Тарих ғылымының принциптері

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Магистерлік диссертация.

Тақырыбы:

Заманауи мектепте Қазақстан тарихын

оқытудың ғылыми принциптері мен іс-тәжірибесі

Преподавание истории Казахстана в современной

школе: научные принципы и практика

Teaching the history of Kazakhstan in the modern

school: scientific principles and practice

Зауат Раушан.

Ми-12н

Мазмұны

Кіріспе (өзектілігі, мақсаты, міндеттері, дерек көздері, зерттелу дәрежесі)

1 Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері

1. 1 Тарих пәнін оқытудың ғылыми принциптері

1. 2 Заманауи мектепте Қазақстан тарихын оқытудың тұжырымдамалары және әдістемесі

1. 3 Мемлекеттік бағдарламалардың Қазақстан тарихы сабақтарында көрініс табуы

2 Қазақстан тарихын оқытудың іс-тәжірибесімен мәселелері

2. 1 Қазақстан тарихын оқытудың іс-тәжірбиесі

2. 2 Қазақстан тарихын оқытудың мәселелері және оларды шешу жолдары

2. 3 Дарынды балалармен жұмыс жасау

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі : Қазіргі жағдайда Қазақстан тарихының қазақстандықтардың жеке басын, азаматтықтығын, патриотизмін қалыптастырудағы ықпалы үнемі өсіп отыр. Қоғамдағы идеалдардың, құндылықтардың, парадигмалардың күрт өзгеруімен дамуы иірімдерінде тарих әрқашан қоғамды тұрақтандыруы, топтастырушы, шоғырландырушы принципінде әрекет етеді. Ол үшін тарих өзі шыншыл және обьективті болуы тиіс. Қазақстан тарих ғылымы үшін орасан зор ғылыми және әлеуметтік маңызы бар міндеттер Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «Тарихтолқынында» еңбегінде «Қазақ гуманитарлық салама мандары үшін қазіргі кезде ұлттық бірегейлікпен уақыттың динамикалық императивтігі арасындағы өзара әрекеттесудің кең өрісінде жол ашудан өзге өзекті міндет жоқ» деп атап өтілді. Осылайша, қазіргі кездегі Қазақстан тарихында қалыптасқан ахуал тек академиялық ғылымға ғана емес, қазақстандықтардың дүниетанымдық ұстанымдарының қалыптасуына негіз болды.

Қазақстан қазіргі заманғы әлеуметтік кеңістікте және әлемдік тарихтың уақыт межесінде өз орнын айқындауды көздейді. Қазақстандық қоғамда тарихи сананы жаңғырту, өзіндік ұлттық бірегейлік пен мәдени тұтастықты қалыптастыру, болашақ дамудың рухани бағдарын анықтау еліміздің ішкі дамуындағы маңызды көрсеткіш.

Тәуелсіз Қазақстанның саяси жүйесінің жаңаруын, зияткерлік қоғамның жасампаз тұлғасын қалыптастыру және ұлттық тарихтың жаңа белестерін зерттеуде тарихи сабақтастықтың болуы заңдылық. Отандық тарихтағы негізгі оқиғалардың мазмұны туралы ғылыми дәлелденген фактілер негізінде міндетті толық білім беру, тарихи-мәдени дамудың үздіксіздігімен сабақтастығын дәлелді көрсету, рухани мұрагерліктің терең тамырларын, бұрынғы ұрпақтың қажырлы еңбегін, халықтың жеке тұлғаларын, тарихи тәжірибені және ұлттық дәстүрлерді құрметтейтін жастардың ұстанымын қалыптастыру.

Қазақстан тарихын заманауи мектепте оқыту-күрделі, санқырлы, қарама-қайшылыққа толы педагогикалық құбылыс. Оның заңдылықтары оқушыға білім беру, оны дамытумен тәрбиелеу арасындағы обьективті байланыс негізінде анықталады.

Тарихты оқытуды ұйымдастырудың педагогикалық тиімділігі оның оқытудың мазмұнымен мақсатына, оқушылардың жас ерекшелігі және даярлық деңгейіне сәйкестігі арқылы анықталады. Тарихты оқыту әдістемесі оқытудың әртүрлі бөліктері арасындағы объективті түрде қалыптасқан өзара тәуелділікті зерттей отырып, оқыту барысында білім беру, тәрбиелеу, дамытуды біртұтас жүйе, сондай-ақ, оқушының санасына, сезіміне және тәртібіне ықпал етуді тұтас дүние түрінде қарастырады. Тарих ғылымының және оның методологиясының, педагогиканың және психологияның әдістеменің дамуы оқытудың мазмұнымен көлеміне ықпал етеді. Сондай-ақ заман өзгерісі, жаңа уақыттың жаңаша өмірталабы мектептегі тарих пәнінің мазмұнына өзгерістер енгізді.

Зерттеу объектісі. Заманауи мектепте Қазақстанның тарихын оқытудың ғылыми принциптерінің қалай жүзеге асатындығын іс-тәжірибеде, бүкіл Қазақстан өңірі зерттеу негізге алынды.

Зерттеу пәні. Магистрлік диссертацияның мәліметтері негізінде, Қазақстан мектептерінде Қазақстан тарихын оқудың ғылыми принциптерін іс-тәжірибеде жүзеге асыруда, оқу-әдістемелік құралдарын құрастыруда, мектептерде факультативті сабақтарда, тарих сабақтарында, оқушыларды олимпиадаға дайындауда қолдануға мүмкіндік беру болып табылады.

Зерттеудің мақсаты. Елдің, ұлттың болашағы, яғни жастардың ұлттық болмысын, ұлттық патриоттық сана-сезімін нығайтып, рухын көтеру мақсатын алға қойып отыр. Тарихты оқыту үдерісін ұйымдастырудың тиімділігін арттыру мектеп оқушыларының тарихи білімді меңгеруде жақсы нәтижеге қол жеткізуіне көмектесу. Оқушылардың тарихи білімге деген қызығушылығын күшейту, тарихи білімді меңгеру, ұғынып зерделеу мен зерттеудің тиімді әдіс-тәсіл жасау.

Зерттеу міндеттері:

-Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми принциптеріне анықтама беру;

-Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми принциптерін іс-тәжірибеде қолданудың маңыздылығын анықтау;

-Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми принциптері негізінде тарихты оқытудағы тиімді әдіс-тәсілдерін анықтау.

Хронологиялық шеңбері: Қазіргі заманауи мектепте Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми принциптері мен іс-тәжірибесі. Кеңес заманынан кейін тәуелсіздік алғаннан бастап қазіргі уақытқа дейін.

Жұмыстың зерттеу аумағы: ҚазақстанРеспубликасы

Мәселенің зерттелу деңгейі: Кез-келген мектеп пәнін оқыту әдістемесі оны зерттеу басталғаннан кейін жасалады. Әдіс туралы мәселе оларды түсіну және жетілдіру үшін оқыту әдістерін талдау қажеттілігі туындаған кезде назар аударады. Қазақстан тарихы-қазір мектептерде оқытылып жатқан пәндердің ішіндегі маңыздысының бірі. Сондықтан да оның келешегі зор. Себебі халықтық сананы тәрбелейтінде, ұлтты өркениет жолына бастайтында, мемлекетіміздің идеологиясын қалыптастыратын да тарихпәні.

«Қазақстан тарихы» оқу орындарына өте кеш кірді. Қазақ Ұлттық Университетінде 1943 жылы ғана тарихшы мамандығына студенттер қабылданды. Қазақстан тарихы кафедрасы тек1958 жылы профессор Ермұхан Бекмахановты айдаудан кейін құрылды. «»қаулықабылдады. -. Елеуліөзгерістер60-. . -.

. Бекмаханов, Әділгереев, С. К. Ибрагимовтар, 90-жылдарыакадемиктерМ. Қозыбаев, К. Нұрпейісов, профессорЖ. Қасымбаев, тарихғылымыныңдокторы, академикК. Байпақов, Д. Бабаевтардыңүлесізор. . , , оқу-. . , .

. Г. Гуревич"":""

1. -. .

1960-1961оқужылынанбастап"КСРОтарихы". , . -дадайындалған, , . . Т. Тұрлығұловтың""аттымақаласыұсынылды,

ХХғасырдың80-, оқу-, -. Т. Т. Тұрлығұл«-әдістемелікнегіздері».

Т. -, оқулықтар, -. ОлөзеңбегіндеЫ. Алтынсариннің«Хрестоматиясына», Ж. «Тәрбиежетекшісі», 1934жылыС. Ж. «», 1940, 1958, , 80-. Т. «»«».

. «»дейкеліп, . Т. . Бұл-, оныңбілімділік, тәрбиелік, , . «».

ӨззерттеулеріндеТ. , пән, . .

. , курсаралық, .

, жалпытарих, қоғамтану, география, құқық, .

«. Біріншеде, , білімтиянақталатүседі, екіншіден, »депжазды.

Т. . «, оқытуформаларыменәдіс-, -, ».

Ғалымныңпікірінше, -. . . , нетебіреністі, .

, мұғалімдердің, -.

, , -күйітуралыайтылады, . Өкінішкеорай, .

, . Соғанорай"жаңабуыноқулықтары". , () . , , . б. .

КСРО-. () , тұжырымдамаларды, , , бірақ, өкінішкеорай, . (1994ж. ) , бірыңғайкезеңдеу, мәдени-. .

ХХғасырдың90-, . , А. И. Стражев, А. В. Редько, В. Г. Карцов, Д. Н. Никифоров, П. С. Лейбенгруб, А. А. Вагин, Н. В. .

1990-жылдардың басында Қазақстан тарихының оқытылу жайы, ұймдастыру формалары, әдістері, оқу бағдарламалары, оқулықтар, Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі талабына сай емес еді. Республиканың аға буын тарихшылары баспа сөз бетінде бұл мәселені алғаш көтерді. Профессор Ж. Қасымбаев «Қазақ тарихын оқыту қағажу қала береме?[16б] деген мақаласында Қазақстан тарихын оқытуды өз деңгейіне көтеру үшін, біріншіден, Қазақстан тарихын мектепте оқытуды жолға қою, екіншіден, тарихшы мамандарды даярлау, үшіншіден, ұстаздың мұқтаждығына көңіл аудару, төртіншіден төл тарихымыз бен ұрпақ тәрбиелеу қажеттігін алға тартады.

Профессор Ә. Тәкенов «Қазақ тарихының зары» де паталатын[2, 5-7б] мақаласында «Қазақстантарихы» пәнінің мәртебесін көтеруді, ол үшін тарихшы мамандарды аттестациялауды өткізуді, оқулық-хрестоматия құрастыру мәселесін білікті мамандарға тапсырып, олардың жұмыс істеуіне жағдай жасау туралы ұсыныс айтады.

Дерекнамалық базасы:

Орта білім беру ұйымдарында «Қазақстан тарихы» және «Дүниежүзі тарихы пәндерін оқытудың тұжырымдамалық негіздері

Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан тарихы ғылымы: тарихнама мәселелері. Ұжымдық монография

Мемлекетті білім беру бағдарламалары, типтік бағдарлама оқып-зерттеу;

Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялар баяндамаларын оқып-зерттеу;

Педагогикалық басылымдарда жарық көргеніс-тәжірибелерді оқып-зерттеу;

Оқыту нәтижелерін көрсететін құжаттарды, мұғалімдер баяндамасы, мәлімдемелері, оқушылардың жазба жұмыстары, сабақ конспектілерімен оны талдау хаттамаларын және анкеталарды оқып-зерттеу;

Оқыту барысын тікелей бақылау (сабаққа қатысу, мақсат, мазмұн, оқытуды ұйымдастыруды және басқаларын анықтау) .

«ҚР тарихи сана қалыптастыру тұжырымдамасы » (1995 ж. ) .
1995 жылы «Қазақстан Республикасында тарихи сананы қалыптастырудың тұжырымдамасы» қабылданып, онда тарихи білімнің іргелі принциптері айқындалып, негізгі басымдықтары анықталды. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен 1998 жыл «Халық бірлігімен ұлттық тарих жылы» деп жариялануы еліміздің тарихқа ден қойғаны көрсетеді.

Елбасы Н. Ә. Назарбаев: «Менің тарихқа ден қоюымның сыр-себебі де бүгінгі күннің оқиғаларынан тарихтың «табын» сезінгендігімде деп білемін» [2, 6-б. ] деп жаза отырып, «Егер біз мемлекет болғымыз келсе, өзіміздің мемлекеттігімізді ұзақ уақытқа меңзеп құрғымыз келсе, онда халық руханиятының бастауларын түсінгеніміз жөн» [2, 267-б. ] негіздейді.

Болжанатын ғылыми жаңалығы: Қазақстан тарихы Кеңестік кезеңде зерттелмеген, бұрмаланып түсіндірілген пәннің бірі ретінде айта аламыз. Тәуелсіздік алудың нәтижесінде, жоғалтқан асыл мұрамызды зерттеуге қол жеткіздік. Рухани жаңғыру бағдарламасының аясында, оның ішінде Қазақстанның адамзат тарихында алар орнын нақтылап, оны ұрпаққа тиімді жеткізу жолдарын кеңейту. Тарихымызды зерттеуге, тарихымызды жаңғыртуға жаңа серпіліс алдық. Негізгі міндет- Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми принциптерін іс-тәжірибемен ұштастыру.

Жұмыстың практикалық маңыздылығы . Зерттеу методологиясы объективтік, тарихилық, жүйелілік, хронологиялық тәсілдері қолданылды. Біз қарастырып отырған мәселені объективтік тұрғыдан түсіндіруге бағытталған әрі жаңа көзқарастұрғысына жазылған еңбектер басшылыққа алынды. Нақты деректерді зерделеу ғылыми зерттеуде талдау және жинақтау, жүйелеу, салыстыру т. б. жалпыға белгілі әдістері негізінде жүргізілді.

Осы тақырыпты зерттеу маңыздылығы мектептерді Қазақстан тарихы пәнін оқытудың тиімділігін арттырудың жолын қарастыру және нақты жүйеленген білімді беру. Зерттеу жұмысы нәтижесінде тарихты оқытудың историзм принципін негізге ала отырып авторлық бағдарлама дайындап, оны қолдану.

Магистрлық зерттеу жұмысы негізінде «ХІІІ Торайғыров оқулары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары жинағы, 3 томы, 215-223 бет « Қазақстан тарихы» мен «Қазақ әдебиеті»: мектептегі пәнаралық байланысы» тақырыбында және « ХІІ Сәтбаев оқулары» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары жинағы, 18 том, 117-124 беттер «Қазіргі мектепте Қазақстан тарихын оқыту мәселелері» тақырыбында мақалалар жарияланды.

1. Қазақстан тарихын оқытудың ғылыми-әдістемелік негіздері

1. 1 Тарих пәнін оқытудың ғылыми принциптері

Тарих ғылымының принциптері-оның тарихи зерттеуге қойылатын негізгі талаптарды және осындай зерттеу әдістерін анықтайтын негізгі бастапқы ережелері. Принцип сөзінің өзі латын терминінен шыққан және "негіз", "бастау"дегенді білдіреді. Қазіргі уақытта тарих ғылымының принциптеріне тарихизм принципі, тұтастық принципі (холизм), толықтыру принципі, диалог принципі, құндылық қатынасы принципі жатады.

Тарих ғылымының негізгі принциптері ретінде қарастырылады.

Историзм принципі-бұл заттар мен құбылыстарды олардың қалыптасуы мен дамуында, оларды тудыратын жағдайлармен органикалық байланыста білу принципі.

Объективтілік принципі-зерттелетін объектіні субъектінің пікірі мен тілегіне қарамастан, сол күйінде қарастыру қажет

Көптеген ғылыми зерттеулер мен оқулықтарда объективтілік принципін тарих ғылымының принципі ретінде қарастыруға болмайды. Бір жағынан, таным процесінің таным субъектісінің рөлінен толық тәуелсіздігі ретіндегі объективтілікке мүлдем қол жеткізу мүмкін емес. Екінші жағынан, егер тарих ғылыми пән ретінде танылса, онда объективтілікке (жалпы маңыздылыққа) ұмтылу кез-келген ғылым сияқты оның мақсатын білдіреді. Ғылымның принциптері осындай ұмтылысты жүзеге асыруға ықпал етеді және осы іске асырудың ерекшелігін білдіреді.

XIX ғасырдың басына дейін тарих ғылымында ежелгі дәуірдегі көркем әдебиет, орта ғасырлардағы теология, XVII ғасырдағы жаратылыстану ғылымдары, ағарту дәуіріндегі философия принциптеріне назар аудара отырып, өзіндік білім принциптері болған жоқ. ХІХ ғасырдың басында тұжырымдалған тарихшылдық принципі тарих ғылымының дербес пәнге айналуын белгіледі және оның әлеуметтік-гуманитарлық және тіпті жаратылыстану білімінің көптеген салаларына орасан зор әсерін қамтамасыз етті. XIX-XX ғасырлар тоғысында алға қойылған түсіну және құндылық қатынасы принциптері тарихшылдық принципін нақтылады, ал марксизм-ленинизмде тарихи танымның негізгі принципі ретінде жарияланған партиялылық принципі тарихшыны өткен құбылыстарды субъективті-таптық бағалауға бағыттады. ХХ ғасырдың ортасында қалыптасқан тұтастық принципі тарихшылдық принципінің дамуына байланысты субъективистік тенденцияларға қарсы болды. ХХ ғасырдың екінші жартысында 1920 жылдардың аяғында физикада тұжырымдалған толықтыру принципінің тарихи таным процесіне таралуы, сондай-ақ диалог принципін жобалау байқалды. Мұндай жағдайларда түсіну тәуелсіз принцип болуды тоқтатады және диалог принципіне сіңеді. Сол сияқты, партиялылық құндылық (аксиологиялық) бағалаудың бір түрі болып көрінеді. Бірқатар жұмыстарда ерекше принциптер ретінде ерекшеленетін өзектілік құндылық қатынастары принципіне толығымен енеді, ал даму принципі толығымен тарихизм принципіне енеді.

Тарих ғылымының принциптері

Тарих ғылымының, танымның және зерттеудің принциптері ретінде келесі талаптар танылады:

- ақиқат принципі-ақиқат тарихи білімнің ең жоғары мақсаты мен құндылығы ретінде танылады;

- нақтылық принципі-тарихи зерттеудің кез-келген пәні оның мазмұнының бірегейлігін, даму орны мен уақытының анықтығын ескере отырып, оның бірегейлігінде зерттелуі керек;

Тарихизм принципі-марксистік интерпретацияда тарихизм принципі оның дамуындағы тарихи зерттеудің барлық пәнін қарастыруды талап етеді, бірақ батыс еуропалық тарихи дәстүрде бұл принцип (нем. Historismus) ең алдымен тарихтағы "идеялардың" ерекше рөлін атап өткен Еуропалық Тарихи мектепті білдіреді. Германиядағы историзмнің негізгі өкілдері В. Ф. Гумбольдт, Л. Ф. Ранке, Й. Г. Дрейзен, Италияда Б. Кроче, ал Англияда Р. Дж. Коллингвуд.

ХІХ ғасырда пайда болғанына қарамастан, "историзм" ұғымы неміс тарихшысы Карло Хойзидің және оның "историзм дағдарысы" (1932) еңбегінің арқасында ХХ ғасырда ғана қолданыла бастады;

- объективтілік принципі-Зерттеу барысында зерттеуші-тарихшы объективтілікке, субъективті қателіктерді жеңуге және ғылыми шындыққа қол жеткізумен байланысты емес мүдделердің әсерін жеңуге ұмтылуы керек;

-жан-жақтылық принципі-тарихи таным өзінің зерттеу тақырыбын жан-жақты білуге ұмтылуы керек;

- жүйелілік принципі-тарихи зерттеудің кез-келген пәні оның барлық элементтерінің өзара байланысында және оның сыртқы байланыстарында қарастырылуы керек;

-тарихи дереккөздерге сүйену принципі-тарихи процесс туралы ақпаратты зерттеуші тарихшы тарихи ақпарат көздерінен алуы керек ("вето құқығы" дереккөздер) ;

- тарихнамалық дәстүр қағидаты-тарихи зерттеудің кез келген пәнін зерделеу оның алдыңғы ғылыми зерттеу нәтижелерін ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс.

Тарихи зерттеу әдістері

Зерттеудің дәстүрлі арнайы тарихи әдістеріне мыналар жатады:

тарихи-генетикалық әдіс

тарихи-салыстырмалы әдіс

тарихи-типологиялық әдіс

Тарихи-жүйелік әдіс

диахрондық талдау әдісі

Тарихи кезеңдеу әдісі

ретроспективті әдіс.

Дәстүрлі емес арнайы тарихи әдістерге мыналар жатады:

сандық (математикалық) әдістер;

әлеуметтік-психологиялық әдістер;

лингвистикалық әдістер;

Семиотика әдістері;

өнертану талдау әдісі.

Сондай-ақ, тарихи зерттеуде жалпы ғылыми әдістер мен басқа гуманитарлық ғылымдардың арнайы әдістері қолданылады.

Историзм принципі маңызды әдіснамалық принциптердің бірі болып табылады

ғылыми таным. Бұл принцип зерттелетін табиғат құбылыстарын қарастыруды талап етеді, қоғамдар мен олардың пайда болуы, нығаюы, сондай-ақ кейбір мемлекеттерден басқаларына сапалы ауысулар. Даму принципімен байланысты бола отырып, историзм принципі өзін көрсетеді танымға қойылатын ерекше талаптар. Ол таным процесінде оған назар аударады бірлік, сапалық жағынан әр түрлі кезеңдердің байланысы байқалды, бұл құбылыстың генетикалық аспектіде зерттелуі үшін зерттелетін құбылыс. Байланыс бұл құбылыс оның пайда болуында, өзгеруінде және басқалармен дамуында, сабақтастығында олардың сапалы әр түрлі күйлері дамушы мемлекеттердің шынайы тарихын құрайды шындық жүйелері. Даму принципі зерттеушіні аутопсияға бағыттайдыөзгерістер, ауысулар, түрлендірулер әртүрлі

Тарихизм принципінің талаптарына сүйене отырып олардың тарихи маңызы анықталады немесе басқа әлеуметтік құбылыстар - әлеуметтік революциялар, соғыстар, ғылыми жаңалықтар, өнертабыстар және т. б. Қоғамдық құбылыстардың тарихи маңызы анағұрлым толық белгілі бір уақыт өткеннен кейін бағаланады. Бұл оқиғаның экономикалық дамуға жан-жақты әсері, қоғамдық-саяси процестер, ғылым мен мәдениеттің дамуы. Тарихи маңызыүлкен әлеуметтік оқиғалар екі жағынан көрінеді. Біріншіден, бұлдамудың жаңа кезеңін бастайды. Екіншіден, бұл құбылыстың дамуындажаңа үлгілер пайда болады.

Ғылымның ашылуын Тарихи бағалау кезінде олардың байланысын анықтау қажет

алдыңғы көзқарастар мен ілімдер арқылы олардың идеялық-теориялық бастауларын ашыңыз. Белгілі бір ілімдерге баға беру кезінде олардың маңыздылығын тек қана ескермеу керек қазіргі уақытта, бірақ олардың құрылу кезеңінде. Әр түрлі теориялар мен ілімдерді ғылыми бағалауоны ғылымның қазіргі даму деңгейі тұрғысынан ғана беруге болады.

Историзм принципі логикалық және тарихи әдістердің бірлігін болжайды, дамып келе жатқан объектілерді зерттеу процесінде таным. Логикалық әдіс зерттелетін объектіні оның теориясы түрінде, ал тарихи объектіні оның түрінде қайталайды.

Бұл әдістер бір-бірін толықтырады. Зерттеуде тарихи және логикалық әдістерді қолдану, зерттелетін объектінің дамуының негізгі маңызды кезеңдері туралы білім алу нақты тарихи формада болады. Тарихизм принципі зерттеушіні соларды анықтауға және жеңуге бағыттайды. Логикалық және тарихи әдістер негізінде білім алуға болады зерттелетін объектінің дамуының кейбір алдыңғы кезеңдері тіпті жоқ болса да даму процесін зерттеуде жеткілікті эмпирикалық деректер оның әр кезеңінің ерекшеліктері анықталады. Бұл ерекшеліктер сол немесе басқа әрбір зерттелетін объектіге тән объективті критерийлер

белгіленеді.

Тарихи деректерді зерттеу принциптері

Тарихи танымның объективтілігі ғылыми принциптермен қамтамасыз етіледі. Принципті тарихтағы барлық құбылыстар мен оқиғаларды зерттеу кезінде сақталуы керек негізгі ереже ретінде қарастыруға болады. Негізгі ғылыми принциптер келесідей.

Тарихизм принципі барлық тарихи фактілерді, құбылыстар мен оқиғаларды нақты тарихи жағдайға, олардың өзара байланысы мен өзара тәуелділігіне сәйкес қарастыруды талап етеді. Кез-келген тарихи құбылысты дамуда зерттеу керек: ол қалай пайда болды, оның дамуында қандай кезеңдер өтті, сайып келгенде не болды. Оқиғаны немесе тұлғаны бір уақытта немесе дерексіз, уақытша позициялардан тыс қарастыруға болмайды.

Объективтілік принципі бұрмаланбаған және схемаға сәйкес келмейтін олардың шынайы мазмұнындағы фактілерге сүйенуді қамтиды. Бұл қағида әрбір құбылысты оның жан-жақтылығы мен қарама-қайшылығында, оң және теріс жақтарының жиынтығында қарастыруды талап етеді. Объективтілік принципін қамтамасыз етудегі ең бастысы-тарихшының жеке басы: оның теориялық көзқарастары, әдіснама мәдениеті, кәсіби шеберлігі мен адалдығы.

Әлеуметтік тәсіл принципі халықтың әртүрлі топтарының әлеуметтік мүдделерін, олардың қоғамдағы көріністерінің әртүрлі формаларын ескере отырып, тарихи-экономикалық процестерді қарастыруды қамтиды. Бұл қағида (оны таптық, партиялық көзқарас принципі деп те атайды) үкіметтердің, партиялардың, тұлғалардың практикалық қызметіндегі субъективті сәтті ескере отырып, таптық және тар топтық мүдделерді жалпы адамзатпен байланыстыруды міндеттейді.

Балама принципі объективті шындықтар мен мүмкіндіктерді талдау негізінде белгілі бір оқиғаны, құбылысты, процесті жүзеге асыру ықтималдығының дәрежесін анықтайды. Тарихи баламаны тану әр елдің жолын жаңа тәсілдермен бағалауға, процестің пайдаланылмаған мүмкіндіктерін көруге, болашаққа сабақ алуға мүмкіндік береді.

Танымның барлық принциптері мен әдістерін сақтау және үйлестіру арқылы ғана тарихи өткенді зерттеуде қатаң ғылыми және сенімділік қамтамасыз етілуі мүмкін.

1. 2 Заманауи мектепте Қазақстан тарихын оқытудың тұжырымдамалары және әдістемесі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.