Мәліметтер базасының схемасын құру
Аңдатпа
Дипломдық жұмыс Х беттен, Х бөлімнен тұрады. Зерттеу жұмысында Х сурет, Х кесте, Х сызба бар. Программа Х бағдарламалау және Х тілдерінде жүзеге асырылды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік беретін мәліметтер базасының жобасын жасау. Осы мақсатқа жету үшін талаптарға талдау жүргізу, жүйенің негізгі функционалды және функционалды емес сипаттамаларын бөліп көрсету және оны жүзеге асыру үшін қажетті ресурстарды анықтау қажет. Сонымен қатар, мәліметтер базасын құру және пайдалану кезінде туындауы мүмкін қауіптер мен мәселелерді ескеру қажет. Жүйенің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін мәліметтер базасын бақылау мен басқарудың тиісті құралдары мен әдістерін әзірлеу қажет.
Осы мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер қойылды және шешілді:
Мәліметтер базасын жобалаудың теориялық аспектілерін зерттеу
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін қолданылатын қолданыстағы мәліметтер базасын талдау
Мәліметтер базасының құрылымын әзірлеу
Жүйенің өнімділігі мен сенімділігін бағалау
Деректер базасының жұмысына тестілеу жүргізу
Жұмыстың өзектілігі қазіргі әлемде өндірілетін мәліметтер санының күн сайын артып келе жатқандығына байланысты. Бұл көбірек ақпаратты тиімді сақтауға, өңдеуге және талдауға мүмкіндік беретін мәліметтер базасын құру қажеттілігін тудырады. Деректердің үлкен көлемі бизнестен медицинаға, ғылымнан саясатқа дейінгі көптеген қызмет салаларының ажырамас бөлігі болып табылады. Осыны ескере отырып, ақпаратқа жылдам және дәл қол жеткізуді және оны әрі қарай өңдеуді қамтамасыз ету үшін тиімді мәліметтер базасын құру маңызды бола түсуде.
Зерттеу объектісі - мәліметтер базасын жобалау процесі. Бұл процесте өнімділік талаптары, деректер көзінің қолжетімділігі мен сенімділігі, сондай-ақ деректердің қауіпсіздігі мен құпиялылығына қойылатын талаптар сияқты көптеген факторларды ескеру қажет. Сонымен қатар, әртүрлі сақтау түрлерін пайдалану, сұраныстарды оңтайландыру және т. б. сияқты үлкен көлемдегі деректерді сақтау ерекшеліктерін ескеру қажет.
Зерттеу пәні - үлкен көлемдегі деректерді сақтау және өңдеу ерекшеліктері болып табылады. Бұл деректерді сақтау мен өңдеудің оңтайлы әдістерін таңдауға, индекстерді басқаруға, сұраныстарды оңтайландыруға және т. б. байланысты мәселелерді қамтиды.
Жұмыстың құрылымы. Диплoмдық жұмысты oрындау кезіндегі белгіленген мақсаттар мен міндеттерге сәйкес келеді. Oл жoба мазмұнымен анықталады және кіріспеден, үш бөлімнен, қoрытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер мен қoсымшалар тізімінен тұрады.
Реферат
Дипломная работа состоит из х страниц, х частей. В исследовательской работе Х рисунок, Х таблица, Х рисунок. Программа реализована на языках х и Х программирования.
Цель дипломной работы: разработка проекта базы данных, позволяющего эффективно хранить и обрабатывать большие объемы данных. Для достижения этой цели необходимо провести анализ требований, выделить основные функциональные и нефункциональные характеристики системы и определить ресурсы, необходимые для ее реализации. Кроме того, необходимо учитывать риски и проблемы, которые могут возникнуть при создании и использовании базы данных. Для обеспечения эффективной работы системы необходимо разработать соответствующие инструменты и методы контроля и управления базами данных.
Для достижения этой цели в работе были поставлены и решены следующие задачи:
- Изучение теоретических аспектов проектирования баз данных
- Анализ существующих баз данных, используемых для хранения больших объемов данных
- Разработка структуры базы данных
- Оценка производительности и надежности системы
- Проведение тестирования работы базы данных
Актуальность работы обусловлена тем, что количество производимых данных в современном мире растет с каждым днем. Это создает необходимость в создании базы данных, которая позволяет эффективно хранить, обрабатывать и анализировать больше информации. Большой объем данных является неотъемлемой частью многих сфер деятельности, от бизнеса до медицины, от науки до политики. Имея это в виду, создание эффективной базы данных становится все более важным для обеспечения быстрого и точного доступа к информации и ее дальнейшей обработки.
Объектом исследования является процесс проектирования базы данных. В этом процессе необходимо учитывать множество факторов, таких как требования к производительности, доступность и надежность источника данных, а также требования к безопасности и конфиденциальности данных. Кроме того, необходимо учитывать особенности хранения больших объемов данных, такие как использование различных типов хранилищ, оптимизация запросов и т. д.
Предметом исследования являются особенности хранения и обработки больших объемов данных. Это включает в себя проблемы, связанные с выбором оптимальных методов хранения и обработки данных, управлением индексами, оптимизацией запросов и т. д.
Структура работы. Соответствует установленным целям и задачам при выполнении дипломной работы. Он определяется содержанием проекта и состоит из введения, трех разделов, заключения, списка использованной литературы и приложений.
Abstract
The thesis consists of X pages, x sections. In the research work there are X figures, X tables, X drawings. The program was implemented in the X programming and X languages.
The purpose of the thesis: to develop a database project that allows you to efficiently store and process large amounts of data. To achieve this goal, it is necessary to conduct an analysis of the requirements, highlight the main functional and non-functional characteristics of the system and determine the resources necessary for its implementation. In addition, it is necessary to take into account the risks and problems that may arise when creating and using the database. To ensure the effective functioning of the system, it is necessary to develop appropriate tools and methods for monitoring and managing databases.
To achieve this goal, the following tasks were set and solved in the work:
- Study of theoretical aspects of database design
- Analysis of existing databases used to store large amounts of data
- Development of database structure
- Assessment of the performance and reliability of the system
- Conducting testing of the database operation
The relevance of the work is due to the fact that in the modern world the number of data produced is increasing every day. This creates the need to create databases that allow more information to be stored, processed and analyzed more efficiently. A huge amount of data is an integral part of many areas of activity, from business to medicine, from science to politics. With this in mind, it is becoming increasingly important to create an effective database to ensure fast and accurate access to information and its further processing.
The object of research is the database design process. In this process, many factors must be taken into account, such as performance requirements, the availability and reliability of the data source, as well as data security and privacy requirements. In addition, it is necessary to take into account the features of storing large amounts of data, such as the use of various types of storage, optimization of requests, etc.
The subject of the study is the features of storage and processing of large amounts of data. This includes issues related to the choice of optimal data storage and processing methods, index management, query optimization, etc.
Structure of the work. Corresponds to the established goals and objectives in the implementation of the thesis. It is determined by the content of the project and consists of an introduction, three sections, a conclusion, A list of references and applications.
Мазмұны
Кіріспе 3
1 ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 4
1.1. Ұғымдар мен анықтамалар 4
1.2. Мәліметтер базасын жобалау процесі 7
1.3. Деректер модельдері 11
1.4. Деректер базасының шектеулері 15
1.5. Деректер базасын қалыпқа келтіру әдістері 19
1.6. Үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалау тәсілдері 23
2 ТАРАУ. ҮЛКЕН КӨЛЕМДЕГІ ДЕРЕКТЕРДІ САҚТАУҒА АРНАЛҒАН МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУ 25
2.1. Мәліметтер базасына қойылатын талаптарды талдау 25
2.2. Мәліметтер базасының құрылымын әзірлеу 29
2.3. Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау 33
2.4. Деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспары 37
Қорытынды 43
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 44
Қосымша 45
Кіріспе
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты-үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік беретін мәліметтер базасының жобасын жасау.
Тақырыптың өзектілігі бүгінгі таңда деректердің үлкен көлемі бизнестен медицинаға дейінгі көптеген қызмет салаларының ажырамас бөлігі болып табылатындығына байланысты. Осыған байланысты үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға, өңдеуге және талдауға мүмкіндік беретін мәліметтер базасын құру қажеттілігі туындайды.
Жұмыс гипотезасы-үлкен көлемдегі деректердің ерекшеліктерін ескере отырып, мәліметтер базасын жобалау жүйенің жұмысын жақсартады және серверлерге жүктемені азайтады.
Бұл жұмыста үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалаудың теориялық және практикалық аспектілері қарастырылады. Ол үшін деректердің үлкен көлемін сақтау үшін пайдаланылатын қолданыстағы дерекқорлар талданады, Дерекқордың құрылымы әзірленеді, жүйенің өнімділігі мен тиімділігі бағаланады, сондай-ақ Дерекқордың жұмысына тестілеу жүргізіледі.
Үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеу кезінде өнімділікті жақсартуға және сервер жүктемесін азайтуға мүмкіндік беретін әдістерді зерттеуге ерекше назар аударылады. Бұл жұмыстың нәтижелері кез-келген пәндік сала үшін мәліметтер базасын жобалау кезінде қолданыла алады.
Деректер базасын жобалау үшін тақырыптық аймақтың ерекшеліктерін, сондай-ақ ақпаратты сақтау және өңдеу жүйесіне қойылатын талаптарды ескеру қажет. Дерекқорды жобалау деректер құрылымын әзірлеуді, кестелер арасында байланыс орнатуды, тұтастық ережелері мен шектеулерді анықтауды, деректерді сақтау әдістерін таңдауды, басқару элементтерін таңдауды және деректерге қол жеткізуді қамтиды.
Мәліметтер базасының жалпы түрлеріне реляциялық, иерархиялық, желілік, объектіге бағытталған және NoSQL мәліметтер базасы жатады. Реляциялық мәліметтер базасы-деректерді ұйымдастыру үшін кілтпен байланысқан кестелерді қолданатын мәліметтер базасының ең көп таралған түрі.
Бұл жұмыстың нәтижелерін үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалау үшін пайдалануға болады. Берілген жұмыс шеңберінде әзірленген мәліметтер базасының жобасы әртүрлі пәндік салаларда мәліметтер базасын құру үшін негіз ретінде пайдаланылуы мүмкін.
1 ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Ұғымдар мен анықтамалар
Деректер базасы (ДБ) - бұл орталықтандырылған қоймада сақталған және бағдарламалық жасақтама арқылы осы деректерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін деректердің ұйымдастырылған жиынтығы. Деректер базасында клиенттер, өнімдер, тапсырыстар, төлемдер және т. б. туралы ақпарат сияқты пәндік саланың кез келген аспектісі туралы ақпарат болуы мүмкін.
Ақпараттық жүйедегі мәліметтер базасының рөлі-олар ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді және оны сақтау мен өңдеуді басқарады. Дерекқорлар бизнес, ғылым, мемлекеттік басқару және т. б. сияқты әртүрлі салаларда қолданылады. олар Тарихи деректер, анықтамалық ақпарат, қаржылық деректер, ғылыми деректер және т. б. сияқты пайдаланушыларға қолжетімді болуы керек кез келген ақпаратты сақтау және өңдеу үшін пайдаланылуы мүмкін.
Мәліметтер базасының негізгі артықшылықтары:
- Деректерді басқаруды және олардың тұтастығын жеңілдететін деректерді орталықтандырылған сақтау;
- Ақпаратты тиімді өңдеуге мүмкіндік беретін деректерге жылдам қол жеткізу;
- Ақпараттық жүйенің функционалдығын жақсартуға және кеңейтуге мүмкіндік беретін деректерді жаңарту және өзгерту мүмкіндігі;
- Деректерді рұқсатсыз кіруден қорғау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
- Ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету үшін деректерді қол жеткізу деңгейлері бойынша бөлу.
Деректер базасын жобалау кезінде тақырыптық аймақтың ерекшеліктерін, сондай-ақ ақпаратты сақтау және өңдеу жүйесіне қойылатын талаптарды ескеру қажет. Дерекқорды жобалау деректер құрылымын әзірлеуді, кестелер арасында байланыс орнатуды, тұтастық ережелері мен шектеулерді анықтауды, деректерді сақтау әдістерін таңдауды, басқару элементтерін таңдауды және деректерге қол жеткізуді қамтиды.
Мәліметтер базасының жалпы түрлеріне реляциялық, иерархиялық, желілік, объектіге бағытталған және NoSQL мәліметтер базасы жатады. Реляциялық мәліметтер базасы-деректерді ұйымдастыру үшін кілтпен байланысқан кестелерді қолданатын мәліметтер базасының ең көп таралған түрі. NoSQL дерекқорларында деректер құрылымдалмаған түрде сақталады, бұл үлкен көлемдегі деректерді жылдам және тиімді сақтауға мүмкіндік береді.
- Деректер базасы (ДБ) - ақпаратқа тиімді қол жеткізуді және оны берілген ережелерге сәйкес өзгертуді қамтамасыз ететін ұйымдасқан және құрылымдалған деректер қоймасы. Мәліметтер базасының әр түрінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар, ал мәліметтер базасының түрін таңдау нақты қажеттіліктер мен талаптарға байланысты.
- ДҚБЖ (дерекқорды басқару жүйесі) - жазбаларды құруды, өзгертуді және жоюды, сондай-ақ деректерге сұраныстарды орындауды қоса алғанда, дерекқордағы деректерді басқаруды қамтамасыз ететін бағдарламалық құрал. Әр түрлі ДҚБЖ бар, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен мүмкіндіктері бар. Ең танымал ДҚБЖ-ға Oracle, MySQL, Microsoft SQL Server және PostgreSQL кіреді.
- Мәліметтер базасының схемасы-кестелерді, өрістерді және олардың арасындағы қатынастарды қоса алғанда, мәліметтер базасының құрылымын сипаттау. Дерекқор схемасы дерекқорды жобалаудың маңызды элементі болып табылады, өйткені ол деректердің дерекқорда қалай сақталатынын және ұйымдастырылатынын анықтайды. Жақсы жасалған дерекқор схемасы деректерге тиімді қол жеткізуге және оларды ыңғайлы пайдалануға мүмкіндік береді.
- Кесте-жолдар мен бағандардан тұратын құрылымдық мәліметтер жиынтығы. Кестенің әр жолы жеке жазбаны, ал әр баған жазба атрибутын білдіреді. Кестелерді бір-бірімен қатынастар арқылы байланыстыруға болады, бұл мәліметтер базасының неғұрлым күрделі құрылымын және деректерге тиімдірек қол жеткізуге мүмкіндік береді.
- Сұрау-мәліметтер базасынан деректерді алу үшін қолданылатын команда. Сұраулар қарапайым, бір кестеден тұратын немесе бірнеше кестеден тұратын күрделі болуы мүмкін. Сұраулар сонымен қатар деректерді өңдеуге арналған есептеулер мен агрегаттық функцияларды қамтуы мүмкін.
- Пішін-кестеге деректерді енгізу немесе деректерді пайдаланушыға ыңғайлы түрде қарау үшін қолданылатын нысан. Пішіндер пайдаланушыға дерекқорға деректерді енгізуге және бар жазбаларды өңдеуге мүмкіндік береді. Пішіндерде пайдаланушыға ыңғайлы болу үшін түймелер, ашылмалы тізімдер және мәтін ұялары сияқты әртүрлі басқару элементтері болуы мүмкін.
Мәліметтер базасының бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары бар. Мәліметтер базасының ең көп таралған түрлерін және олардың айырмашылықтарын қарастырыңыз.
1. Реляциялық мәліметтер базасы
Реляциялық мәліметтер базасы-бұл мәліметтер базасының ең көп таралған түрі және деректерді сақтау үшін кілтпен байланысты кестелерді қолданады. Олар деректерді құрылымдау және олардың арасындағы қатынастар үшін қатаң ережелер жиынтығын ұсынады. Реляциялық дерекқорлар тұтынушылар, өнімдер және Тапсырыс деректері сияқты құрылымдық деректер үшін жақсы жұмыс істейді.
2. Иерархиялық мәліметтер базасы
Иерархиялық мәліметтер базасы деректерді сақтау үшін ағаш құрылымын пайдаланады, онда әр деңгей бірнеше еншілес түйіндері бар ата-аналық түйін болып табылады. Олар өнімнің құрамы туралы мәліметтер сияқты айқын иерархиясы бар құрылымдалған деректер үшін жақсы жұмыс істейді.
3. Желілік мәліметтер базасы
Желілік мәліметтер базасы-бұл мәліметтер арасындағы күрделі байланыстарды сақтауға мүмкіндік беретін иерархиялық мәліметтер базасының кеңеюі. Олар әр түйіннің бірнеше байланысы болуы мүмкін деректерді көрсету үшін графикалық модельді пайдаланады. Желілік мәліметтер базасы әдетте үлкен көлемдегі және олардың арасындағы күрделі байланыстары бар қосымшаларда қолданылады.
4. Объектіге бағытталған мәліметтер базасы
Нысанға бағытталған мәліметтер базасы деректерді кесте емес, объект форматында сақтайды. Олар деректерді адам үшін табиғи түрде ұсынуға мүмкіндік береді және графика, мультимедиа және т. б. сияқты нысандармен жұмыс істейтін қосымшаларды әзірлеуді жеңілдетеді.
5. NoSQL-мәліметтер базасы
NoSQL дерекқорлары реляциялық деректер моделін пайдаланбайды және құжаттар, графиктер және жұптың кілт мәні сияқты құрылымдалмаған деректерді сақтай алады. Олар қатты құрылымы жоқ деректердің үлкен көлемімен жұмыс істеуге өте ыңғайлы және көбінесе web қосымшаларында, мобильді қосымшаларда және Big Data қосымшаларында қолданылады.
Тұтастай алғанда, дерекқор түрін таңдау сақталатын деректер түріне және жүйенің өнімділігі мен масштабталу талаптарына байланысты. Реляциялық мәліметтер базасы деректердің тұтастығын қатаң бақылау және деректерді біріктіру мен байланыстыруды қажет ететін сұраулармен ыңғайлы жұмыс істеу қажет болған кезде құрылымдық мәліметтер үшін ең қолайлы. Иерархиялық мәліметтер базасы өнімнің құрамы туралы мәліметтер сияқты айқын иерархиялық құрылымы бар деректерді сақтау үшін ең қолайлы. Желілік мәліметтер базасы деректер арасындағы күрделі байланыстар үшін жарамды. Нысанға бағытталған мәліметтер базасы объектілермен және графикамен және медиамен жұмыс істейтін қосымшалармен жұмыс жасау үшін қолайлы. NoSQL дерекқорлары құжаттар, графиктер және жұптың кілт мәні сияқты құрылымдалмаған деректерді сақтау үшін ең қолайлы және Big Data және web қосымшаларында қолданылады.
Сонымен қатар, Дерекқордың өнімділігі мен масштабталуын ескеру қажет. Реляциялық мәліметтер базасы аз көлемді қосымшалар үшін жақсы жұмыс істейді, бірақ деректер көлемі ұлғайған кезде өнімділікке қатысты мәселелер туындауы мүмкін. NoSQL дерекқорлары әдетте жақсырақ масштабталады және үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істейді, бірақ қосымша әзірлеу және теңшеу шығындарын қажет етуі мүмкін.
Мәліметтер базасының түрін таңдау белгілі бір тапсырмаға байланысты, сондықтан белгілі бір тапсырмаға сәйкес келетін мәліметтер базасының түрін таңдау үшін мәліметтер базасының талаптарын талдап, мәліметтер базасының әртүрлі түрлерін салыстыру қажет.
Мәліметтер базасында кесте жолдар мен бағандар жиынтығынан тұратын құрылым болып табылады. Кестенің әр бағанында аты мен деректер түрі болады, ал кестенің әр жолында әр баған үшін мәндер жиынтығы болады. Кестеде ол сипаттайтын тақырып аймағының қажеттіліктеріне байланысты бірнеше бағандар болуы мүмкін.
Өріс-белгілі бір мәнді қамтитын кестедегі деректер элементі. Кестенің әрбір бағаны сандар, мәтін немесе басқа деректер түрлері болуы мүмкін мәндерді қамтитын жеке өріс болып табылады.
Жазу-бұл кестенің әр өрісі үшін мәндер жиынтығы. Әр жазба-бұл кесте сипаттайтын домендегі белгілі бір объектіге немесе субъектіге байланысты мәндер жиынтығы. Әр жазбада әдетте кестедегі жазбаны анықтауға көмектесетін бірегей идентификатор болады.
Байланыс-бұл мәліметтер базасындағы екі кесте арасындағы қатынас. Байланыс әр кестедегі жалпы өріс негізінде екі кесте арасында орнатылады. Байланыстар бір-бірден, бір-көп немесе көп-көп болуы мүмкін. Байланыс түріне байланысты бір кестедегі деректерді басқа кестедегі деректермен байланыстыруға болады, бұл байланысты деректерді оңай алуға және талдауға мүмкіндік береді. Мысалы, "тапсырыстар" кестесін "клиенттердің идентификаторы" өрісі арқылы "клиенттер" кестесімен байланыстыруға болады, бұл тапсырыстарды нақты клиенттермен байланыстыруға мүмкіндік береді.
1.2. Мәліметтер базасын жобалау процесі
Деректер базасын жобалау бағдарламалық жасақтаманы әзірлеудің маңызды бөлігі болып табылады, әсіресе деректердің үлкен көлемімен жұмыс істейтін қосымшалар үшін. Деректер базасын жобалау тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін көптеген кезеңдерді қамтиды.
1. Талаптарды талдау - бұл кезеңде дерекқорға қойылатын барлық талаптар, соның ішінде сақталатын деректер түрлері, сондай-ақ өнімділік талаптары анықталады. Келесі кезеңге өтпес бұрын барлық талаптардың орындалатынына көз жеткізу маңызды.
2. Тұжырымдамалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде негізгі субъектілер мен олардың қатынастарын сипаттайтын мәліметтер моделі жасалады. Модель алдыңғы кезеңде анықталған барлық талаптарды көрсететініне көз жеткізу маңызды.
3. Логикалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде мәліметтер базасының кестелері арасындағы құрылым мен байланыстарды сипаттайтын мәліметтер моделі жасалады. Бұл модельдің логикалық тұрғыдан дұрыс және талаптарға сай екендігіне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
4. Физикалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде кестелердің дискіде қалай сақталатынын және олардың бір-бірімен қалай байланысатынын анықтайтын деректер моделі жасалады. Бұл модельдің физикалық тұрғыдан дұрыс және өнімділік талаптарына сай екендігіне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
5. Мәліметтер базасын құру-бұл кезеңде физикалық модель негізінде нақты мәліметтер базасы құрылады. Бұл дұрыс мәліметтер базасы құрылғанына және барлық кестелер дұрыс орындарда екеніне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
6. Мәліметтер базасын толтыру - осы кезде мәліметтер базасына мәліметтер қосылады. Деректердің дұрыс енгізілгеніне және барлық талаптарға сәйкес келетініне көз жеткізу маңызды.
7. Деректер базасын тестілеу-бұл кезеңде мәліметтер базасының өнімділігі мен сенімділігі тексеріледі. Бұл Дерекқордың дұрыс жұмыс істейтініне және барлық талаптарға сәйкес келетініне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше тәсілдері бар. Мысалы, осындай тәсілдердің бірі-деректерді тарату. Бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректер бірнеше серверлерде сақталатынын білдіреді.
Тағы бір тәсіл-деректерді көшіру. Ол деректерді бірнеше серверлерге көшіруден тұрады, бұл ақауларға төзімділікті қамтамасыз етеді және өнімділікті арттырады.
Деректерді фрагментациялау-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректерді фрагменттерге бөлу. Кэшті пайдалану-деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін жадта ең көп қолданылатын деректерді сақтау. Индекстерді пайдалану-бұл дерекқордағы деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін индекстер құру.
Дерекқорды жобалау тәсілін таңдау оның қолданылатын нақты талаптары мен шарттарына негізделуі керек екенін есте ұстаған жөн. Мысалы, егер дерекқор үлкен файлдарды сақтау үшін пайдаланылса, онда деректерді бөлуді пайдалану ең тиімді тәсіл болуы мүмкін.
Деректер базасын жобалау процесінде қауіпсіздік пен ақпаратқа қол жетімділікті де ескеру қажет. Берілген ережелерге сәйкес дерекқорға қол жеткізу құқығын және оны өзгертуді анықтау қажет.
Тағы бір маңызды кезең-Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау. Бұған дерекқорды сынау, Дерекқордың өнімділігі мен сенімділігін тексеру және деректерді жаңа дерекқорға көшіру маршруттарын әзірлеу кіреді.
Деректер базасы жасалып, іске қосылғаннан кейін деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспарын жасау қажет. Бұған деректерді көшіру жоспарын әзірлеу, тәуекелдерді бағалау және Апатты қалпына келтіру жоспарын әзірлеу кіреді.
Тұтастай алғанда, мәліметтер базасын жобалау-бұл егжей-тегжейге назар аударуды және мұқият жоспарлауды қажет ететін күрделі және көп сатылы процесс. Алайда, егер барлық кезеңдер дұрыс орындалса, онда нәтиже оны қолданудың барлық талаптары мен шарттарына сәйкес келетін тиімді және сенімді мәліметтер базасы болады.
Деректер базасын жобалау процесі бірқатар кезеңдерді қамтиды, олардың әрқайсысы тиімді және сенімді мәліметтер базасын құруда маңызды рөл атқарады. Мәліметтер базасын жобалау процесінің негізгі кезеңдерін қарастырыңыз.
1. Талаптарды талдау
Деректер базасын жобалаудың бірінші кезеңі-мәліметтер базасында қандай деректерді сақтау керектігін, мәліметтер арасындағы қандай байланыстарды және мәліметтер базасы қандай функцияларды орындауы керектігін анықтауға мүмкіндік беретін талаптарды талдау. Бұл кезеңде пайдаланушылардың деректерге қол жеткізу, оларды өңдеу және талдау қажеттіліктері де анықталады.
2. Мәліметтер базасының схемасын құру
Мәліметтер базасына қойылатын талаптарды анықтағаннан кейін логикалық мәліметтер моделі болып табылатын мәліметтер базасының схемасын құру қажет. Мәліметтер базасының схемасы кестелердің, өрістердің және кестелер арасындағы байланыстардың құрылымын анықтайды. Бұл кезеңде кесте атрибуттары мен олардың деректер түрлері де анықталады.
3. Байланыс орнату
Мәліметтер базасының схемасын жасағаннан кейін кестелер арасында байланыс орнату қажет. Байланыстар доменнің талаптарына байланысты бір-Көп, көп-көп немесе бір-бір болуы мүмкін. Байланыстарды орнату әртүрлі кестелердегі деректерді байланыстыруға және деректердің тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
4. Тұтастық ережелерін анықтау
Байланыстар орнатылғаннан кейін мәліметтер базасының тұтастық ережелерін анықтау қажет. Тұтастық ережелері деректердің тұтастығын, олардың бірегейлігі мен дұрыстығын бақылауды қамтамасыз етеді. Мысалы, "идентификатор" өрісінің мәні кестедегі әрбір жазба үшін бірегей болуы керек ережені орнатуға болады.
5. Деректерді сақтау әдісін таңдау
Мәліметтер базасының құрылымы мен тұтастық ережелерін анықтағаннан кейін деректерді сақтау әдісін таңдау керек. Деректерді сақтаудың әртүрлі әдістері бар, мысалы, файлдық жүйелер, реляциялық мәліметтер базасы, NoSQL мәліметтер базасы және т.б. деректерді сақтау әдісін таңдау мәліметтер базасының талаптарына, оның өнімділігіне, масштабталуына және басқа факторларға байланысты.
6. Қосымшаны әзірлеу
Деректер базасын жасағаннан кейін мәліметтер базасын пайдаланатын қосымшаны әзірлеу қажет. Қолданба дерекқорға қол жеткізуді, деректерді өңдеуді, деректерді талдауды және басқа мүмкіндіктерді пайдаланушылардың және доменнің талаптарына сәйкес қамтамасыз етуі керек. Қосымшаны әзірлеу кезінде мәліметтер базасында қолданылатын мәліметтер тұтастығы ережелері мен деректерді сақтау әдістерін ескеру қажет.
7. Деректер базасын тестілеу
Деректер базасы мен қосымшаны жасағаннан кейін оның жұмыс қабілеттілігі мен талаптарға сәйкестігін тексеру үшін мәліметтер базасын тексеру қажет. Тестілеу сұраулардың дұрыс жұмыс істеуін, кестелер арасындағы байланыстарды және деректердің тұтастығы ережелерін тексеруді қамтуы керек.
8. Деректер базасының өнімділігін оңтайландыру
Тестілеуден кейін деректерге жылдам қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін дерекқордың өнімділігін оңтайландыру қажет. Өнімділікті оңтайландыру кестені индекстеуді жақсартуды, сұраныстарды оңтайландыруды, қатты дискілердің сыйымдылығын арттыруды және басқа шараларды қамтуы мүмкін.
9. Дерекқордың сақтық көшірмесін жасау және қалпына келтіру
Дерекқорды жобалаудың соңғы кезеңі-дерекқордың сақтық көшірмесін жасау және қалпына келтіру жүйесін жасау. Сақтық көшірме жүйесі Дерекқордың көшірмелерін сақтауға және ақаулар немесе қателер болған жағдайда оларды қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Сақтық көшірмені жүйелі түрде жасау және қалпына келтіру жүйесінің жұмысын тексеру маңызды.
Деректер базасын жобалау процесінің әр кезеңі тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін маңызды. Пайдаланушылардың және доменнің талаптарын ескеру, Дерекқордың өнімділігін оңтайландыру және үнемі тестілеу мен сақтық көшірме жасау қажет.
Тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін қолданылатын мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше әдістері бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. ER-модельдеу
ER-модельдеу (Entity-Relationship modeling) - субъектілер мен олардың өзара байланыстары негізінде логикалық деректер моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. ER-модельдеу деректердің графикалық көрінісі болып табылады және кестелердің құрылымын, өрістерін және олардың арасындағы байланыстарды анықтау үшін қолданылады.
2. UML модельдеу
UML модельдеу (Unified Modeling Language modeling) - бұл доменнің жалпы моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. UML модельдеуді кестелердің, өрістердің және олардың арасындағы байланыстардың құрылымын қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
3. Агрегаттық модельдеу
Агрегаттық модельдеу-бұл домендегі объектілер арасындағы байланыстарды сипаттайтын мәліметтер моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. Бұл әдіс байланысты объектілер жиынтығы болып табылатын "агрегат" ұғымын қолданады. Жиынтық модельдеуді кестелерді, өрістерді және олардың арасындағы байланыстарды қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
4. ORM модельдеу
ORM модельдеу (object - Relational Mapping modeling)-бұл объектіге бағытталған бағдарламалық жасақтама мен реляциялық мәліметтер базасы арасында байланыс жасау үшін қолданылатын модельдеу әдісі. ORM модельдеуді объектілерді, өрістерді және олардың арасындағы байланыстарды қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
Бұл әдістердің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, ER модельдеу және UML модельдеу кестелер арасында көптеген байланыстарды қамтитын деректер модельдерін жасау үшін жақсы жұмыс істейді. Жиынтық модельдеу объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттайтын мәліметтер модельдерін құру үшін пайдалы болуы мүмкін. ORM модельдеу объектіге бағытталған бағдарламалық жасақтама мен реляциялық мәліметтер базасы арасындағы байланыс үшін жақсы жұмыс істейді.
Тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін қолдануға болатын мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше әдістемесі бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. Data Vault
Data Vault әдістемесі деректерді үш негізгі қабатқа бөлетін дерекқорды жобалау әдістемесі болып табылады: деректерді сақтау қабаты, көпір кестесі қабаты және деректер көзі қабаты. Data Vault үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеуге арналған және жоғары икемділік пен масштабтауды қамтамасыз етеді.
2. Kimball
Kimball әдістемесі-деректерді екі негізгі қабатқа бөлетін мәліметтер базасын жобалау әдістемесі: деректерді сақтау қабаты және есеп беру қабаты. Kimball есептермен жұмыс істеуге және деректерді аналитикалық өңдеуге арналған және наурыз-наурыз айларын жасау үшін қолданылады.
3. Inmon
Inmon әдістемесі деректердің тұтастығын қамтамасыз етуге көп көңіл бөлетін дерекқорды жобалау әдістемесі болып табылады. Inmon деректерді бірнеше қабатқа бөледі: операциялық жүйелер қабаты, басқару қабаты, деректерді сақтау қабаты және есеп беру қабаты. Inmon әдістемесі кәсіпорын дерекқорларын құру үшін қолданылады және жоғары сенімділік пен деректерді қорғауды қамтамасыз етеді.
Бұл әдістемелердің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, Data Vault әдістемесі үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеу үшін жақсы жұмыс істейді және жоғары икемділік пен масштабталуды қамтамасыз етеді. Kimball әдістемесі наурыз-наурыз айларын құруға өте қолайлы және есептермен жұмыс істеу кезінде жоғары өнімділікті қамтамасыз етеді. Inmon әдістемесі кәсіпорын дерекқорларын құру үшін жақсы жұмыс істейді және жоғары сенімділік пен деректерді қорғауды қамтамасыз етеді.
1.3. Деректер модельдері
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін дерекқорды жобалау кезінде деректер түрі, өнімділік талаптары, Қауіпсіздік және ақпараттың қолжетімділігі сияқты көптеген факторларды ескеру қажет. Осыған байланысты нақты талаптарға байланысты пайдалануға болатын үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше тәсілдері бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
- Деректерді тарату-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін бірнеше серверлерде сақталатын тәсіл. Бұл тәсіл Дерекқордың өнімділігі мен ауқымдылығын арттыруға, сондай-ақ оның ақауларға төзімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
- Деректерді көшіру-бұл ақауларға төзімділік пен өнімділікті арттыру үшін деректерді бірнеше серверлерге көшіретін тәсіл. Бұл тәсіл деректердің қол жетімділігін арттыруға және оларды жүктеу уақытын азайтуға мүмкіндік береді.
- Деректерді фрагментациялау-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректерді фрагменттерге бөлетін тәсіл. Бұл тәсіл сервер ресурстарын тиімді пайдалануға және дерекқордың өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
- Кэшті пайдалану-бұл деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін жадта ең көп қолданылатын деректер сақталатын тәсіл. Бұл тәсіл деректерді оқу және жазу процестерін айтарлықтай жылдамдатуы мүмкін.
- Индекстерді пайдалану-бұл дерекқордағы деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін индекстер жасалатын тәсіл. Бұл тәсіл қажетті деректерді жылдам табуға және дерекқор сұрауларының орындалу уақытын азайтуға мүмкіндік береді.
Деректер базасын тиімді жобалау үшін мәліметтер базасына қойылатын талаптарға талдау жүргізіп, оның құрылымын әзірлеу қажет. Дерекқорға қойылатын талаптарды талдау сақталатын деректер түрін және өнімділік талаптарын анықтауды қамтиды. Дерекқор құрылымын әзірлеу негізгі нысандарды және олардың қатынастарын, дерекқор кестелері арасындағы құрылым мен байланыстарды сипаттайтын және кестелердің дискіде қалай сақталатынын және олардың бір-бірімен қалай байланысатынын анықтайтын деректер моделін құруды қамтиды. Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау дерекқорды тексеруді, Дерекқордың өнімділігі мен сенімділігін тексеруді және деректерді жаңа дерекқорға көшіру маршруттарын әзірлеуді қамтиды. Деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспары деректерді көшіру жоспарын әзірлеуді, тәуекелдерді бағалауды және Апатты қалпына келтіру жоспарын әзірлеуді қамтиды.
Сонымен, үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалау-бұл мәліметтер базасына қойылатын талаптарды терең түсінуді және қажетті нәтижелерге қол жеткізу үшін әртүрлі тәсілдер мен әдістерді қолдануды қажет ететін күрделі және жауапты процесс.
Деректер модельдерінің бірнеше негізгі түрлері бар, олар деректерді және олардың байланыстарын сипаттау үшін қолданылады. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. Деректердің иерархиялық моделі
Деректердің иерархиялық моделі-бұл әр деректер элементінде тек бір ата-ана болатын және бірнеше еншілес элементтері болуы мүмкін ағаш тәрізді құрылым. Бұл деректер моделі 1960 жылдары жасалған және негізгі кадрларда және басқа компьютерлік жүйелерде деректерді ұйымдастыру үшін кеңінен қолданылған.
2. Желілік деректер моделі
Желілік деректер моделі иерархиялық деректер моделінің дамуы болып табылады және әрбір деректер элементінің бірнеше ата-анасы болуына мүмкіндік береді. Бұл деректер моделі деректерді икемді ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бірақ бағдарламалық жасақтамада деректерді өңдеуді қажет етеді.
3. Деректердің реляциялық моделі
Реляциялық деректер моделі-қазіргі заманғы дерекқорды басқару жүйелерінде қолданылатын ең көп таралған Деректер моделі. Бұл деректер моделі деректерді жолдар мен бағандардан тұратын кестелер тұрғысынан сипаттайды. Реляциялық деректер моделі деректерді оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді және жақсы өнімділікті қамтамасыз етеді.
4. Объектіге бағытталған Деректер моделі
Объектіге бағытталған Деректер моделі-бұл деректерді объектілер мен олардың өзара байланысы тұрғысынан сипаттайтын мәліметтер моделі. Бұл деректер моделі объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде қолданылады және деректерді күрделі құрылымдарға ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
5. Графикалық Деректер моделі
Графикалық Деректер моделі-бұл түйіндердің (шыңдардың) және олардың арасындағы байланыстардың жиынтығы. Бұл деректер моделі объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттау қажет қосымшаларда қолданылады.
Деректер модельдерінің осы түрлерінің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, реляциялық деректер моделі құрылымдық деректерді ұйымдастыру және өңдеу үшін жақсы жұмыс істейді, ал графикалық Деректер моделі объектілер арасындағы күрделі байланыстарды ұйымдастыру үшін пайдалы болуы мүмкін.
1. Деректердің иерархиялық моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер бір тамыр элементі бар ағаш тәрізді құрылым түрінде ұйымдастырылады.
- Әрбір деректер элементінде тек бір ата-ана болады.
-Көптеген қарым-қатынастарды сипаттауға мүмкіндік бермейді.
Қолдану салалары:
- Кейбір ескі деректерді басқару жүйелерінде, соның ішінде негізгі жүйелерде қолданыладыфреймдер және кейбір ескі мәліметтер базасы.
1. Желілік деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер элементтер желісі түрінде ұйымдастырылады, олардың әрқайсысында бірнеше ата-ана болуы мүмкін.
- Деректер элементтері деректерді қамтуы мүмкін байланыстар арқылы бір-бірімен байланысады.
- Көптеген қатынастарды сипаттауға мүмкіндік береді.
Қолдану салалары:
- Кейбір ескі деректерді басқару жүйелерінде, соның ішінде негізгі жүйелерде қолданыладыфреймдер және кейбір ескі мәліметтер базасы.
1. Деректердің реляциялық моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер кестелерге ұйымдастырылады, олардың әрқайсысында жазбалар жиынтығы бар.
- Әрбір жазба өріс мәндерінің бірегей жиынтығы болып табылады.
- Кестелер арасындағы қатынастарды кілттермен сипаттайды.
Қолдану салалары:
- Қазіргі заманғы мәліметтер базасын басқару жүйелерінде қолданылады.
- Құрылымдық деректерді сақтау және өңдеу үшін жақсы.
1. Объектіге бағытталған Деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер объектілерге ұйымдастырылады, олардың әрқайсысының өзіндік қасиеттері мен әдістері бар.
- Нысандарда күрделі деректер құрылымдарын құруға мүмкіндік беретін басқа нысандар болуы мүмкін.
-Мұрагерлікті, полиморфизмді және объектіге бағытталған бағдарламалаудың басқа ұғымдарын сипаттай алады.
Қолдану салалары:
-Java, Python, C,, C#сияқты объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде қолданылады.
- Күрделі объектілерді және олардың өзара байланыстарын сақтау және өңдеу үшін жақсы.
1. Графикалық Деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер түйіндер (шыңдар) және олардың арасындағы байланыстар түрінде ұйымдастырылады.
- Түйіндер мен байланыстардың өзіндік атрибуттары және өзіндік атрибуттары болуы мүмкін
- Графикалық Деректер моделі әлеуметтік желілер немесе көлік маршруттары сияқты объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттауға мүмкіндік береді.
- Семантикалық желілерді, білім графиктерін және объектілер арасындағы байланыс маңызды болатын басқа қосымшаларды сипаттау үшін қолдануға болады.
Қолдану салалары:
- Объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттау қажет әртүрлі қосымшаларда қолданылады.
- Биологияда, әлеуметтануда, географияда және басқа ғылымдарда желілер мен объектілер арасындағы байланыстарды талдау үшін жиі қолданылады.
Деректер модельдерінің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және сәйкес модельді таңдау доменнің нақты талаптарына байланысты. Дерекқорды жобалау үшін ең қолайлы деректер үлгісін таңдауға көмектесетін кейбір факторларды қарастырыңыз.
1. Деректердің құрылымдалуы
Егер деректер Құрылымдық кесте немесе кестелер жиынтығы болса, реляциялық деректер моделі ең жақсы таңдау болып табылады. Бұл деректерді кесте түрінде оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді, олардың әрқайсысында жазбалар жиынтығы бар.
2. Деректердің құрылымдалмауы
Егер деректер нақты құрылымға ие болмаса, мысалы, Олар мәтіндік құжаттар немесе мультимедиялық файлдар болса, объектіге бағытталған Деректер моделі қолайлы болуы мүмкін. Бұл суреттер, дыбыстық файлдар және құжаттар сияқты құрылымдалмаған деректерді оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді.
3. Деректер арасындағы күрделі байланыстар
Егер деректер объектілер арасында күрделі байланыстарға ие болса, мысалы, олар әлеуметтік желілер немесе көлік маршруттары болса, графикалық Деректер моделі ең қолайлы болуы мүмкін. Бұл достар, жазылымдар және маршруттар сияқты нысандар арасындағы байланыстарды сипаттауды жеңілдетеді.
4. Икемділік және кеңею
Егер дерекқор икемді және кеңейтілетін болса, Data Vault ең қолайлы деректер үлгісі болуы мүмкін. Ол деректерді үш негізгі қабатқа бөледі, бұл жаңа деректерді қосуды және дерекқор құрылымын өзгертуді жеңілдетеді.
Ең қолайлы деректер моделін таңдау нақты домен мен жобаға байланысты екенін түсіну маңызды. Сонымен қатар, өнімділік талаптары, Дерекқордың күрделілігі, дерекқорды іске асыру және техникалық қызмет көрсету құны сияқты факторларды ескеру қажет. Осы факторлардың барлығы деректер моделін таңдауға әсер етуі мүмкін және дерекқорды жобалау кезінде ескерілуі керек.
1.4. Деректер базасының шектеулері
Деректер базасының шектеулері мәліметтер базасын жобалау мен дамытудың маңызды аспектісі болып табылады. Олар дерекқорда сақталған деректердің дұрыстығы мен тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Дерекқордың тиімді жұмыс істеуі үшін мәліметтер базасына қосуға, өзгертуге немесе жоюға болатын ережелер мен шектеулерді белгілеу қажет.
Шектеулердің бір түрі-бірегейлікті шектеу. Ол белгілі бір өрістегі белгілі бір мәннің бірегей болуын талап етеді. Мысалы, банктік шоттың мәліметтер базасында әр шотта басқа шотта қайталанбайтын ерекше нөмір болуы керек. Бұл деректердің қайталануын болдырмайды және деректердің дұрыстығы мен тұтастығын қамтамасыз етеді.
Шектеулердің тағы бір түрі - тұтастықты шектеу. Ол дерекқордағы мәндердің бір-бірімен байланысты болуын талап етеді. Мысалы, интернет-дүкеннің Тапсырыс дерекқорында тауарлардың дұрыс жеткізілуін қамтамасыз ету үшін әр тапсырыс белгілі бір Пайдаланушымен байланысты болуы керек. Бұл қателерді болдырмайды және деректердің дұрыстығын қамтамасыз етеді.
Шектеулердің үшінші түрі-тексеруді шектеу. Ол дерекқордағы мәндердің белгілі бір шарттарға сәйкес келуін талап етеді. Мысалы, авиакомпанияның мәліметтер базасында рейстің ұшу және ұшу уақыты дұрыс болуы керек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс Х беттен, Х бөлімнен тұрады. Зерттеу жұмысында Х сурет, Х кесте, Х сызба бар. Программа Х бағдарламалау және Х тілдерінде жүзеге асырылды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік беретін мәліметтер базасының жобасын жасау. Осы мақсатқа жету үшін талаптарға талдау жүргізу, жүйенің негізгі функционалды және функционалды емес сипаттамаларын бөліп көрсету және оны жүзеге асыру үшін қажетті ресурстарды анықтау қажет. Сонымен қатар, мәліметтер базасын құру және пайдалану кезінде туындауы мүмкін қауіптер мен мәселелерді ескеру қажет. Жүйенің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін мәліметтер базасын бақылау мен басқарудың тиісті құралдары мен әдістерін әзірлеу қажет.
Осы мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер қойылды және шешілді:
Мәліметтер базасын жобалаудың теориялық аспектілерін зерттеу
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін қолданылатын қолданыстағы мәліметтер базасын талдау
Мәліметтер базасының құрылымын әзірлеу
Жүйенің өнімділігі мен сенімділігін бағалау
Деректер базасының жұмысына тестілеу жүргізу
Жұмыстың өзектілігі қазіргі әлемде өндірілетін мәліметтер санының күн сайын артып келе жатқандығына байланысты. Бұл көбірек ақпаратты тиімді сақтауға, өңдеуге және талдауға мүмкіндік беретін мәліметтер базасын құру қажеттілігін тудырады. Деректердің үлкен көлемі бизнестен медицинаға, ғылымнан саясатқа дейінгі көптеген қызмет салаларының ажырамас бөлігі болып табылады. Осыны ескере отырып, ақпаратқа жылдам және дәл қол жеткізуді және оны әрі қарай өңдеуді қамтамасыз ету үшін тиімді мәліметтер базасын құру маңызды бола түсуде.
Зерттеу объектісі - мәліметтер базасын жобалау процесі. Бұл процесте өнімділік талаптары, деректер көзінің қолжетімділігі мен сенімділігі, сондай-ақ деректердің қауіпсіздігі мен құпиялылығына қойылатын талаптар сияқты көптеген факторларды ескеру қажет. Сонымен қатар, әртүрлі сақтау түрлерін пайдалану, сұраныстарды оңтайландыру және т. б. сияқты үлкен көлемдегі деректерді сақтау ерекшеліктерін ескеру қажет.
Зерттеу пәні - үлкен көлемдегі деректерді сақтау және өңдеу ерекшеліктері болып табылады. Бұл деректерді сақтау мен өңдеудің оңтайлы әдістерін таңдауға, индекстерді басқаруға, сұраныстарды оңтайландыруға және т. б. байланысты мәселелерді қамтиды.
Жұмыстың құрылымы. Диплoмдық жұмысты oрындау кезіндегі белгіленген мақсаттар мен міндеттерге сәйкес келеді. Oл жoба мазмұнымен анықталады және кіріспеден, үш бөлімнен, қoрытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер мен қoсымшалар тізімінен тұрады.
Реферат
Дипломная работа состоит из х страниц, х частей. В исследовательской работе Х рисунок, Х таблица, Х рисунок. Программа реализована на языках х и Х программирования.
Цель дипломной работы: разработка проекта базы данных, позволяющего эффективно хранить и обрабатывать большие объемы данных. Для достижения этой цели необходимо провести анализ требований, выделить основные функциональные и нефункциональные характеристики системы и определить ресурсы, необходимые для ее реализации. Кроме того, необходимо учитывать риски и проблемы, которые могут возникнуть при создании и использовании базы данных. Для обеспечения эффективной работы системы необходимо разработать соответствующие инструменты и методы контроля и управления базами данных.
Для достижения этой цели в работе были поставлены и решены следующие задачи:
- Изучение теоретических аспектов проектирования баз данных
- Анализ существующих баз данных, используемых для хранения больших объемов данных
- Разработка структуры базы данных
- Оценка производительности и надежности системы
- Проведение тестирования работы базы данных
Актуальность работы обусловлена тем, что количество производимых данных в современном мире растет с каждым днем. Это создает необходимость в создании базы данных, которая позволяет эффективно хранить, обрабатывать и анализировать больше информации. Большой объем данных является неотъемлемой частью многих сфер деятельности, от бизнеса до медицины, от науки до политики. Имея это в виду, создание эффективной базы данных становится все более важным для обеспечения быстрого и точного доступа к информации и ее дальнейшей обработки.
Объектом исследования является процесс проектирования базы данных. В этом процессе необходимо учитывать множество факторов, таких как требования к производительности, доступность и надежность источника данных, а также требования к безопасности и конфиденциальности данных. Кроме того, необходимо учитывать особенности хранения больших объемов данных, такие как использование различных типов хранилищ, оптимизация запросов и т. д.
Предметом исследования являются особенности хранения и обработки больших объемов данных. Это включает в себя проблемы, связанные с выбором оптимальных методов хранения и обработки данных, управлением индексами, оптимизацией запросов и т. д.
Структура работы. Соответствует установленным целям и задачам при выполнении дипломной работы. Он определяется содержанием проекта и состоит из введения, трех разделов, заключения, списка использованной литературы и приложений.
Abstract
The thesis consists of X pages, x sections. In the research work there are X figures, X tables, X drawings. The program was implemented in the X programming and X languages.
The purpose of the thesis: to develop a database project that allows you to efficiently store and process large amounts of data. To achieve this goal, it is necessary to conduct an analysis of the requirements, highlight the main functional and non-functional characteristics of the system and determine the resources necessary for its implementation. In addition, it is necessary to take into account the risks and problems that may arise when creating and using the database. To ensure the effective functioning of the system, it is necessary to develop appropriate tools and methods for monitoring and managing databases.
To achieve this goal, the following tasks were set and solved in the work:
- Study of theoretical aspects of database design
- Analysis of existing databases used to store large amounts of data
- Development of database structure
- Assessment of the performance and reliability of the system
- Conducting testing of the database operation
The relevance of the work is due to the fact that in the modern world the number of data produced is increasing every day. This creates the need to create databases that allow more information to be stored, processed and analyzed more efficiently. A huge amount of data is an integral part of many areas of activity, from business to medicine, from science to politics. With this in mind, it is becoming increasingly important to create an effective database to ensure fast and accurate access to information and its further processing.
The object of research is the database design process. In this process, many factors must be taken into account, such as performance requirements, the availability and reliability of the data source, as well as data security and privacy requirements. In addition, it is necessary to take into account the features of storing large amounts of data, such as the use of various types of storage, optimization of requests, etc.
The subject of the study is the features of storage and processing of large amounts of data. This includes issues related to the choice of optimal data storage and processing methods, index management, query optimization, etc.
Structure of the work. Corresponds to the established goals and objectives in the implementation of the thesis. It is determined by the content of the project and consists of an introduction, three sections, a conclusion, A list of references and applications.
Мазмұны
Кіріспе 3
1 ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 4
1.1. Ұғымдар мен анықтамалар 4
1.2. Мәліметтер базасын жобалау процесі 7
1.3. Деректер модельдері 11
1.4. Деректер базасының шектеулері 15
1.5. Деректер базасын қалыпқа келтіру әдістері 19
1.6. Үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалау тәсілдері 23
2 ТАРАУ. ҮЛКЕН КӨЛЕМДЕГІ ДЕРЕКТЕРДІ САҚТАУҒА АРНАЛҒАН МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУ 25
2.1. Мәліметтер базасына қойылатын талаптарды талдау 25
2.2. Мәліметтер базасының құрылымын әзірлеу 29
2.3. Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау 33
2.4. Деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспары 37
Қорытынды 43
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 44
Қосымша 45
Кіріспе
Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты-үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға және өңдеуге мүмкіндік беретін мәліметтер базасының жобасын жасау.
Тақырыптың өзектілігі бүгінгі таңда деректердің үлкен көлемі бизнестен медицинаға дейінгі көптеген қызмет салаларының ажырамас бөлігі болып табылатындығына байланысты. Осыған байланысты үлкен көлемдегі деректерді тиімді сақтауға, өңдеуге және талдауға мүмкіндік беретін мәліметтер базасын құру қажеттілігі туындайды.
Жұмыс гипотезасы-үлкен көлемдегі деректердің ерекшеліктерін ескере отырып, мәліметтер базасын жобалау жүйенің жұмысын жақсартады және серверлерге жүктемені азайтады.
Бұл жұмыста үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалаудың теориялық және практикалық аспектілері қарастырылады. Ол үшін деректердің үлкен көлемін сақтау үшін пайдаланылатын қолданыстағы дерекқорлар талданады, Дерекқордың құрылымы әзірленеді, жүйенің өнімділігі мен тиімділігі бағаланады, сондай-ақ Дерекқордың жұмысына тестілеу жүргізіледі.
Үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеу кезінде өнімділікті жақсартуға және сервер жүктемесін азайтуға мүмкіндік беретін әдістерді зерттеуге ерекше назар аударылады. Бұл жұмыстың нәтижелері кез-келген пәндік сала үшін мәліметтер базасын жобалау кезінде қолданыла алады.
Деректер базасын жобалау үшін тақырыптық аймақтың ерекшеліктерін, сондай-ақ ақпаратты сақтау және өңдеу жүйесіне қойылатын талаптарды ескеру қажет. Дерекқорды жобалау деректер құрылымын әзірлеуді, кестелер арасында байланыс орнатуды, тұтастық ережелері мен шектеулерді анықтауды, деректерді сақтау әдістерін таңдауды, басқару элементтерін таңдауды және деректерге қол жеткізуді қамтиды.
Мәліметтер базасының жалпы түрлеріне реляциялық, иерархиялық, желілік, объектіге бағытталған және NoSQL мәліметтер базасы жатады. Реляциялық мәліметтер базасы-деректерді ұйымдастыру үшін кілтпен байланысқан кестелерді қолданатын мәліметтер базасының ең көп таралған түрі.
Бұл жұмыстың нәтижелерін үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалау үшін пайдалануға болады. Берілген жұмыс шеңберінде әзірленген мәліметтер базасының жобасы әртүрлі пәндік салаларда мәліметтер базасын құру үшін негіз ретінде пайдаланылуы мүмкін.
1 ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР БАЗАСЫН ЖОБАЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1. Ұғымдар мен анықтамалар
Деректер базасы (ДБ) - бұл орталықтандырылған қоймада сақталған және бағдарламалық жасақтама арқылы осы деректерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін деректердің ұйымдастырылған жиынтығы. Деректер базасында клиенттер, өнімдер, тапсырыстар, төлемдер және т. б. туралы ақпарат сияқты пәндік саланың кез келген аспектісі туралы ақпарат болуы мүмкін.
Ақпараттық жүйедегі мәліметтер базасының рөлі-олар ақпаратқа қол жеткізуді қамтамасыз етеді және оны сақтау мен өңдеуді басқарады. Дерекқорлар бизнес, ғылым, мемлекеттік басқару және т. б. сияқты әртүрлі салаларда қолданылады. олар Тарихи деректер, анықтамалық ақпарат, қаржылық деректер, ғылыми деректер және т. б. сияқты пайдаланушыларға қолжетімді болуы керек кез келген ақпаратты сақтау және өңдеу үшін пайдаланылуы мүмкін.
Мәліметтер базасының негізгі артықшылықтары:
- Деректерді басқаруды және олардың тұтастығын жеңілдететін деректерді орталықтандырылған сақтау;
- Ақпаратты тиімді өңдеуге мүмкіндік беретін деректерге жылдам қол жеткізу;
- Ақпараттық жүйенің функционалдығын жақсартуға және кеңейтуге мүмкіндік беретін деректерді жаңарту және өзгерту мүмкіндігі;
- Деректерді рұқсатсыз кіруден қорғау және қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
- Ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету үшін деректерді қол жеткізу деңгейлері бойынша бөлу.
Деректер базасын жобалау кезінде тақырыптық аймақтың ерекшеліктерін, сондай-ақ ақпаратты сақтау және өңдеу жүйесіне қойылатын талаптарды ескеру қажет. Дерекқорды жобалау деректер құрылымын әзірлеуді, кестелер арасында байланыс орнатуды, тұтастық ережелері мен шектеулерді анықтауды, деректерді сақтау әдістерін таңдауды, басқару элементтерін таңдауды және деректерге қол жеткізуді қамтиды.
Мәліметтер базасының жалпы түрлеріне реляциялық, иерархиялық, желілік, объектіге бағытталған және NoSQL мәліметтер базасы жатады. Реляциялық мәліметтер базасы-деректерді ұйымдастыру үшін кілтпен байланысқан кестелерді қолданатын мәліметтер базасының ең көп таралған түрі. NoSQL дерекқорларында деректер құрылымдалмаған түрде сақталады, бұл үлкен көлемдегі деректерді жылдам және тиімді сақтауға мүмкіндік береді.
- Деректер базасы (ДБ) - ақпаратқа тиімді қол жеткізуді және оны берілген ережелерге сәйкес өзгертуді қамтамасыз ететін ұйымдасқан және құрылымдалған деректер қоймасы. Мәліметтер базасының әр түрінің өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар, ал мәліметтер базасының түрін таңдау нақты қажеттіліктер мен талаптарға байланысты.
- ДҚБЖ (дерекқорды басқару жүйесі) - жазбаларды құруды, өзгертуді және жоюды, сондай-ақ деректерге сұраныстарды орындауды қоса алғанда, дерекқордағы деректерді басқаруды қамтамасыз ететін бағдарламалық құрал. Әр түрлі ДҚБЖ бар, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен мүмкіндіктері бар. Ең танымал ДҚБЖ-ға Oracle, MySQL, Microsoft SQL Server және PostgreSQL кіреді.
- Мәліметтер базасының схемасы-кестелерді, өрістерді және олардың арасындағы қатынастарды қоса алғанда, мәліметтер базасының құрылымын сипаттау. Дерекқор схемасы дерекқорды жобалаудың маңызды элементі болып табылады, өйткені ол деректердің дерекқорда қалай сақталатынын және ұйымдастырылатынын анықтайды. Жақсы жасалған дерекқор схемасы деректерге тиімді қол жеткізуге және оларды ыңғайлы пайдалануға мүмкіндік береді.
- Кесте-жолдар мен бағандардан тұратын құрылымдық мәліметтер жиынтығы. Кестенің әр жолы жеке жазбаны, ал әр баған жазба атрибутын білдіреді. Кестелерді бір-бірімен қатынастар арқылы байланыстыруға болады, бұл мәліметтер базасының неғұрлым күрделі құрылымын және деректерге тиімдірек қол жеткізуге мүмкіндік береді.
- Сұрау-мәліметтер базасынан деректерді алу үшін қолданылатын команда. Сұраулар қарапайым, бір кестеден тұратын немесе бірнеше кестеден тұратын күрделі болуы мүмкін. Сұраулар сонымен қатар деректерді өңдеуге арналған есептеулер мен агрегаттық функцияларды қамтуы мүмкін.
- Пішін-кестеге деректерді енгізу немесе деректерді пайдаланушыға ыңғайлы түрде қарау үшін қолданылатын нысан. Пішіндер пайдаланушыға дерекқорға деректерді енгізуге және бар жазбаларды өңдеуге мүмкіндік береді. Пішіндерде пайдаланушыға ыңғайлы болу үшін түймелер, ашылмалы тізімдер және мәтін ұялары сияқты әртүрлі басқару элементтері болуы мүмкін.
Мәліметтер базасының бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен артықшылықтары бар. Мәліметтер базасының ең көп таралған түрлерін және олардың айырмашылықтарын қарастырыңыз.
1. Реляциялық мәліметтер базасы
Реляциялық мәліметтер базасы-бұл мәліметтер базасының ең көп таралған түрі және деректерді сақтау үшін кілтпен байланысты кестелерді қолданады. Олар деректерді құрылымдау және олардың арасындағы қатынастар үшін қатаң ережелер жиынтығын ұсынады. Реляциялық дерекқорлар тұтынушылар, өнімдер және Тапсырыс деректері сияқты құрылымдық деректер үшін жақсы жұмыс істейді.
2. Иерархиялық мәліметтер базасы
Иерархиялық мәліметтер базасы деректерді сақтау үшін ағаш құрылымын пайдаланады, онда әр деңгей бірнеше еншілес түйіндері бар ата-аналық түйін болып табылады. Олар өнімнің құрамы туралы мәліметтер сияқты айқын иерархиясы бар құрылымдалған деректер үшін жақсы жұмыс істейді.
3. Желілік мәліметтер базасы
Желілік мәліметтер базасы-бұл мәліметтер арасындағы күрделі байланыстарды сақтауға мүмкіндік беретін иерархиялық мәліметтер базасының кеңеюі. Олар әр түйіннің бірнеше байланысы болуы мүмкін деректерді көрсету үшін графикалық модельді пайдаланады. Желілік мәліметтер базасы әдетте үлкен көлемдегі және олардың арасындағы күрделі байланыстары бар қосымшаларда қолданылады.
4. Объектіге бағытталған мәліметтер базасы
Нысанға бағытталған мәліметтер базасы деректерді кесте емес, объект форматында сақтайды. Олар деректерді адам үшін табиғи түрде ұсынуға мүмкіндік береді және графика, мультимедиа және т. б. сияқты нысандармен жұмыс істейтін қосымшаларды әзірлеуді жеңілдетеді.
5. NoSQL-мәліметтер базасы
NoSQL дерекқорлары реляциялық деректер моделін пайдаланбайды және құжаттар, графиктер және жұптың кілт мәні сияқты құрылымдалмаған деректерді сақтай алады. Олар қатты құрылымы жоқ деректердің үлкен көлемімен жұмыс істеуге өте ыңғайлы және көбінесе web қосымшаларында, мобильді қосымшаларда және Big Data қосымшаларында қолданылады.
Тұтастай алғанда, дерекқор түрін таңдау сақталатын деректер түріне және жүйенің өнімділігі мен масштабталу талаптарына байланысты. Реляциялық мәліметтер базасы деректердің тұтастығын қатаң бақылау және деректерді біріктіру мен байланыстыруды қажет ететін сұраулармен ыңғайлы жұмыс істеу қажет болған кезде құрылымдық мәліметтер үшін ең қолайлы. Иерархиялық мәліметтер базасы өнімнің құрамы туралы мәліметтер сияқты айқын иерархиялық құрылымы бар деректерді сақтау үшін ең қолайлы. Желілік мәліметтер базасы деректер арасындағы күрделі байланыстар үшін жарамды. Нысанға бағытталған мәліметтер базасы объектілермен және графикамен және медиамен жұмыс істейтін қосымшалармен жұмыс жасау үшін қолайлы. NoSQL дерекқорлары құжаттар, графиктер және жұптың кілт мәні сияқты құрылымдалмаған деректерді сақтау үшін ең қолайлы және Big Data және web қосымшаларында қолданылады.
Сонымен қатар, Дерекқордың өнімділігі мен масштабталуын ескеру қажет. Реляциялық мәліметтер базасы аз көлемді қосымшалар үшін жақсы жұмыс істейді, бірақ деректер көлемі ұлғайған кезде өнімділікке қатысты мәселелер туындауы мүмкін. NoSQL дерекқорлары әдетте жақсырақ масштабталады және үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істейді, бірақ қосымша әзірлеу және теңшеу шығындарын қажет етуі мүмкін.
Мәліметтер базасының түрін таңдау белгілі бір тапсырмаға байланысты, сондықтан белгілі бір тапсырмаға сәйкес келетін мәліметтер базасының түрін таңдау үшін мәліметтер базасының талаптарын талдап, мәліметтер базасының әртүрлі түрлерін салыстыру қажет.
Мәліметтер базасында кесте жолдар мен бағандар жиынтығынан тұратын құрылым болып табылады. Кестенің әр бағанында аты мен деректер түрі болады, ал кестенің әр жолында әр баған үшін мәндер жиынтығы болады. Кестеде ол сипаттайтын тақырып аймағының қажеттіліктеріне байланысты бірнеше бағандар болуы мүмкін.
Өріс-белгілі бір мәнді қамтитын кестедегі деректер элементі. Кестенің әрбір бағаны сандар, мәтін немесе басқа деректер түрлері болуы мүмкін мәндерді қамтитын жеке өріс болып табылады.
Жазу-бұл кестенің әр өрісі үшін мәндер жиынтығы. Әр жазба-бұл кесте сипаттайтын домендегі белгілі бір объектіге немесе субъектіге байланысты мәндер жиынтығы. Әр жазбада әдетте кестедегі жазбаны анықтауға көмектесетін бірегей идентификатор болады.
Байланыс-бұл мәліметтер базасындағы екі кесте арасындағы қатынас. Байланыс әр кестедегі жалпы өріс негізінде екі кесте арасында орнатылады. Байланыстар бір-бірден, бір-көп немесе көп-көп болуы мүмкін. Байланыс түріне байланысты бір кестедегі деректерді басқа кестедегі деректермен байланыстыруға болады, бұл байланысты деректерді оңай алуға және талдауға мүмкіндік береді. Мысалы, "тапсырыстар" кестесін "клиенттердің идентификаторы" өрісі арқылы "клиенттер" кестесімен байланыстыруға болады, бұл тапсырыстарды нақты клиенттермен байланыстыруға мүмкіндік береді.
1.2. Мәліметтер базасын жобалау процесі
Деректер базасын жобалау бағдарламалық жасақтаманы әзірлеудің маңызды бөлігі болып табылады, әсіресе деректердің үлкен көлемімен жұмыс істейтін қосымшалар үшін. Деректер базасын жобалау тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін көптеген кезеңдерді қамтиды.
1. Талаптарды талдау - бұл кезеңде дерекқорға қойылатын барлық талаптар, соның ішінде сақталатын деректер түрлері, сондай-ақ өнімділік талаптары анықталады. Келесі кезеңге өтпес бұрын барлық талаптардың орындалатынына көз жеткізу маңызды.
2. Тұжырымдамалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде негізгі субъектілер мен олардың қатынастарын сипаттайтын мәліметтер моделі жасалады. Модель алдыңғы кезеңде анықталған барлық талаптарды көрсететініне көз жеткізу маңызды.
3. Логикалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде мәліметтер базасының кестелері арасындағы құрылым мен байланыстарды сипаттайтын мәліметтер моделі жасалады. Бұл модельдің логикалық тұрғыдан дұрыс және талаптарға сай екендігіне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
4. Физикалық модельді әзірлеу - бұл кезеңде кестелердің дискіде қалай сақталатынын және олардың бір-бірімен қалай байланысатынын анықтайтын деректер моделі жасалады. Бұл модельдің физикалық тұрғыдан дұрыс және өнімділік талаптарына сай екендігіне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
5. Мәліметтер базасын құру-бұл кезеңде физикалық модель негізінде нақты мәліметтер базасы құрылады. Бұл дұрыс мәліметтер базасы құрылғанына және барлық кестелер дұрыс орындарда екеніне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
6. Мәліметтер базасын толтыру - осы кезде мәліметтер базасына мәліметтер қосылады. Деректердің дұрыс енгізілгеніне және барлық талаптарға сәйкес келетініне көз жеткізу маңызды.
7. Деректер базасын тестілеу-бұл кезеңде мәліметтер базасының өнімділігі мен сенімділігі тексеріледі. Бұл Дерекқордың дұрыс жұмыс істейтініне және барлық талаптарға сәйкес келетініне көз жеткізудің маңызды кезеңі.
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше тәсілдері бар. Мысалы, осындай тәсілдердің бірі-деректерді тарату. Бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректер бірнеше серверлерде сақталатынын білдіреді.
Тағы бір тәсіл-деректерді көшіру. Ол деректерді бірнеше серверлерге көшіруден тұрады, бұл ақауларға төзімділікті қамтамасыз етеді және өнімділікті арттырады.
Деректерді фрагментациялау-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректерді фрагменттерге бөлу. Кэшті пайдалану-деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін жадта ең көп қолданылатын деректерді сақтау. Индекстерді пайдалану-бұл дерекқордағы деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін индекстер құру.
Дерекқорды жобалау тәсілін таңдау оның қолданылатын нақты талаптары мен шарттарына негізделуі керек екенін есте ұстаған жөн. Мысалы, егер дерекқор үлкен файлдарды сақтау үшін пайдаланылса, онда деректерді бөлуді пайдалану ең тиімді тәсіл болуы мүмкін.
Деректер базасын жобалау процесінде қауіпсіздік пен ақпаратқа қол жетімділікті де ескеру қажет. Берілген ережелерге сәйкес дерекқорға қол жеткізу құқығын және оны өзгертуді анықтау қажет.
Тағы бір маңызды кезең-Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау. Бұған дерекқорды сынау, Дерекқордың өнімділігі мен сенімділігін тексеру және деректерді жаңа дерекқорға көшіру маршруттарын әзірлеу кіреді.
Деректер базасы жасалып, іске қосылғаннан кейін деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспарын жасау қажет. Бұған деректерді көшіру жоспарын әзірлеу, тәуекелдерді бағалау және Апатты қалпына келтіру жоспарын әзірлеу кіреді.
Тұтастай алғанда, мәліметтер базасын жобалау-бұл егжей-тегжейге назар аударуды және мұқият жоспарлауды қажет ететін күрделі және көп сатылы процесс. Алайда, егер барлық кезеңдер дұрыс орындалса, онда нәтиже оны қолданудың барлық талаптары мен шарттарына сәйкес келетін тиімді және сенімді мәліметтер базасы болады.
Деректер базасын жобалау процесі бірқатар кезеңдерді қамтиды, олардың әрқайсысы тиімді және сенімді мәліметтер базасын құруда маңызды рөл атқарады. Мәліметтер базасын жобалау процесінің негізгі кезеңдерін қарастырыңыз.
1. Талаптарды талдау
Деректер базасын жобалаудың бірінші кезеңі-мәліметтер базасында қандай деректерді сақтау керектігін, мәліметтер арасындағы қандай байланыстарды және мәліметтер базасы қандай функцияларды орындауы керектігін анықтауға мүмкіндік беретін талаптарды талдау. Бұл кезеңде пайдаланушылардың деректерге қол жеткізу, оларды өңдеу және талдау қажеттіліктері де анықталады.
2. Мәліметтер базасының схемасын құру
Мәліметтер базасына қойылатын талаптарды анықтағаннан кейін логикалық мәліметтер моделі болып табылатын мәліметтер базасының схемасын құру қажет. Мәліметтер базасының схемасы кестелердің, өрістердің және кестелер арасындағы байланыстардың құрылымын анықтайды. Бұл кезеңде кесте атрибуттары мен олардың деректер түрлері де анықталады.
3. Байланыс орнату
Мәліметтер базасының схемасын жасағаннан кейін кестелер арасында байланыс орнату қажет. Байланыстар доменнің талаптарына байланысты бір-Көп, көп-көп немесе бір-бір болуы мүмкін. Байланыстарды орнату әртүрлі кестелердегі деректерді байланыстыруға және деректердің тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
4. Тұтастық ережелерін анықтау
Байланыстар орнатылғаннан кейін мәліметтер базасының тұтастық ережелерін анықтау қажет. Тұтастық ережелері деректердің тұтастығын, олардың бірегейлігі мен дұрыстығын бақылауды қамтамасыз етеді. Мысалы, "идентификатор" өрісінің мәні кестедегі әрбір жазба үшін бірегей болуы керек ережені орнатуға болады.
5. Деректерді сақтау әдісін таңдау
Мәліметтер базасының құрылымы мен тұтастық ережелерін анықтағаннан кейін деректерді сақтау әдісін таңдау керек. Деректерді сақтаудың әртүрлі әдістері бар, мысалы, файлдық жүйелер, реляциялық мәліметтер базасы, NoSQL мәліметтер базасы және т.б. деректерді сақтау әдісін таңдау мәліметтер базасының талаптарына, оның өнімділігіне, масштабталуына және басқа факторларға байланысты.
6. Қосымшаны әзірлеу
Деректер базасын жасағаннан кейін мәліметтер базасын пайдаланатын қосымшаны әзірлеу қажет. Қолданба дерекқорға қол жеткізуді, деректерді өңдеуді, деректерді талдауды және басқа мүмкіндіктерді пайдаланушылардың және доменнің талаптарына сәйкес қамтамасыз етуі керек. Қосымшаны әзірлеу кезінде мәліметтер базасында қолданылатын мәліметтер тұтастығы ережелері мен деректерді сақтау әдістерін ескеру қажет.
7. Деректер базасын тестілеу
Деректер базасы мен қосымшаны жасағаннан кейін оның жұмыс қабілеттілігі мен талаптарға сәйкестігін тексеру үшін мәліметтер базасын тексеру қажет. Тестілеу сұраулардың дұрыс жұмыс істеуін, кестелер арасындағы байланыстарды және деректердің тұтастығы ережелерін тексеруді қамтуы керек.
8. Деректер базасының өнімділігін оңтайландыру
Тестілеуден кейін деректерге жылдам қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін дерекқордың өнімділігін оңтайландыру қажет. Өнімділікті оңтайландыру кестені индекстеуді жақсартуды, сұраныстарды оңтайландыруды, қатты дискілердің сыйымдылығын арттыруды және басқа шараларды қамтуы мүмкін.
9. Дерекқордың сақтық көшірмесін жасау және қалпына келтіру
Дерекқорды жобалаудың соңғы кезеңі-дерекқордың сақтық көшірмесін жасау және қалпына келтіру жүйесін жасау. Сақтық көшірме жүйесі Дерекқордың көшірмелерін сақтауға және ақаулар немесе қателер болған жағдайда оларды қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Сақтық көшірмені жүйелі түрде жасау және қалпына келтіру жүйесінің жұмысын тексеру маңызды.
Деректер базасын жобалау процесінің әр кезеңі тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін маңызды. Пайдаланушылардың және доменнің талаптарын ескеру, Дерекқордың өнімділігін оңтайландыру және үнемі тестілеу мен сақтық көшірме жасау қажет.
Тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін қолданылатын мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше әдістері бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. ER-модельдеу
ER-модельдеу (Entity-Relationship modeling) - субъектілер мен олардың өзара байланыстары негізінде логикалық деректер моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. ER-модельдеу деректердің графикалық көрінісі болып табылады және кестелердің құрылымын, өрістерін және олардың арасындағы байланыстарды анықтау үшін қолданылады.
2. UML модельдеу
UML модельдеу (Unified Modeling Language modeling) - бұл доменнің жалпы моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. UML модельдеуді кестелердің, өрістердің және олардың арасындағы байланыстардың құрылымын қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
3. Агрегаттық модельдеу
Агрегаттық модельдеу-бұл домендегі объектілер арасындағы байланыстарды сипаттайтын мәліметтер моделін құру үшін қолданылатын модельдеу әдісі. Бұл әдіс байланысты объектілер жиынтығы болып табылатын "агрегат" ұғымын қолданады. Жиынтық модельдеуді кестелерді, өрістерді және олардың арасындағы байланыстарды қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
4. ORM модельдеу
ORM модельдеу (object - Relational Mapping modeling)-бұл объектіге бағытталған бағдарламалық жасақтама мен реляциялық мәліметтер базасы арасында байланыс жасау үшін қолданылатын модельдеу әдісі. ORM модельдеуді объектілерді, өрістерді және олардың арасындағы байланыстарды қамтитын деректер моделін құру үшін пайдалануға болады.
Бұл әдістердің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, ER модельдеу және UML модельдеу кестелер арасында көптеген байланыстарды қамтитын деректер модельдерін жасау үшін жақсы жұмыс істейді. Жиынтық модельдеу объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттайтын мәліметтер модельдерін құру үшін пайдалы болуы мүмкін. ORM модельдеу объектіге бағытталған бағдарламалық жасақтама мен реляциялық мәліметтер базасы арасындағы байланыс үшін жақсы жұмыс істейді.
Тиімді және сенімді мәліметтер базасын құру үшін қолдануға болатын мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше әдістемесі бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. Data Vault
Data Vault әдістемесі деректерді үш негізгі қабатқа бөлетін дерекқорды жобалау әдістемесі болып табылады: деректерді сақтау қабаты, көпір кестесі қабаты және деректер көзі қабаты. Data Vault үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеуге арналған және жоғары икемділік пен масштабтауды қамтамасыз етеді.
2. Kimball
Kimball әдістемесі-деректерді екі негізгі қабатқа бөлетін мәліметтер базасын жобалау әдістемесі: деректерді сақтау қабаты және есеп беру қабаты. Kimball есептермен жұмыс істеуге және деректерді аналитикалық өңдеуге арналған және наурыз-наурыз айларын жасау үшін қолданылады.
3. Inmon
Inmon әдістемесі деректердің тұтастығын қамтамасыз етуге көп көңіл бөлетін дерекқорды жобалау әдістемесі болып табылады. Inmon деректерді бірнеше қабатқа бөледі: операциялық жүйелер қабаты, басқару қабаты, деректерді сақтау қабаты және есеп беру қабаты. Inmon әдістемесі кәсіпорын дерекқорларын құру үшін қолданылады және жоғары сенімділік пен деректерді қорғауды қамтамасыз етеді.
Бұл әдістемелердің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, Data Vault әдістемесі үлкен көлемдегі деректермен жұмыс істеу үшін жақсы жұмыс істейді және жоғары икемділік пен масштабталуды қамтамасыз етеді. Kimball әдістемесі наурыз-наурыз айларын құруға өте қолайлы және есептермен жұмыс істеу кезінде жоғары өнімділікті қамтамасыз етеді. Inmon әдістемесі кәсіпорын дерекқорларын құру үшін жақсы жұмыс істейді және жоғары сенімділік пен деректерді қорғауды қамтамасыз етеді.
1.3. Деректер модельдері
Үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін дерекқорды жобалау кезінде деректер түрі, өнімділік талаптары, Қауіпсіздік және ақпараттың қолжетімділігі сияқты көптеген факторларды ескеру қажет. Осыған байланысты нақты талаптарға байланысты пайдалануға болатын үлкен көлемдегі деректерді сақтауға арналған мәліметтер базасын жобалаудың бірнеше тәсілдері бар. Олардың кейбірін қарастырайық:
- Деректерді тарату-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін бірнеше серверлерде сақталатын тәсіл. Бұл тәсіл Дерекқордың өнімділігі мен ауқымдылығын арттыруға, сондай-ақ оның ақауларға төзімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
- Деректерді көшіру-бұл ақауларға төзімділік пен өнімділікті арттыру үшін деректерді бірнеше серверлерге көшіретін тәсіл. Бұл тәсіл деректердің қол жетімділігін арттыруға және оларды жүктеу уақытын азайтуға мүмкіндік береді.
- Деректерді фрагментациялау-бұл әр серверге жүктемені азайту үшін деректерді фрагменттерге бөлетін тәсіл. Бұл тәсіл сервер ресурстарын тиімді пайдалануға және дерекқордың өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
- Кэшті пайдалану-бұл деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін жадта ең көп қолданылатын деректер сақталатын тәсіл. Бұл тәсіл деректерді оқу және жазу процестерін айтарлықтай жылдамдатуы мүмкін.
- Индекстерді пайдалану-бұл дерекқордағы деректерге қол жеткізуді жеделдету үшін индекстер жасалатын тәсіл. Бұл тәсіл қажетті деректерді жылдам табуға және дерекқор сұрауларының орындалу уақытын азайтуға мүмкіндік береді.
Деректер базасын тиімді жобалау үшін мәліметтер базасына қойылатын талаптарға талдау жүргізіп, оның құрылымын әзірлеу қажет. Дерекқорға қойылатын талаптарды талдау сақталатын деректер түрін және өнімділік талаптарын анықтауды қамтиды. Дерекқор құрылымын әзірлеу негізгі нысандарды және олардың қатынастарын, дерекқор кестелері арасындағы құрылым мен байланыстарды сипаттайтын және кестелердің дискіде қалай сақталатынын және олардың бір-бірімен қалай байланысатынын анықтайтын деректер моделін құруды қамтиды. Дерекқордың өнімділігі мен тиімділігін бағалау дерекқорды тексеруді, Дерекқордың өнімділігі мен сенімділігін тексеруді және деректерді жаңа дерекқорға көшіру маршруттарын әзірлеуді қамтиды. Деректерді жаңа дерекқорға көшіру жоспары деректерді көшіру жоспарын әзірлеуді, тәуекелдерді бағалауды және Апатты қалпына келтіру жоспарын әзірлеуді қамтиды.
Сонымен, үлкен көлемдегі деректерді сақтау үшін мәліметтер базасын жобалау-бұл мәліметтер базасына қойылатын талаптарды терең түсінуді және қажетті нәтижелерге қол жеткізу үшін әртүрлі тәсілдер мен әдістерді қолдануды қажет ететін күрделі және жауапты процесс.
Деректер модельдерінің бірнеше негізгі түрлері бар, олар деректерді және олардың байланыстарын сипаттау үшін қолданылады. Олардың кейбірін қарастырайық:
1. Деректердің иерархиялық моделі
Деректердің иерархиялық моделі-бұл әр деректер элементінде тек бір ата-ана болатын және бірнеше еншілес элементтері болуы мүмкін ағаш тәрізді құрылым. Бұл деректер моделі 1960 жылдары жасалған және негізгі кадрларда және басқа компьютерлік жүйелерде деректерді ұйымдастыру үшін кеңінен қолданылған.
2. Желілік деректер моделі
Желілік деректер моделі иерархиялық деректер моделінің дамуы болып табылады және әрбір деректер элементінің бірнеше ата-анасы болуына мүмкіндік береді. Бұл деректер моделі деректерді икемді ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бірақ бағдарламалық жасақтамада деректерді өңдеуді қажет етеді.
3. Деректердің реляциялық моделі
Реляциялық деректер моделі-қазіргі заманғы дерекқорды басқару жүйелерінде қолданылатын ең көп таралған Деректер моделі. Бұл деректер моделі деректерді жолдар мен бағандардан тұратын кестелер тұрғысынан сипаттайды. Реляциялық деректер моделі деректерді оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді және жақсы өнімділікті қамтамасыз етеді.
4. Объектіге бағытталған Деректер моделі
Объектіге бағытталған Деректер моделі-бұл деректерді объектілер мен олардың өзара байланысы тұрғысынан сипаттайтын мәліметтер моделі. Бұл деректер моделі объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде қолданылады және деректерді күрделі құрылымдарға ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
5. Графикалық Деректер моделі
Графикалық Деректер моделі-бұл түйіндердің (шыңдардың) және олардың арасындағы байланыстардың жиынтығы. Бұл деректер моделі объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттау қажет қосымшаларда қолданылады.
Деректер модельдерінің осы түрлерінің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және оларды Домен мен жобаның талаптарына сәйкес пайдалануға болады. Мысалы, реляциялық деректер моделі құрылымдық деректерді ұйымдастыру және өңдеу үшін жақсы жұмыс істейді, ал графикалық Деректер моделі объектілер арасындағы күрделі байланыстарды ұйымдастыру үшін пайдалы болуы мүмкін.
1. Деректердің иерархиялық моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер бір тамыр элементі бар ағаш тәрізді құрылым түрінде ұйымдастырылады.
- Әрбір деректер элементінде тек бір ата-ана болады.
-Көптеген қарым-қатынастарды сипаттауға мүмкіндік бермейді.
Қолдану салалары:
- Кейбір ескі деректерді басқару жүйелерінде, соның ішінде негізгі жүйелерде қолданыладыфреймдер және кейбір ескі мәліметтер базасы.
1. Желілік деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер элементтер желісі түрінде ұйымдастырылады, олардың әрқайсысында бірнеше ата-ана болуы мүмкін.
- Деректер элементтері деректерді қамтуы мүмкін байланыстар арқылы бір-бірімен байланысады.
- Көптеген қатынастарды сипаттауға мүмкіндік береді.
Қолдану салалары:
- Кейбір ескі деректерді басқару жүйелерінде, соның ішінде негізгі жүйелерде қолданыладыфреймдер және кейбір ескі мәліметтер базасы.
1. Деректердің реляциялық моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер кестелерге ұйымдастырылады, олардың әрқайсысында жазбалар жиынтығы бар.
- Әрбір жазба өріс мәндерінің бірегей жиынтығы болып табылады.
- Кестелер арасындағы қатынастарды кілттермен сипаттайды.
Қолдану салалары:
- Қазіргі заманғы мәліметтер базасын басқару жүйелерінде қолданылады.
- Құрылымдық деректерді сақтау және өңдеу үшін жақсы.
1. Объектіге бағытталған Деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер объектілерге ұйымдастырылады, олардың әрқайсысының өзіндік қасиеттері мен әдістері бар.
- Нысандарда күрделі деректер құрылымдарын құруға мүмкіндік беретін басқа нысандар болуы мүмкін.
-Мұрагерлікті, полиморфизмді және объектіге бағытталған бағдарламалаудың басқа ұғымдарын сипаттай алады.
Қолдану салалары:
-Java, Python, C,, C#сияқты объектіге бағытталған бағдарламалау тілдерінде қолданылады.
- Күрделі объектілерді және олардың өзара байланыстарын сақтау және өңдеу үшін жақсы.
1. Графикалық Деректер моделі
Ерекшеліктері:
- Деректер түйіндер (шыңдар) және олардың арасындағы байланыстар түрінде ұйымдастырылады.
- Түйіндер мен байланыстардың өзіндік атрибуттары және өзіндік атрибуттары болуы мүмкін
- Графикалық Деректер моделі әлеуметтік желілер немесе көлік маршруттары сияқты объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттауға мүмкіндік береді.
- Семантикалық желілерді, білім графиктерін және объектілер арасындағы байланыс маңызды болатын басқа қосымшаларды сипаттау үшін қолдануға болады.
Қолдану салалары:
- Объектілер арасындағы күрделі байланыстарды сипаттау қажет әртүрлі қосымшаларда қолданылады.
- Биологияда, әлеуметтануда, географияда және басқа ғылымдарда желілер мен объектілер арасындағы байланыстарды талдау үшін жиі қолданылады.
Деректер модельдерінің әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар және сәйкес модельді таңдау доменнің нақты талаптарына байланысты. Дерекқорды жобалау үшін ең қолайлы деректер үлгісін таңдауға көмектесетін кейбір факторларды қарастырыңыз.
1. Деректердің құрылымдалуы
Егер деректер Құрылымдық кесте немесе кестелер жиынтығы болса, реляциялық деректер моделі ең жақсы таңдау болып табылады. Бұл деректерді кесте түрінде оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді, олардың әрқайсысында жазбалар жиынтығы бар.
2. Деректердің құрылымдалмауы
Егер деректер нақты құрылымға ие болмаса, мысалы, Олар мәтіндік құжаттар немесе мультимедиялық файлдар болса, объектіге бағытталған Деректер моделі қолайлы болуы мүмкін. Бұл суреттер, дыбыстық файлдар және құжаттар сияқты құрылымдалмаған деректерді оңай ұйымдастыруға және өңдеуге мүмкіндік береді.
3. Деректер арасындағы күрделі байланыстар
Егер деректер объектілер арасында күрделі байланыстарға ие болса, мысалы, олар әлеуметтік желілер немесе көлік маршруттары болса, графикалық Деректер моделі ең қолайлы болуы мүмкін. Бұл достар, жазылымдар және маршруттар сияқты нысандар арасындағы байланыстарды сипаттауды жеңілдетеді.
4. Икемділік және кеңею
Егер дерекқор икемді және кеңейтілетін болса, Data Vault ең қолайлы деректер үлгісі болуы мүмкін. Ол деректерді үш негізгі қабатқа бөледі, бұл жаңа деректерді қосуды және дерекқор құрылымын өзгертуді жеңілдетеді.
Ең қолайлы деректер моделін таңдау нақты домен мен жобаға байланысты екенін түсіну маңызды. Сонымен қатар, өнімділік талаптары, Дерекқордың күрделілігі, дерекқорды іске асыру және техникалық қызмет көрсету құны сияқты факторларды ескеру қажет. Осы факторлардың барлығы деректер моделін таңдауға әсер етуі мүмкін және дерекқорды жобалау кезінде ескерілуі керек.
1.4. Деректер базасының шектеулері
Деректер базасының шектеулері мәліметтер базасын жобалау мен дамытудың маңызды аспектісі болып табылады. Олар дерекқорда сақталған деректердің дұрыстығы мен тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Дерекқордың тиімді жұмыс істеуі үшін мәліметтер базасына қосуға, өзгертуге немесе жоюға болатын ережелер мен шектеулерді белгілеу қажет.
Шектеулердің бір түрі-бірегейлікті шектеу. Ол белгілі бір өрістегі белгілі бір мәннің бірегей болуын талап етеді. Мысалы, банктік шоттың мәліметтер базасында әр шотта басқа шотта қайталанбайтын ерекше нөмір болуы керек. Бұл деректердің қайталануын болдырмайды және деректердің дұрыстығы мен тұтастығын қамтамасыз етеді.
Шектеулердің тағы бір түрі - тұтастықты шектеу. Ол дерекқордағы мәндердің бір-бірімен байланысты болуын талап етеді. Мысалы, интернет-дүкеннің Тапсырыс дерекқорында тауарлардың дұрыс жеткізілуін қамтамасыз ету үшін әр тапсырыс белгілі бір Пайдаланушымен байланысты болуы керек. Бұл қателерді болдырмайды және деректердің дұрыстығын қамтамасыз етеді.
Шектеулердің үшінші түрі-тексеруді шектеу. Ол дерекқордағы мәндердің белгілі бір шарттарға сәйкес келуін талап етеді. Мысалы, авиакомпанияның мәліметтер базасында рейстің ұшу және ұшу уақыты дұрыс болуы керек, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz