Шығындар плюс стратегиясы
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес жоғары мектебі
Менеджмент кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: бәсекелестіктің күшеюі жағдайында кәсіпорында баға белгілеуді басқару
6В04102 - Менеджмент мамандығы
Орындаған: _________________________________ Жақсылық Е.Қ.
(қолы)
Ғылыми жетекші: _________________________________ Джумамбаев С.К.
аға оқытушы (қолы)
Қорғауға жіберілді
Хаттама № ___________ 2023 ж.
Кафедра меңгерушісі ______________________________ Тургинбаева А.Н. э.ғ.д., доцент (қолы және мөрі)
Нормобақылау: __________________________________ Жайназар Ә.Ж.
(қолы)
Алматы, 2023 ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 КӘСІПОРЫНДА БАҒА БЕЛГІЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Сауда желісінде баға белгілеудің мәні және баға саясатын қалыптастыру тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Коммерциялық ұйымдарда бағаны белгілейтін басқару органдары мен оның функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Бөлшек сауда желісіндегі бағаны басқарудың шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 "MAGNUM CASH&CARRY" ЖШС БАҒАНЫ БЕЛГІЛЕУДІ БАСҚАРУ ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық-экономикалық сипаттамасы ... ... ..
2.2 "Magnum Cash&Carry" ЖШС бағаны белгілеуді басқару тәжірибесін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Бағаны негіздеу процесіне бәсекелестіктің әсерін зерттеу ... ... ... ... ...
3 "MAGNUM CASH&CARRY"ЖШС БАҒА БЕЛГІЛЕУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Бәсекелестіктің күшеюі жағдайында баға белгілеу жүйесін жетілдіру бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 "Magnum Cash&Carry" ЖШС баға белгілеу әдістерін жетілдіру бойынша нақты ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Баға белгілеуді жетілдіру шараларының тиімділігін есептеу ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Бағаны басқару - бөлшек сауда нарығындағы қатаң бәсекелестік жағдайында маркетингтік стратегияның маңызды құралдарының бірі болып табылады. Бағаны басқарудың дұрыс стратегиясы ұйымдарға жоғары пайда табуға және нарықта өз позицияларын сақтауға мүмкіндік береді, алайда дұрыс емес көзқарас елеулі қаржылық шығындарға кейде тіпті нарықтан мәжбүрлі түрде кетуге әкелуі мүмкін.
Нарықтағы бәсекелестіктің күшеюіне байланысты компания бағаны басқару стратегияларын үнемі талдауға және оларды нарықтағы өзгеретін жағдайға сәйкес реттеп отыруға мәжбүр. Мен дипломдық жұмысымды жазу үшін Magnum cash&carry компаниясын таңдадым, өйткені бұл Қазақстандағы бөлшек сауда нарығында жетекші орын алатын және бағаны басқаруда айтарлықтай тәжірибесі бар ірі компания. Мен Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын үйренуім бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны қалай басқаруға болатынын түсіну үшін көптеген пайдалы ақпарат әкеледі деп санаймын.
Зерттеу жұмысының мақсаты - Magnum cash&carry мысалында бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны басқарумен байланысты мәселелерді зерттеу. Зерттеу аясында бағаны басқарудың теориялық аспектілерін, негізгі көрсеткіштері мен ережелерін талдау жоспарлануда. Алынған деректер мен талдау негізінде бәсекелестіктің күшейуі жағдайында Magnum Cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу жоспарлануда.
Қойылған мақсатқа жету үшін жұмыста мынадай міндеттер қаралатын болады:
* Бөлшек сауда сегментіндегі бағаны басқарудың қолданыстағы теориялық тәсілдерін талдау;
* Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда нарығына зерттеу жүргізу және бәсекелестік жағдайды талдау;
* Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын және бәсекелестіктің күшеюі жағдайында олардың тиімділігін талдау;
* Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу жұмысының нәтижесі Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жақсартуға және компанияның Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда нарығында бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге көмектесетін нақты ұсынымдар болуы тиіс.
Зерттеу пәні: бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum cash&carry бағасын басқару.
Зерттеу объектісі: Magnum cash&carry өзі компания ретінде, оның бизнес-процестері мен стратегиялары және ұйымның бағасы мен қызметіне әсер ететін нарықтағы бәсекелестері.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы - бұл нарықтағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқару саласында жаңа білім мен үлес қоса алады. Зерттеу ұқсас мәселелерге тап болған басқа компанияларда қолданылуы мүмкін бағаны басқарудың жаңа модельдерін жасауға әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, зерттеу нарық динамикасын және оның бағаны басқаруға әсерін тереңірек түсінуге ықпал етеді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы - зерттеу нәтижелерін Magnum cash&carry бағасын басқаруды жақсарту үшін пайдалануға болады. Олар компанияға бәсекелестік ортаның ерекшеліктерін ескеретін тиімдірек баға стратегияларын әзірлеуге және бағаны басқару саласында неғұрлым негізделген шешімдер қабылдауға көмектесе алады. Бұл компанияның кірістілігін және оның нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етуі мүмкін.
"Бәсекелестіктің күшеюі жағдайында кәсіпорында баға белгілеуді басқару" тақырыбындағы дипломдық жұмыс кіріспеден, үш негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және сілтемелерден тұрады. Бұл элементтердің әрқайсысы зерттелетін тақырыппен тікелей байланысты және жұмысты сәтті орындау үшін қажет.
Жұмыстағы кіріспе бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқарумен байланысты тақырыптың өзектілігін сипаттайды. Ол сондай-ақ Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын талдаумен байланысты зерттеу мақсаттары мен міндеттерін қамтиды және жұмыстың әдіснамасы мен құрылымын сипаттайды.
Дипломның теориялық бөлімінде әдебиеттерге шолу және бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқарудың теориялық аспектілері бар. Бұл бөлімде баға белгілеуге қатысты негізгі ұғымдар мен теориялар, сондай-ақ тауарлар мен қызметтердің бағасын басқару үшін қолданылатын әдістер мен стратегиялар қарастырылады.
Жұмыстың аналитикалық бөлімінде бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum cash&carry-де бағаны басқаруды зерттеу барысында жиналған деректерді талдау бар. Бұл бөлімде компаниядағы бағаны басқарудың ағымдағы стратегиялары қарастырылады, сонымен қатар бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік ерекшеліктері талданады.
Дипломдық жұмыстың практикалық бөлімінде Magnum cash&carry бағасын басқаруды зерттеу деректерін талдау нәтижелеріне негізделген ұсыныстар бар. Бұл бөлімде бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны тиімді басқару үшін қолдануға болатын ықтимал стратегиялар мен әдістер сипатталған.
Дипломдық жұмыстың қорытындысы зерттеу нәтижелерін қорытындылайды және бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum Cash&carry компаниясында бағаны басқару стратегиясын дамыту үшін алынған нәтижелердің маңыздылығын көрсетеді. Сондай-ақ, қорытындыда алынған нәтижелерді талдауға негізделген және зерттеудің мақсаттары мен міндеттеріне қаншалықты сәтті қол жеткізілгені туралы ақпарат беретін тұжырымдар шығарылады.
Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімінде дипломдық жұмысты жазу кезінде пайдаланылған дереккөздердің тізімі бар. Мұнда бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны басқарудың теориялық және практикалық аспектілерін зерттеуге көмектескен кітаптар, мақалалар, есептер, ғылыми басылымдар және басқа көздер болады.
Дипломдық жұмыс көлемі бет кесте сурет саны
Дипломдық жұмыс 75 бет көлемінде баяндалған. Зерттеу жұмысы 18 сурет, 6 кестені қамтиды.
1.1 Сауда желісінде баға белгілеудің мәні және баға саясатын қалыптастыру тәсілдері
Баға белгілеу-бұл өндіріс, маркетинг, сату шығындары, салықтар мен кірістерді бағалауды қамтитын тауарлардың немесе қызметтердің құнын анықтау процесі. Баға көптеген факторларға байланысты болуы мүмкін, соның ішінде нарықтағы бәсекелестік, сұраныс пен ұсыныс, өнімнің немесе қызметтің бірегейлігі, мақсатты аудитория және тіпті мәдени ерекшеліктер.
Баға белгілеу кезінде компаниялар премиум өнімдерге арналған жоғары баға немесе жаппай тауарларға арналған төмен баға сияқты әртүрлі стратегияларды қолдана алады. Сонымен қатар, олар маржаны талдау, нарықтық құн немесе өзіндік құн сияқты бағаны анықтаудың әртүрлі әдістерін қолдана алады.
Баға бизнесте маңызды рөл атқарады, өйткені дұрыс баға компанияның сұранысы мен бәсекеге қабілеттілігіне, сондай-ақ оның кірістілігі мен ұзақ мерзімді тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеудің негізгі ережелері:
1. Тауарларды немесе қызметтерді өндіру және өткізу шығындарын талдау. Бұған шикізат құнын, көлік шығындарын, еңбекақы төлеуді және тағы басқа шығындарды бағалау кіреді.
2. Нарықтағы бәсекелестікті талдау. Желі ұқсас тауарларға немесе қызметтерге бәсекелестердің бағаларын, сондай-ақ олардың маркетингтік стратегияларын ескеруі керек.
3. Тұтынушылардың қажеттіліктері мен мінез-құлқын талдау. Бөлшек сауда желісі тұтынушылар тауарлар немесе қызметтер үшін қандай бағаны төлеуге дайын екенін түсініп, олардың қажеттіліктері мен қалауларын ескеруі керек.
Баға саясатын қалыптастырудың заманауи тәсілдеріне мыналар жатады:
1. Динамикалық баға. Желі тауарлар мен қызметтердің бағасын сұраныс пен ұсынысқа, тәулік уақытына, апта күніне, маусымға, ауа-райына және басқа факторларға байланысты өзгерте алады.
2. Сегменттелген баға. Бөлшек сауда желісі тұтынушылардың әртүрлі сегменттері үшін олардың қалауына, сатып алу мүмкіншілігіне, орналасқан жеріне және басқа факторларға байланысты әртүрлі бағаларды белгілей алады.
3. Тұтынушы үшін құнға негізделген баға белгілеу. Желі бағаны оның орналасқан жері мен басқа параметрлерін ескере отырып, әрбір нақты тұтынушы үшін тауарды өндіру және жеткізу қанша тұратынына қарай белгілей алады.
4. Тұтынушы үшін құндылыққа негізделген баға. Желі бағаны әр нақты тұтынушының жеке қалауы мен қажеттіліктерін ескере отырып, тауарда немесе қызметте қанша құндылық көретініне қарай белгілей алады.
Бөлшек сауда желісіндегі баға тек өндіріс пен бәсекелестік ортаның шығындарын ғана емес, сонымен қатар желінің стратегиялық мақсаттарын да ескеруі керек. Мысалы, желі жаңа тұтынушыларды тарту және нарықтағы үлесін арттыру үшін төмен бағаларды немесе тауарлардың, қызметтердің сапасын көрсету және өз брендін премиум бренд ретінде қалыптастыру үшін жоғары бағаларды белгілей алады.
Баға белгілеудің заманауи тәсілдерінің бірі-машиналық оқыту алгоритмдеріне негізделген динамикалық баға. Бұл тәсіл желіге нарықтағы сұраныс пен ұсыныс деректерін жылдам талдауға және нақты уақыт режимінде тауарлар мен қызметтердің оңтайлы бағаларын автоматты түрде анықтауға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, этикалық және әлеуметтік аспектілерді ескеру баға белгілеудің маңызды элементі болып табылады. Желі өз бағасының тұтынушыларға, қоршаған ортаға және жалпы қоғамға әсерін ескеріп, оның баға саясаты бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі қағидаттарына сәйкес келетініне көз жеткізуі керек.
Тиімді баға саясаты жүйелі талдау мен нәтижелерді бақылауды қажет етеді. Желі тұтынушылардың оның орнатқан бағасына қалай жауап беретінін және олардың сату көлеміне, пайдаға және нарықтағы үлесіне қалай әсер ететінін бақылауы керек. Бұл желіге сыртқы ортаның өзгеруіне тез жауап беруге және стратегиялық мақсаттарына жету үшін баға саясатын түзетуге мүмкіндік береді.
Бөлшек сауда желісінде тиімді баға белгілеу үшін тауарларға немесе қызметтерге сұраныстың маусымдық ауытқуларын, сондай-ақ тұтынушылардың мінез-құлық ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, азық-түлік бағасы маусымға және климаттық жағдайларға байланысты өзгеруі мүмкін, ал электроника бағасы жаңа модельдердің шығарылған күніне байланысты өзгеріп отырады.
Баға белгілеудің маңызды аспектісі бәсекелестік ортаны есепке алу болып табылады. Желі бәсекелестері ұсынатын ұқсас тауарлардың немесе қызметтердің бағаларын талдап, баға саясатын қалыптастыру кезінде осы ақпаратты ескеруі керек.
Сонымен қатар, баға белгілеу кезінде тұтынушылардың көрсетілетін қызметтерге немесе тауарлардың сапасына қанағаттану дәрежесін ескеру қажет. Егер желі өз тауарларының немесе қызметтерінің сапасы туралы теріс пікірлер алса, жаңа клиенттерді тарту үшін бағаны төмендетуге мәжбүр болуы мүмкін.
Бағаның белгілеудің тағы бір маңызды аспектісі желіге бар тұтынушыларды ұстап тұруға және жаңаларын тартуға көмектесетін жеңілдіктер, бонустар және адалдық бағдарламалары сияқты маркетингтің дұрыс әдістерін қолдану болып табылады.
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеу - бұл сатып алушыларға ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің бағасын анықтауды қамтитын күрделі процесс. Котлер мен Армстронгтың "Маркетинг принциптері" кітабында айтылғандай, баға - бұл "өнім немесе қызмет үшін алынатын ақша сомасы". Бұл маркетинг кешенінің маңызды элементі, өніммен, жарнамамен және орналастыру орнымен бірге бөлшек сауда желісінің бәсекеге қабілеттілігі мен кірістілігінде шешуші рөл атқарады. Тым жоғары бағалар тұтынушыларды қорқытуы мүмкін, ал тым төмен бағалар пайданың төмендеуіне әкеледі. Сондықтан оның бәсекеге қабілетті және тиімді болуын қамтамасыз ету үшін баға мұқият ойластырылуы керек.
Баға белгілеу саясаты өнімнің сипаттамаларына, сапасына және брендтің беделіне байланысты өзгеруі мүмкін әртүрлі өнімдерге немесе қызметтерге баға белгілеуді қамтиды. Бөлшек сауда желілері сонымен қатар шығындарға негізделген баға, құндылыққа негізделген баға немесе бизнес мақсаттарына байланысты бәсекелестікке негізделген баға сияқты әртүрлі баға стратегияларын қолдана алады.
Осылайша, баға белгілеу бөлшек сауда желісінің маркетингтік стратегиясының маңызды элементі болып табылады, ол әртүрлі факторларды мұқият ескеруді қажет етеді. Котлер мен Армстронг атап өткендей, "баға шешімдері компаниялар қабылдайтын ең маңызды және қиын шешімдердің бірі болып табылады. Олар белгіленген бағалар, шығындар мен клиенттер үшін жасалған құндылық арасындағы нәзік балансты ұстануды қамтиды".
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеу - бұл әртүрлі факторларды қамтитын күрделі процесс. Бұл факторлар ішкі немесе сыртқы болуы мүмкін және олардың барлығы тұтынушыларға ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің түпкілікті бағасын анықтауда шешуші рөл атқарады.
Ішкі факторлар - бұл бөлшек сауда желісінің бақылауындағы факторлар. Оларға өнімді немесе қызметті өндіруге немесе сатып алуға байланысты шығындар кіреді. Друкер өзінің "менеджмент тәжірибесі" кітабында атап өткендей, "шығындар баға туралы шешім қабылдаудың бастапқы нүктесі болуы керек. Баға туралы шешім қабылдамас бұрын өнімді өндіру және сату шығындарын білу қажет". Сондықтан бөлшек сауда желілері бағалардың бәсекеге қабілеттілігі мен кірістілігін қамтамасыз ету үшін өндіріс пен маркетинг шығындарын мұқият қарастыруы керек. Екінші жағынан, сыртқы факторлар - бұл бөлшек сауда желісінің бақылауынан тыс факторлар. Оларға бәсекелестік, тұтынушылық сұраныс және мемлекеттік реттеу кіреді. Бөлшек сауда желілері осы сыртқы факторларды мұқият қадағалап, баға стратегияларын сәйкесінше реттеуі керек.
Бөлшек саудада қолданылатын негізгі баға стратегиялары:
1. "Шығындар плюс" баға белгілеу стратегиясы: бұл стратегия алдын ала белгіленген үстеме бағамен бірге өнімді өндіру немесе сатып алу шығындарына негізделген бағаларды белгілеуді қамтиды. Котлер мен Армстронгтың пікірінше, бұл тәсіл әдетте шикізат бағасы немесе еңбек шығындары шамалы ғана өзгеретін салаларда қолданылады. Үстеме пайыз әдетте компанияның пайда табу мақсаттарымен, салалық нормалармен және бәсекелестікпен анықталады.
"Шығындар плюс" баға белгілеу стратегиясының негізгі артықшылықтарының бірі-бұл компания үшін кепілдендірілген пайда мөлшерлемесін қамтамасыз етеді. Бұл оны шикізат пен жұмыс күшінің құны салыстырмалы түрде тұрақты және баға бәсекелестігі маңызды фактор болып табылмайтын салаларда танымал стратегияға айналдырады. Мысалы, "шығындар плюс" бағасы әдетте құрылыс индустриясында қолданылады, мұнда материалдар мен жұмыс күшінің құны салыстырмалы түрде бекітілген және пайда маржасы көбінесе келісімшарт шарттарымен анықталады.
Алайда, "шығындар плюс" бағасының бірқатар маңызды кемшіліктері бар. Бұл стратегияның басты кемшіліктерінің бірі-ол тұтынушылардың сұранысы мен құндылығын елемейді. Өнімді өндіру белгілі бір сомаға кететіндіктен, бұл тұтынушылар ол үшін жоғары баға төлеуге дайын болады дегенді білдірмейді. Шындығында, кейбір жағдайларда тұтынушылар өнім үшін сапа, бренд беделі және қабылданған құндылық сияқты факторларға негізделген оны өндіру шығындарынан көбірек төлеуге дайын болуы мүмкін.
Сонымен қатар, "шығындар мен залал" қағидаты бойынша баға белгілеу өткір баға бәсекелестігі бар салаларда тиімсіз болуы мүмкін. Егер барлық бәсекелестер "шығындар плюс" бағасын қолданса, өнімді тек баға бойынша саралау қиын болып, нәтижесінде пайда маржасы төмендеуі мүмкін.
Тұтастай алғанда, "шығындар плюс" баға стратегиясының кейбір артықшылықтары болса да, бөлшек саудагерлер үшін баға белгілеу кезінде тұтынушылық сұраныс, бәсекелестік және нарық динамикасы сияқты басқа факторларды ескеру маңызды. Осы факторларды ескеретін неғұрлым жан-жақты баға стратегиясы ұзақ мерзімді кірістілік пен табысқа жету үшін тиімдірек болуы мүмкін.
2. Құндылыққа негізделген баға-бұл тұтынушы үшін өнімнің қабылданған құнына негізделген бағаларды белгілеуге бағытталған стратегия. Бұл стратегия тұтынушылар сәнді заттар немесе жоғары сапалы электроника сияқты жоғары құндылық деп санайтын өнімдер үшін көбірек төлеуге дайын екенін ескереді. Құндылыққа негізделген баға тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын терең түсінуді талап етеді және олардың төлеуге дайын болуына байланысты бағаларды әртүрлі тұтынушы сегменттеріне бейімдеуді қамтиды.
Құндылыққа негізделген бағаны енгізу үшін бөлшек саудагерлер өз өнімдерінің тұтынушыларға ұсынатын негізгі артықшылықтарын және бұл артықшылықтардың бәсекелестермен қалай салыстырылатынын анықтауы керек. Бұл маркетингтік зерттеулер жүргізуді, клиенттің деректерін талдауды және клиенттің шешім қабылдау процесін түсінуді талап етеді. Тұтынушылық құндылықтың негізгі факторларын анықтай отырып, бөлшек саудагерлер сатып алушылардың тауар үшін қанша төлеуге дайын екенін жақсы түсініп, бағаны сәйкесінше белгілей алады.
Құндылыққа негізделген баға белгілеудің негізгі артықшылықтарының бірі-бұл бөлшек саудагерлерге өз өнімдерінен көбірек пайда алуға мүмкіндік береді. Өнімнің өзіндік құнына емес, қабылданған құнына негізделген бағаларды белгілеу арқылы бөлшек саудагерлер өздерінің кірістілік мөлшерлемесін арттырып, көбірек пайда ала алады. Сонымен қатар, құндылыққа негізделген баға бөлшек саудагерлерге бәсекелестерінен ерекшеленуге және сапа мен құндылық үшін берік бренд беделін қалыптастыруға көмектеседі.
Дегенмен, құндылыққа негізделген бағаны енгізу қиын болуы мүмкін, өйткені ол тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын терең түсінуді қажет етеді. Сонымен қатар, бөлшек саудагерлер пайда табу қажеттілігін өздерін нарықтан шығару қаупімен мұқият теңестіруі керек. Егер бағалар тым жоғары болса, тұтынушылар ұқсас тауарларды бәсекелестерінен төмен бағамен сатып алуды жөн көруі мүмкін.
3. Динамикалық баға-бұл сұраныстың немесе ұсыныстың өзгеруіне негізделген нақты уақыт режимінде бағаның өзгеруін қамтитын баға стратегиясы. Бұл тәсіл бөлшек саудагерлерге сатып алушылардың мінез-құлқындағы өзгерістер немесе тауарлардың қолжетімділігіндегі өзгерістер сияқты нарықтық жағдайларға байланысты бағаларды реттеуге мүмкіндік береді. Динамикалық баға әдетте сұраныс тез өзгеретін салаларда қолданылады, мысалы, рейстер, қонақүйлерді брондау және электрондық коммерция.
Динамикалық баға деректерді талдау және машиналық оқыту саласындағы жетістіктердің арқасында мүмкін болды. Деректердің үлкен көлемін талдай отырып, бөлшек саудагерлер сатып алушылардың мінез-құлқындағы заңдылықтар мен тенденцияларды анықтап, бағаларды сәйкесінше реттей алады. Мысалы, бөлшек саудагерлер тұтынушының тауар үшін қанша төлеуге дайын екенін бағалау үшін сатып алушылардың веб-шолудағы мінез-құлқы, сатып алу тарихы және демографиялық деректерді пайдалана алады. Бұл ақпарат жеке тұтынушыларға бейімделген бағаларды белгілеу үшін пайдаланылуы мүмкін, бұл сатылымның өсуіне және тұтынушылардың қанағаттануына әкеледі.
Динамикалық баға белгілеудің негізгі артықшылықтарының бірі-бұл бөлшек саудагерлерге нарықтық жағдайларға байланысты нақты уақыт режимінде бағаларды реттеу арқылы кірісті оңтайландыруға мүмкіндік береді. Мысалы, егер тауарға сұраныс артып келе жатса, бөлшек саудагерлер көбірек пайда табу үшін бағаны көтеруі мүмкін. Керісінше, егер сұраныс азайып бара жатса, бөлшек саудагерлер сұранысты ынталандыру және артық тауарлық-материалдық құндылықтардан аулақ болу үшін бағаны төмендетуі мүмкін.
Дегенмен, динамикалық бағаның да кемшіліктері бар, өйткені ол әділеттілік пен ашықтық туралы сұрақтар туғызады. Клиенттер өздерінің жеке сипаттамаларына сүйене отырып, әртүрлі бағаларды әділетсіз деп санап, бағалық кемсітуге қатысты алаңдаушылық туындатуы мүмкін. Сонымен қатар, бағаны белгілеу үшін тұтынушы деректерін пайдаланумен байланысты этикалық мәселелер туындауы мүмкін, әсіресе тұтынушылар олардың деректерінің қалай пайдаланылатынын білмесе.
Жалпы, динамикалық баға сұраныс тез өзгеретін салалардағы бөлшек саудагерлер үшін тиімді стратегия бола алады. Алайда, бұл этикалық және құқықтық мәселелерді мұқият қарастыруды, сондай-ақ клиенттердің мінез-құлқы мен нарық динамикасын жан-жақты түсінуді талап етеді. Бөлшек саудагерлер динамикалық баға белгілеудің артықшылықтарын сатып алушылардың сенімі мен бренд беделінің ықтимал тәуекелдерімен теңестіруі керек.
4. Нарыққа ену бағасы-бұл клиенттерді тарту және нарық үлесін алу үшін төмен бағаларды белгілеуді көздейтін баға стратегиясы. Бұл стратегияның мақсаты-тұтынушыларды өнімді сынап көруге ынталандыру, осылайша бренд туралы хабардарлық пен тұтынушылардың адалдығын арттыру. Ену бағасы әдетте бәсекелестік жоғары және бағаларға сезімталдығы бар салаларда қолданылады.
Ену бағасының басты артықшылығы-бұл компанияларға нарық үлесін тез алуға және саланың көшбасшысы ретінде қалыптасуға көмектеседі. Бағаларды бәсекелестерден төмен қою арқылы компаниялар бағаға сезімтал клиенттерді тарта алады және оларды бәсекелестіктен алыстатуға итермелейді. Бұл бәсекелестердің кіруіне кедергі келтіруі мүмкін және компанияға осы саладағы басым ойыншы ретінде өзін көрсетуге көмектеседі.
Алайда, ену бағасының кейбір кемшіліктері бар. Негізгі тәуекелдердің бірі-клиенттер төмен бағаларға үйреніп, болашақта жоғары бағаны төлегісі келмеуі мүмкін. Сондай-ақ, егер бастапқы баға тым төмен болса, компания өз шығындарын жаба алмауы немесе пайдасыз болуы мүмкін. Бұл компания үшін қаржылық қиындықтар тудырып, ұзақ мерзімді тұрақсыздық мәселелеріне әкеледі.
Тұтастай алғанда, ену бағалары бәсекеге қабілетті салаларда нарық үлесін тез алуға ұмтылатын компаниялар үшін тиімді стратегия бола алады. Алайда, компаниялар осы стратегияның ықтимал тәуекелдері мен артықшылықтарын мұқият өлшеп, олардың ұзақ мерзімді перспективада кірістілікті сақтай алатындығына көз жеткізуі керек.
Баға стратегиясы
Анықтама
Артықшылықтары
Кемшіліктері
"Шығындар плюс" стратегиясы
Өнімді өндіруге немесе сатып алуға кететін шығындар негізінде бағаны белгілеу және алдын-ала белгіленген үстеме ақы.
Оңай есептеледі және түсініледі. Ең төменгі пайда мөлшерлемесін қамтамасыз етеді.
Егер шығындар тым жоғары болса немесе бәсекелестердің бағасы төмен болса, бағаның жоғарылауына әкелуі мүмкін. Тұтынушылық сұранысты ескермейді.
Құндылыққа негізделген баға
Сатып алушы үшін өнімнің қабылданған құнына негізделген бағаны белгілеу.
Жоғары бағаны ұсынады және рентабельділікті арттырады. Жоғары сапалы өнімдермен қамтамасыз ету арқылы тұтынушылардың адалдығын арттырады.
Өнімнің қабылданған құнын анықтау қиын. Клиенттердің қажеттіліктері мен қалауларын терең түсіну қажет. Егер баға тым жоғары болса, сатылымды шектеулі болады.
Динамикалық баға
Сұраныстың немесе ұсыныстың өзгеруіне байланысты нақты уақыттағы бағаның өзгеруі.
Нарық көтере алатын ең жоғары бағаны белгілеу арқылы кірісті барынша арттырады. Сұраныс пен ұсыныстың өзгеруіне тез жауап береді.
Бағалар жиі өзгерсе немесе әділетсіз деп қабылданса, тұтынушыларға сенімсіздік тудыруы мүмкін. Бәсекелестермен баға соғыстарына әкелуі мүмкін. Деректерді талдау және машиналық оқыту мүмкіндіктері қажет.
Ену бағасы
Бастапқыда клиенттерді тарту және нарық үлесін алу үшін төмен бағаларды белгілеу. Бағаны кейінірек біртіндеп көтеру.
Нарық үлесін тез алып, клиенттік базаны құра алады. Бәсекелестердің нарыққа шығуына жол бермейді.
Кейіннен клиенттерді жоғалтпай бағаны көтеру қиын болуы мүмкін. Егер пайда тым төмен болса, ұзақ мерзімді перспективада тұрақсыз болуы мүмкін. Брендке адал емес бағаға сезімтал клиенттерді тарта алады.
Осы стратегиялардан басқа, бөлшек саудагерлер пайдалана алатын көптеген басқа да баға стратегиялары бар, мысалы, топтық баға, бағаны төмендету және жарнамалық бағалар.
Тұтынушылардың мінез-құлқы компаниялардың баға шешімдерін қабылдауында шешуші рөл атқарады. Компаниялар кіріс пен пайданы барынша арттыратын оңтайлы бағаларды белгілеу үшін тұтынушылардың құндылықты қалай қабылдайтынын және сатып алу туралы шешімдерді қалай қабылдайтынын түсінуі керек.
Бағаның сатып алу шешімдеріне әсері баға белгілеуге байланысты тұтынушылық мінез-құлықтың маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Тұтынушылар бағаларға сезімтал болады және олардың сатып алу шешімдеріне көбінесе өнімнің бағасы әсер етеді. Мысалы, тұтынушылар арзанырақ өнімді жақсы сапаға ие болса да қымбатырақ өнімнен артық көруі мүмкін.
Сонымен қатар, тұтынушының құндылықты қабылдауы баға туралы шешім қабылдауда да өте маңызды. Тұтынушылар құндылықты олар төлейтін шығындармен салыстырғанда алатын пайдасы ретінде қабылдауға бейім. Сондықтан компаниялар өз өнімдеріне белгілейтін баға тұтынушылар алатын қабылданған құндылықты көрсететініне көз жеткізуі керек. Бұл дегеніміз, егер компания премиум өнімді ұсынса, жоғары қабылданған мәнді көрсету үшін баға тиісті түрде белгіленуі керек.
Баға туралы шешім қабылдауда белгілі бір рөл атқаратын тағы бір фактор-бұл клиенттердің адалдығындағы баға рөлі. Компаниялар көбінесе клиенттердің адалдығын қалыптастыру үшін баға стратегияларын пайдаланады, мысалы, жеңілдіктер немесе қайта сатып алу үшін сыйақы ұсыну. Бұл клиенттерді ұстап қалуды арттыруға және олардың кетуін азайтуға көмектеседі, бұл ақыр соңында кірістер мен пайданың өсуіне әкелуі мүмкін.
Бәсекелестіктің баға белгілеу шешімдеріне әсері компаниялар өз бағаларын анықтау кезінде ескеруі керек ең маңызды аспект болып табылады. Бәсекелестер қолданатын баға стратегиялары, мысалы, скимминг, ену және құндылыққа негізделген стратегиялары компанияның баға шешімдеріне әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, нарық құрылымы баға белгілеуде шешуші рөл атқарады. Монополиялық бәсекелестікте фирмалар бағаны бақылауға ие, ал олигополияда фирмалар олардың баға шешімдері бәсекелестеріне қалай әсер ететінін ескеруі керек. Баға компания үшін бәсекелестік артықшылықты құруда да маңызды рөл атқаруы мүмкін. Бәсекелестерге қарағанда төмен бағаларды ұсына отырып немесе премиум бағаларды қолдана отырып, компания өзін саралап, жоғары сапа туралы әсер қалдыра алады.
Баға икемділігі және сұранысты болжау:
Баға икемділігі мен сұранысты болжау баға туралы шешім қабылдауда шешуші рөл атқарады. Баға икемділігі тұтынушылардың бағаның өзгеруіне қаншалықты сезімтал екенін білдіреді. Егер сұраныс жоғары серпімділікке ие болса, бағаның шамалы өзгеруі сұраныстың айтарлықтай өзгеруіне әкеледі. Баға икемділігін түсіну бағаны белгілеу кезінде өте маңызды, өйткені бұл компанияларға сұранысқа айтарлықтай әсер етпестен бағаны қаншалықты көтеруге немесе төмендетуге болатындығын анықтауға көмектеседі. Бағаны белгілеу кезінде сұранысты болжау да өте маңызды. Компаниялар оңтайлы бағаны анықтау үшін әртүрлі баға нүктелерінде қандай сұранысқа тап болатынын бағалауы керек. Сұранысты дәл болжау тұтынушылардың мінез-құлқын, нарықтық тенденцияларды және сұранысқа әсер етуі мүмкін сыртқы факторларды терең түсінуді талап етеді.
Көп арналы бөлшек саудадағы баға:
Көп арналы бөлшек саудада бағаны белгілеу компаниялардың еңсеруі керек бірегей қиындықтармен бірге келеді. Бөлшек саудагерлер өз тауарларын сататын әртүрлі арналарды, мысалы, онлайн, тұрақты және мобильді арналарды және бұл арналардың баға шешімдеріне қалай әсер ететінін ескеруі керек. Мысалы, тұтынушылар онлайн сатып алу кезінде төмен бағаны күтуі мүмкін, бұл баға шешімдеріне әсер етеді. Сонымен қатар, бөлшек саудагерлер бағаны әртүрлі арналар арқылы қалай біріктіретіні туралы ойлануы керек және тұтынушыларға қызмет көрсету сапасына нұқсан келтіруі мүмкін баға диспропорцияларын жасаудан аулақ болуы керек. Ақырында, бөлшек саудагерлер тұтынушылардың мінез-құлқындағы өзгерістерге және нарықтық тенденцияларға жауап беру үшін нақты уақыт режимінде бағаны қалай басқаратыны туралы ойлануы керек.
1.2 Коммерциялық ұйымдарда бағаны белгілейтін басқару органдары мен оның функциялары
Баға белгілеуді тиімді басқару үшін тиісті басқару органдарының нақты ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі қажет. Бағаны басқаруды ұйымдастырудың маңызды аспектісі-әр басқару органының рөлі мен функцияларын анықтау. Мысалы, баға менеджері баға стратегиясын әзірлеуге және оның орындалуын бақылауға жауапты болуы мүмкін, ал сату тобы нарықтық бағаны бақылауды және өнімге сұранысты талдауды жүзеге асыра алады.
Сонымен қатар, бағаны сәтті басқару үшін әр түрлі басқару органдары арасындағы жұмыстың дәйектілігін қамтамасыз ету қажет. Мысалы, баға менеджері маркетинг және сату бөлімімен тығыз жұмыс істеуі керек, бұл бағалардың компанияның нарықтық және стратегиялық талаптарына сәйкес келетіндігіне көз жеткізуі үшін керек.
Бағаны басқару органдары нарықтық жағдай, бәсекелестік орта және өнім өндірудің өзіндік құны туралы сенімді ақпаратқа қол жеткізуі керек. Бұл баға белгілеу және мақсаттарға жету үшін негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі.
Бағаны басқарудың негізгі органдарының бірі- сату немесе маркетинг бөлімінің құрамына кіретін баға және маркетинг бөлімі. Бұл бөлім баға стратегиясын әзірлеуге, өнім мен қызмет бағасын басқаруға, бәсекелестер мен нарықты талдауға, тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинауға және талдауға жауапты.
Баға және маркетинг бөлімінің функцияларына мыналар кіреді:
1. Бәсекелестер мен нарықты талдау. Оңтайлы баға саясатын анықтау үшін бөлімше бәсекелестердің қызметі мен нарық жағдайын талдауы керек.
2. Баға стратегиясын анықтау. Бәсекелестер мен нарықты талдау негізінде бөлімше әртүрлі факторларды ескере отырып, өнімдер мен қызметтердің бағасын анықтауға мүмкіндік беретін баға стратегиясын әзірлейді.
3. Бағаны басқару. Бөлімше өнімдер мен қызметтердің бағаларын басқаруға, оңтайлы бағаларды белгілеуге және нарықтағы жағдайларға байланысты олардың өзгеруін бақылауға жауапты.
4. Тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинау және талдау. Бөлім бағаның өзгеруі сатып алу белсенділігіне қалай әсер ететінін және бағаның оңтайлы деңгейін анықтау үшін тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинайды және талдайды.
5. Басқа бөлімдермен өзара әрекеттесу. Баға және маркетинг бөлімі бағаны басқаруда үйлестіруді қамтамасыз ету үшін өндіріс бөлімі, қаржы бөлімі және сату бөлімі сияқты басқа бөлімдермен тиімді қарым-қатынас жасауы керек.
Осылайша, коммерциялық ұйымдағы бағаны басқару органдары оның көлеміне, саласына, меншік нысанына және басқа факторларға байланысты әр түрлі болып өзгере береді. Дегенмен, кейбір органдар мен функциялар көптеген ұйымдарға ортақ болуы мүмкін.
Маркетинг бөлімі немесе коммерциялық бөлім кез-келген компанияның бағаны басқару құрылымының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл бөлім тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын анықтауға, бәсекелестік ортаны талдауға, баға стратегияларын әзірлеуге және өнімдер мен қызметтерге бағаны белгілеуге жауап береді.
Маркетинг бөлімінің негізгі функцияларының бірі-тауарлар мен қызметтерге сұранысты талдау. Бұл тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын анықтауды және осы қажеттіліктер мен қалаулардың баға шешімдеріне қалай әсер ететінін түсінуді қамтиды. Бөлім сұраныс бойынша деректерді жинау үшін әртүрлі әдістерді қолдана алады, соның ішінде сауалнамалар, фокус-топтар және сату деректерін талдау. Осы деректерді талдай отырып, маркетинг бөлімі нарықтық тенденцияларды, бағаға сезімталдықты және баға шешімдеріне әсер етуі мүмкін басқа факторларды анықтай алады.
Маркетинг бөлімінің тағы бір маңызды функциясы - бәсекелестік ортаны талдау. Бұл бәсекелестерді, олардың баға стратегияларын және нарықтағы позицияларын анықтауды қамтиды. Бөлім бәсекелестер туралы деректерді жинау үшін әртүрлі әдістерді қолдана алады, соның ішінде маркетингтік зерттеулер, салалық есептер және бәсекелестерді талдау құралдары. Осы деректерді талдай отырып, маркетинг бөлімі бәсекелестік ортаны ескеретін баға стратегияларын жасай алады.
Маркетинг бөлімі баға стратегияларын әзірлеуге және енгізуге де жауапты. Бұл өндіріс шығындары, нарықтық сұраныс және бәсекелестік қысым сияқты факторларға негізделген тауарлар мен қызметтердің бағасын белгілеуді қамтиды. Бөлім сонымен қатар баға шешімдерін оңтайландыруға көмектесетін динамикалық баға немесе құнға негізделген баға сияқты баға үлгілерін жасай алады.
Соңында, маркетинг бөлімі өнімдер мен қызметтерге бағаны басқаруға жауап береді. Бұл бағаны бақылауды және компанияның мақсаттарына жету үшін қажет болған жағдайда түзетулер енгізуді қамтиды. Бөлім сонымен қатар баға шешімдерінің жалпы бизнес мақсаттарына сәйкестігін қамтамасыз ету үшін сату және қаржы бөлімі сияқты басқа бөлімдермен тығыз жұмыс істей алады.
Тұтастай алғанда, маркетинг бөлімі сұраныс пен бәсекелестік ортаны талдау, баға стратегияларын әзірлеу және баға шешімдерін басқару арқылы бағаны басқаруда шешуші рөл атқарады. Басқа бөлімдермен тығыз жұмыс істей отырып және әртүрлі құралдар мен әдістерді қолдана отырып, маркетинг бөлімі баға шешімдерінің жалпы бизнес мақсаттарына сәйкестігін және нарықта табысқа жету үшін оңтайландыруды қамтамасыз етуге көмектеседі.
Қаржы бөлімі бағаны басқаруда, әсіресе шығындар туралы ақпарат беру және қаржылық көрсеткіштерді талдау тұрғысынан шешуші рөл атқарады. Бұл ақпарат рентабельділікті арттыратын және қаржылық мақсаттарға жететін бағаларды белгілеу үшін қажет.
Қаржылық жоспарлаушылар әртүрлі баға сценарийлерінің қаржылық салдарын талдау арқылы баға стратегияларын жасауға көмектесе алады. Бұған баға белгілеудің әртүрлі деңгейлері негізінде кірістер мен пайда мөлшерлемелерін болжау, сондай-ақ бағаның өзгеруінің кірістілікке әсерін анықтау үшін өнім немесе қызмет шығындарының құрылымын талдау кіреді.
Бухгалтерлік есеп мамандары өнімдерді немесе қызметтерді өндіруге, бөлуге және сатуға байланысты шығындарды бақылауға жауапты болуы мүмкін. Бұған материалдар, жұмыс күші және үстеме шығындар сияқты тікелей шығындарды, сондай-ақ жарнама мен маркетинг шығындары сияқты жанама шығындарды есептеу кіреді. Шығындарды дәл қадағалау нарықта бәсекеге қабілетті бола отырып, барлық шығындарды жабатын бағаларды белгілеу үшін өте маңызды.
Аудит мамандары қаржылық көрсеткіштерді талдау және баға саясаты мен ережелерін сақтау арқылы бағаны басқаруға тартылуы мүмкін. Олар сондай-ақ жақсартуды қажет ететін аймақтарды анықтау және баға қателері немесе алаяқтық қаупін азайту үшін баға процестері мен процедураларын қайта қарауы мүмкін.
Шығындар мен қаржылық қызмет туралы ақпарат берумен қатар, қаржы бөлімі өнімдердің немесе қызметтердің кірістілігі мен қаржылық көрсеткіштерін бақылауға жауапты болуы мүмкін. Бұл бағалардың қаржылық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін деңгейлерде белгіленуін қадағалау үшін сату деректері мен кірістілік көрсеткіштерін талдауды қамтиды, мысалы, кірістілік деңгейі және ROI.
Тұтастай алғанда, қаржы бөлімі ұйымға өзінің қаржылық мақсаттарына сәйкес келетін негізделген баға шешімдерін қабылдауға көмектесетін қажетті қаржылық ақпарат пен талдауды ұсына отырып, бағаны басқаруда маңызды рөл атқарады.Баға белгілеуді басқарудың тағы бір органы баға стратегиясын қалыптастыруға қатысатын, баға өзгерістері туралы шешім қабылдайтын және қойылған мақсаттардың орындалуын қадағалайтын компания басшылығы болуы мүмкін.
Сонымен қатар, салаға және бизнестің ерекшелігіне байланысты бағаны басқарудың қосымша органдары құрылуы мүмкін, мысалы, техникалық бөлімдер, жеткізушілермен жұмыс жасау бөлімдері, клиенттермен жұмыс жасау бөлімдері және т. б.
Осылайша, коммерциялық ұйымдағы бағаны басқару органдары мен функциялары әртүрлі болуы мүмкін және нақты жағдайға байланысты өзгеріп отырады. Алайда, осыған қарамастан, маркетинг бөлімі, қаржы бөлімі және компания басшылығы көптеген ұйымдардағы бағаны басқарудың негізгі органдары болып табылады.
Басқару органы
Функциялар
Баға менеджері
Баға стратегиясын әзірлеу және оның орындалуын бақылау
Сату бөлімі
Нарықтық бағаларды қадағалау және өнімге деген сұранысты талдау
Маркетингкоммерция бөлімі
Сұранысты, бәсекелестік ортаны талдау және баға стратегиясын жасау
Қаржы бөлімі
Өнімнің өзіндік құнын есептеу, кірістілік пен қаржылық көрсеткіштерді бақылау
Өнімді басқару
Жаңа және қолданыстағы өнімдерге баға белгілеу модельдерін әзірлеу
Клиенттерге қызмет көрсету
Клиенттердің баға туралы пікірлерін жинау және оларды сәйкесінше реттеу
Заң бөлімі
Баға белгілеудің заңдар мен нормативтік актілерге сәйкестігін қамтамасыз ету
Операциялар бөлімі
Өндіріс және жеткізу шығындарын оңтайландыру
1.3 Бөлшек сауда желісіндегі бағаны басқарудың шетелдік тәжірибесі
Бағаны басқару-бұл бөлшек сауда желілерінің сәтті жұмысының негізгі аспектілерінің бірі, әсіресе нарықтағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында. Шетелдік бағаны басқару тәжірибесі басқа елдерде осы салада жұмыс істейтін компаниялар үшін құнды ақпарат көзі және үлгі бола алады. Нарықтағы бәсекелестік өте жоғары АҚШ-та сауда және бөлшек сауда желілері бәсекеге қабілетті болып қалуға және жаңа клиенттерді тартуға көмектесетін бағаны басқарудың әртүрлі әдістерін қолданады.
АҚШ-та бөлшек сауда желілері бәсекелестіктің күшеюі жағдайында клиенттерді тарту және ұстап қалу үшін динамикалық баға белгілеуді кеңінен қолданады. Компаниялар нақты уақыт режимінде өз тауарларының оңтайлы бағасын анықтау үшін алгоритмдер мен бағдарламалық жасақтаманы пайдаланады.
Динамикалық бағаны сәтті қолданудың бір мысалы-Amazon компаниясы. Amazon-бұл АҚШ-тағы және бүкіл әлемдегі электрондық коммерция саласындағы көшбасшылардың бірі. Оның жетістігінің негізгі элементтерінің бірі-бәсекеге қабілетті ортадағы өзгерістерге және тауарларға сұраныстың өзгеруіне тез және икемді жауап беруге мүмкіндік беретін динамикалық бағаны пайдалануы.
Динамикалық бағаны жүзеге асыру үшін Amazon бәсекелестік бағалар, тауардың танымалдығы, жеткізу құны және басқа факторлар туралы деректерді автоматты түрде талдайтын алгоритмдерді пайдаланады. Бұл алгоритмдер компанияға бәсекелестік ортадағы өзгерістерге және тауарларға деген сұранысқа тез жауап беруге мүмкіндік береді.
Мысалы, егер бәсекелестер белгілі бір тауардың бағасын төмендетсе, Amazon тұтынушыларды жоғалтпау үшін бағасын автоматты түрде төмендетуі мүмкін. Егер тауарға сұраныс күрт өссе, онда оның бағасы көтерілуі мүмкін. Тауарлардың бағасы нақты уақыт режимінде өзгеретінін ескеру маңызды, бұл компанияға бағаны мүмкіндігінше дәл басқаруға мүмкіндік береді.
Алайда, егер тауардың бағасы қысқа уақыт ішінде күрт өзгерсе, динамикалық баға клиенттердің наразылығын тудыруы мүмкін екенін ескеру қажет. Сондықтан Amazon тұтынушыларға нақты уақыт режимінде тауар бағасының өзгеруін бақылауға мүмкіндік беретін "баға трекері" сияқты әртүрлі құралдарды пайдалана отырып, тауар бағасының өзгеруін бақылау мүмкіндігін береді.
Осылайша, динамикалық бағаны пайдалану Amazon-ға бәсекелестік ортадағы өзгерістерге және тауарларға сұраныстың өзгеруіне тез жауап беруге мүмкіндік береді, бұл оның табысының негізгі элементі болып табылады. Алайда, бұл стратегия клиенттердің наразылығын тудыруы мүмкін екенін ескеру қажет, сондықтан бағаның өзгеруі мен клиенттердің қанағаттануы арасындағы тепе-теңдікті сақтау маңызды.
Динамикалық баға белгілеудің тағы бір артықшылығы-әр сатып алушы үшін тауар бағасын индивидуалды белгілеу мүмкіндігі. Amazon сатып алушылардың бұрынғы сатып алу тарихын, орналасқан жерін, қызығушылықтарын және басқа деректерін ескере отырып, оларға тауарлардың ұтымды бағаларын ұсыну үшін жекелендірілген баға тәсілін қолданады.
Тағы бір мысал әлемдегі ең ірі бөлшек саудагерлердің бірі Walmart бәсекелестермен күресу және сатып алушылардың адалдығын арттыру үшін "Savings Catcher" баға жүйесін енгізді. Бұл жүйе Walmart тұтынушыларына бәсекелес дүкендердегі тауар бағаларын автоматты түрде салыстыруға және егер затты басқа дүкеннен арзанырақ сатып алуға болатын болса, баға айырмашылығына виртуалды купондар алуға мүмкіндік береді.
"Savings Catcher" жүйесі 2014 жылы іске қосылды және Walmart-тың клиенттерді тартуға арналған ең танымал құралдарының бірі болды. Бұл жүйені пайдалану үшін сатып алушы Walmart қосымшасына кассалық чекті жүктеуі керек, содан кейін жүйе сатып алынған тауарлардың бағасын бәсекелес дүкендердегі бағамен автоматты түрде салыстырады, ал егер баға айырмашылығы болса, клиент осы айырмашылыққа виртуалды купон алады. Виртуалды купондарды кез келген Walmart дүкенінен сатып алу үшін пайдалануға болады.
"Savings Catcher" жүйесі Walmart-қа өз клиенттерін сақтауға көмектеседі, бұл оларға тауарлардың ең жақсы бағасын алуға мүмкіндік береді және клиенттердің басқа дүкендерге кетуіне жол бермейді. Сонымен қатар, бұл Walmart-қа бәсекелестік дүкендердегі тауарлардың бағасы туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді, бұл компанияның баға саясатын анықтауға және өз тауарларының бағаларын нарықтық жағдайға сәйкес реттеуге көмектеседі.
Осылайша, "Savings Catcher" баға жүйесі бәсекелестіктің күшеюі жағдайында динамикалық бағаны сәтті қолданудың бір мысалы болып табылады, бұл Walmart-қа өз клиенттерін сақтауға және сатып алушылардың адалдығын арттыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ деректерді талдау және динамикалық баға қызметтерін ұсынатын мамандандырылған компаниялар бар. Олар бөлшек сауда желілеріне нарық пен бәсекелестерді талдауға, оңтайлы бағаларды анықтауға және олардың нақты уақыттағы өзгерістерін бақылауға көмектеседі.
"Savings Catcher" жүйесінен басқа, Walmart клиенттерді тарту және ұстап қалу үшін басқа баға әдістерін қолданады. Мысалы, ол Walmart несие карталарын пайдаланғаны үшін жеңілдіктер ұсынады, белгілі бір жағдайларда үйге тегін жеткізуді қамтамасыз етеді, сонымен қатар "Walmart+ Membership"адалдық бағдарламасын ұсынады. Осы бағдарлама арқылы ай сайынғы төлем үшін клиенттер келесі күні тегін жеткізілім, бензинге жеңілдіктер және басқа да артықшылықтар алады.
Сонымен қатар, Walmart сұраныс пен бәсекелестікке байланысты тауарлардың бағасын өзгерту арқылы динамикалық баға тактикасын шебер қолданады. Мысалы, мереке күндері танымал тауарлардың бағасы көтерілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және бизнес жоғары мектебі
Менеджмент кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: бәсекелестіктің күшеюі жағдайында кәсіпорында баға белгілеуді басқару
6В04102 - Менеджмент мамандығы
Орындаған: _________________________________ Жақсылық Е.Қ.
(қолы)
Ғылыми жетекші: _________________________________ Джумамбаев С.К.
аға оқытушы (қолы)
Қорғауға жіберілді
Хаттама № ___________ 2023 ж.
Кафедра меңгерушісі ______________________________ Тургинбаева А.Н. э.ғ.д., доцент (қолы және мөрі)
Нормобақылау: __________________________________ Жайназар Ә.Ж.
(қолы)
Алматы, 2023 ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1 КӘСІПОРЫНДА БАҒА БЕЛГІЛЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Сауда желісінде баға белгілеудің мәні және баға саясатын қалыптастыру тәсілдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Коммерциялық ұйымдарда бағаны белгілейтін басқару органдары мен оның функциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Бөлшек сауда желісіндегі бағаны басқарудың шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2 "MAGNUM CASH&CARRY" ЖШС БАҒАНЫ БЕЛГІЛЕУДІ БАСҚАРУ ТӘЖІРИБЕСІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кәсіпорынның ұйымдастырушылық-экономикалық сипаттамасы ... ... ..
2.2 "Magnum Cash&Carry" ЖШС бағаны белгілеуді басқару тәжірибесін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Бағаны негіздеу процесіне бәсекелестіктің әсерін зерттеу ... ... ... ... ...
3 "MAGNUM CASH&CARRY"ЖШС БАҒА БЕЛГІЛЕУ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Бәсекелестіктің күшеюі жағдайында баға белгілеу жүйесін жетілдіру бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 "Magnum Cash&Carry" ЖШС баға белгілеу әдістерін жетілдіру бойынша нақты ұсыныстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
3.3 Баға белгілеуді жетілдіру шараларының тиімділігін есептеу ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Бағаны басқару - бөлшек сауда нарығындағы қатаң бәсекелестік жағдайында маркетингтік стратегияның маңызды құралдарының бірі болып табылады. Бағаны басқарудың дұрыс стратегиясы ұйымдарға жоғары пайда табуға және нарықта өз позицияларын сақтауға мүмкіндік береді, алайда дұрыс емес көзқарас елеулі қаржылық шығындарға кейде тіпті нарықтан мәжбүрлі түрде кетуге әкелуі мүмкін.
Нарықтағы бәсекелестіктің күшеюіне байланысты компания бағаны басқару стратегияларын үнемі талдауға және оларды нарықтағы өзгеретін жағдайға сәйкес реттеп отыруға мәжбүр. Мен дипломдық жұмысымды жазу үшін Magnum cash&carry компаниясын таңдадым, өйткені бұл Қазақстандағы бөлшек сауда нарығында жетекші орын алатын және бағаны басқаруда айтарлықтай тәжірибесі бар ірі компания. Мен Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын үйренуім бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны қалай басқаруға болатынын түсіну үшін көптеген пайдалы ақпарат әкеледі деп санаймын.
Зерттеу жұмысының мақсаты - Magnum cash&carry мысалында бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны басқарумен байланысты мәселелерді зерттеу. Зерттеу аясында бағаны басқарудың теориялық аспектілерін, негізгі көрсеткіштері мен ережелерін талдау жоспарлануда. Алынған деректер мен талдау негізінде бәсекелестіктің күшейуі жағдайында Magnum Cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу жоспарлануда.
Қойылған мақсатқа жету үшін жұмыста мынадай міндеттер қаралатын болады:
* Бөлшек сауда сегментіндегі бағаны басқарудың қолданыстағы теориялық тәсілдерін талдау;
* Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда нарығына зерттеу жүргізу және бәсекелестік жағдайды талдау;
* Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын және бәсекелестіктің күшеюі жағдайында олардың тиімділігін талдау;
* Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Зерттеу жұмысының нәтижесі Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегиясын жақсартуға және компанияның Қазақстан Республикасындағы бөлшек сауда нарығында бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге көмектесетін нақты ұсынымдар болуы тиіс.
Зерттеу пәні: бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum cash&carry бағасын басқару.
Зерттеу объектісі: Magnum cash&carry өзі компания ретінде, оның бизнес-процестері мен стратегиялары және ұйымның бағасы мен қызметіне әсер ететін нарықтағы бәсекелестері.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы - бұл нарықтағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқару саласында жаңа білім мен үлес қоса алады. Зерттеу ұқсас мәселелерге тап болған басқа компанияларда қолданылуы мүмкін бағаны басқарудың жаңа модельдерін жасауға әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, зерттеу нарық динамикасын және оның бағаны басқаруға әсерін тереңірек түсінуге ықпал етеді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы - зерттеу нәтижелерін Magnum cash&carry бағасын басқаруды жақсарту үшін пайдалануға болады. Олар компанияға бәсекелестік ортаның ерекшеліктерін ескеретін тиімдірек баға стратегияларын әзірлеуге және бағаны басқару саласында неғұрлым негізделген шешімдер қабылдауға көмектесе алады. Бұл компанияның кірістілігін және оның нарықтағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етуі мүмкін.
"Бәсекелестіктің күшеюі жағдайында кәсіпорында баға белгілеуді басқару" тақырыбындағы дипломдық жұмыс кіріспеден, үш негізгі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және сілтемелерден тұрады. Бұл элементтердің әрқайсысы зерттелетін тақырыппен тікелей байланысты және жұмысты сәтті орындау үшін қажет.
Жұмыстағы кіріспе бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқарумен байланысты тақырыптың өзектілігін сипаттайды. Ол сондай-ақ Magnum cash&carry мысалында бағаны басқару стратегияларын талдаумен байланысты зерттеу мақсаттары мен міндеттерін қамтиды және жұмыстың әдіснамасы мен құрылымын сипаттайды.
Дипломның теориялық бөлімінде әдебиеттерге шолу және бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны басқарудың теориялық аспектілері бар. Бұл бөлімде баға белгілеуге қатысты негізгі ұғымдар мен теориялар, сондай-ақ тауарлар мен қызметтердің бағасын басқару үшін қолданылатын әдістер мен стратегиялар қарастырылады.
Жұмыстың аналитикалық бөлімінде бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum cash&carry-де бағаны басқаруды зерттеу барысында жиналған деректерді талдау бар. Бұл бөлімде компаниядағы бағаны басқарудың ағымдағы стратегиялары қарастырылады, сонымен қатар бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік ерекшеліктері талданады.
Дипломдық жұмыстың практикалық бөлімінде Magnum cash&carry бағасын басқаруды зерттеу деректерін талдау нәтижелеріне негізделген ұсыныстар бар. Бұл бөлімде бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестік жағдайында бағаны тиімді басқару үшін қолдануға болатын ықтимал стратегиялар мен әдістер сипатталған.
Дипломдық жұмыстың қорытындысы зерттеу нәтижелерін қорытындылайды және бәсекелестіктің күшеюі жағдайында Magnum Cash&carry компаниясында бағаны басқару стратегиясын дамыту үшін алынған нәтижелердің маңыздылығын көрсетеді. Сондай-ақ, қорытындыда алынған нәтижелерді талдауға негізделген және зерттеудің мақсаттары мен міндеттеріне қаншалықты сәтті қол жеткізілгені туралы ақпарат беретін тұжырымдар шығарылады.
Пайдаланылған әдебиеттер мен сілтемелер тізімінде дипломдық жұмысты жазу кезінде пайдаланылған дереккөздердің тізімі бар. Мұнда бөлшек сауда нарығындағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында бағаны басқарудың теориялық және практикалық аспектілерін зерттеуге көмектескен кітаптар, мақалалар, есептер, ғылыми басылымдар және басқа көздер болады.
Дипломдық жұмыс көлемі бет кесте сурет саны
Дипломдық жұмыс 75 бет көлемінде баяндалған. Зерттеу жұмысы 18 сурет, 6 кестені қамтиды.
1.1 Сауда желісінде баға белгілеудің мәні және баға саясатын қалыптастыру тәсілдері
Баға белгілеу-бұл өндіріс, маркетинг, сату шығындары, салықтар мен кірістерді бағалауды қамтитын тауарлардың немесе қызметтердің құнын анықтау процесі. Баға көптеген факторларға байланысты болуы мүмкін, соның ішінде нарықтағы бәсекелестік, сұраныс пен ұсыныс, өнімнің немесе қызметтің бірегейлігі, мақсатты аудитория және тіпті мәдени ерекшеліктер.
Баға белгілеу кезінде компаниялар премиум өнімдерге арналған жоғары баға немесе жаппай тауарларға арналған төмен баға сияқты әртүрлі стратегияларды қолдана алады. Сонымен қатар, олар маржаны талдау, нарықтық құн немесе өзіндік құн сияқты бағаны анықтаудың әртүрлі әдістерін қолдана алады.
Баға бизнесте маңызды рөл атқарады, өйткені дұрыс баға компанияның сұранысы мен бәсекеге қабілеттілігіне, сондай-ақ оның кірістілігі мен ұзақ мерзімді тұрақтылығына әсер етуі мүмкін.
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеудің негізгі ережелері:
1. Тауарларды немесе қызметтерді өндіру және өткізу шығындарын талдау. Бұған шикізат құнын, көлік шығындарын, еңбекақы төлеуді және тағы басқа шығындарды бағалау кіреді.
2. Нарықтағы бәсекелестікті талдау. Желі ұқсас тауарларға немесе қызметтерге бәсекелестердің бағаларын, сондай-ақ олардың маркетингтік стратегияларын ескеруі керек.
3. Тұтынушылардың қажеттіліктері мен мінез-құлқын талдау. Бөлшек сауда желісі тұтынушылар тауарлар немесе қызметтер үшін қандай бағаны төлеуге дайын екенін түсініп, олардың қажеттіліктері мен қалауларын ескеруі керек.
Баға саясатын қалыптастырудың заманауи тәсілдеріне мыналар жатады:
1. Динамикалық баға. Желі тауарлар мен қызметтердің бағасын сұраныс пен ұсынысқа, тәулік уақытына, апта күніне, маусымға, ауа-райына және басқа факторларға байланысты өзгерте алады.
2. Сегменттелген баға. Бөлшек сауда желісі тұтынушылардың әртүрлі сегменттері үшін олардың қалауына, сатып алу мүмкіншілігіне, орналасқан жеріне және басқа факторларға байланысты әртүрлі бағаларды белгілей алады.
3. Тұтынушы үшін құнға негізделген баға белгілеу. Желі бағаны оның орналасқан жері мен басқа параметрлерін ескере отырып, әрбір нақты тұтынушы үшін тауарды өндіру және жеткізу қанша тұратынына қарай белгілей алады.
4. Тұтынушы үшін құндылыққа негізделген баға. Желі бағаны әр нақты тұтынушының жеке қалауы мен қажеттіліктерін ескере отырып, тауарда немесе қызметте қанша құндылық көретініне қарай белгілей алады.
Бөлшек сауда желісіндегі баға тек өндіріс пен бәсекелестік ортаның шығындарын ғана емес, сонымен қатар желінің стратегиялық мақсаттарын да ескеруі керек. Мысалы, желі жаңа тұтынушыларды тарту және нарықтағы үлесін арттыру үшін төмен бағаларды немесе тауарлардың, қызметтердің сапасын көрсету және өз брендін премиум бренд ретінде қалыптастыру үшін жоғары бағаларды белгілей алады.
Баға белгілеудің заманауи тәсілдерінің бірі-машиналық оқыту алгоритмдеріне негізделген динамикалық баға. Бұл тәсіл желіге нарықтағы сұраныс пен ұсыныс деректерін жылдам талдауға және нақты уақыт режимінде тауарлар мен қызметтердің оңтайлы бағаларын автоматты түрде анықтауға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ, этикалық және әлеуметтік аспектілерді ескеру баға белгілеудің маңызды элементі болып табылады. Желі өз бағасының тұтынушыларға, қоршаған ортаға және жалпы қоғамға әсерін ескеріп, оның баға саясаты бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі қағидаттарына сәйкес келетініне көз жеткізуі керек.
Тиімді баға саясаты жүйелі талдау мен нәтижелерді бақылауды қажет етеді. Желі тұтынушылардың оның орнатқан бағасына қалай жауап беретінін және олардың сату көлеміне, пайдаға және нарықтағы үлесіне қалай әсер ететінін бақылауы керек. Бұл желіге сыртқы ортаның өзгеруіне тез жауап беруге және стратегиялық мақсаттарына жету үшін баға саясатын түзетуге мүмкіндік береді.
Бөлшек сауда желісінде тиімді баға белгілеу үшін тауарларға немесе қызметтерге сұраныстың маусымдық ауытқуларын, сондай-ақ тұтынушылардың мінез-құлық ерекшеліктерін ескеру қажет. Мысалы, азық-түлік бағасы маусымға және климаттық жағдайларға байланысты өзгеруі мүмкін, ал электроника бағасы жаңа модельдердің шығарылған күніне байланысты өзгеріп отырады.
Баға белгілеудің маңызды аспектісі бәсекелестік ортаны есепке алу болып табылады. Желі бәсекелестері ұсынатын ұқсас тауарлардың немесе қызметтердің бағаларын талдап, баға саясатын қалыптастыру кезінде осы ақпаратты ескеруі керек.
Сонымен қатар, баға белгілеу кезінде тұтынушылардың көрсетілетін қызметтерге немесе тауарлардың сапасына қанағаттану дәрежесін ескеру қажет. Егер желі өз тауарларының немесе қызметтерінің сапасы туралы теріс пікірлер алса, жаңа клиенттерді тарту үшін бағаны төмендетуге мәжбүр болуы мүмкін.
Бағаның белгілеудің тағы бір маңызды аспектісі желіге бар тұтынушыларды ұстап тұруға және жаңаларын тартуға көмектесетін жеңілдіктер, бонустар және адалдық бағдарламалары сияқты маркетингтің дұрыс әдістерін қолдану болып табылады.
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеу - бұл сатып алушыларға ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің бағасын анықтауды қамтитын күрделі процесс. Котлер мен Армстронгтың "Маркетинг принциптері" кітабында айтылғандай, баға - бұл "өнім немесе қызмет үшін алынатын ақша сомасы". Бұл маркетинг кешенінің маңызды элементі, өніммен, жарнамамен және орналастыру орнымен бірге бөлшек сауда желісінің бәсекеге қабілеттілігі мен кірістілігінде шешуші рөл атқарады. Тым жоғары бағалар тұтынушыларды қорқытуы мүмкін, ал тым төмен бағалар пайданың төмендеуіне әкеледі. Сондықтан оның бәсекеге қабілетті және тиімді болуын қамтамасыз ету үшін баға мұқият ойластырылуы керек.
Баға белгілеу саясаты өнімнің сипаттамаларына, сапасына және брендтің беделіне байланысты өзгеруі мүмкін әртүрлі өнімдерге немесе қызметтерге баға белгілеуді қамтиды. Бөлшек сауда желілері сонымен қатар шығындарға негізделген баға, құндылыққа негізделген баға немесе бизнес мақсаттарына байланысты бәсекелестікке негізделген баға сияқты әртүрлі баға стратегияларын қолдана алады.
Осылайша, баға белгілеу бөлшек сауда желісінің маркетингтік стратегиясының маңызды элементі болып табылады, ол әртүрлі факторларды мұқият ескеруді қажет етеді. Котлер мен Армстронг атап өткендей, "баға шешімдері компаниялар қабылдайтын ең маңызды және қиын шешімдердің бірі болып табылады. Олар белгіленген бағалар, шығындар мен клиенттер үшін жасалған құндылық арасындағы нәзік балансты ұстануды қамтиды".
Бөлшек сауда желісіндегі баға белгілеу - бұл әртүрлі факторларды қамтитын күрделі процесс. Бұл факторлар ішкі немесе сыртқы болуы мүмкін және олардың барлығы тұтынушыларға ұсынылатын тауарлар мен қызметтердің түпкілікті бағасын анықтауда шешуші рөл атқарады.
Ішкі факторлар - бұл бөлшек сауда желісінің бақылауындағы факторлар. Оларға өнімді немесе қызметті өндіруге немесе сатып алуға байланысты шығындар кіреді. Друкер өзінің "менеджмент тәжірибесі" кітабында атап өткендей, "шығындар баға туралы шешім қабылдаудың бастапқы нүктесі болуы керек. Баға туралы шешім қабылдамас бұрын өнімді өндіру және сату шығындарын білу қажет". Сондықтан бөлшек сауда желілері бағалардың бәсекеге қабілеттілігі мен кірістілігін қамтамасыз ету үшін өндіріс пен маркетинг шығындарын мұқият қарастыруы керек. Екінші жағынан, сыртқы факторлар - бұл бөлшек сауда желісінің бақылауынан тыс факторлар. Оларға бәсекелестік, тұтынушылық сұраныс және мемлекеттік реттеу кіреді. Бөлшек сауда желілері осы сыртқы факторларды мұқият қадағалап, баға стратегияларын сәйкесінше реттеуі керек.
Бөлшек саудада қолданылатын негізгі баға стратегиялары:
1. "Шығындар плюс" баға белгілеу стратегиясы: бұл стратегия алдын ала белгіленген үстеме бағамен бірге өнімді өндіру немесе сатып алу шығындарына негізделген бағаларды белгілеуді қамтиды. Котлер мен Армстронгтың пікірінше, бұл тәсіл әдетте шикізат бағасы немесе еңбек шығындары шамалы ғана өзгеретін салаларда қолданылады. Үстеме пайыз әдетте компанияның пайда табу мақсаттарымен, салалық нормалармен және бәсекелестікпен анықталады.
"Шығындар плюс" баға белгілеу стратегиясының негізгі артықшылықтарының бірі-бұл компания үшін кепілдендірілген пайда мөлшерлемесін қамтамасыз етеді. Бұл оны шикізат пен жұмыс күшінің құны салыстырмалы түрде тұрақты және баға бәсекелестігі маңызды фактор болып табылмайтын салаларда танымал стратегияға айналдырады. Мысалы, "шығындар плюс" бағасы әдетте құрылыс индустриясында қолданылады, мұнда материалдар мен жұмыс күшінің құны салыстырмалы түрде бекітілген және пайда маржасы көбінесе келісімшарт шарттарымен анықталады.
Алайда, "шығындар плюс" бағасының бірқатар маңызды кемшіліктері бар. Бұл стратегияның басты кемшіліктерінің бірі-ол тұтынушылардың сұранысы мен құндылығын елемейді. Өнімді өндіру белгілі бір сомаға кететіндіктен, бұл тұтынушылар ол үшін жоғары баға төлеуге дайын болады дегенді білдірмейді. Шындығында, кейбір жағдайларда тұтынушылар өнім үшін сапа, бренд беделі және қабылданған құндылық сияқты факторларға негізделген оны өндіру шығындарынан көбірек төлеуге дайын болуы мүмкін.
Сонымен қатар, "шығындар мен залал" қағидаты бойынша баға белгілеу өткір баға бәсекелестігі бар салаларда тиімсіз болуы мүмкін. Егер барлық бәсекелестер "шығындар плюс" бағасын қолданса, өнімді тек баға бойынша саралау қиын болып, нәтижесінде пайда маржасы төмендеуі мүмкін.
Тұтастай алғанда, "шығындар плюс" баға стратегиясының кейбір артықшылықтары болса да, бөлшек саудагерлер үшін баға белгілеу кезінде тұтынушылық сұраныс, бәсекелестік және нарық динамикасы сияқты басқа факторларды ескеру маңызды. Осы факторларды ескеретін неғұрлым жан-жақты баға стратегиясы ұзақ мерзімді кірістілік пен табысқа жету үшін тиімдірек болуы мүмкін.
2. Құндылыққа негізделген баға-бұл тұтынушы үшін өнімнің қабылданған құнына негізделген бағаларды белгілеуге бағытталған стратегия. Бұл стратегия тұтынушылар сәнді заттар немесе жоғары сапалы электроника сияқты жоғары құндылық деп санайтын өнімдер үшін көбірек төлеуге дайын екенін ескереді. Құндылыққа негізделген баға тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын терең түсінуді талап етеді және олардың төлеуге дайын болуына байланысты бағаларды әртүрлі тұтынушы сегменттеріне бейімдеуді қамтиды.
Құндылыққа негізделген бағаны енгізу үшін бөлшек саудагерлер өз өнімдерінің тұтынушыларға ұсынатын негізгі артықшылықтарын және бұл артықшылықтардың бәсекелестермен қалай салыстырылатынын анықтауы керек. Бұл маркетингтік зерттеулер жүргізуді, клиенттің деректерін талдауды және клиенттің шешім қабылдау процесін түсінуді талап етеді. Тұтынушылық құндылықтың негізгі факторларын анықтай отырып, бөлшек саудагерлер сатып алушылардың тауар үшін қанша төлеуге дайын екенін жақсы түсініп, бағаны сәйкесінше белгілей алады.
Құндылыққа негізделген баға белгілеудің негізгі артықшылықтарының бірі-бұл бөлшек саудагерлерге өз өнімдерінен көбірек пайда алуға мүмкіндік береді. Өнімнің өзіндік құнына емес, қабылданған құнына негізделген бағаларды белгілеу арқылы бөлшек саудагерлер өздерінің кірістілік мөлшерлемесін арттырып, көбірек пайда ала алады. Сонымен қатар, құндылыққа негізделген баға бөлшек саудагерлерге бәсекелестерінен ерекшеленуге және сапа мен құндылық үшін берік бренд беделін қалыптастыруға көмектеседі.
Дегенмен, құндылыққа негізделген бағаны енгізу қиын болуы мүмкін, өйткені ол тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын терең түсінуді қажет етеді. Сонымен қатар, бөлшек саудагерлер пайда табу қажеттілігін өздерін нарықтан шығару қаупімен мұқият теңестіруі керек. Егер бағалар тым жоғары болса, тұтынушылар ұқсас тауарларды бәсекелестерінен төмен бағамен сатып алуды жөн көруі мүмкін.
3. Динамикалық баға-бұл сұраныстың немесе ұсыныстың өзгеруіне негізделген нақты уақыт режимінде бағаның өзгеруін қамтитын баға стратегиясы. Бұл тәсіл бөлшек саудагерлерге сатып алушылардың мінез-құлқындағы өзгерістер немесе тауарлардың қолжетімділігіндегі өзгерістер сияқты нарықтық жағдайларға байланысты бағаларды реттеуге мүмкіндік береді. Динамикалық баға әдетте сұраныс тез өзгеретін салаларда қолданылады, мысалы, рейстер, қонақүйлерді брондау және электрондық коммерция.
Динамикалық баға деректерді талдау және машиналық оқыту саласындағы жетістіктердің арқасында мүмкін болды. Деректердің үлкен көлемін талдай отырып, бөлшек саудагерлер сатып алушылардың мінез-құлқындағы заңдылықтар мен тенденцияларды анықтап, бағаларды сәйкесінше реттей алады. Мысалы, бөлшек саудагерлер тұтынушының тауар үшін қанша төлеуге дайын екенін бағалау үшін сатып алушылардың веб-шолудағы мінез-құлқы, сатып алу тарихы және демографиялық деректерді пайдалана алады. Бұл ақпарат жеке тұтынушыларға бейімделген бағаларды белгілеу үшін пайдаланылуы мүмкін, бұл сатылымның өсуіне және тұтынушылардың қанағаттануына әкеледі.
Динамикалық баға белгілеудің негізгі артықшылықтарының бірі-бұл бөлшек саудагерлерге нарықтық жағдайларға байланысты нақты уақыт режимінде бағаларды реттеу арқылы кірісті оңтайландыруға мүмкіндік береді. Мысалы, егер тауарға сұраныс артып келе жатса, бөлшек саудагерлер көбірек пайда табу үшін бағаны көтеруі мүмкін. Керісінше, егер сұраныс азайып бара жатса, бөлшек саудагерлер сұранысты ынталандыру және артық тауарлық-материалдық құндылықтардан аулақ болу үшін бағаны төмендетуі мүмкін.
Дегенмен, динамикалық бағаның да кемшіліктері бар, өйткені ол әділеттілік пен ашықтық туралы сұрақтар туғызады. Клиенттер өздерінің жеке сипаттамаларына сүйене отырып, әртүрлі бағаларды әділетсіз деп санап, бағалық кемсітуге қатысты алаңдаушылық туындатуы мүмкін. Сонымен қатар, бағаны белгілеу үшін тұтынушы деректерін пайдаланумен байланысты этикалық мәселелер туындауы мүмкін, әсіресе тұтынушылар олардың деректерінің қалай пайдаланылатынын білмесе.
Жалпы, динамикалық баға сұраныс тез өзгеретін салалардағы бөлшек саудагерлер үшін тиімді стратегия бола алады. Алайда, бұл этикалық және құқықтық мәселелерді мұқият қарастыруды, сондай-ақ клиенттердің мінез-құлқы мен нарық динамикасын жан-жақты түсінуді талап етеді. Бөлшек саудагерлер динамикалық баға белгілеудің артықшылықтарын сатып алушылардың сенімі мен бренд беделінің ықтимал тәуекелдерімен теңестіруі керек.
4. Нарыққа ену бағасы-бұл клиенттерді тарту және нарық үлесін алу үшін төмен бағаларды белгілеуді көздейтін баға стратегиясы. Бұл стратегияның мақсаты-тұтынушыларды өнімді сынап көруге ынталандыру, осылайша бренд туралы хабардарлық пен тұтынушылардың адалдығын арттыру. Ену бағасы әдетте бәсекелестік жоғары және бағаларға сезімталдығы бар салаларда қолданылады.
Ену бағасының басты артықшылығы-бұл компанияларға нарық үлесін тез алуға және саланың көшбасшысы ретінде қалыптасуға көмектеседі. Бағаларды бәсекелестерден төмен қою арқылы компаниялар бағаға сезімтал клиенттерді тарта алады және оларды бәсекелестіктен алыстатуға итермелейді. Бұл бәсекелестердің кіруіне кедергі келтіруі мүмкін және компанияға осы саладағы басым ойыншы ретінде өзін көрсетуге көмектеседі.
Алайда, ену бағасының кейбір кемшіліктері бар. Негізгі тәуекелдердің бірі-клиенттер төмен бағаларға үйреніп, болашақта жоғары бағаны төлегісі келмеуі мүмкін. Сондай-ақ, егер бастапқы баға тым төмен болса, компания өз шығындарын жаба алмауы немесе пайдасыз болуы мүмкін. Бұл компания үшін қаржылық қиындықтар тудырып, ұзақ мерзімді тұрақсыздық мәселелеріне әкеледі.
Тұтастай алғанда, ену бағалары бәсекеге қабілетті салаларда нарық үлесін тез алуға ұмтылатын компаниялар үшін тиімді стратегия бола алады. Алайда, компаниялар осы стратегияның ықтимал тәуекелдері мен артықшылықтарын мұқият өлшеп, олардың ұзақ мерзімді перспективада кірістілікті сақтай алатындығына көз жеткізуі керек.
Баға стратегиясы
Анықтама
Артықшылықтары
Кемшіліктері
"Шығындар плюс" стратегиясы
Өнімді өндіруге немесе сатып алуға кететін шығындар негізінде бағаны белгілеу және алдын-ала белгіленген үстеме ақы.
Оңай есептеледі және түсініледі. Ең төменгі пайда мөлшерлемесін қамтамасыз етеді.
Егер шығындар тым жоғары болса немесе бәсекелестердің бағасы төмен болса, бағаның жоғарылауына әкелуі мүмкін. Тұтынушылық сұранысты ескермейді.
Құндылыққа негізделген баға
Сатып алушы үшін өнімнің қабылданған құнына негізделген бағаны белгілеу.
Жоғары бағаны ұсынады және рентабельділікті арттырады. Жоғары сапалы өнімдермен қамтамасыз ету арқылы тұтынушылардың адалдығын арттырады.
Өнімнің қабылданған құнын анықтау қиын. Клиенттердің қажеттіліктері мен қалауларын терең түсіну қажет. Егер баға тым жоғары болса, сатылымды шектеулі болады.
Динамикалық баға
Сұраныстың немесе ұсыныстың өзгеруіне байланысты нақты уақыттағы бағаның өзгеруі.
Нарық көтере алатын ең жоғары бағаны белгілеу арқылы кірісті барынша арттырады. Сұраныс пен ұсыныстың өзгеруіне тез жауап береді.
Бағалар жиі өзгерсе немесе әділетсіз деп қабылданса, тұтынушыларға сенімсіздік тудыруы мүмкін. Бәсекелестермен баға соғыстарына әкелуі мүмкін. Деректерді талдау және машиналық оқыту мүмкіндіктері қажет.
Ену бағасы
Бастапқыда клиенттерді тарту және нарық үлесін алу үшін төмен бағаларды белгілеу. Бағаны кейінірек біртіндеп көтеру.
Нарық үлесін тез алып, клиенттік базаны құра алады. Бәсекелестердің нарыққа шығуына жол бермейді.
Кейіннен клиенттерді жоғалтпай бағаны көтеру қиын болуы мүмкін. Егер пайда тым төмен болса, ұзақ мерзімді перспективада тұрақсыз болуы мүмкін. Брендке адал емес бағаға сезімтал клиенттерді тарта алады.
Осы стратегиялардан басқа, бөлшек саудагерлер пайдалана алатын көптеген басқа да баға стратегиялары бар, мысалы, топтық баға, бағаны төмендету және жарнамалық бағалар.
Тұтынушылардың мінез-құлқы компаниялардың баға шешімдерін қабылдауында шешуші рөл атқарады. Компаниялар кіріс пен пайданы барынша арттыратын оңтайлы бағаларды белгілеу үшін тұтынушылардың құндылықты қалай қабылдайтынын және сатып алу туралы шешімдерді қалай қабылдайтынын түсінуі керек.
Бағаның сатып алу шешімдеріне әсері баға белгілеуге байланысты тұтынушылық мінез-құлықтың маңызды аспектілерінің бірі болып табылады. Тұтынушылар бағаларға сезімтал болады және олардың сатып алу шешімдеріне көбінесе өнімнің бағасы әсер етеді. Мысалы, тұтынушылар арзанырақ өнімді жақсы сапаға ие болса да қымбатырақ өнімнен артық көруі мүмкін.
Сонымен қатар, тұтынушының құндылықты қабылдауы баға туралы шешім қабылдауда да өте маңызды. Тұтынушылар құндылықты олар төлейтін шығындармен салыстырғанда алатын пайдасы ретінде қабылдауға бейім. Сондықтан компаниялар өз өнімдеріне белгілейтін баға тұтынушылар алатын қабылданған құндылықты көрсететініне көз жеткізуі керек. Бұл дегеніміз, егер компания премиум өнімді ұсынса, жоғары қабылданған мәнді көрсету үшін баға тиісті түрде белгіленуі керек.
Баға туралы шешім қабылдауда белгілі бір рөл атқаратын тағы бір фактор-бұл клиенттердің адалдығындағы баға рөлі. Компаниялар көбінесе клиенттердің адалдығын қалыптастыру үшін баға стратегияларын пайдаланады, мысалы, жеңілдіктер немесе қайта сатып алу үшін сыйақы ұсыну. Бұл клиенттерді ұстап қалуды арттыруға және олардың кетуін азайтуға көмектеседі, бұл ақыр соңында кірістер мен пайданың өсуіне әкелуі мүмкін.
Бәсекелестіктің баға белгілеу шешімдеріне әсері компаниялар өз бағаларын анықтау кезінде ескеруі керек ең маңызды аспект болып табылады. Бәсекелестер қолданатын баға стратегиялары, мысалы, скимминг, ену және құндылыққа негізделген стратегиялары компанияның баға шешімдеріне әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, нарық құрылымы баға белгілеуде шешуші рөл атқарады. Монополиялық бәсекелестікте фирмалар бағаны бақылауға ие, ал олигополияда фирмалар олардың баға шешімдері бәсекелестеріне қалай әсер ететінін ескеруі керек. Баға компания үшін бәсекелестік артықшылықты құруда да маңызды рөл атқаруы мүмкін. Бәсекелестерге қарағанда төмен бағаларды ұсына отырып немесе премиум бағаларды қолдана отырып, компания өзін саралап, жоғары сапа туралы әсер қалдыра алады.
Баға икемділігі және сұранысты болжау:
Баға икемділігі мен сұранысты болжау баға туралы шешім қабылдауда шешуші рөл атқарады. Баға икемділігі тұтынушылардың бағаның өзгеруіне қаншалықты сезімтал екенін білдіреді. Егер сұраныс жоғары серпімділікке ие болса, бағаның шамалы өзгеруі сұраныстың айтарлықтай өзгеруіне әкеледі. Баға икемділігін түсіну бағаны белгілеу кезінде өте маңызды, өйткені бұл компанияларға сұранысқа айтарлықтай әсер етпестен бағаны қаншалықты көтеруге немесе төмендетуге болатындығын анықтауға көмектеседі. Бағаны белгілеу кезінде сұранысты болжау да өте маңызды. Компаниялар оңтайлы бағаны анықтау үшін әртүрлі баға нүктелерінде қандай сұранысқа тап болатынын бағалауы керек. Сұранысты дәл болжау тұтынушылардың мінез-құлқын, нарықтық тенденцияларды және сұранысқа әсер етуі мүмкін сыртқы факторларды терең түсінуді талап етеді.
Көп арналы бөлшек саудадағы баға:
Көп арналы бөлшек саудада бағаны белгілеу компаниялардың еңсеруі керек бірегей қиындықтармен бірге келеді. Бөлшек саудагерлер өз тауарларын сататын әртүрлі арналарды, мысалы, онлайн, тұрақты және мобильді арналарды және бұл арналардың баға шешімдеріне қалай әсер ететінін ескеруі керек. Мысалы, тұтынушылар онлайн сатып алу кезінде төмен бағаны күтуі мүмкін, бұл баға шешімдеріне әсер етеді. Сонымен қатар, бөлшек саудагерлер бағаны әртүрлі арналар арқылы қалай біріктіретіні туралы ойлануы керек және тұтынушыларға қызмет көрсету сапасына нұқсан келтіруі мүмкін баға диспропорцияларын жасаудан аулақ болуы керек. Ақырында, бөлшек саудагерлер тұтынушылардың мінез-құлқындағы өзгерістерге және нарықтық тенденцияларға жауап беру үшін нақты уақыт режимінде бағаны қалай басқаратыны туралы ойлануы керек.
1.2 Коммерциялық ұйымдарда бағаны белгілейтін басқару органдары мен оның функциялары
Баға белгілеуді тиімді басқару үшін тиісті басқару органдарының нақты ұйымдастырылуы мен жұмыс істеуі қажет. Бағаны басқаруды ұйымдастырудың маңызды аспектісі-әр басқару органының рөлі мен функцияларын анықтау. Мысалы, баға менеджері баға стратегиясын әзірлеуге және оның орындалуын бақылауға жауапты болуы мүмкін, ал сату тобы нарықтық бағаны бақылауды және өнімге сұранысты талдауды жүзеге асыра алады.
Сонымен қатар, бағаны сәтті басқару үшін әр түрлі басқару органдары арасындағы жұмыстың дәйектілігін қамтамасыз ету қажет. Мысалы, баға менеджері маркетинг және сату бөлімімен тығыз жұмыс істеуі керек, бұл бағалардың компанияның нарықтық және стратегиялық талаптарына сәйкес келетіндігіне көз жеткізуі үшін керек.
Бағаны басқару органдары нарықтық жағдай, бәсекелестік орта және өнім өндірудің өзіндік құны туралы сенімді ақпаратқа қол жеткізуі керек. Бұл баға белгілеу және мақсаттарға жету үшін негізделген шешімдер қабылдауға көмектеседі.
Бағаны басқарудың негізгі органдарының бірі- сату немесе маркетинг бөлімінің құрамына кіретін баға және маркетинг бөлімі. Бұл бөлім баға стратегиясын әзірлеуге, өнім мен қызмет бағасын басқаруға, бәсекелестер мен нарықты талдауға, тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинауға және талдауға жауапты.
Баға және маркетинг бөлімінің функцияларына мыналар кіреді:
1. Бәсекелестер мен нарықты талдау. Оңтайлы баға саясатын анықтау үшін бөлімше бәсекелестердің қызметі мен нарық жағдайын талдауы керек.
2. Баға стратегиясын анықтау. Бәсекелестер мен нарықты талдау негізінде бөлімше әртүрлі факторларды ескере отырып, өнімдер мен қызметтердің бағасын анықтауға мүмкіндік беретін баға стратегиясын әзірлейді.
3. Бағаны басқару. Бөлімше өнімдер мен қызметтердің бағаларын басқаруға, оңтайлы бағаларды белгілеуге және нарықтағы жағдайларға байланысты олардың өзгеруін бақылауға жауапты.
4. Тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинау және талдау. Бөлім бағаның өзгеруі сатып алу белсенділігіне қалай әсер ететінін және бағаның оңтайлы деңгейін анықтау үшін тауарлар мен қызметтерге сұраныс туралы ақпаратты жинайды және талдайды.
5. Басқа бөлімдермен өзара әрекеттесу. Баға және маркетинг бөлімі бағаны басқаруда үйлестіруді қамтамасыз ету үшін өндіріс бөлімі, қаржы бөлімі және сату бөлімі сияқты басқа бөлімдермен тиімді қарым-қатынас жасауы керек.
Осылайша, коммерциялық ұйымдағы бағаны басқару органдары оның көлеміне, саласына, меншік нысанына және басқа факторларға байланысты әр түрлі болып өзгере береді. Дегенмен, кейбір органдар мен функциялар көптеген ұйымдарға ортақ болуы мүмкін.
Маркетинг бөлімі немесе коммерциялық бөлім кез-келген компанияның бағаны басқару құрылымының маңызды бөлігі болып табылады. Бұл бөлім тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын анықтауға, бәсекелестік ортаны талдауға, баға стратегияларын әзірлеуге және өнімдер мен қызметтерге бағаны белгілеуге жауап береді.
Маркетинг бөлімінің негізгі функцияларының бірі-тауарлар мен қызметтерге сұранысты талдау. Бұл тұтынушылардың қажеттіліктері мен қалауларын анықтауды және осы қажеттіліктер мен қалаулардың баға шешімдеріне қалай әсер ететінін түсінуді қамтиды. Бөлім сұраныс бойынша деректерді жинау үшін әртүрлі әдістерді қолдана алады, соның ішінде сауалнамалар, фокус-топтар және сату деректерін талдау. Осы деректерді талдай отырып, маркетинг бөлімі нарықтық тенденцияларды, бағаға сезімталдықты және баға шешімдеріне әсер етуі мүмкін басқа факторларды анықтай алады.
Маркетинг бөлімінің тағы бір маңызды функциясы - бәсекелестік ортаны талдау. Бұл бәсекелестерді, олардың баға стратегияларын және нарықтағы позицияларын анықтауды қамтиды. Бөлім бәсекелестер туралы деректерді жинау үшін әртүрлі әдістерді қолдана алады, соның ішінде маркетингтік зерттеулер, салалық есептер және бәсекелестерді талдау құралдары. Осы деректерді талдай отырып, маркетинг бөлімі бәсекелестік ортаны ескеретін баға стратегияларын жасай алады.
Маркетинг бөлімі баға стратегияларын әзірлеуге және енгізуге де жауапты. Бұл өндіріс шығындары, нарықтық сұраныс және бәсекелестік қысым сияқты факторларға негізделген тауарлар мен қызметтердің бағасын белгілеуді қамтиды. Бөлім сонымен қатар баға шешімдерін оңтайландыруға көмектесетін динамикалық баға немесе құнға негізделген баға сияқты баға үлгілерін жасай алады.
Соңында, маркетинг бөлімі өнімдер мен қызметтерге бағаны басқаруға жауап береді. Бұл бағаны бақылауды және компанияның мақсаттарына жету үшін қажет болған жағдайда түзетулер енгізуді қамтиды. Бөлім сонымен қатар баға шешімдерінің жалпы бизнес мақсаттарына сәйкестігін қамтамасыз ету үшін сату және қаржы бөлімі сияқты басқа бөлімдермен тығыз жұмыс істей алады.
Тұтастай алғанда, маркетинг бөлімі сұраныс пен бәсекелестік ортаны талдау, баға стратегияларын әзірлеу және баға шешімдерін басқару арқылы бағаны басқаруда шешуші рөл атқарады. Басқа бөлімдермен тығыз жұмыс істей отырып және әртүрлі құралдар мен әдістерді қолдана отырып, маркетинг бөлімі баға шешімдерінің жалпы бизнес мақсаттарына сәйкестігін және нарықта табысқа жету үшін оңтайландыруды қамтамасыз етуге көмектеседі.
Қаржы бөлімі бағаны басқаруда, әсіресе шығындар туралы ақпарат беру және қаржылық көрсеткіштерді талдау тұрғысынан шешуші рөл атқарады. Бұл ақпарат рентабельділікті арттыратын және қаржылық мақсаттарға жететін бағаларды белгілеу үшін қажет.
Қаржылық жоспарлаушылар әртүрлі баға сценарийлерінің қаржылық салдарын талдау арқылы баға стратегияларын жасауға көмектесе алады. Бұған баға белгілеудің әртүрлі деңгейлері негізінде кірістер мен пайда мөлшерлемелерін болжау, сондай-ақ бағаның өзгеруінің кірістілікке әсерін анықтау үшін өнім немесе қызмет шығындарының құрылымын талдау кіреді.
Бухгалтерлік есеп мамандары өнімдерді немесе қызметтерді өндіруге, бөлуге және сатуға байланысты шығындарды бақылауға жауапты болуы мүмкін. Бұған материалдар, жұмыс күші және үстеме шығындар сияқты тікелей шығындарды, сондай-ақ жарнама мен маркетинг шығындары сияқты жанама шығындарды есептеу кіреді. Шығындарды дәл қадағалау нарықта бәсекеге қабілетті бола отырып, барлық шығындарды жабатын бағаларды белгілеу үшін өте маңызды.
Аудит мамандары қаржылық көрсеткіштерді талдау және баға саясаты мен ережелерін сақтау арқылы бағаны басқаруға тартылуы мүмкін. Олар сондай-ақ жақсартуды қажет ететін аймақтарды анықтау және баға қателері немесе алаяқтық қаупін азайту үшін баға процестері мен процедураларын қайта қарауы мүмкін.
Шығындар мен қаржылық қызмет туралы ақпарат берумен қатар, қаржы бөлімі өнімдердің немесе қызметтердің кірістілігі мен қаржылық көрсеткіштерін бақылауға жауапты болуы мүмкін. Бұл бағалардың қаржылық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін деңгейлерде белгіленуін қадағалау үшін сату деректері мен кірістілік көрсеткіштерін талдауды қамтиды, мысалы, кірістілік деңгейі және ROI.
Тұтастай алғанда, қаржы бөлімі ұйымға өзінің қаржылық мақсаттарына сәйкес келетін негізделген баға шешімдерін қабылдауға көмектесетін қажетті қаржылық ақпарат пен талдауды ұсына отырып, бағаны басқаруда маңызды рөл атқарады.Баға белгілеуді басқарудың тағы бір органы баға стратегиясын қалыптастыруға қатысатын, баға өзгерістері туралы шешім қабылдайтын және қойылған мақсаттардың орындалуын қадағалайтын компания басшылығы болуы мүмкін.
Сонымен қатар, салаға және бизнестің ерекшелігіне байланысты бағаны басқарудың қосымша органдары құрылуы мүмкін, мысалы, техникалық бөлімдер, жеткізушілермен жұмыс жасау бөлімдері, клиенттермен жұмыс жасау бөлімдері және т. б.
Осылайша, коммерциялық ұйымдағы бағаны басқару органдары мен функциялары әртүрлі болуы мүмкін және нақты жағдайға байланысты өзгеріп отырады. Алайда, осыған қарамастан, маркетинг бөлімі, қаржы бөлімі және компания басшылығы көптеген ұйымдардағы бағаны басқарудың негізгі органдары болып табылады.
Басқару органы
Функциялар
Баға менеджері
Баға стратегиясын әзірлеу және оның орындалуын бақылау
Сату бөлімі
Нарықтық бағаларды қадағалау және өнімге деген сұранысты талдау
Маркетингкоммерция бөлімі
Сұранысты, бәсекелестік ортаны талдау және баға стратегиясын жасау
Қаржы бөлімі
Өнімнің өзіндік құнын есептеу, кірістілік пен қаржылық көрсеткіштерді бақылау
Өнімді басқару
Жаңа және қолданыстағы өнімдерге баға белгілеу модельдерін әзірлеу
Клиенттерге қызмет көрсету
Клиенттердің баға туралы пікірлерін жинау және оларды сәйкесінше реттеу
Заң бөлімі
Баға белгілеудің заңдар мен нормативтік актілерге сәйкестігін қамтамасыз ету
Операциялар бөлімі
Өндіріс және жеткізу шығындарын оңтайландыру
1.3 Бөлшек сауда желісіндегі бағаны басқарудың шетелдік тәжірибесі
Бағаны басқару-бұл бөлшек сауда желілерінің сәтті жұмысының негізгі аспектілерінің бірі, әсіресе нарықтағы бәсекелестіктің күшеюі жағдайында. Шетелдік бағаны басқару тәжірибесі басқа елдерде осы салада жұмыс істейтін компаниялар үшін құнды ақпарат көзі және үлгі бола алады. Нарықтағы бәсекелестік өте жоғары АҚШ-та сауда және бөлшек сауда желілері бәсекеге қабілетті болып қалуға және жаңа клиенттерді тартуға көмектесетін бағаны басқарудың әртүрлі әдістерін қолданады.
АҚШ-та бөлшек сауда желілері бәсекелестіктің күшеюі жағдайында клиенттерді тарту және ұстап қалу үшін динамикалық баға белгілеуді кеңінен қолданады. Компаниялар нақты уақыт режимінде өз тауарларының оңтайлы бағасын анықтау үшін алгоритмдер мен бағдарламалық жасақтаманы пайдаланады.
Динамикалық бағаны сәтті қолданудың бір мысалы-Amazon компаниясы. Amazon-бұл АҚШ-тағы және бүкіл әлемдегі электрондық коммерция саласындағы көшбасшылардың бірі. Оның жетістігінің негізгі элементтерінің бірі-бәсекеге қабілетті ортадағы өзгерістерге және тауарларға сұраныстың өзгеруіне тез және икемді жауап беруге мүмкіндік беретін динамикалық бағаны пайдалануы.
Динамикалық бағаны жүзеге асыру үшін Amazon бәсекелестік бағалар, тауардың танымалдығы, жеткізу құны және басқа факторлар туралы деректерді автоматты түрде талдайтын алгоритмдерді пайдаланады. Бұл алгоритмдер компанияға бәсекелестік ортадағы өзгерістерге және тауарларға деген сұранысқа тез жауап беруге мүмкіндік береді.
Мысалы, егер бәсекелестер белгілі бір тауардың бағасын төмендетсе, Amazon тұтынушыларды жоғалтпау үшін бағасын автоматты түрде төмендетуі мүмкін. Егер тауарға сұраныс күрт өссе, онда оның бағасы көтерілуі мүмкін. Тауарлардың бағасы нақты уақыт режимінде өзгеретінін ескеру маңызды, бұл компанияға бағаны мүмкіндігінше дәл басқаруға мүмкіндік береді.
Алайда, егер тауардың бағасы қысқа уақыт ішінде күрт өзгерсе, динамикалық баға клиенттердің наразылығын тудыруы мүмкін екенін ескеру қажет. Сондықтан Amazon тұтынушыларға нақты уақыт режимінде тауар бағасының өзгеруін бақылауға мүмкіндік беретін "баға трекері" сияқты әртүрлі құралдарды пайдалана отырып, тауар бағасының өзгеруін бақылау мүмкіндігін береді.
Осылайша, динамикалық бағаны пайдалану Amazon-ға бәсекелестік ортадағы өзгерістерге және тауарларға сұраныстың өзгеруіне тез жауап беруге мүмкіндік береді, бұл оның табысының негізгі элементі болып табылады. Алайда, бұл стратегия клиенттердің наразылығын тудыруы мүмкін екенін ескеру қажет, сондықтан бағаның өзгеруі мен клиенттердің қанағаттануы арасындағы тепе-теңдікті сақтау маңызды.
Динамикалық баға белгілеудің тағы бір артықшылығы-әр сатып алушы үшін тауар бағасын индивидуалды белгілеу мүмкіндігі. Amazon сатып алушылардың бұрынғы сатып алу тарихын, орналасқан жерін, қызығушылықтарын және басқа деректерін ескере отырып, оларға тауарлардың ұтымды бағаларын ұсыну үшін жекелендірілген баға тәсілін қолданады.
Тағы бір мысал әлемдегі ең ірі бөлшек саудагерлердің бірі Walmart бәсекелестермен күресу және сатып алушылардың адалдығын арттыру үшін "Savings Catcher" баға жүйесін енгізді. Бұл жүйе Walmart тұтынушыларына бәсекелес дүкендердегі тауар бағаларын автоматты түрде салыстыруға және егер затты басқа дүкеннен арзанырақ сатып алуға болатын болса, баға айырмашылығына виртуалды купондар алуға мүмкіндік береді.
"Savings Catcher" жүйесі 2014 жылы іске қосылды және Walmart-тың клиенттерді тартуға арналған ең танымал құралдарының бірі болды. Бұл жүйені пайдалану үшін сатып алушы Walmart қосымшасына кассалық чекті жүктеуі керек, содан кейін жүйе сатып алынған тауарлардың бағасын бәсекелес дүкендердегі бағамен автоматты түрде салыстырады, ал егер баға айырмашылығы болса, клиент осы айырмашылыққа виртуалды купон алады. Виртуалды купондарды кез келген Walmart дүкенінен сатып алу үшін пайдалануға болады.
"Savings Catcher" жүйесі Walmart-қа өз клиенттерін сақтауға көмектеседі, бұл оларға тауарлардың ең жақсы бағасын алуға мүмкіндік береді және клиенттердің басқа дүкендерге кетуіне жол бермейді. Сонымен қатар, бұл Walmart-қа бәсекелестік дүкендердегі тауарлардың бағасы туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді, бұл компанияның баға саясатын анықтауға және өз тауарларының бағаларын нарықтық жағдайға сәйкес реттеуге көмектеседі.
Осылайша, "Savings Catcher" баға жүйесі бәсекелестіктің күшеюі жағдайында динамикалық бағаны сәтті қолданудың бір мысалы болып табылады, бұл Walmart-қа өз клиенттерін сақтауға және сатып алушылардың адалдығын арттыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ деректерді талдау және динамикалық баға қызметтерін ұсынатын мамандандырылған компаниялар бар. Олар бөлшек сауда желілеріне нарық пен бәсекелестерді талдауға, оңтайлы бағаларды анықтауға және олардың нақты уақыттағы өзгерістерін бақылауға көмектеседі.
"Savings Catcher" жүйесінен басқа, Walmart клиенттерді тарту және ұстап қалу үшін басқа баға әдістерін қолданады. Мысалы, ол Walmart несие карталарын пайдаланғаны үшін жеңілдіктер ұсынады, белгілі бір жағдайларда үйге тегін жеткізуді қамтамасыз етеді, сонымен қатар "Walmart+ Membership"адалдық бағдарламасын ұсынады. Осы бағдарлама арқылы ай сайынғы төлем үшін клиенттер келесі күні тегін жеткізілім, бензинге жеңілдіктер және басқа да артықшылықтар алады.
Сонымен қатар, Walmart сұраныс пен бәсекелестікке байланысты тауарлардың бағасын өзгерту арқылы динамикалық баға тактикасын шебер қолданады. Мысалы, мереке күндері танымал тауарлардың бағасы көтерілуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz