Оқушыларды сыныптан тыс креативтік шығармашылыққа баулу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ
МИНИСТІРЛІГІ АКАДЕМИК Е.А. БӨКЕТОВ АТЫНДАҒЫ
ҚАРАҒАНДЫ УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы:
"Оқушылардың ғылыми құзыреттілігін дамыту бойынша сыныптан тыс жұмыстар"

Орындағандар: Оңласбек Ақжүніс
Зоология кафедрасы , БО-31к тобы
Жетекшісі: Елеупаева Ш.К

Қарағанды 2023

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Құзыреттілік мәні мен мазмұны
Сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың креативтілігін дамытудың теориялық моделі.
Коммуникативтік құзыреттілікті дамыту
Оқушылардың креативті құзыреттілігін қалыптастыру жолдары
Құзырлыққа бағытталған оқыту үрдісінде тәжірибелік жолмен мәселені шешу

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
6. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ...

1. Кіріспе

Бүгінгі білім берудің басты нысаны әлемдік білім кеңістігіне кіру. Алғы шарт бүгінгі қоғамға лайықты білікті де білгір азамат тәрбиелеу. Мұндай тұлға өз ұлтының және өзге ұлт өкілдерінің мәдени құндылықтарын қастерлейтін, саналы деңгейде пікірлесе алатын дәрежеде болуы керек.
Оқушы біліктілігін арттыру қазіргі оқыту үрдісі мазмұнының басты нысанасы. Түрлі пәндер бойынша берілетін білім мазмұнының меңгерілуі, сол білімді пайдалану арқылы оқушының өмірлік дағдысы мен іскерлігі өлшенеді, ендігі жерде білімнің сапасы нәтижеге бағытталады.Іскерлік қатынасты көтеру мақсат етіледі . Осыдан қазіргі білім беру жүйесіндегі құзыреттілік (біліктілік) ұғымы туындайды.
Коммуникативтік құзыретілік - әртүрлі әлеуметтік топтардағы адамдармен қарым-қатынас жасау үшін өзінің ана тілі мен өзге тілдерді меңгеруге, өмірлік жағдаяттарды шешу мақсатында әртүрлі коммуникация нышандарын қолдана білуге, мемлекеттік тіл - қазақ тілінде ұлтаралық, шет ел тілдерін меңгеруге үйретеді.
Нәтижеге бағытталған білімді пәндік құзыреттілік тұрғысынан зерделесек, біз адамға тыңдау, түсіну, ойлау,пайымдау, тұжырымдау, пікірлесу сияқты тілдік коммуникативтік біліктіліктерді оқушының өмірлік қажеттілігіне айналдыруы үшін әдебиеттің маңызы зор екеніне көз жеткіземіз. Әдеби білім алған оқушы әдебиетті пән ретінде ғана біліп қоймайды, сол пәндік білім негізінде болмысты танып біледі, одан ақпараттық мағлұматтар алады, эмоциялық құндылық болып табылатын адами қасиеттерді бойына сіңіре отырып, мәдениетті, салауатты қарым-қатынасқа түседі, әдебиеттің жетекші қызметінің жүзеге асырылуына жол ашады.. Бұл ретте көркем шығарманы дүниетанымдық, әлеуметтік, тәрбиелік бірлікте қарастырудың мәні артады, әдебиетті ұлттық құндылық ретінде оқыту қажеттілігі туындайды.
Шығармашылық дарындылық құрылымына бөлінеді:
- танымдық мотивацияның басымдылық ролі;
- зерттеуші шығармашылық белсенділік;
- сонылы, стандарты емес шешімнің мүмкіндігі;
- болжау мүмкіндігі;
- жоғары эстетикалық, адамгершілік, зияттылықты бағалауды қамтамасыз ететін жаңа эталондарды құру. А.М. Матюшкин дарындылықтың психологиялық құралы адамның шығармашылығы мен шығармашылық дамуын қамтамасыз ететін негізгі құрылымдық бірліктерімен сәйкес келеді деген. Бірқатар ғалымдар тұлғаның шығармашылық әлеуеті адамның шығармашылық өзін-өзі дамуына өзін-өзі көрсетуге деген қажеттілікті қамтамасыз ететін тұлғаның табиғи және әлеуметтік күшінің біріктірілген біртұтастылығы деп қарастырылады. Шығармашылық әлеуеттің құрылымдық- мазмұндық жоспары зияттылық қабілетті, креативтілік, тұлғалық қасиеттердің кешенін көрсетеді. Сонымен қатар адамның өз мүмкіншілігін толық жүзеге асыруға көңіл аударады.
Барлық зерттеушілер шығармашылық әлеуеттің дамуының кең мағыналылығына назар аударып, кәсіптік әрекетке негіз болатын нақты қабілеттермен, білім, білік жүйелерімен, мұғалімнің шығармашылық әрекетке дайындылығымен, жалпы және кәсіби мәдениетімен байланыстырылады. Шетел зерттеулері шығармашылық дарындылықты түсіндіру үшін креативтілік түсінігіне негізделеді. Е.П. Торренс бойынша креативтілік - бұл әлеуметтік емес, өнімді ойлауға деген қабілет пен жеке бастық сипатпен базаланатын жалпы зият. Е.П. Торренс креативтілік процесті сипаттау арқылы анықтайды, нәтижесінде адам проблемаларға, білімдегі проблемаларға сезімталдық танытады. Ақпараттың жоқтығын немесе олардың бірліктерінің дисгормониясы кезінде адамда қысымды сезінушілік күшейеді. Проблеманы шығармашылық жолмен шешуде адам жалпы қабылдаған, қарапайым проблемаларды шешуден қарағанда көптеген болжамдар құрып, өз күдіктерін шешудің жолдарды қарастырады. Е. Торренс үш сипатты бөлген:
адекваттылық, кідіріске қарсылық немесе ойлаудың абстрактілігі. Зерттеу логикасынан ағымдай келе креативтіліктің міндетті жағдайына мыналар жатады:
а) шығармашылық тұлға;
в) шығармашылық процесс;
б) шығармашылық орталар.
Педагогикалық қабілет негізінде қарым- қатынастық және дидактикалық креативтілік жатады. Педагогикалық қабілеттер интуицияны дамытатын педагогикалық шығармашылық қабілетіне ықпал етеді. Педагогикалық жаңашылдықтар басқа аймақтағы аналогиялық процестерден айырмашылығы инновацияның объект пен іс-әрекет пәні дамушы үздіксіз мен тұлғаның қайталанбастығы. Сол тұлғаның даму процесінің іске асуында кез-келген педагогикалық жаңашылдықтар ұсынылады. Педагогтың инновациялық іс-әрекетін жеке бастық категория, шығармашылық іс-әрекет қорытындысы ретінде сипаттауға болады.

Сол себепті креативті білім беру және тәрбиелеу процесінде тұлғалық категория ретінде креативтілікті дамыту мүмкіндігін зерттеу қажеттілігі туындап отыр.

Курстық жұмыстың мақсаты: оқушылардың сыныптан тыс креативтік құзыреттіліктерін дамыту жолдарын ұсыну. Курстық жұмыстың міндеттері: Креативтілік құзіреттілік ұғымына, шығармашыл тұлға қалыптастыру түсінік беру; жолдары;
Креативтік ойлау әдістерін ұсыну;
Оқушыларды сыныптан тыс креативтік шығармашылыққа баулу;
Зерттеу нысаны: мектептегі оқу - тәрбие процесі.
Зерттеу пәні: сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың креативтік құзыреттілігін қалыптастыру процесі.

1. Құзыреттілік мәні мен мазмұны
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті- ұлттық және жалпы адамзаттық құндылыктар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға,
дамытуға және кәсіптік шындауға бағытталған сапалы білім үшін қажетті жағдайлар жасау; жеке адамнын шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту
үшін жағдай жасау аркылы ой-ерісін байыту деп атап көрсетілген. Аталған міндетттерді жүзеге асыру ушін
оқытудың жаңа технологияларын енгізу және тиімді пайдалану секілді мәселелерді анықтап алу, білім беру
жүйесіндегі басты ұстаным ретінде әркімнің өзінің білім алуға деген жеке әлеуетін қоғамда барынша пайдалануга кемектесетін окыту жүйесін дамытуды қамтамасыз етуді көздейді. Қоғамдық дамудың қазіргі үрдісі өзінін іс-әрекетін тиімді жоспарлай
алатын, танымдық қызметінде алынған білімді орынды пайдалана білетін, түпкі нәтижеге жету ушін әр түрлі топтардағы адамдармен тиімді қарым-қатынас диалогіне түсе алатын білімді тұлганы тәрбелеу мәселесін қойып отыр. Сапалы білім алған, танымдылығы жоғары, құзыретті, бәсекелестіктің қайсы бір мықты тегеурініне төтеп
бере алатын окушылар ғана болашақтын кілтін аша алады. Еліміздің жаһандық дүниеде даралануы білімді, жігерлі, ұлттық санасы рухани бай жас ұрпақ аркылы іске асады. Осындай ұрпак тәрбиелеуде қазақ тілін оқытудың мақсаты:
* Қазақ тілінде сойлей (ойын
жеткізе) алатын тұлға - тілдік тұлға;
* Қазақ тілінде міндетін орындата
алатын тұлга - коммуникативтік
тулға;
* Қазақ тілінде ойлайтын, қазақ
мәдениетін менгерген тұлға - тілдік-
мәдени тұлға тәрбиелеу.
Бүгінгі таңда жалпы орта білім беруді жетілдірудің негізінде кұзыретттілік тәсілді алу ұсынылып жүр
Қазақстан Республикасы 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында да білімге бағытталған мазмұнды кұзыретттілік, яғни нәтижеге бағдарланған білім мазмұнына алмастыру қажеттілігі көрсетілген Құзыреттілік ұғымы білім, білік және дағды (ББД) сиякты ұгымдарды қамтиды. Бірак бұл ББД-нын
жаңаша жай ғана жиынтығы емес. Құзыреттілік окыту нәтижесін (білім және білік) ғана емес, сонымен бірге ол оқушылырдың шығармашылық
іс-әрекет тәжірибесі мен кұндылықт бағдарларының жүйесін де көрсетеді. Құзыреттілік-бұл алынған білімдер мен біліктерді іс-жүзінде, күнделікті өмірде кандай да бір практикалық және теориялык мәселелерді шешуге колдана алу қабілеттілігі. Ол, ең әуелі мектептегі оқыту үрдісінде қалыптасады Сонымен, оқытудағы кұзіреттілік тәсіл білім беру нәтижесі ретіндегі оқыту сапасын өамтамасыз етеді, ал ол өз кезегінде кешенді әдіс- тәсілдерді жүзеге асыруды
мектептегі оқыту сапасын бағалаудың біртұтас жүйесін құруды талап етеді. Демек құзырет және
құзыреттілік ұғымдарын мектептегі педагогикалык тәрбиеге енгізу білім берудің мазмұны мен әдістерін өзгертуді, іс-әрекет түрлерін нақтылауды талап етеді. Құзыреттілік тәсіл бірінші орынға оқушынын хабардарлығын емес,нақты құбылыстарды танып білу мен түсіндіруде;
қазіргі заманғы техника мен технологияны игеруде;
практикалық өмірде;
мамандық тандау кезінде өзінін кәсіби білім
алуға дайындығын бағалауда;
еңбек нарығын бағдарлау қажет болғанда;
өмірден өз орнын анықтауға;
өмір салтын, кикілжіндерді шешу
тәсілдерін тандауға байланысты мәселелерді шешу қажет болғанда туындайтын өмірлік мәні бар мәселелерді шешу біліктілігін шығарады.

2. Сыныптан тыс жұмыстар арқылы оқушылардың креативтілігін дамытудың теориялық моделі.

Мемлекетіміз тәуелсіздік алғаннан бері, елімізде көптеген өзгерістер болып жатыр.Білім мен ғылым саласының алдында жаңа талаптар пайда болды. Оның дәләлі - Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Онда Елбасы:Біз барша қазақстандықтарды біріктірудің басты факторы болып табылатын қазақ тілінің одан әрі дамуы үшін барлық күш - жігерімізді салуымыз керек-деген. Оқу материалдарын оқушылардың дайындық деңгейлеріне қарай сұрыптап ұсыну, сабақтың типі мен түрін оқытудың әдіс-тәсілдерін таңдау, мақсаттарды және күтілетін нәтижені анықтау, оқу біліктілігін жетілдіру.Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.
Ғылыми әдебиеттерде құзіреттілік дара тұлғаның бойындағы өзара байланысты сапалардың (білім, білік, дағды, іскерлік, әрекет тәсілі) жиынтығы. Құзыреттілік терминіне алғаш анықтама беріп, лингвистикаға енгізген американдық ғалым Н.Хомский. Оның пайымдауынша, құзыреттілік термині грамматика білімдеріне негізделеді. Жалпы алғанда, құзыреттілік дегеніміз- жеке тұлғаның белгілі бір мәселені шешудегі өзара байланысты білім, білік дағдыларының жиынтығы және адамның жеке өзінің іс- әрекет, қызмет саласына сай құзыреттерді меңгеруі. Бәсекеге қабілетті білім кеңістігін құруға бағытталған қазақстандық білім беру реформасының негізгі мақсаттарының бірі жаңаша оқытудың әдіс-тәсілдері арқылы оқушының бойында шығармашылық ойлауды, бастамашылықты дамыта отырып, жеке тұлға тәрбиелеу болып отыр. Қазіргі таңда білім беру саласында тұлғаның дамуына коммуникативтік құзыреттілікке баса назар аударылып отыр.
Қазіргі таңда білім беру саласында тұлғаның дамуына коммуникативтік құзыреттілікке баса назар аударылып отыр. Оқушылардың өздерін қоршаған ортада басқа адамдармен, топпен қарым- қатынас орнатуға, жалпы нәтижеге қол жеткізуде өзіндік пікірін білдіруге, басқа ұлт өкілдерімен қарым-қатынас диалогына түсе алуына мүмкіндік беретін коммуникативтік құзыреттілік негізінен бастауыш сынып оқушыларын оқыту үрдісінде қалыптасады. Сталиндік репрессия құрбандары, ақындар, қоғам қайраткерлері Жүсіпек Аймауытов Баланы тілге жаттықтырудың мағынасы: баланы сөйлеуге, басқалардың сөзін ұғуға, өз бетімен жазуға, оқуға төселдіру. Бірақ бұл мағынасыз әдеттендіру, құрғақ төселдіру емес, тілге жаттығумен бірге адам ойлауға да жаттығады деп нақтыласа, Мағжан Жұмабаев Педагогика еңбегінде Тіл адам жанының тілмашы, тілсіз жүрек түбіндегі бағасыз сезімдер, жан түкпіріндегі асыл ойлар жарық көрмей қор болып қалар еді. Адам тілі арқасында жан сырын сыртқа шығарып, басқалардың жан сырын ұға алады.
Тұлғаның тірек құзырлылықтарының бірі ретінде танылып отырған коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру оның тілдік білімін тереңдетумен қатар сөйлеу біліктілігін де жетілдіреді. Құзіреттілік дегеніміз - оқушының алған білімі мен дағдыларын тәжірибеде, күнделікті өмірде қандай да бір практикалық және теориялық проблемаларды шешу үшін қолдана алу қабілеттілігі. Бастауыш сынып оқушыларының коммуникативтік құзыреттіліктерін қалыптастыруда қатысымдық әдістің маңызы зор. Коммуникативтік құзыреттілік (латынның competere -қол жеткізу, сәйкес келу, сөзінен шыққан) - оқушылар және қоғам үшін күнделікті оқуда, қатысымдық міндеттердің тіл арқылы шеше білу қабілеттілігі; қатысымдық мақсатты іске асыруда оқушының тіл және сөз құралдарын пайдалана алуы. Егер оқушы сол тілде сөйлеушілермен тікелей немесе аралық қарым-қатынас барысында сол тілдің нормалары мен мәдени дәстүріне сәйкес өзара түсінісе алса, коммуникативтік құзыреттілікті меңгергені.
Оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамыту үшін жүргізілетін жұмыс түрлері төмендегідей:
Сұрақ - жауап (мұғалім мен оқушылар)
Диалог (оқушы мен оқушы, мұғалім мен оқушы)
Қатысым (мұғалім мен оқушылар, оқушы мен оқушы, мұғалім мен оқушы)
Жазылым (тақырыпқа байланысты мәтінмен жұмыс)
Бұл жұмыс түрлері коммуникативтік құзыреттіліктің алашқы баспалдағы болып есептеледі. Себебі, бұл жұмыс түрлерін барлық сабақта мұғалім мүмкіндігінше қолдана алады. Коммуникативтік құзыреттілікті дамыту үшін жүргізілетін жұмыс түрлері оқушылардың
:: Қатысым және жазылым қарым - қатынасын қалыптастыруға
:: сөйлеу тілін дұрыс меңгеруге жеке тұлғаның құзіреттілік қатысымдылығын жүзеге асыруға ерекше ықпал ететінін көруге болады.
Ғалым Ф.Ш. Оразбаева коммуникация термині туралы былай тұжырымдайды: коммуникация сөзінің негізгі мазмұны жалпы қарым-қатынас, араласу, хабарласу, байланыс деген сияқты мағыналарды білдіре келіп, адамдардың тіл арқылы сөйлесу процесін, тілдесу ерекшеліктерін, тілдік әлеуметтік мәні мен қоғамдық қызметін, адамдар арасындағы қарым-қатынасты, өзара түсінушілікті көрсетеді. Осыдан барып, комуникабельді -тез тіл табысады, түсінуге бейім, комуникабельдік-түсінушілік т.б. деген сөздер пайда бола бастады. Ғалым коммуникация сөзін қатысым деп танып, қазақ тілін оқыту әдістемесінде жаңадан тілдік қатынас, тілдік қарым- қатынас, тілдесім, жазылым және т.б.терминдерді енгізді.Бастауыш сынып оқушылары коммуникативтік құзыреттілігі қалыптасқан екінші адаммен, сыныптасымен белгілі бір ақпаратты жеткізіп қана қоймай, өз ойын түсіндіре, олардың пікірін ұға, түсіне білетініне көз жеткізілді.

3. Коммуникативтік құзыреттілікті дамыту

Коммуникативтік құзыреттілікті дамытуда диалогтік тіл- оқу үрдісіндегі қарым-қатынаста алдыңғы орын алады: ол оқытудың негізгі мақсаттарының бірі және оның маңызды құралы деп санаймын. Диалог-екі жақты құбылыс. Қарым- қатынаста көзделетін мақсатқа орай диалогтың өзіндік әртүрлі ерекшіліктері болады:
-күнделікті тұрмысқа байланыстылығы;
-ресми қарым-қатынасқа құрылуы;
-ым-ишараттың, дене қимылының белсенділігі;
-эмоционалды-экспрессивтілігі, әсерлілігі;
-сөйлемдердің ықшамдалуы;
-сөйлейтін сөздің алдын-ала жоспарланбауы;
-ауыз-екі стилінің ерекшеліктерінің басым болуы.

Оқу бағдарламасында коммуникативтік құзырет деңгейіндегі диалогқа қойылатын талаптар тұрғысынан белгіленгені:
-сөйлеу мәдениетін игеру, өзінің сөзін, ойын жалғастыра алу;
-экология, тарих, өз қаласы, мәдениет тақырыптары, белгілі адамдар туралы сөйлесе алу;
- айтылған әңгіме, оқылған мәтін, кітап, өнер, кино туралы өз ойын білдіру;
Диалог репликалардан құралады, оның бәрі - сөйлеуге уәж жасайтыны, екіншісі- жауап ретіндегі реакция-реплика. Диалогта ой ауысып отыратыны белгілі, сондықтан әңгімелесушілер - бір-бірімен ақпарат ауысып отырады. Алғашқы сөйлеуші әңгіменің басталуына түрткі болады, адресатты әңгімелесуге шақырады (сұрайды, бұйырады, келіседі, келіспейді, өтінеді т.б.) Оқушылардың тілінде болатын фонетикалық т.б. қателер диалогта кездесетіні байқалады, сондықтан тілдік жағынан диалогтің дұрыс құрылуына баса мән беріледі. Күнделікті сабақта жаңа материалдарды оқытқанда және бекіту кезінде, жаттығуларды ұйымдастыруда, оқығанды және тыңдағанды тексеру үшін диалогтік әдісті қолданамыз. Осының бәрін әңгіме түрінде іске асырып отырамын.
Әңгімелесе білу диалогтік тілді үйретуде соңғы нәтижеге жететін біліктілік болып табылады. Диалогтік әдісті қолдана отырып оқушылардың сұрақтарды, өтінішті, таңдануды, бұйыруды қолданып, бір- бірімен әңгімелесе білуге, мәліметтерді нақтылауды сұрауға, келіспеушілік, толықтыру, тілдік материал көлемінде өзара пікір алыса білуге дағдыландырамын. Әртүрлі типтегі кішігірім диалогтар құрастыруды тапсырамын. Біліктіліктерді жетілдіру мен дамытуды оқушылардың еркіндігін сақтау жолымен жүргіземін. Тілдік міндет пен жағдаятқа сәйкес бастауыш сынып оқушыларының еркін түрде тілдік қарым-қатынастарын дамытуда рөлдік ойынның алатын орны ерекше деп есептеймін. Ролдік ойын кезіндегі оқушылардың коммуникативтік құзыреттілігін дамытуда сөздік қорларының да орны ерекше. Оқушылардың диалогтік ортасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.