосымша (топтық және жеке сабақтар, теңестіру топтары, репетиторлық) деп бөледі. Қазіргі көптеген басылымдарда жалпы оқу формалары және оқу-тәрбиелік процесті ұйымдастыру формалары болып ажыратылады.
Жалпыоқуформалары - жаппай, ұжымдық, топтық, жұптық, жекежәнеоқушылардыңауысымдықұрамыде пбөлінеді .Жалпыоқуформаларынегізін оқушылардыңөзаражәнемұғалімменоқушы ларарасындағыерекшекомуникативтіәре кеттестіктеріқұрайды.
Жаппайоқытуформасы - оқушылардыңбәрібірмақсатта, бірыңғайекпінменбірмазмұндынемесебі рдейәрекеттердіигергендеқолданылады , мұғалімніңбүкілсыныппенжұмысжасауыб олжанады. Бұл, ауызекі, көрнекі, практикалықәдістерді, сондай-ақбілімдібақылауүрдісіндежүз егеасырғандақолданылатын, оқудыұйымдастырудыңдәстүрлітүрі, информатика сабағындаөзмәнінжойғанжоқ.
А.И. Бочкин айтқандай, компьютердіңықпалымұғалімніңкөрсетк еніноқушылардыңдереужаңғыртыпорында умүмкіндігіменайқындалады. Бұлретте, мұғалімоқушылардыңжаппайжәнежекежұм ысәрекеттерінұйымдастыружәнебағдарл амалықбасқаруыменқатар, олардыңкомпьютерлерінсәйкесрежімдер ге (жаппайнемесежекеәрекеттерін) ауыстырып, сондай-ақоқушылардыңбарлықжұмысорын дарындакомпьютерлікортаныңбірыңғайж ағдайынорнатады.
Оқытудың жаппай формасында оқушылардың іс-әрететтері мұғалімнің басқаруымен жүзеге асатыны айқын. Бірақ, әрекеттердің жалпы тәсілдерін игерген сайын, оқушылардың жұмысы да жекелене түсетінін (көмек сұрамайды) айта кету керек.
Ұжымдық оқыту формасының жаппай оқытудан айырмашылығы, сынып оқушыларының арасында лидері бар қарым-қатынас ерекшеліктерімен қалыптасқан жеке ұжым ретінде қарастырылады. Топтық оқыту формасында - оқушылар әртүрлі негізінде, алуан түрлі мерзімге құралатын топтарда жұмыс жасайды
7
Бұл компьютерлік техниканы қолданғанда оқытудың әдеттегі түрі, мысалы, жаңа бағдарламалық өнімдерді игергенде, жобалармен жұмыс жасағанда, компьютер тапшы болғанда және т.б. жағдайларда. Топтың ішінде қарқынды ақпарат алмасу пайда болады, сондықтан деңгейі және ынтасы әртүрлі оқушылардан құралған топтарда топтық оқыту түрін қолдану тиімді болады.
Жұптық оқыту - негізгі іс-әрекет тапсырманы өзара талқылап, бірін-бірі оқытып, бірін-бірі бақылап отыратын екі оқушы арасында жүзеге асады [45]. Белгілі бір кезекпен оқушылардың жұптарын ауыстырып оқыту формалары бар, сол арқылы жұптық оқыту түрін ұжымдық оқытумен біріктіруге мүмкіндік береді.
Жеке оқыту формасы - мұғалімнің бір оқушымен ғана жұмыс жасауы (сабаққа қосымша дайындық, тьюторлық жұмыс, кеңес беру және т.б.). Зертханалық жұмыс кезінде сабаққа дайындықсыз келген оқушыларды теориялық материалды қосымша оқыту үшін ЭЕМ-нен алшақтату да кейде пайдалы.
Оқытуды ұйымдастыру түрі - уақытпен шектелген оқыту үрдісінің жеке буынының құрылымы.
Оқытуды ұйымдастыру формасы - бұл тарихи қалыптасқан, өзіне тән жүйелілік пен тұтастық, өздігінен даму, жеке тұлғалық пен әрекеттілік сипатты бар, қатысушылардың құрамы тұрақты, сабақты өткізудің белгілі бір тәртібі бар, орнықты және логикалы аяқтаған педагогикалық үрдістің ұйымдастырылуы.
ЭЕМ жекелеп оқыту формасын қайтадан жаңғыртты. Педагогикалық бағдарламаларды және мультимедиа курстарының таралымын көбейту мен Интернет ресурсын пайдалану арқылы оқытудың жаппай формаларының мына: ең үздік мұғалімдерден сабақ алу, ақпараттың әртүрлі көздерін пайдалану артықшылықтары сақталады. Компьютер жаппай және жеке оқыту арасындағы қайшылықты жояды.
Мұғалімнің ең маңызды міндеті - оқушылардың өзіндік танымдық дағдыларын қалыптастыру.
Оқытудың сыртқы формалары - сабақтың белгілі бір түрін - сабақ, дәріс, семинар, саяхат, практикум, факультативтік сабақ, емтихан, пәндік және техникалық шығармашылық үйірмелер, оқушылардың ғылыми қауымдастықтары және т.б. білдіреді. Олар мақсаттан, мазмұннан, әдістерден, оқыту құралдарынан, оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынастардан тұратындықтан, өзара біріктіруші рөлін атқарады.
Оқытудың қосымша ұйымдастыру формалары, білімдегі кемшіліктердің орнын толтыру, біліктілікті және дағдыларды қалыптастыру, оқу пәніне жоғары ынтаны қанағаттандыру мақсатына арналады. Қосымша сабақтарда әртүрлі көмектесу формалары ұйымдастырылуы мүмкін: жеке сұрақтарды түсіндіру, нашар оқушыларды жақсы оқушыларға бекіту, тақырыпты қайта түсіндіру.
Пәнді тереңдетіп оқу және танымдық қызығушылығын арттыру үшін, жеке оқушылармен жоғары қиындықты есептер шығарылады, бағдарламадан тыс ғылыми проблемалар талданады, қызығушылықты тудырған проблема бойынша өз бетімен игеруге бағытталған нұсқаулар беріледі.
8
Қосымша сабақтармен кеңес беру тығыз байланысты. Олар ағымды, тақырыптық және жалпылама (мысалы, емтиханға немесе сынаққа дайындалғанда) болып бөлінеді.
Сабақта компьютерді пайдаланудың ұйымдастыру формалары - көрсету (демонстрациялау), жаппай зертханалық жұмыс және жаттықтыру (практикум) сабақтары болады. Көрсету (демонстрациялау).
Көрсету экранын пайдалана отырып, мұғалім оқушыларға курстың алуан түрлі оқу элементтерін (интерфейс элементін, бағдарламалардың үзінділерін, сызбаларды, мәтіндерді және т.б.) көрсетеді. Оқыту барысында мұғалім ЭЕМ-де жұмыс істесе, оқушылар оның әркеттерін бақылап отырады немесе өз компьютерінде мұғалімнің соңынан қайталап отырады. Көрсетудің негізгі дидактикалық қызметі - оқушыларға жаңа мәліметті жеткізу.
Зертханалық жұмыс (жаппай) информатика кабинетіндегі негізгі жұмыс түрі болып табылады. Оқушылар бір мезгілде өз жұмыс орындарында тиісті бағдарламалық құралдармен жұмыс істейді.
Жаппай зертханалық жұмыс кезіндегі мұғалімнің басты рөлі - оқушылардың жұмысын бақылау (оның ішінде жергілікті желі арқылы), оларға шұғыл көмек көрсетіп отыру.
Пайдаланылатын бағдарламалық құралдардың әртүрлі дидактикалық мақсаты болуы мүмкін: жаңа тақырыпты меңгерту (мысалы, оқытушы бағдарламалардың көмегімен), жаңа тақырыпты бекіту (мысалы, жаттықтырушы бағдарлама арқылы), алған білімдерін немесе операциялық дағдыларын тексеру (бақылаушы бағдарламалардың немесе компьютерлік тестілердің көмегімен).
Жеке жаттықтыру(практикум) сабағы - күрделілік деңгейі жағынан, өзіндік деңгейі жағынан әртүрлі тапсырмалармен сипатталатын, жаппай зертханалық жұмыстармен салыстырғанда анағұрлым қарқынды жұмыс түрі; оқулықтарға, анықтамалық құралдарға, Интернет ресурстарына сүйену арқылы; мұғалімге неғұрлым күрделі сұрақтар қою арқылы іске асады.
Дәріс терминінің екі мағынасы бар: ол форма және әдіс. Дәріс қашанда жаппай өтеді. Ол көрнекілік және демонстрациялау құралы ретінде компьютерді пайдалану арқылы өткізіле алады, ол үшін дәріс компьютерлік сыныпта өтуі керек. Оқушыларда компьютерде алдын ала дайындалған конспектілері болған кезде (мысалы, гипермәтін немесе презентациялар түрінде) танымдық қызметтің өзін-өзі басқару деңгейі жоғарылап, маңыздысын жаза алмай қалу үрейі жоғалады. Оқушылар конспектінің баспалық түрін де ала алады. А.И.Бочкин атап өткендей, егер қағаз бетінің сол жағында негізгі мәліметтің тезистері, оң жағында оқушының ой-пікірін жазуына орын қалдырылса конспекті оңтайлы болар еді. Бұл әдіс оқушының жеке әрекет етуіне, ойлау қабілетін дамытуға өз әсерін тигізеді.
Семинар фронтальды формадан жеке жұмыс жасауға ауысу түрі болып табылады, сол себепті информатиканы оқытуда өз маңызын сақтап қалып отыр.
Көзбе-көз компьютерлік әдістің дербестігін алдын алуда ұжымдық жұмыс формалары да семинарда іске асады. Семинарда рөлдік ойындарды қолдану да өте орынды, себебі оларды талқылап отыру керек.
9
Оқушы семинар жұмысының қорытындысы қалай шығарылатындығын білуі тиіс. Оқушы нені тапсыру керектігін білу үшін, ықтимал бақылау нәтижелерінің тізімін келтіріп кетейік:
1) түзетілген, енгізуге дайын алгоритм мәтіні;
2) ЭЕМ-сіз толтырылған алгоритмді орындау кестесі;
3) бағдарламамен болатын диалог жобасы;
4) нұсқаулық бойынша сұрақ жауаптары;
5) өзінің немесе өзгенің бағдарламасының нұсқаулығы;
6) өзінің немесе өзгенің бағдарламасына ой-пікірі;
7) бағдарлама жұмысынан күтілген нәтижені сипаттау;
8) ойынға қатысушыларының рөлдік әрекетін сипаттау, белгіленген қателіктерді анықтау.
Жобалы оқыту түрі. Оқытудың бұл түрі, оқушылардың шығармашылық әрекеттеріне негізделеді. Жобалы оқыту түрінің белгілері келесідей:
- жобаға дайындықтың ұйымдастырушылық кезеңінің болуы - өзіндік таңдау мен шешім нұсқасын әзірлеу, бағдарламалық және техникалық құралдарды таңдау, ақпарат көзін таңдау;
- жоба қатысушылары арасынан лидерді таңдау (ұйымдастырушы, үйлестіруші), рөлдерді үлестіру;
- өзін-өзі сараптау және өзін-өзі бағалау кезеңінің болуы (қызмет рефлексиясы), нәтижені қорғау және орындау деңгейін бағалау;
- әрбір топ жеке жобаны әзірлеумен айналыса алады немесе ұжымдық жобаны әзірлеуге қатысу мүмкіндігі бар.
Экскурсиялар - информатиканың өндірісті басқаруын немесе ЭЕМ-ді қолданатын мамандықтарды көрсету үшін ұйыдастырылады. Бұл сабақ не курс басында, не соңында өткізіледі.
Сабақ1 . Педагогика бойынша классикалық оқу құралдарында - сабақ (басқа да оқу формаларымен толығып отыратын) оқытудың негізгі ұйымдастырушылық формасы ретінде қарастырылады.
Мектепте жиі қолданылатын ұйымдастырушылық форма сынып-сабақтық оқыту болып табылады, себебі оқушылар 85 - 95% оқу уақытын сабақта өткізеді.
Сынып-сағаттық оқыту жүйесіне тән белгілері келесідей:
* оқушылардан құралған оқу тобының тұрақты құрамы;
* әрбір сыныпта оқыту мазмұнын қатаң анықтау;
* оқу сабақтарының кестесін анықтау;
* оқушылардың жеке және ұжымдық жұмыс формаларын үйлестіру;
* мұғалімнің жетекші рөлі;
* оқушыларды жүйелі тексеру және білімдерін бағалау.
- жоғарғы оқу орындарындағы (ЖОО) сияқты сабақтар (дәріс-сабақ, семинар-сабақ, практикалық сабақ, коллоквиум сабағы, консультациялық сабақ, сынақ-сабақ);
- арнайы бағыттағы сабақтар (практикум-сабақ, өздік жұмыс сабағы, бақылау жұмысы сабағы, жаппай зертханалық жұмыс сабағы, экскурсия-сабақ, пән аралық
сабақ);
10
- ойын түріндегі сабақтар (рөлдік ойын сабағы, сайыс-сабақ, сауалнама-сабақ, конференция-сабақ, кездесу-сабақ, жоба-сабақ);
- мазмұнды құрылымдардан тұратын сабақтар (кітаппен жұмыс жасау сабағы, электронды жұмыс дәптерімен өткізілетін сабақ, қарқынды тірек сигналдар негізіндегі сабақ, жалпылаушы кестелер негізіндегі сабақ, диктант-сабақ, типтік бағдарламалық құрылымнан тұратын сабақ).
Информатиканы оқыту әдістері
Әдіс (грек. - methodos - зерттеу) - бұл тәсіл, әдіс немесе әрекет бейнесі; мақсатқа жету әдісі, қандайда бір айқындалған түрде реттелген әрекет; нақты тапсырманы шешуге бағынышты, шындықты игерудің практикалық немесе теориялық тәсілдері мен амалдардың жиынтығы. Әдебиетте әдіс ұғымына әртүрлі анықтамалар келтіріледі:
1) мұғалім мен оқушы әрекетінің тәсілі;
2) жұмыс тәсілдерінің жиынтығы;
3) мұғалім оқушыларды білімсіздіктен білімге жетелейтін жол;
4) мұғалім мен оқушылар әрекеттерінің жүйесі және т.б.
Педагогтардың көпшілігі, әдістерді оқыту үрдісінің тапсырмалар жинағын шешуге бағытталған, мұғалім мен оқушының реттеліп өзара іліктелген әректерінің тәсілдері деп қарастырады.
Оқыту әдісі - бұл оқыту, дамыту және тәрбиелеу кезінде белгілі бір тапсырмалар шеңберінде қолданылатын педагог пен оқушылардың нысаналы педагогикалық қарым-қатынасын ұйымдастыру ережелері мен реттеуші қағидалар жүйесі (М.И.Махмутов ).
Оқыту әдістерінің жіктеуі Оқыту әдістерінің саны мен сипаттамасы көп болғандықтан, оларды бірнеше негіздемеге сәйкес жіктеуге болады. Мұғалім мен оқушылардың өзара әрекет ету сипаттамасы бойынша - Лернер-Скаткиннің жалпы дидактикалық оқыту әдістері:
- түсіндірме-суретті (көрнекілік) әдіс;
- репродуктивті әдіс;
- проблемалы баяндау әдісі; бөлшектеп іздеу немесе эвристикалық әдіс; - зерттеу әдісі.
Мұғалім әрекетінің негізгі құрамдас бөліктері бойынша -
Ю.К. Бабанскийдің оқыту әдісінің үш үлкен топтамадан тұратын әдістер жүйесі:
а) оқыту әрекетін жүзеге асыру және ұйымдастыру әдістері (ауызекі, көрнекі, практикалық репродуктивті және проблемалы,индуктивті және дедуктивті өздік жұмыстары және мұғалімнің басшылығымен өтетін жұмыстар);
б) ынталандыру және білімді дәлелдеу әдістері (қызығушылықты қалыптастыру әдістері: танымдық ойындар, өмірлік жағдайды талдау, жетістік жағдайын жасау; білім алу парызын және жауапкершілігін қалыптастыру әдістері: білімнің қоғамдық және тұлғалық мәнін түсіндіру, педагогикалық талаптар қою);
11
в) бақылау және өзін-өзі бақылау әдістері (ауызша және жазбаша бақылау, зертханалық және практикалық жұмыстар, машиналы және машинасыз бағдарламалық бақылау, жаппай және сараланған, ағымдағы бақылау және қортынды);
Жеке дидактикалық оқыту әдістері
1. Ақпаратты жеткізу көзі мен қабылдау сипаты бойынша - дәстүрлі әдістер жүйесі (Е.Я. Голант, И.Т. Огородников және т.б.): ауызша әдістер (әңгіме, сұхбат, дәріс және т.б.); көрнекі (көрсетілім, демонстрациялау және т.б.); практикалық (зертханалық жұмыстар, шығармалар және т.б.).
2. Мұғалім мен оқушы қарым-қатынасының деңгейі бойынша - айтып беру, баяндау, сұхбат, өздік жұмыс;
3. Нақты дидактикалық тапсырмаларға байланысты (Б. П. Есипов) - қабылдауға дайындық, түсіндіру, материалды бекіту және т.б.;
4. Білімді бөлу және қосу қағидасы бойынша - талдамалы (аналитикалық), жинақтамалы (синтездік), салыстырмалы, жалпылаушы, жіктеуші;
5. Ақыл-ойдың білімсіздіктен білімге жылжу сипаты бойынша - индукциялық, дедукциялық.
Оқыту формалары мен әдістерін таңдау
Оқыту әдістерін және үйлесімділігін таңдау кезінде мына критерийлерді басшылыққа алған жөн:
1) оқыту, тәрбиелеу және дамыту мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестік;
2) оқытылатын материалдың мазмұнына сәйкестігі (күрделілігі, жаңалығы, сипаты, материалды көрнекі ұсыну мүмкіндігі және т.б);
3) сынып оқушыларының нақты оқу мүмкіндіктеріне сәйкестігі: жас ерекшелігіне (физикалық, психикалық), дайындық деңгейіне (білімділік, даму, тәрбиелілік, ақпараттық және коммуникациялық технологияларды игеру дәрежесі бойынша), сыныптың ерекшелігіне;
4) іс жүзіндегі жағдайға сәйкестік (кабинеттің тиісті оқу 50 құралдарымен жабдықталуы1 , электронды және баспадан шыққан оқуәдістемелік материалдардың болуы) және оқуға жеке уақыттың бөлінуі; 5) эргономикалық жағдай (кесте бойынша сабақ өткізу уақыты, сыныптың толықтығы, компьютерде жұмыс жасау ұзақтығы және т.б.); 6) мұғалімдердің дербес өзгешеліктеріне және мүмкіндіктеріне сәйкестік (мінез-құлқы, қандай да бір әдісті меңгеру деңгейі, сыныппен қарым-қатынасы, бұрынғы тәжірибесі, психологиялықпедагогикалық деңгейі, әдістемелік және ақпараттық-технологиялық дайындығы).
1.3 Информатика пәні бойынша үй жұмысы
Оқушылардың үй жұмысы деп - құрылған сабақтар кестесінен тыс оқу тапсырмаларын өздігінен орындауды айтады.
Үй жұмысының сыныптағы жұмыстан принциптік айырмашылығы, мұғалімнің берген нұсқаулары бойынша, оның тікелей басқаруынсыз орындалады.
12
Оқушы үй жұмысын орындау уақытын, ырғағын және қарқынын өзі таңдайды.
Үй жұмыстарының формалары
Оқушылардың үй жұмысының теориялық аспектілері жеткіліксіз зерттелгендіктен, педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерде үй тапсырмаларының жіктеуі әртүрлі негіздемелермен ұсынылады. Дидактикалықмақсатбойыншаүйжұмыстар ыныңмынаформаларыерекшеленеді
* жаңа материалды қабылдауға, жаңа тақырыпты оқуға дайындайтын тапсырмалар;
* сабақта алған білімдерін бекітуге және пайдалануға, ептілік пен дағдыларды қалыптасыртуға бағытталған тапсырмалар;
* сыныпта игерген оқу материалын кеңейтуге және тереңдетуге ықпал ететінт апсырмалар;
* жаттығуларды өздігінен орындау дағдысын қалыптастыру және дамытуға бағытталған тапсырмалар;
* бағдарламадағы материалдан тыс, дегенмен оқушылардың мүмкіндіктеріне сай тапсырмаларды молынан жеке отырып орындау арқылы өздігінен ойлау қабілетін дамытуға ықпалететінтапсырмалар. Өткізілетінсабақтипінебайланыстыүйт апсырмаларыныңжіктемесіұсынылған:
* жаңаматериалдыоқытусабақтарына:
1) материалдыоқулықтаноқып, оны айтып беру;
2) сабақтаоқытылғанматериалдыжетілдіру ;
3) белгілібіререкшелігінебайланыстымат ериалдытоптастыру;
4) қосымшаоқулықтарданжәнемәліметкөзде ріненматериалдаржинау.
* алғанбілімдіпайдаланусабақтарына:
1) практикалықжұмыстар (оқуқұралдарын, каточкалар, кестелерәзірлеу: өздігіненойлаптабылған, басқақосымшаәдебиеттерден, анықтамалықтардан, сөздіктерденжәнет.б. алынған);
2) сыныптаорындалғаннемесеүлгібойыншат апсырмалардыорындау; 3) қалыптыеместапсырмалардыорындау;
4) пәнаралықбайланысы бар тапсырмалардыорындау;
5) тапсырмалардыөздігіненқұрастыру;
6) материалдыөздігіненоқыпбілу;
7) деректерді, бақыланғанқұбылыстардысалыстыру, олардыңұқсастықтары мен айырмашылықтарынтүсіндіру;
8) қателерменжұмысжасау.
* жалпылаусабақтарына:
1) мұғалімніңарнайықойылғансұрақтарына жауап беру;
2) мұғалімніңбергентапсырмасыжәнежоспа рбойыншажауапберугедайындық;
13
3) тақырыпбойыншаөздігіненжоспарқұруне месе осы жоспарбойыншадайындалу;
4) мәтіндегінегізгіжәнеекіншікезектегі материалдыбөліпалу;
5) сыныптаорындалғанғаұқсас, қандай да бірнәтиженінемесежағдайдыөздігіненд әлелдеу;
6) тақырыпбойыншақосымшаматериалдытаңд ау;
7) оқылғантақырыпбойыншаөздігінентапсы рмаларқұрастыру (жеке, жұптықнемесетоптық);
8) қолда бар материалдыңнегізіндеқорытындышығару , тұжырымдау (бақылау, тәжірибе, эксперимент, экскурсия);
9) кестелер, сызбалар, тірекконспектілеріндайындау;
10) жалпылаушысипаттағықалыптыеместапсы рмалар: оқытылған материал бойыншасөзжұмбақтар, мәтіндер, оқытушылықбағдарламаларжәнет.б. құрастыру.
* алғанбілімдібақылаужәнетексерусабақ тарына:
1) сұрақтарғажазбашажауап беру;
2) үйдежекешебақылаужұмысынорындау;
3) қалыптыеместапсырмалардыорындау.
Жеке үйжұмысы - әдетте, сыныптағыкейбіроқушыларғаберіледі. Сол арқылымұғалімнақтыоқушыныңбілімдеңг ейінтексереалады. Мұндайжұмыскарточкаларданемеседәпте рдеорындалады. Оныңмақсатынақтытақырыпбойыншаалған білімдерінтүзету, кеткенкемшіліктердітолықтыружәнет.б . болыптабылады. Бұларміндеттіеместапсырмалар да болуымүмкін, мысалы, сыныптантысжұмысүшін. Топтықүйжұмысынорындаукезіндеоқушыл артобыжалпысыныптағытапсырманыңбірб өлігіболыпсаналатынтапсырманыорында йды. Мұндайтапсырмалардыалдын ала бергендұрыс. Шығармашылықжұмысжекеүйжұмысыныңтүр іретіндеерекшеленбейді, бірақолүйжұмыстарыныңбарлықтүрінбір іктіруіқажет. Мысалы, ертегілержелісінентұратынтапсырмала рқұрастыру, мәлімдемелер мен баяндамаларжазу. Мұндайүйжұмысыныңтүрін ұзақмерзімді тапсырмалардеугеболады. Сараланған (дифференциалданған) үйжұмысы мықты да, нашароқитын да оқушығаарналады. Дифференциалданғанәдістіңнегізі, өздікжұмыстыұйымдастыруболыптабылад ы, олмынасараланғантапсырмалардыңтәсіл дері мен формаларыарқылыіскеасады: 1. Барлықоқушыларүшінтапсырмалардыңмаз мұныұқсас, бірақорындаутәсілібойыншаәртүрлі, мысалы, тапсырмалар саны әртүрліболуы. 2. Таңдауқұқығы бар бірнешенұсқалытапсырмалар: Үйдетаңдауыңбойынша ... беттегі №... немесе №... жаттығулардыорында. Еркінтаңдауғаберілгенжаттығулардыта псырғанкездемұғалімкезкелгеноқушыға алдыменжеңілін, оданкүрделісінорындауғакөшукеректіг інекеңесбереалады. Нашароқитын оқушыларғатолтыруүшін бос орынқалдырылған, қатесінтүзетугеарналған, шешуіаяқталмағантапсырмалардантұрат ынкарточкаларберугеболады.
14
Бірсыныпқаортақ - үйтапсырмасыныңжиіқолданылатынтүрі. Партадағыкөршігеүйжұмысынқұрастыру (тұрақтыбіргеотыратынжұптар)
. Мысалы: Сыныптаөтілгентақырыпқасәйкескөрш іңеекітапсырмақұрастыр. Ісжүзіндемұғалімдердің 80%-ы үйтапсырмасынбарлықсыныпқаортақбере ді, тек кейкездеғанажеке-жекесараланғантапс ырмаларжүктейді. Үйтапсырмаларыныңүшдеңгейі
Біріншідеңгей - міндетті минимум. Тапсырмабәрінетүсініктіжәнебарлықоқ ушыныңбіліміне сай келуі керек.
Екіншідеңгейі - жаттықтырушы. Оны пәндіжақсыбілгісікелетінжәне еш қиындықсызбағдарламаныигеріпжатқано қушыларорындайды. Оларбіріншідеңгейтапсырмаларынанбос атылады.
Үшіншідеңгей - шығармашылықтапсырма - сабақтақырыбына, сыныптыңдайындығынажәнет.б. байланыстыорындалады.
Оны өзеркіменсұрағаноқушыларорындайды, жоғарыбағаменжәнемақтауменынталанды рылады.
1.4Үй жұмысын ұйымдастыру әдістемесі
Мұғалімдердің 80%-ы үй жұмысын сабақтың соңында береді, әйтсе де оны сабақтың басында, ортасында, барысында беруге де болады.
С.А. Пуйман үй жұмысын беруді ұйымдастырудың мына негізгі ережелерін ұсынады:
* үй жұмысын беру үшін арнайы уақыт бөлу керек;
* үй жұмысын берген кезде бүкіл сыныптың назарын аудару қажет;
* үй жұмысы бәріне түсінікті болуы керек;
* оқушылар не орындау керектігін ғана емес, қалай орындау керектігін білуі тиіс: оқулықты қалай оқу керек, тапсырманы орындауға қалай кірісу керек және т.б.
* Үй жұмысын саралаған жөн. Үлгерімі жақсы оқушылар аса күрделі тапсырмаларды алуы тиіс.
Үй жұмысын жүйелі ұйымдастыру
Үй жұмыстарының жүйесін құрған кезде оқушыны өздігінен білім алу тәсілдеріне дағдыландыруды, танымдық әрекетін дамытуды назарға алған жөн.
Практика және көп жылғы зерттеулер көрсеткендей, үлгерімі төмен, тіпті орташа үлгерімді оқушылар үй жұмысын адал орындамайды. Оның бір себебі, үй жұмыстарының сараланбағаны, жіктелмегені болып табылады (көп жағдайда тапсырмалар барлығына ортақ беріледі). Нәтижесінде, оқушы сыныптасынан көшіріп алуды жөн көреді, бұл жағдайда ол асығыстықпен тапсырмалардың орындалу тәсіліне мән бермейді.
15
Сол себепті, жеке, топтық және жаппай жұмыстан тұратын сараланған тәсіл керек . Ол оқытудың барлық кезеңінде, сабақ үстінде ғана емес, үй жұмысын орындау кезінде де аса қажет.
Сараланғантапсырмалардымынажағдайла рдабергендұрыс:
* күрделіұғымдаркездесетінтақырыптард ыөткенкезде;
* өтілген тақырыпты жалпылағанда және қорытынды жұмыстарға дайындық кезінде;
* бақылау жұмыстарында жіберілген қатемен жұмыс жасаған кезінде. Сараланған үй жұмыстарын тапсырған кезде келесіні ескерген жөн:
* баланың оқу әрекетіне деген қабілетін (оқу материалын жылдам меңгеруі, ойлау тереңдігін);
* өз ойын білдіре алуын;
* танымдық белсенділігін (білімге деген қызығушылығын);
* жұмыс кезіндегі ұйымшылдығын (бастаған ісін соңына дейін жеткізе алуы).
Балалардың жеке қасиеттеріне байланысты тапсырмалар бір тақырып бойынша және бір мақсатпен құрылғанмен, күрделілік деңгейі әртүрлі болады. Олар үш нұсқалы жеке тапсырмалы карточкаларда жазылады (оқушылар өз еркімен нұсқаны таңдайды немесе мұғалім алдын ала белгілі бір топқа арнайы дайындайды), бірнеше деңгейден құралған жұмыстар да болуы мүмкін, мұндай жағдайда оқушылар танымдық әрекет субъектісіне айналады. Аталмыш тапсырмалар оқушылардың бастамашылдығын (деңгейді таңдау кезінде), білім, ептілік пен дағдыны меңгеруде, ойлау қабілетін, жадысы мен шығармашылығын дамытуда өзіндік жауаптылығын тәрбиелейді.
Үй тапсырмаларында мына тәсілдерді қолдану пайдалы:
* пайымдаулар мен жазбаларда қателері бар тапсырмаларды орындау;
* заңдылықты айқындайтын тапсырмаларды орындау;
* артық немесе жеткіліксіз деректері бар тапсырмаларды орындау;
* өзін-өзі бақылаудың алуан түрлі тәсілдері.
Оқушылар жұмысты үнемі логикалық соңына дейін жеткізуге машықтанады, өз білім деңгейлерін тұрақты түрде нығайтады. Күрделілеу нұсқаны орындау әр оқушының мақсатына айналады. Мұндай жұмыстың тәрбиелік мәні бар, әр тапсырманы толыққанды орындауға үйретеді, белсенділікті лайықты деңгейде ұстайды, жауапкершілік пен дербестік сезімін қалыптастырады.
Бірінші деңгейде теорияны өздігінен оқу жорамалданады. Мұндай жағдайда мына жұмыс тәсілдері қолданылуы мүмкін: мәтінді мұқият оқу; оның неше бөлімнен тұратынын анықтау; мәтіннің әрбір бөліміне сұрақтар ойлап тауып, оларға оқулықтан жауап табу; мәтінде талап етілмейтін ақпарат кездессе, сұрақтарды толықтыру; мәтіннің түйінді сөздерін бөліп алу;
16
түйінді сөздерге негізделіп, сөздіктен түсініксіз сөздердің мағыналарын табу; оқулықтан өзін-өзі тексере отырып, мәтінді әңгімелеп беру; түйінді сөздер бойынша сызбажоспар құрып, оның алгоритмін әзірлеу.
Дәстүрлі емес үй жұмыстарының да ұсынылуы ықтимал:
1) өздігінен терминдер сөздігін құрастыру, оларды тақырып бойынша орналастыру;
2) мектеп оқулығының анықтамаларын нақтылау;
3) оқулық мәтінін зерттеу;
4) тапсырмаларды өздігінен құрастыру.
Үй жұмысын осы тәріздес ұйымдастыру кезінде сөздіктермен, қосымша және анықтамалық әдебиеттермен өздігінен пайдалану дағдысы қалыптасады.
Екінші кезеңде мәселені қалыпсыз тәсілмен шешуге үйрету, жеткіліксіз ақпаратты іздеу және пайдалану, нәтижеге ғана емес, оқу үрдісіне деген қызығушылықты қалыптастыру іске асырылады. Мына тапсырмалардың қолданылуы мүмкін:
1) көрнекі құралдарды, кестелерді, сызбаларды, алгоритмдерді және тірек конспектілерді әзірлеу;
2) ережелердің жаңа нұсқаларын, тұжырымдарын әзірлеу;
3) бақылау және өзін-өзі бақылауға арналған тестілер, тапсырмалар, карточкалар дайындау;
4) оқу және ғылыми мәтінді редакциялау;
5) жіберілген қателіктерді түзету;
6) тақырыптық сабақтарға дайындық: ақпарат, дәйексөздер, сөздіктен мақалалар іздеу.
Өзін-өзі және бірін-бірі бақылауды қалыптастырудың тиімді құралы өзара бақылау болып табылады.
Үшінші кезеңде оқушылардың жеке шығармашылық әлеуетін (орысш. - потенциал) ашуға жағдай жасалады. Ұзақ өздік жұмысын қажет ететін зерттеу әдістері, эвристикалық сипаттағы әдістер, шығармашылық тапсырмалар қолданылады (оқытушылық бағдарламалар, жобалар, рефераттар, басқа да шығармашылық жұмыстар), олар оқушылардың өздігінен жұмыс жасауына, өз ойын білдіре алуына, көптеген қызмет формалары арқылы өзіне деген талаптарды дамытуға мүмкіндік береді. Мысалы:
1) информатика және мектептегі басқа да сабақтар бойынша педагогикалық бағдарламалық құралдар жасау (оқытушы бағдарламалар, компьютерлік тестілер, презентациялар, Web-сайттар және т.б.);
2) оқытылатын тақырып бойынша өлеңдер, әңгімелер, ертегілер, шығармалар жазу;
3) бұқаралық ақпарат құралдары материалдарының (масс-медиа) негізінде тапсырмалар құрастыру;
17
4) мектептік ішкі басылымға материалдар даярлау (соның ішінде, мысалы, электронды газет ашу);
5) информатика кабинетіне арналған материалдар жасау (плакаттар, қабырға газеттері, көрнекі құралдар және т.б.)
Үй жұмысын тексеру Үй жұмысын тексеру тәсілдері әралуан болады: мұғалім де, оқушының өзі де (өзін-өзі тексеру), басқа оқушылар (өзара тексеру). Бұл кезде мұғалім көмекшілерінің саны көбейеді. Оқу жылының ішінде дидактикалық материалдар жиналып қалады, оларды оқушылар сынаққа, диктантқа, емтитханға жұппен, топпен жұмыс кезінде қолданады.
Мұғалімдердің 90%-ы үй жұмысын тексеруде ауызша, жазбаша, карточкамен жұмыс формаларын пайдаланады.
Үй жұмысын тексеру кезінде міндетті түрде баға қойылуы тиіс. Қанағаттанарлықсыз бағаны қоймауға болады, жіберген қателіктерін түзетіп, сол үй жұмысын қайта орындауды немесе ұқсас үй жұмысын берген абзал. Тексерудің мұндай тәсілі шығармашылық жұмысқа оң әсерін тигізеді.
Мұқият ойланған, үнемі және жүйелі орындалатын үй жұмысынсыз білімнің жоғары сапасына жету мүмкін емес. Үй жұмыстары оқушының өздігінен жұмыс жасау қабілетін және танымдық қызығушылығын дамытады.
18
2-БӨЛІМ. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ҚАЗІРГІ САБАҒЫ
2.1 Инфоматика сабағының ерекшеліктері мен құрылымы
1. Мектеп информатикасы - мектептегі ең жас әрі проблемалы пән. Оның басты проблемасы - информатиканы оқыту әдістемесінің аяғына дейін әзірленбегендігі болып табылады. Информатика математика, физика және т.б. пәндердің оқу әдістемелерін пайдалана алмайды, себебі мазмұны жағынан да, оқу мақсаттары жағынан да метептегі пәндермен сәйкес келмейді, бірақ математика, физика және информатика пәндерімен ұқсас тұстары бар. Мұндай ұқсастық оқу материалын (теория - тапсырмаларды орындау) ұйымдастыру тәсілінде де, оқыту әдістемесінде бары анық, себебі 80-жылдары осы пәнді математиктер, физиктер, кәсіби программистер, ғылыми қызметкерлері оқыта бастағыны рас.
1. Информатиканы оқыту кезінде орындалатын тапсырмалар физика, математика, астрономия және т.б. пәндік салалардың білімдеріне жатады, осыған байланысты информатиканың пәнаралық сиипаты бар.
2. Мемлекеттік стандарттың , бірыңғай бағдарламалардың, жалпы қабылданған терминологияның ұзақ уақыт бойы болмауы;
3. Мектептегі және жоғарғы оқу орындарындағы информатика курстарының арасындағы айырмашылықтың көмескілігі;
4. Информатиканың қарқынды дамуына байланысты мұғалім компьютерлік периодика, Интернет желісі ресурстарын және т.б. материалдарды тұрақты түрде пайдалануға тәуелді.
5. Оқушылардың ЭЕМ-де жүйелі түрде жұмыс істеуі оқу материалын практикалық игеруінің негізі болып табылады. Оқушылардың өздік жұмысының мәні артады, себебі олар көп уақытын дербес компьютермен жұмыс істеуге жұмсайды.
6. Дербес компьютер зерттеу нысаны ретінде пайдаланылады: негізгі білім мен ДК-мен (құрылғылар, операциялық жүйе, ақпаратты іздеу әдістері және т.б.) жұмыс істеу дағдысы қалыптасады.
7. Информатиканы оқытуда өзіне ғана тән проблемалар бар, компьютер зерттеу нысаны бола тұра, бір уақытта оқыту құралы болып табылады. Отбасылардың материалдық және мәдени деңгейіне байланысты оқушылардың үй жұмыстарын орындауда, өз қызығушылықтарын қанағаттандыруда компьютерді пайдалану мүмкіндіктері әртүрлі , бұны оқу үрдісін ұйымдастыру кезінде ескерген жөн.
8. Компьютерде жұмыс істеу уақыты 10-30 минуттан аспауы тиіс (оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты), оқушылар әр жұмыс орнында бір-бірден отыруы керек.
9.Компьютерлік техника әрдайым жеткіліксіз екені бәріне мәлім, сол үшін шағын топтарды (бір компьютерге 1-2 оқушы) біріктіру керек .
19
10.Компьютерді оқыту құралы және аспабы ретінде пайдалану санитариялық-гигиеналық нормалар мен шектеуліктерді ғана емес, компьютерлік және компьютерлік емес оқу әдістерін үйлестіруді талап етеді.
11.Информатика пәні бойынша білімі мен дағдыларын оқушы кез келген мектеп пәні сияқты сабақта ғана алмайды, бірақ мектеп информатикасынан алған білімі бірден көрінеді. Сол себепті, информатиканы білімі мен дағдылары әртүрлі деңгейдегі оқушыларға оқыту мәселесі алға шығады (мысалы, математика немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz