Busfor автобусқа билет брондау мобильді қосымшасы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Ақпараттық технологиялар факультеті
Информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Автобус билетін онлайн төлеуге арналған BusKZ мобильді қосымшасын әзірлеу
6B06104 - Компьютерлік ғылымдар
Орындаған:_________________________ __________ (Т.А.Ж.)
(қолы)
Ғылыми жетекші: ______________ ___________ (Т.А.Ж.)
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________ (Т.А.Ж.)
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________ (Т.А.Ж.)
(қолы)
Алматы, 2023 ж.
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
1.1 Мобильді технологиялардың даму тарихы 5
1.2 BusKZ мобильді қосымшасын құру алғышарттары 5
1.3 BusKZ мобильді қосымшасын құру негізінде зерттеу сұрақтары, мақсаттары, маңыздылығы 5
1.4 Қоғамдық көліктер төлемін онлайн жасайтын мобильді қосымшаларына шолу 5
2. Қазіргі таңдағы мобильді технологиялардың қоғамдағы орны. BusKZ мобильді қосымшасының ықпалы 5
2.1 Мобильді қолданбалар жане AndroidStudio бағдарламалау ортасы, тиімділігі мен артықшылықтары. 5
2.2 Мобильді төлем түсінігі мен технологиялары 5
2.3 BusKZ жүйесінің архитектурасы 5
3. BusKZ қосымшасын жобалау және жүзеге асыру 5
3.1 Жобаны әзірлеу 5
3.2 BusKZ мобильді қосымшасында пайдаланушыны тіркеу және аутентификация 5
3.3 BusKZ мобильді қосымшасында сапарды таңдау 5
3.4 BusKZ мобильді қосымшасында сапарға төлем жасау 5
3.5 Қосымшаның қауіпсіздікті қамтамасыз етуі 5
3.6 Жарамдылық және сенімділік 5
4. Қорытынды 5
КІРІСПЕ
Ғылыми жетістіктер арқасында адамдардың әлеуметтік деңгейдегі технологиялық жетістіктерді қолдану аясы артуда. Соның ішінде ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы көш бастап келеді: интернет желілері арқылы әртүрлі ақпарат алмасу, сақтау, өңдеу, онлайн төлемдер жасау, күнтізбелік жоспар құру және т.б. көптеген мүмкіндіктерге ие. Бұл үрдіс қарапайым пайдаланушылардан бастап, ірі кәсіпкерлік, тіпті мемлекеттік ұйымдар арасындағы да кең қолданыстағы құрал. Егер қазіргі таңдағы алдыңғы қатардағы ұйымдарға шолу жасайтын болсақ, олардың бір ортақ ерекшелігін байқауға болады - ол ұйымның ақпараттық технологияларды жұмыс үрдісіне енгізу және тығыз жұмыс жасауы. Ақпараттық технологиялардың жетістіктерін қолданысқа енгізбеген ұйым өз толқынынан қалып, жойылып кетуге мәжбүр болады.
Берілген жұмыста қала ішіндегі қоғамдық көліктер - автобустар билетіне онлайн режимінде төлем жасауға арналған мобильді қосымшасы ұсынылады. Бұл идеяның негізгі алғышарттары келесідей:
Қазақстан қалаларында қоғамдық көліктерде жүру бағасы тұрақты, егер жолаушы бір аялдама ғана жүрсе де, он аялдама жүрсе де тұрақты баға төлеуге мәжбүр. Бұл үрдіс дамыған елдерде басқаша жүретініні белгілі;
Қазақстанның көптеген қалаларында төлем жасау сандық түрде жасалмаған;
орталықтандырылған Қазақстанның барлық қалаларында бірдей жүретін ортақ жүйе жоқ.
Бұл жұмыста барлық автобус операторларын бір ортаға біріктіретін автобус билеттерін сатудың интеграцияланған жүйесі бар мобильді қосымша әзірленеді. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты жеке жұмыс жасайтын автобус операторларын бір жүйеде біріктіретін мобильді қосымша құру арқылы онлайн билет сатып алу жүйесіндегі мәселелерді шешу. Жасалған мобильді қосымшаны пайдалана отырып, қолданушы барлық автобус операторларын уақыты, бағасы, күні, қолжетімдігі мен маршруттары бойынша салыстыру жүргізе алады. Яғни жолаушы өзіне ыңғайлы және тиімді нұсқасын таңдауға мүмкіндік береді. Бұл жүйе қолданушы уақытын үнемдеп, қолданыстағы басқа қосымшалардың алдын орайтын болады. Қолданушылар автобус билеттерін онлайн төлем жасау мүмкіндігіне кез келген жерден, кез келген уақытта жасай алатын және смартфон қосымшасы арқылы төлем құнын көре алатын болады. Билеттерді салыстыру мүмкіндігі студенттерге және басқа жерден келген саяхатшыларға әртүрлі қосымшаға кіріп, салыстырып жатпау үшін қосалқы көмек қызметін атқарады.
Дипломдық жұмыс өзектілігі автобус билеттерін сатып алу мүмкіндігін беретін, автобус иесін немесе операторларын біріктіретін онлайн жүйесінен құрылған мобильді қосымшадан тұрады. Бұл қосымша студенттер мен смартфон мүмкіндіктерін еркін меңгерген кез келген тұтынушы үшін арналған, және Қазақстан қалаларында қоғамдық көліктерде төлем жасауды оңтайландыру үшін жасалады.
Автобус билеттерін салыстыру қоғам үшін келесідей өзектіліктерде пайдалы болады:
1. Әртүрлі автобус операторлары туралы ақпаратты бір қолданбада біріктіреді.
Қолданыстағы автобус билеттерінің онлайн жүйесін пайдалана отырып, пайдаланушыға дұрыс билет бағасы мен автобус операторын таңдау қиын болады. Пайдаланушы әртүрлі қалаларда баратын жеріне ең жақсы бағаны, уақытты және бағытты таңдау үшін бір қосымшадан екінші қосымшаға өтуі керек. Біз білетіндей, Қазақстан қалаларында барлық автобус операторлары ортақ жүйеге біріктірілмеген.
2. Арзан автобус билетіне ақша үнемдеу.
Пайдаланушы өз ақшасын әлдеқайда арзан маршрут автобус билетіне үнемдей алады. Кейде пайдаланушы таңдалған күн үшін әлдеқайда төмен баға бар екенін білмейді.
3. Тұтынушыларға әртүрлі баламаларды ұсыну.
Барлық автобус операторлары бір ғана қолданбаларына біріктірілсе, тұтынушылардың бір автобус маршруты емес, көптеген балама нұсқалары болады және олар әр түрлі автобус операторларынан уақыт, баға және бағыт бойынша таңдай алады.
1.1 Мобильді технологиялардың даму тарихы
Заманауи телефондардың ешқайсысы оның ішінде мобильді қосымшаларынсыз өзінің толық потенциалын ашып көрсете алмайды. Пайдалы қолданбаларды орнату арқылы смартфон пайдаланушысы шексіз дерлік мүмкіндіктерге ие болады. Файлдармен жұмыс істеу, мультимедианы өңдеу және қарау, ойын ойнау, такси мен тамаққа тапсырыс беру, билеттерді брондау, сапарды жоспарлау, тілдерді үйрену - бір немесе бірнеше қолданбаның көмегімен шешілмейтін тапсырма болуы екіталай. Қазіргі уақытта мобильді қосымша - бұл құрылғының жұмыс істеуі үшін арнайы жасалған бағдарламалық құрал. Мобильді қосымша - бұл функционалдығы мен дизайны мобильді платформалардың функцияларына бейімделген бағдарламалық пакет. Бұл қолданбаларды пайдаланушы мобильді сауда алаңдары арқылы жүктеп алады. Ең үлкен платформалар - AppStore және Google Play. Техникалық тұрғыдан алғанда, барлық қосымшалар мобильді гаджеттердің белгілі бір платформасы үшін жасалған. Ең танымал операциялық жүйелер - iOS, Android.
Теңшелетін веб-сайт пен қолданбаның негізгі айырмашылықтары мен мүмкіндіктерін атап кетейік. Веб-сайттың мобильді нұсқасы смартфон дисплейінде оңай қарау үшін қайта өңделген және кейбір нұсқаларында бейімделген веб-сайт дизайны мен мазмұны болып табылады. Оны жасаудың ең оңай жолы - компьютердің негізгі сайтының көшірмесін жасау және оны ұялы ажыратымдылық үшін орнатуға тырысу. Ең жақсы нұсқа - сайтты толығымен сұрыптау және пайдаланушыға сенсорлық экран арқылы өзара әрекеттесуге ыңғайлы болатын жаңа дизайнды жасау. Тиісінше, гаджеттерге арналған ДК нұсқасының қарапайым конфигурациясы резеңкелік орналастыру деп аталады (резиновая компановка). Яғни, сайт мазмұны мен дизайны бойынша өзгеріссіз қалады, бірақ көлемі өзгереді. Сайттың негізгі артықшылықтары - әзірлеудің минималды шығындары, кросс-платформалар, жылдам жаңартулар.
Бір ғана айтарлықтай кемшілік барлық артықшылықтарды жоққа шығарады. Жауапты веб-сайт пайдаланушыға өте ыңғайлы емес. Тіпті трафик жоғары болса да, мұндай сайт жақсы конвертацияланбайды. Мобильді қосымша - функционалдығы мен дизайны мобильді платформалардың мүмкіндіктеріне бейімделген бағдарламалық пакет. Мобильді қосымшалардың артықшылықтарын тізімдеп көрейік:
1. Бағдарлама интерфейсі сенсорлық экран немесе батырмалар арқылы мобильді құрылғыда жұмыс істеу үшін арнайы жасалған;
2. Гаджет пайдаланушылары үшін ыңғайлы және түсінікті навигация, мобильді мәзір;
3. Хабарламалардың, push-хабарламалардың, еске салғыштардың болуы. Қолданба фондық режимде де функцияларды орындай алады, оны веб-сайттарда жүзеге асыру мүмкін емес. Бағдарламамен жұмыс істеу үшін браузерді ашудың қажеті жоқ, көптеген қосымшалар Интернет жоқ кезде де бірқатар функцияларды қолдайды;
4. Пайдаланушының жеке деректерін сақтау. Бұл мүмкіндік қолданбаны жекелендіруді жақсартады. Мысалы, такси үйіңізді шақырады (тіркеу), медициналық саясат және басқа да жеңілдіктер туралы дәрігердің қабылдауына жазылады;
5. Компаниямен, қызметпен неғұрлым икемді кері байланыс;
6. Көптеген басқа ресурстардың мүмкіндігі. Мысалы, геолокацияны қосып, қаланың кез келген жерінде көлікті шақыртуға қоңырау шалу.
1.2 BusKZ мобильді қосымшасын құру алғышарттары
Қазақстан қалаларында қоғамдық көлікте жол жүру ақысын төлеуге арналған мобильді қосымшаны құру жоғарыда аталған себептермен өзекті болып табылады. Оған қоса келесі алғышарттарды атап өтсек болады:
Біріншіден - ыңғайлылық және уақытты үнемдеу. Мобильді қосымша жолаушыларға жүргізушіден немесе аялдамадағы кассадан билет іздеуге және сатып алуға уақыт жоғалтпай жол ақысын төлеуге мүмкіндік береді. Бұл сондай-ақ билет кассаларындағы кезектерді және жолаушылардың аялдамаларда автобус немесе трамвай күту уақытын азайтады.
Екініштен - қағаз билеттерінің құнын төмендету. Жол жүру ақысын төлеу үшін мобильді қосымшаны пайдалану қағаз билеттерді өндіру мен таратуға кететін шығындарды айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде қоршаған ортаға тигізетін зиянды шығындардың азаюына әкеледі.
Ең басты мәселе - қызмет көрсету сапасын жақсарту. Жол ақысын төлеуге арналған мобильді қосымша жолаушылар тәжірибесін жақсарта алады. Мысалы, рейс кешігуі немесе тоқтатылған жағдайда жолаушыларға қосымша арқылы хабарлауға және балама бағыттарды ұсынуға болады.
Тағы бір ерекшілік - ашықтықты арттыру. Мобильді ақылы қосымша қоғамдық көлік компанияларының ашықтығын арттыра алады. Қолданба жолаушыларға тарифтер, қозғалыс кестесі мен маршруттар туралы ақпарат бере алады, сондай-ақ банк карталары немесе электронды әмияндар сияқты әртүрлі әдістер арқылы жол жүру ақысын төлеуге мүмкіндік береді.
Жалпы, Қазақстан қалаларының қоғамдық көліктерінде жол жүру ақысын төлеуге арналған мобильді қосымшаны құру жолаушыларға қызмет көрсету сапасын арттыруға және қағаз билеттер құнын төмендетуге үлкен мүмкіндіктер береді.
1.3 BusKZ мобильді қосымшасын құру негізінде зерттеу сұрақтары, мақсаттары, маңыздылығы
Қазіргі уақытта Қазақстанда 89 қала статусына ие елді мекендер бар, соның ішінде еліміздің 11 ірі қалалары қатарына кіретіндер: Алматы, Астана, Шымкент, Қарағанды, Ақтөбе, Атырау Тараз, Өскемен, Павлодар, Семей, Қызылорда, Қостанай, Ақтау, Орал, Түркістан, Көкшетау, Теміртау, Талдықорған, Екібастұз, Рудный. Бұл қалалардың барлығы қала ішінде жолаушыларды тасымалдайтын қоғамдық көліктермен қамсыздандырылған [1]. Әрине, барлық елдердегі сияқты Қазақстанда да барлық адамдар қоғамдық көлікті пайдалана бермейді. Кейбір адамдар жеке көлігімен, велосипедпен немесе жай ғана жаяу жүруді қалайды. Дегенмен, қоғамдық көлік көптеген адамдар үшін маңызды көлік құралы болып табылады, әсіресе жеке көлігіне қол жеткізе алмайтындар немесе үлкен қалаларда тұратын және көлік қозғалысына байланысты көлікпен көп уақытты өткізгісі келмейтіндер үшін кептеліс және тұрақ орындарының жетіспеушілігі. Сондықтан қоғамдық көлік Қазақстандағы қалалық инфрақұрылымның маңызды элементі болып қала береді және көптеген адамдар әлі де оның қызметін пайдаланады.
1.4 Қоғамдық көліктер төлемін онлайн жасайтын мобильді қосымшаларына шолу
Бұл жерде біз Қазақстандық емес, жалпы әлемде кеңінен қолданылатын автобус билеттерін сатып алу мобильді қосымшаларының бірнешеуін қарастырдық.
FlixBus. Бұл қосымшаны қолдану маршруттар ішінде ең арзан немесе уақыты жағынан ыңғайлы автобустан орын алуға мүмкіндік береді. Негізінде бұл танымал қосымша аттас компанияның әрізлемесі. Flixbus - бүкіл Еуропада, сондай-ақ АҚШ, Канада және Бразилияда қалааралық жолаушылар автобустарын ұсынатын 2013 жылы құрылған неміс көлік компаниясы. Оның штаб-пәтері Германия астанасы Берлин қаласында орналасқан [6].
Автобусқа билет брондау келесідей алгоритммен жүргізіледі:
қажетті бағыт пен ыңғайлы уақыты таңдалады, ол арнайы елді мекендер атаулары енгізілуі арқылы жүзеге асады.
жолаушы туралы ақпарат енгізіледі: қанша жолаушы, ересек, бала және велосипедші деген нұсқалар бар.
билеттерді табу батырмасы басылады, шыққан қосымша бетінде қолданушыға мүмкін болатын барлық нұсқалар ұсынысы тұрады. Ол жерде қандай автобус қай уақытта, қандай станциядан шығатыны, қай уақытта қандай станцияға келетіні, уақыты бойынша жол ұзақтығы, тегін wi-fi, телефон зарядтау мүмкіндігі және билет бағасы салыстырылған түрде көрсетіледі. Ең тиімді баға мен ең қысқа уақыт көрсетіліп тұрады.
таңдау жасалғаннан кейін тағы бір мәзір беті пайда болады. Бұл бетте автобус ішінде орын брондау, қосымша жүк көрсету, смс ескерулерді қосу, төлемді жасау әдісі сияқты мүмкіндіктер бар.
билетті төлеу бакнтік карта, Google Pay, PayPal, iDeal сияқты әдістер көрсетілген.
1-сурет - FlisBus қосымшасы:
бапатаулары және билет брондау алгоритмі көрінісі
Busfor - қалааралық және халықаралық рейстерге автобус билеттерін іздеуге және сатып алуға арналған халықаралық онлайн сервис. Ол аттас холдингтің құрамына кіреді, 2015 жылға дейін ол GillBus деп аталды. Қазір ол Ресейде, Беларусьте, Украинада, Польшада жұмыс істейді. Кеңселері Мәскеуде, Киевте, Варшавада орналасқан. Компания тасымалдаушы емес, нарықтағы автобустарды тасымалдау қызметтерінің ұсыныстарын біріктіреді. Оның мобильді қосымшасы аталған мемлекеттер арасы мен олардың қалалары арасында жүретін автобусқа билет брондау мүмкіндігіне ие. Бірақ Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттері үшін қызмет көрсетпейді. Busfor қосымшасы FlixBus сияқты бронау жасалады, бағыты, уақыты, қосымша мүмкіндіктері көрсетіледі және басты айырмашылығы - жолаушы аты-жөні тіркеуінде. Бұл сізге қосымша қауіпсіздік кепілдігін қамтамасыз етеді. Әрине, FlixBus қолданушының жеке ақпараттарын қорғау мақсатында QR кодты ұсынады, алайда, ол бір билетті сәйкесінше дәл сол ғана жолаушы қолданады деген сөз емес.
2-сурет - Busfor автобусқа билет брондау
мобильді қосымшасы
Компанияның мәліметінше, 2015 жылдың соңында Busfor сайтында 300-ден астам тасымалдаушының рейстеріне билеттер сатылған және оларды тарату жүйесі (GDS) арқылы 500-ге жуық агенттік сатқан. 2016 жылдың соңында Busfor 5000-нан астам тасымалдаушылармен ынтымақтасады. 2017 жылы BUSFOR-да сатылған билеттердің жалпы саны 1 миллионнан асты. 2012 жылдан 2016 жылға дейін Автобус билеттерін онлайн сату нарығындағы Busfor үлесі 50%-ға дейін өсті. 2022 жылдың басына дейін оның мобильді қосымшасымен билеттерді 20 000 бағыт пен 30 ұшатын елге (Шығыс Еуропа және ТМД) алуға болатын.
tutu.ru - ресейлік жолаушы билеттерін онлайн сату сервисі. Бастапқыда әуе және теміржол қатынастарына қатысты жұмыс істейтін. Мысалға алсақ, 2008 жылы сайт электронды билеттерді сата бастады. 2007 жылы пойыз билеттеріне ұшақ билеттері, 2009 жылы қонақүйлерді брондау, 2014 жылы пакеттік турлар, 2016 жылы қалааралық және халықаралық автобус билеттері қосылды. 2018 жылғы 20 қарашадағы Alexa.com мәліметтері бойынша Tutu.ru әлемде 2939-шы орында, Ресейде 145-ші орында [7] 2018 жылғы 20 қарашадағы ұқсасWeb мәліметтері бойынша Tutu.ru әлемде 108-ші орында. Ресейде және *Саяхат санатында 28-ші орында [8]. 2017 жылғы жағдай бойынша Tutu.ru пойыз билеттерін сату бойынша Ресей темір жолдарынан кейін екінші орында және әуе билеттерін сату бойынша алғашқы бестікке кіреді [9].
Бұл сервистің мобильдік қосымшасы Қазақстан аумағында да жұмыс істей алатынын ескерген жөн. Егер автобус билетін операторлары онлайн сатып алу мүмкіндігін бермеген болса, қосымша мүмкін болатын маршрут пен жүретін орындарын, уақыты, станциялары және т.б. қажет ақпараттарды көрсетеді. Қосымшада маршрут пен автобусқа жолайшылар ой-пікірлерін қалдыру мүмкіндігі бар. Аталғандар төмендегі суреттерде көрсетілген.
3-сурет - tutu мобильді қосымшасы бойынша билет брондау тәртібі
Төмендегі кестеде зерттеу жұмыстары жүрген қосымшалар туралы қажетті негізгі мәліметтер көрсетілген:
2-кесте - Қалааралық жолаушы тасымалдаумен айналысатын автобустарға арналған қосымшалар туралы мәліметтер кестесі
сипаттамалар
FlixBus
Busfor
tutu
шыққан уақыты
3 ақпан 2014
2012
2016(автобустар)
құрылғылар
Android
Android
Android
жүктелу саны
10 млн. +
1 млн. +
100 мың+
жады орны, мб
7,36
9,13
21,84
жүретін елдер
Еуропа елдері, Америка
Ресей, Украина, Польша, Чехия, Латвия, Литва, Эстония, Финляндия, Армения, Қазақстан, Грузия
Ресей, Украина, Белоруссия, Польша, Франция, Латвия, Қазақстан
Операторлармен тікелей байланыс
-
-
+
төлем жасау түрі
карта, онлайн, Pay жүйелер
карта, онлайн, Pay жүйелер
карта, онлайн, Pay жүйелер
билет тіркелу түрі
QR
аты-жөнімен, ИИН
аты-жөнімен, ИИН
карта
+
+
+
автобус кестесін қарау
-
-
-
тікелей маршруттар
+
+
+
кері маршруттарды ұсыну
-
-
-
бос орындарды көрсету
+
+
+
жүретін қалалар
Google Play-ге мәліметтерін салмаған
Москва, Киев, Минск, Прага, Варшава, Санкт-Петербург, Новосибирск, Екатеринбург, Харьков, Нижний Новгород, Казань, Челябинск, Омск, Самара, Ростов-на-Дону, Уфа, Красноярск, Пермь, Воронеж, Волгоград, Одесса, Днепр, Краснодар, Саратов, Тюмень, Запорожье, Львов, Тольятти, Ижевск, Барнаул, Кривой Рог, Ульяновск, Иркутск, Хабаровск, Ярославль, Владивосток, Махачкала, Томск, Оренбург, Кемерово, Новокузнецк, Рязань, Астрахань, Набережные Челны, Пенза, Липецк, Киров, Чебоксары, Николаев, Тула, Калининград, Курск, Мариуполь, Улан-Удэ, Ставрополь, Сочи, Тверь, Магнитогорск, Брянск, Винница, Херсон, Полтава, Чернигов, Черкассы, Хмельницкий, Житомир, Черновцы, Сумы, Ровно, Ивано-Франковск, Каменское, Кропивницкий, Кременчуг, Тернополь, Луцк, Белая Церковь, Краматорск, Мелитополь, Ужгород, Никополь, Бердянск, Славянск, Павлоград, Северодонецк, Бровары, Каменец-Подольский
Москва, Санкт-Петербург, Переславль-Залесский, Воронеж, Иваново, Киев, Ржев, Пенза, Киржач, Новомосковск, Минск, Владимир, Новосибирск, Томск, Алексин, Михайлов, Луганск, Старый Оскол, Псков, Скопин, Нижний Новгород, Барнаул, Великий Новгород, Касимов
Ғылыми мақалалар іздеу барысында біз [10] жұмысына кезігіп, талдау жүргіздік. Бұл мақала Ирактағы автобустар тасымалымен айналысатын серіктестіктердің қызметын реттеу мақсатында ұсынылған жұмыс. Авторлар өз кезегінде мобильді автобус билеттерін сату жүйесінің (MBTS) прототипі MBTS жобалау үшін Agile бағдарламалық құралды әзірлеу тәсілі мен Бірыңғай модельдеу тілін (UML) пайдалану арқылы әзірлегенін баяндайды және тәжірибелік үлгі нақты ортада МБТС сәтті жүзеге асырылуын қамтамасыз ету үшін оның қолайлылығымен бағаланады деп есептейді. Сонымен қатар, мақалада дәстүрлі автобус билеттері жүйесіндегі мәселе қағаз билеттерді пайдаланушылар автобус билетін сатып алу немесе автобус кестесі туралы ақпаратты сұрау үшін ұзақ кезекте тұруы керек [11]. Қолмен басқару жүйесінің негізгі мәселесі - әрбір филиалдың жеке жұмыс істеуі, әр филиалдың қызметкері кестенің соңғы жаңартуларын, қол жетімділікті және брондауға қатысты басқа ақпаратты алу үшін әр клиенттің өтініші бойынша бас кеңсеге хабарласуы керек; және қайталанатын тапсырыстарды немесе артық сыйымдылықты болдырмауды қадағалу керек [12]. Оның үстіне, брондау мүмкіндігінің физикалық шегі бар, өйткені әрбір филиал белгілі бір сағаттарда ғана жұмыс істейді, ал брондау тек сол жерде мүмкін болады. Бұл шектеулер компанияның қазіргі кездегі жалғыз мәселелері емес. Проблемаларды тудыратын мәселелерге адам қателері жататынын да есепке алу жөн екендігі осы жұмыста айқын айтылады (мысалы, билет бағасын дұрыс есептеу, жолаушылар деректерін жазудағы қателер және т.б.). Сонымен қатар, қолмен құжат айналымын брондау жүйесі сақтау орнын және шығындарды оңай жоғалтуы мүмкін [13]. Al-hijaj және басқалары жүргізген сауалнамаға сәйкес, Ирактың Басра қаласындағы Гараж Бағдад автовокзалының саяхатшылары жолаушылардың орта есеппен 97% көлік жүйесіне көңілі толмайтынын көрсетеді. Сонымен қатар, нәтиже Ирактың гараж станцияларында тіркелу операциясы, жүргізушілердің көпшілігі өз жұмыстарында зардап шегеді. Сондықтан бұл мәселені шешу үшін практикалық және жұмыс істейтін жүйе қажет екендігі айтылады. Дипломдық жұмыста аталған нәтижелерге сүйене отырып, бұндай сауалнаманы Қазақстан тұрғындары арасында жүргізгенде де ұқсас нәтижелерге ие боламыз деп пайымдадаық. Жұмыста көрсетілген мобильді автобус билеттерін сату жүйесі (MBTS) осындай мәселелерді шешуге бағытталған, яғни біздің жұмыспен сәйкестігі үлкен. Бұл жүйені пайдалану компания қызметкерлеріне, мысалы, операторлар немесе жеке жүргізушілер, күнделікті жұмысында көмектеседі, олардың жұмысын ұйымдасқан және компанияның басқа филиалдарымен байланыстырады. Сонымен қатар, MBTS қызметкерлеріне компанияның қызметін бақылау және тексеру оңайырақ болады. Тұтынушылар билеттерінің бар-жоғын ұялы телефонынан кез келген уақытта және кез келген жерде тексере алады. Бұған қоса, жүйе тұтынушылардың физикалық билетті жоғалту қорқынышын азайтады және саудагерлерге билет кезегін айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді. Шынында да, әртүрлі елдерде көптеген ұқсас жүйелер бар, бірақ жүйенің Ирактағы жұмысы көлік жүйесінің ортасы мен географиялық құрылымына байланысты өзгешелігі болады. Оның үстіне, мен әрбір елдің менталитеті ұқсас болмауын да есепке алғанды жөн көремін.
2. Қазіргі таңдағы мобильді технологиялардың қоғамдағы орны. BusKZ мобильді қосымшасының ықпалы
Interaction Science журналындағы мәліметтер бойынша, мобильді технологияның жетістіктері қазіргі технологиялық дәуірде адамдар пайдаланатын әртүрлі қолданбаларға ықпал етеді [14]. Қазіргі уақытта көптеген адамдар ұялы телефонды пайдаланады. Қазір ұялы телефонды пайдалану трендке айналды. Мобильді қолданбалар - ұялы телефон және планшет сияқты мобильді құрылғылар арқылы жүктеп алуға болатын бағдарламалық құрал. Мобильді қолданбаларды пайдалану және жүктеп алу оңай. Мобильді қосымшалардың көпшілігі тегін. Олар жарнамадан, мүмкіндіктерді жаңартудан және жылжытудан пайда алды. Соңғы бірнеше жылда мобильді құрылғылардың пайдалылығы айтарлықтай өсті, бұл адамдарға мобильді контексте тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді. Мобильді қосымшалар адамдардың күнделікті өміріндегі проблемаларын жеңілдетеді. Олар - смартфондар мен планшеттерде жұмыс істеуге арналған интернет қолданбасы. Мобильді қолданбаларды ойын-сауық, байланыс, білім, көлік, саяхат, өмір салты, медициналық және қаржы сияқты көптеген санаттар бойынша жіктеуге болады. Ұялы телефон негізінен портативті және икемді дегенді білдіреді. WebWise командасына сәйкес қолданбалар қолданбалы бағдарламалық құрал үшін қысқартылған. Мобильді қолданбалар, әдетте, қолдануды жеңілдету үшін ноутбук және жұмыс үстелі сияқты жалпы құрылғыны пайдаланбай, оларды интернет қызметтеріне қосу арқылы пайдаланушыға көмектеседі. Олар негізінен жалпы өнімділік пен ақпаратты, соның ішінде электрондық поштаны, күнтізбені, контактілерді, қор нарығы мен ауа райы туралы ақпаратты іздеу үшін жасалған. Дегенмен, адамдардың сұраныстарын автоматтандыру үшін, GPS картасын жасау және орынға негізделген қызметтер, банктік қызмет, желі және файлдарды тасымалдау, білім беру, бейне ағыны, тапсырыстарды бақылау, билеттерді сатып алу және медициналық қолданбалар сияқты басқа бағыттарда да қарқынды дамып келеді. Дэниел Уолтерстің [15] айтуынша, желідегі бес миллиардтан астам ұялы байланыс абоненттері әлем халқының 77 пайызын құрайды.
Қазір көп адамдардың өз жұмысымен айналысудан уақыттары босамайды. Олар көп уақытын компьютер алдында өткізеді. Компьютер - біздің өміріміздегі ең маңызды нәрсе. Әлемдегі әрбір отбасының жеке интернеті бар, өйткені олар үшін кейбір электронды төлем, электронды банкинг, электронды дүкен немесе кез келген онлайн брондау билеттерін немесе тұруды брондау оңайырақ болады. Онлайн билеттерді брондау - электрондық коммерцияның ең үлкен және жылдам дамып келе жатқан бірі. Олар туристік брондау, қонақ үй, фильмдер және ұшу аясында болуы мүмкін.
Билеттерді онлайн брондау тұтынушылардың өмірін жеңілдетеді. Компания тәулік бойы жұмыс істейтін болса, олар ешқашан тұтынушыларды жіберіп алмайды. Туристік компаниялардың көпшілігі жұмыс уақытында шектеулі жұмыс істейді. Бұл клиенттерге билеттерді шектеусіз және проблемасыз брондау икемділігін қамтамасыз ете алмайды. Клиенттер билеттерді қоңыраулар шалу арқылы емес, компьютер немесе смартфон арқылы билеттің бар-жоғын бірден тексере алады. Клиенттер билеттерді растау үшін қызметкерлерсіз де тексере алады. Олар кез келген уақытта және кез келген жерде брондау жасай алады. Онлайн брондау клиенттерге қысқа уақыт ішінде билеттің бар-жоғын көруге мүмкіндік береді. Бұл оларға сапарларын жоспарлауды жеңілдетеді. Саймон Ленуардың айтуынша [16], саяхатшылар мен жолаушылардың 60 пайыздан астамы бүкіл саяхатын онлайн төлейді. Онлайн төлеу жүйесі тұтынушылар мен автобус операторларының жүктемесін азайта алады. Онлайн төлеу жүйесі қолмен орындау арқылы құжат айналымының көлемін азайта алады. Автоматты жүйе қолмен жұмыс істейтін жүйеге қарағанда тиімдірек және жүйелі. BusKz мобильді қосымшасының да басты мақсаты осыған келеді.
Бүгінгі таңда қоғамдық көлікте жол жүру ақысын төлеуге өтініштер көп. Арнайы қолданбалар қалаға немесе аймаққа байланысты өзгеруі мүмкін.
Шетелдік аналогтармен қатар отандық қосымшаларды да қарастырған жөн, солардың ішінде кеңінен тараған қосымша ONAI - пайдаланушыға Қазақстан қалаларында қоғамдық көлікте жүру ақысын төлеуге мүмкіндік беретін мобильді қосымша. Қолданба билеттерді қолма-қол ақшамен сатып алмай немесе машинада төлем карталарын пайдаланбай жол жүру ақысын төлеудің ыңғайлы және жылдам әдісін ұсынады. Пайдаланушылар қолданбаны жүктеп алып, тіркеліп, банк картасын байланыстыра алады. ONAI қосымшасы арқылы жол жүру ақысын төлеу кезінде пайдаланушының картасынан ақша автоматты түрде есептен шығарылады, ол телефонына электронды билет алады.
Қоғамдық көлік ақысын төлеу функциясынан басқа, ONAI Қазақстан қалаларында такси және азық-түлік жеткізу қызметтерін де ұсынады. Қолданба иелері көліктің немесе мейрамхананың қалаған түрін таңдап, жеткізу мекенжайын енгізу арқылы қолданба арқылы таксиге немесе тағамға тапсырыс бере алады. Қосымша такси немесе курьердің орналасқан жерін бақылауға және жеткізу құны мен уақыты туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Қосымшада пайдаланушыларға такси жүргізушілері мен курьерлердің қызмет көрсету сапасын бағалауға мүмкіндік беретін рейтингтік функция да бар. ONAI - Қазақстандағы ең танымал мобильді қосымшалардың бірі және пайдаланушылар үшін ыңғайлы және сенімді қызметтерді ұсынады [20]. Өкінішке орай, бізде ONAI қолданбасының архитектурасы мен бағдарламалық толтырулары туралы ақпарат жоқ, өйткені оның бастапқы коды мен ішкі құрылымына қол жеткізе алмаймыз. Бірақ оның функционалдығын қамтамасыз ету үшін қолданба дерекқорлар, желі қызметтері, API интерфейстері, GUI элементтері және т.б. сияқты әртүрлі құрамдастарды пайдаланады деп болжауға болады. Сондай-ақ ONAI әзірлеушілері модульдік, ауқымдылық, қауіпсіздік және өнімділік сияқты мобильді қосымшаларды әзірлеудің заманауи тәжірибелері мен принциптерін ұстанды деп айтуға болады.
2.1 Мобильді қолданбалар жане AndroidStudio бағдарламалау ортасы, тиімділігі мен артықшылықтары
Android - смартфондар мен планшеттік компьютерлер сияқты сенсорлық экранды мобильді құрылғыларға арналған Linux негізіндегі операциялық жүйе. Android жүйесін бастапқыда Android компаниясы Google-дың қаржылық қолдауымен әзірледі, содан кейін оны 2005 жылы сатып алды. Операциялық жүйе 2007 жылы аппараттық құралдар, бағдарламалық қамтамасыз ету және телекоммуникация консорциумы болып табылатын Open Handset Alliance құрылуымен бірге ресми түрде шығарылды. Компаниялар мобильді құрылғылардың ашық стандарттарын ілгерілетуге бағытталған. Бірінші Android телефоны 2008 жылдың қазан айында сатылымға шықты. Android пайдаланушы интерфейсі негізінен экрандағы нысандарды басқару үшін сырғыту, түрту және шымшу сияқты нақты әрекеттерге ұқсас сенсорлық қимылдарды, сондай-ақ мәтін жазу үшін виртуалды пернетақтаны қолданатын тікелей манипуляция болып табылады. Сенсорлық экран құрылғыларынан басқа, Google теледидарға арналған Android TV, көліктерге арналған Android Auto және сағаттарға арналған Android Wear әзірледі, олардың әрқайсысында пайдаланушы интерфейсі әртүрлі. Android нұсқасы портативті компьютерлерде, ойын консольдерінде, сандық камераларда және басқа электрондық құрылғыларда да қолданылады. Android - бұл ашық бастапқы операциялық жүйе және Google өз кодын Apache лицензиясы бойынша шығарады. Android жүйесінде ашық бастапқы коды және лицензиялау лицензиясы бар код бағдарламалық жасақтаманы құрылғы жасаушыларға, сымсыз байланыс операторларына және қолданбаларды әзірлеушілерге еркін өзгертуге және таратуға мүмкіндік береді. Бұған қоса, Android жүйесінде әдетте Java бағдарламалау тілінің теңшелген нұсқасында жазылған құрылғының функционалдығын кеңейтетін қолданбаларды әзірлеушілер қауымдастықтарының (қолданбалардың) үлкен саны бар.
Android Studio - IntelliJ IDEA негізіндегі Android қолданбасын әзірлеуге арналған интеграцияланған әзірлеу ортасы (IDE). IntelliJ код өңдеушісі және қуатты әзірлеуші құралы болумен қатар, Android Studio Android қолданбаларын жасау кезінде өнімділікті арттыру үшін қосымша мүмкіндіктерді ұсынады, мысалы:
:: Gradle негізіндегі икемді нұсқа жүйесі
:: Жылдам және мүмкіндіктерге бай эмулятор
:: Барлық Android құрылғыларын әзірлеуге арналған бірыңғай орта
:: Жаңа APK жасамай-ақ, іске қосылған қолданбаларға өзгерістер енгізу үшін Instant Run қолданбасы.
:: Бірдей қолданба мүмкіндіктерін жасау және үлгі кодын импорттау үшін код үлгілері және GitHub интеграциясы
:: Кең ауқымды тестілеу құралдары мен құрылымдары
:: Өнімділікті, ыңғайлылықты, нұсқа үйлесімділігін және басқа мәселелерді жақсарту үшін Lint құралы
:: C++ және NDK қолдауы
:: Google Cloud Messaging және App Engine интеграциясын жеңілдететін Google Cloud Platform үшін кірістірілген қолдау
Android Studio бағдарламасындағы әрбір жобада бастапқы код файлдары мен ресурс файлдары бар бір немесе бірнеше модульдер бар. Модульдердің түрлеріне мыналар жатады:
:: Android қолданбасының модульдері
:: Кітапхана модульдері
:: Google App Engine модулі
Әдепкі бойынша, Android Studio жоба файлыңызды Android жобасы көрінісінде көрсетеді. Жобаңыздың негізгі бастапқы файлдарына жылдам қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін көріністер модульдер бойынша ұйымдастырылған. Барлық файл нұсқалары Gradle Scripts астында жоғарғы жағында пайда болады және әрбір қолданба модулі келесі қалтаны қамтиды:
:: манифесттер: AndroidManifest.xml файлын қамтиды.
:: java: Java бастапқы код файлдарын, соның ішінде JUnit сынақ кодын қамтиды.
:: res: XML орналасуы, UI жолдары және растрлық кескіндер сияқты барлық кодтық емес ресурстарды қамтиды.
Android Studio-да сонымен қатар орнатылған Gradle Build System бар және ол бұрын қолданылған Ant Build System жүйесін алмастырады. Eclipse мүмкіндігінше, Android Studio бағдарламасында да мүмкін, қолданбаның орналасуын мәтіндік редакторда немесе балама түрде графикалық интерфейсте жасауға болады. Бұл графикалық интерфейс Android Studio бағдарламасында дизайн режимі деп аталады (1-сурет). Дизайн режимі Android Studio бағдарламасында одан әрі жетілдірілді. Қолданбаның орналасуы әртүрлі Android нұсқаларының орналасуын, алдын ала қараудағы ажыратымдылықты көрсетеді.
4-сурет Android Studio графикалық интерфейсі (дизайн режимі)
Осы дипломдық жұмыстың орындалуын талқылау үшін Android жобасының қарапайым компоненттерін терең түсіну қажет.
Android манифесті - әрбір Android жобасының негізгі файлдарының бірі, дәл атауы AndroidManifest.xml деп аталатын файл. Бұл файл қолданба кодын сәтті іске қосу үшін қажетті ақпаратты қамтиды. Ең маңыздыларының қатарында:
∙ Әрекеттер - белгілі бір Android қолданбасының барлық негізгі экрандарының тізімі
∙ Рұқсаттар - қауіпсіздікті сақтау үшін ықтимал зиянды тапсырмаларды орындау кезінде қолданбаға арнайы рұқсаттарды беру қажет, мысалы: интернетке кіру, контактілер тізімін шолу және т.б.
∙ API деңгейі - мақсатты құрылғының минималды API деңгейі
∙ Java пакетінің спецификациясы - бірегей, идентификатор ретінде қызмет ететін Java класстарын қамтитын пакеттің қажетті атауы және оның жолы
∙ Байланыстырылған кітапханалар - қолданба жұмыс істеуі үшін байланыстырылатын кітапханалар тізімі.
Gradle файлы - әдетте build.gradle деп те белгілі Android жобасындағы ең маңызды файлдардың бірі. Gradle -- бір қысылған APK файлын жасау үшін барлық қажетті бастапқы файлдарды (.xml немесе .java файлдары) алатын JVM (Java Virtual Machine) құрастырудың автоматтандырылған жүйесі. Ол, ең қарапайым көзқарас бойынша, қолданбаның нақты құрастырылуына дейін файлдарды каталогтан екіншісіне көшіруге қабілетті, осылайша бағдарламашыға жобаның құрылымдық топологиясына (мысалы, белгілі бір бағдарламалау тілінің файлдары үшін арнайы қалта) ие болуға мүмкіндік береді. Бұл файлдарды бір-бірімен байланыстыру үшін арнайы сценарийді қолмен жазудың қажеті жоқ. Әрбір Android Studio жобасында шын мәнінде екі build.gradle файлы бар екенін атап өткен жөн, біреуі қолданбаға арналған және біреуі жобаға арналған. Бұл екі файлдың мазмұны өте әртүрлі және әрқашан тәуелділіктерді қай build.gradle файлына көшіру керектігін көрсетеді.
XML файлдары қосымшаның негізгі графикалық дизайнын анықтайтын әртүрлі файлдары. XML пайдалану арқылы бағдарламашы әрекеттің орналасуы қалай көрінетінін жылдам анықтай алады. Әрбір әрекет әртүрлі орналасу құрамдастары бар белгілі .xml файлымен байланыстырылған. Бұл компоненттер кейін Java кодының ішінен байланыстырылады.
Іс-шаралар немесе қарапайым тілмен айтқанда, әрекеттер - Android қолданбасымен әрекеттесу кезінде пайдаланушы көретін арнайы экрандар. Қызмет ретінде фондық режимде ғана іске қосылмайтын әрбір қолданбаның негізгі элементі ретінде әрекеті бар, онда барлық қосымша түймелер, мәтіндік көріністер, кескін көріністері және басқа компоненттер орналасқан. Бұл әрекеттерді жоғарыда сипатталған AndroidManifest.xml файлында көрсету қажет, әйтпесе қолданба оларды қажетті мақсат үшін жасау нүктесінде істен шығады. Жұмыс істеп тұрған мобильді Android қолданбасын бағдарламалай алу үшін әрекеттің өмірлік циклін, ең болмағанда, негіздерін түсіну қажет. Әрбір әрекетте белгілі бір ретпен, белгілі бір пайдаланушы әрекеттері бойынша шақырылатын әдістердің белгілі бір циклі болады. Әрекеттің өмірлік циклінің схемасы Android әзірлеушісінің ресми веб-бетінде қолжетімді және ол төменде 2-суретте көрсетілген.
Бағдарламашы бұл әдістерді қайта анықтай алады, осылайша қолданбаның сол белгілі шарттарда қалай әрекет ететінін өңдейді. Мысалы, әрекет жасалған кезде onCreate() әдісі шақырылады. Бұл жерде бағдарламашы түймелер немесе ImageViews сияқты әрекеттің құрамдастарын инициализациялауы керек. Егер басқа әрекет алдыңғы әрекеттің ағынын үзсе, onPause() әдісі шақырылады. Инвазия әрекеті аяқталғанда, бірінші әрекет onResume() әдісімен қайта жалғасады. Осы әдістердің әрқайсысы қолданбаның қажетті әрекетін орнататын теңшелетін кодпен қайта анықталуы мүмкін. Әдістерге onStop(), onStart() немесе onDestroy() сияқты өте түсінікті атаулар берілгеніне қарамастан, кейбір жағдайларда бұл әдістер егжей-тегжейлі шақырылған кезде оқиғаларды түсіну өте маңызды болуы мүмкін. Бұл өмірлік цикл туралы таяз білім қолданбаның бұзылуына әкелуі мүмкін және осылайша қолданбаны толығымен бұзылған күйде қалдыруы мүмкін. Әртүрлі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Ақпараттық технологиялар факультеті
Информатика кафедрасы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
тақырыбы: Автобус билетін онлайн төлеуге арналған BusKZ мобильді қосымшасын әзірлеу
6B06104 - Компьютерлік ғылымдар
Орындаған:_________________________ __________ (Т.А.Ж.)
(қолы)
Ғылыми жетекші: ______________ ___________ (Т.А.Ж.)
(атағы) (қолы)
Қорғауға жіберілді:
Хаттама № , _________ 20___ ж.
Кафедра меңгерушісі _________________________________ (Т.А.Ж.)
(қолы және мөрі)
Нормобақылау _________________________________ (Т.А.Ж.)
(қолы)
Алматы, 2023 ж.
Мазмұны
КІРІСПЕ 3
1.1 Мобильді технологиялардың даму тарихы 5
1.2 BusKZ мобильді қосымшасын құру алғышарттары 5
1.3 BusKZ мобильді қосымшасын құру негізінде зерттеу сұрақтары, мақсаттары, маңыздылығы 5
1.4 Қоғамдық көліктер төлемін онлайн жасайтын мобильді қосымшаларына шолу 5
2. Қазіргі таңдағы мобильді технологиялардың қоғамдағы орны. BusKZ мобильді қосымшасының ықпалы 5
2.1 Мобильді қолданбалар жане AndroidStudio бағдарламалау ортасы, тиімділігі мен артықшылықтары. 5
2.2 Мобильді төлем түсінігі мен технологиялары 5
2.3 BusKZ жүйесінің архитектурасы 5
3. BusKZ қосымшасын жобалау және жүзеге асыру 5
3.1 Жобаны әзірлеу 5
3.2 BusKZ мобильді қосымшасында пайдаланушыны тіркеу және аутентификация 5
3.3 BusKZ мобильді қосымшасында сапарды таңдау 5
3.4 BusKZ мобильді қосымшасында сапарға төлем жасау 5
3.5 Қосымшаның қауіпсіздікті қамтамасыз етуі 5
3.6 Жарамдылық және сенімділік 5
4. Қорытынды 5
КІРІСПЕ
Ғылыми жетістіктер арқасында адамдардың әлеуметтік деңгейдегі технологиялық жетістіктерді қолдану аясы артуда. Соның ішінде ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы көш бастап келеді: интернет желілері арқылы әртүрлі ақпарат алмасу, сақтау, өңдеу, онлайн төлемдер жасау, күнтізбелік жоспар құру және т.б. көптеген мүмкіндіктерге ие. Бұл үрдіс қарапайым пайдаланушылардан бастап, ірі кәсіпкерлік, тіпті мемлекеттік ұйымдар арасындағы да кең қолданыстағы құрал. Егер қазіргі таңдағы алдыңғы қатардағы ұйымдарға шолу жасайтын болсақ, олардың бір ортақ ерекшелігін байқауға болады - ол ұйымның ақпараттық технологияларды жұмыс үрдісіне енгізу және тығыз жұмыс жасауы. Ақпараттық технологиялардың жетістіктерін қолданысқа енгізбеген ұйым өз толқынынан қалып, жойылып кетуге мәжбүр болады.
Берілген жұмыста қала ішіндегі қоғамдық көліктер - автобустар билетіне онлайн режимінде төлем жасауға арналған мобильді қосымшасы ұсынылады. Бұл идеяның негізгі алғышарттары келесідей:
Қазақстан қалаларында қоғамдық көліктерде жүру бағасы тұрақты, егер жолаушы бір аялдама ғана жүрсе де, он аялдама жүрсе де тұрақты баға төлеуге мәжбүр. Бұл үрдіс дамыған елдерде басқаша жүретініні белгілі;
Қазақстанның көптеген қалаларында төлем жасау сандық түрде жасалмаған;
орталықтандырылған Қазақстанның барлық қалаларында бірдей жүретін ортақ жүйе жоқ.
Бұл жұмыста барлық автобус операторларын бір ортаға біріктіретін автобус билеттерін сатудың интеграцияланған жүйесі бар мобильді қосымша әзірленеді. Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты жеке жұмыс жасайтын автобус операторларын бір жүйеде біріктіретін мобильді қосымша құру арқылы онлайн билет сатып алу жүйесіндегі мәселелерді шешу. Жасалған мобильді қосымшаны пайдалана отырып, қолданушы барлық автобус операторларын уақыты, бағасы, күні, қолжетімдігі мен маршруттары бойынша салыстыру жүргізе алады. Яғни жолаушы өзіне ыңғайлы және тиімді нұсқасын таңдауға мүмкіндік береді. Бұл жүйе қолданушы уақытын үнемдеп, қолданыстағы басқа қосымшалардың алдын орайтын болады. Қолданушылар автобус билеттерін онлайн төлем жасау мүмкіндігіне кез келген жерден, кез келген уақытта жасай алатын және смартфон қосымшасы арқылы төлем құнын көре алатын болады. Билеттерді салыстыру мүмкіндігі студенттерге және басқа жерден келген саяхатшыларға әртүрлі қосымшаға кіріп, салыстырып жатпау үшін қосалқы көмек қызметін атқарады.
Дипломдық жұмыс өзектілігі автобус билеттерін сатып алу мүмкіндігін беретін, автобус иесін немесе операторларын біріктіретін онлайн жүйесінен құрылған мобильді қосымшадан тұрады. Бұл қосымша студенттер мен смартфон мүмкіндіктерін еркін меңгерген кез келген тұтынушы үшін арналған, және Қазақстан қалаларында қоғамдық көліктерде төлем жасауды оңтайландыру үшін жасалады.
Автобус билеттерін салыстыру қоғам үшін келесідей өзектіліктерде пайдалы болады:
1. Әртүрлі автобус операторлары туралы ақпаратты бір қолданбада біріктіреді.
Қолданыстағы автобус билеттерінің онлайн жүйесін пайдалана отырып, пайдаланушыға дұрыс билет бағасы мен автобус операторын таңдау қиын болады. Пайдаланушы әртүрлі қалаларда баратын жеріне ең жақсы бағаны, уақытты және бағытты таңдау үшін бір қосымшадан екінші қосымшаға өтуі керек. Біз білетіндей, Қазақстан қалаларында барлық автобус операторлары ортақ жүйеге біріктірілмеген.
2. Арзан автобус билетіне ақша үнемдеу.
Пайдаланушы өз ақшасын әлдеқайда арзан маршрут автобус билетіне үнемдей алады. Кейде пайдаланушы таңдалған күн үшін әлдеқайда төмен баға бар екенін білмейді.
3. Тұтынушыларға әртүрлі баламаларды ұсыну.
Барлық автобус операторлары бір ғана қолданбаларына біріктірілсе, тұтынушылардың бір автобус маршруты емес, көптеген балама нұсқалары болады және олар әр түрлі автобус операторларынан уақыт, баға және бағыт бойынша таңдай алады.
1.1 Мобильді технологиялардың даму тарихы
Заманауи телефондардың ешқайсысы оның ішінде мобильді қосымшаларынсыз өзінің толық потенциалын ашып көрсете алмайды. Пайдалы қолданбаларды орнату арқылы смартфон пайдаланушысы шексіз дерлік мүмкіндіктерге ие болады. Файлдармен жұмыс істеу, мультимедианы өңдеу және қарау, ойын ойнау, такси мен тамаққа тапсырыс беру, билеттерді брондау, сапарды жоспарлау, тілдерді үйрену - бір немесе бірнеше қолданбаның көмегімен шешілмейтін тапсырма болуы екіталай. Қазіргі уақытта мобильді қосымша - бұл құрылғының жұмыс істеуі үшін арнайы жасалған бағдарламалық құрал. Мобильді қосымша - бұл функционалдығы мен дизайны мобильді платформалардың функцияларына бейімделген бағдарламалық пакет. Бұл қолданбаларды пайдаланушы мобильді сауда алаңдары арқылы жүктеп алады. Ең үлкен платформалар - AppStore және Google Play. Техникалық тұрғыдан алғанда, барлық қосымшалар мобильді гаджеттердің белгілі бір платформасы үшін жасалған. Ең танымал операциялық жүйелер - iOS, Android.
Теңшелетін веб-сайт пен қолданбаның негізгі айырмашылықтары мен мүмкіндіктерін атап кетейік. Веб-сайттың мобильді нұсқасы смартфон дисплейінде оңай қарау үшін қайта өңделген және кейбір нұсқаларында бейімделген веб-сайт дизайны мен мазмұны болып табылады. Оны жасаудың ең оңай жолы - компьютердің негізгі сайтының көшірмесін жасау және оны ұялы ажыратымдылық үшін орнатуға тырысу. Ең жақсы нұсқа - сайтты толығымен сұрыптау және пайдаланушыға сенсорлық экран арқылы өзара әрекеттесуге ыңғайлы болатын жаңа дизайнды жасау. Тиісінше, гаджеттерге арналған ДК нұсқасының қарапайым конфигурациясы резеңкелік орналастыру деп аталады (резиновая компановка). Яғни, сайт мазмұны мен дизайны бойынша өзгеріссіз қалады, бірақ көлемі өзгереді. Сайттың негізгі артықшылықтары - әзірлеудің минималды шығындары, кросс-платформалар, жылдам жаңартулар.
Бір ғана айтарлықтай кемшілік барлық артықшылықтарды жоққа шығарады. Жауапты веб-сайт пайдаланушыға өте ыңғайлы емес. Тіпті трафик жоғары болса да, мұндай сайт жақсы конвертацияланбайды. Мобильді қосымша - функционалдығы мен дизайны мобильді платформалардың мүмкіндіктеріне бейімделген бағдарламалық пакет. Мобильді қосымшалардың артықшылықтарын тізімдеп көрейік:
1. Бағдарлама интерфейсі сенсорлық экран немесе батырмалар арқылы мобильді құрылғыда жұмыс істеу үшін арнайы жасалған;
2. Гаджет пайдаланушылары үшін ыңғайлы және түсінікті навигация, мобильді мәзір;
3. Хабарламалардың, push-хабарламалардың, еске салғыштардың болуы. Қолданба фондық режимде де функцияларды орындай алады, оны веб-сайттарда жүзеге асыру мүмкін емес. Бағдарламамен жұмыс істеу үшін браузерді ашудың қажеті жоқ, көптеген қосымшалар Интернет жоқ кезде де бірқатар функцияларды қолдайды;
4. Пайдаланушының жеке деректерін сақтау. Бұл мүмкіндік қолданбаны жекелендіруді жақсартады. Мысалы, такси үйіңізді шақырады (тіркеу), медициналық саясат және басқа да жеңілдіктер туралы дәрігердің қабылдауына жазылады;
5. Компаниямен, қызметпен неғұрлым икемді кері байланыс;
6. Көптеген басқа ресурстардың мүмкіндігі. Мысалы, геолокацияны қосып, қаланың кез келген жерінде көлікті шақыртуға қоңырау шалу.
1.2 BusKZ мобильді қосымшасын құру алғышарттары
Қазақстан қалаларында қоғамдық көлікте жол жүру ақысын төлеуге арналған мобильді қосымшаны құру жоғарыда аталған себептермен өзекті болып табылады. Оған қоса келесі алғышарттарды атап өтсек болады:
Біріншіден - ыңғайлылық және уақытты үнемдеу. Мобильді қосымша жолаушыларға жүргізушіден немесе аялдамадағы кассадан билет іздеуге және сатып алуға уақыт жоғалтпай жол ақысын төлеуге мүмкіндік береді. Бұл сондай-ақ билет кассаларындағы кезектерді және жолаушылардың аялдамаларда автобус немесе трамвай күту уақытын азайтады.
Екініштен - қағаз билеттерінің құнын төмендету. Жол жүру ақысын төлеу үшін мобильді қосымшаны пайдалану қағаз билеттерді өндіру мен таратуға кететін шығындарды айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде қоршаған ортаға тигізетін зиянды шығындардың азаюына әкеледі.
Ең басты мәселе - қызмет көрсету сапасын жақсарту. Жол ақысын төлеуге арналған мобильді қосымша жолаушылар тәжірибесін жақсарта алады. Мысалы, рейс кешігуі немесе тоқтатылған жағдайда жолаушыларға қосымша арқылы хабарлауға және балама бағыттарды ұсынуға болады.
Тағы бір ерекшілік - ашықтықты арттыру. Мобильді ақылы қосымша қоғамдық көлік компанияларының ашықтығын арттыра алады. Қолданба жолаушыларға тарифтер, қозғалыс кестесі мен маршруттар туралы ақпарат бере алады, сондай-ақ банк карталары немесе электронды әмияндар сияқты әртүрлі әдістер арқылы жол жүру ақысын төлеуге мүмкіндік береді.
Жалпы, Қазақстан қалаларының қоғамдық көліктерінде жол жүру ақысын төлеуге арналған мобильді қосымшаны құру жолаушыларға қызмет көрсету сапасын арттыруға және қағаз билеттер құнын төмендетуге үлкен мүмкіндіктер береді.
1.3 BusKZ мобильді қосымшасын құру негізінде зерттеу сұрақтары, мақсаттары, маңыздылығы
Қазіргі уақытта Қазақстанда 89 қала статусына ие елді мекендер бар, соның ішінде еліміздің 11 ірі қалалары қатарына кіретіндер: Алматы, Астана, Шымкент, Қарағанды, Ақтөбе, Атырау Тараз, Өскемен, Павлодар, Семей, Қызылорда, Қостанай, Ақтау, Орал, Түркістан, Көкшетау, Теміртау, Талдықорған, Екібастұз, Рудный. Бұл қалалардың барлығы қала ішінде жолаушыларды тасымалдайтын қоғамдық көліктермен қамсыздандырылған [1]. Әрине, барлық елдердегі сияқты Қазақстанда да барлық адамдар қоғамдық көлікті пайдалана бермейді. Кейбір адамдар жеке көлігімен, велосипедпен немесе жай ғана жаяу жүруді қалайды. Дегенмен, қоғамдық көлік көптеген адамдар үшін маңызды көлік құралы болып табылады, әсіресе жеке көлігіне қол жеткізе алмайтындар немесе үлкен қалаларда тұратын және көлік қозғалысына байланысты көлікпен көп уақытты өткізгісі келмейтіндер үшін кептеліс және тұрақ орындарының жетіспеушілігі. Сондықтан қоғамдық көлік Қазақстандағы қалалық инфрақұрылымның маңызды элементі болып қала береді және көптеген адамдар әлі де оның қызметін пайдаланады.
1.4 Қоғамдық көліктер төлемін онлайн жасайтын мобильді қосымшаларына шолу
Бұл жерде біз Қазақстандық емес, жалпы әлемде кеңінен қолданылатын автобус билеттерін сатып алу мобильді қосымшаларының бірнешеуін қарастырдық.
FlixBus. Бұл қосымшаны қолдану маршруттар ішінде ең арзан немесе уақыты жағынан ыңғайлы автобустан орын алуға мүмкіндік береді. Негізінде бұл танымал қосымша аттас компанияның әрізлемесі. Flixbus - бүкіл Еуропада, сондай-ақ АҚШ, Канада және Бразилияда қалааралық жолаушылар автобустарын ұсынатын 2013 жылы құрылған неміс көлік компаниясы. Оның штаб-пәтері Германия астанасы Берлин қаласында орналасқан [6].
Автобусқа билет брондау келесідей алгоритммен жүргізіледі:
қажетті бағыт пен ыңғайлы уақыты таңдалады, ол арнайы елді мекендер атаулары енгізілуі арқылы жүзеге асады.
жолаушы туралы ақпарат енгізіледі: қанша жолаушы, ересек, бала және велосипедші деген нұсқалар бар.
билеттерді табу батырмасы басылады, шыққан қосымша бетінде қолданушыға мүмкін болатын барлық нұсқалар ұсынысы тұрады. Ол жерде қандай автобус қай уақытта, қандай станциядан шығатыны, қай уақытта қандай станцияға келетіні, уақыты бойынша жол ұзақтығы, тегін wi-fi, телефон зарядтау мүмкіндігі және билет бағасы салыстырылған түрде көрсетіледі. Ең тиімді баға мен ең қысқа уақыт көрсетіліп тұрады.
таңдау жасалғаннан кейін тағы бір мәзір беті пайда болады. Бұл бетте автобус ішінде орын брондау, қосымша жүк көрсету, смс ескерулерді қосу, төлемді жасау әдісі сияқты мүмкіндіктер бар.
билетті төлеу бакнтік карта, Google Pay, PayPal, iDeal сияқты әдістер көрсетілген.
1-сурет - FlisBus қосымшасы:
бапатаулары және билет брондау алгоритмі көрінісі
Busfor - қалааралық және халықаралық рейстерге автобус билеттерін іздеуге және сатып алуға арналған халықаралық онлайн сервис. Ол аттас холдингтің құрамына кіреді, 2015 жылға дейін ол GillBus деп аталды. Қазір ол Ресейде, Беларусьте, Украинада, Польшада жұмыс істейді. Кеңселері Мәскеуде, Киевте, Варшавада орналасқан. Компания тасымалдаушы емес, нарықтағы автобустарды тасымалдау қызметтерінің ұсыныстарын біріктіреді. Оның мобильді қосымшасы аталған мемлекеттер арасы мен олардың қалалары арасында жүретін автобусқа билет брондау мүмкіндігіне ие. Бірақ Қазақстан мен Орта Азия мемлекеттері үшін қызмет көрсетпейді. Busfor қосымшасы FlixBus сияқты бронау жасалады, бағыты, уақыты, қосымша мүмкіндіктері көрсетіледі және басты айырмашылығы - жолаушы аты-жөні тіркеуінде. Бұл сізге қосымша қауіпсіздік кепілдігін қамтамасыз етеді. Әрине, FlixBus қолданушының жеке ақпараттарын қорғау мақсатында QR кодты ұсынады, алайда, ол бір билетті сәйкесінше дәл сол ғана жолаушы қолданады деген сөз емес.
2-сурет - Busfor автобусқа билет брондау
мобильді қосымшасы
Компанияның мәліметінше, 2015 жылдың соңында Busfor сайтында 300-ден астам тасымалдаушының рейстеріне билеттер сатылған және оларды тарату жүйесі (GDS) арқылы 500-ге жуық агенттік сатқан. 2016 жылдың соңында Busfor 5000-нан астам тасымалдаушылармен ынтымақтасады. 2017 жылы BUSFOR-да сатылған билеттердің жалпы саны 1 миллионнан асты. 2012 жылдан 2016 жылға дейін Автобус билеттерін онлайн сату нарығындағы Busfor үлесі 50%-ға дейін өсті. 2022 жылдың басына дейін оның мобильді қосымшасымен билеттерді 20 000 бағыт пен 30 ұшатын елге (Шығыс Еуропа және ТМД) алуға болатын.
tutu.ru - ресейлік жолаушы билеттерін онлайн сату сервисі. Бастапқыда әуе және теміржол қатынастарына қатысты жұмыс істейтін. Мысалға алсақ, 2008 жылы сайт электронды билеттерді сата бастады. 2007 жылы пойыз билеттеріне ұшақ билеттері, 2009 жылы қонақүйлерді брондау, 2014 жылы пакеттік турлар, 2016 жылы қалааралық және халықаралық автобус билеттері қосылды. 2018 жылғы 20 қарашадағы Alexa.com мәліметтері бойынша Tutu.ru әлемде 2939-шы орында, Ресейде 145-ші орында [7] 2018 жылғы 20 қарашадағы ұқсасWeb мәліметтері бойынша Tutu.ru әлемде 108-ші орында. Ресейде және *Саяхат санатында 28-ші орында [8]. 2017 жылғы жағдай бойынша Tutu.ru пойыз билеттерін сату бойынша Ресей темір жолдарынан кейін екінші орында және әуе билеттерін сату бойынша алғашқы бестікке кіреді [9].
Бұл сервистің мобильдік қосымшасы Қазақстан аумағында да жұмыс істей алатынын ескерген жөн. Егер автобус билетін операторлары онлайн сатып алу мүмкіндігін бермеген болса, қосымша мүмкін болатын маршрут пен жүретін орындарын, уақыты, станциялары және т.б. қажет ақпараттарды көрсетеді. Қосымшада маршрут пен автобусқа жолайшылар ой-пікірлерін қалдыру мүмкіндігі бар. Аталғандар төмендегі суреттерде көрсетілген.
3-сурет - tutu мобильді қосымшасы бойынша билет брондау тәртібі
Төмендегі кестеде зерттеу жұмыстары жүрген қосымшалар туралы қажетті негізгі мәліметтер көрсетілген:
2-кесте - Қалааралық жолаушы тасымалдаумен айналысатын автобустарға арналған қосымшалар туралы мәліметтер кестесі
сипаттамалар
FlixBus
Busfor
tutu
шыққан уақыты
3 ақпан 2014
2012
2016(автобустар)
құрылғылар
Android
Android
Android
жүктелу саны
10 млн. +
1 млн. +
100 мың+
жады орны, мб
7,36
9,13
21,84
жүретін елдер
Еуропа елдері, Америка
Ресей, Украина, Польша, Чехия, Латвия, Литва, Эстония, Финляндия, Армения, Қазақстан, Грузия
Ресей, Украина, Белоруссия, Польша, Франция, Латвия, Қазақстан
Операторлармен тікелей байланыс
-
-
+
төлем жасау түрі
карта, онлайн, Pay жүйелер
карта, онлайн, Pay жүйелер
карта, онлайн, Pay жүйелер
билет тіркелу түрі
QR
аты-жөнімен, ИИН
аты-жөнімен, ИИН
карта
+
+
+
автобус кестесін қарау
-
-
-
тікелей маршруттар
+
+
+
кері маршруттарды ұсыну
-
-
-
бос орындарды көрсету
+
+
+
жүретін қалалар
Google Play-ге мәліметтерін салмаған
Москва, Киев, Минск, Прага, Варшава, Санкт-Петербург, Новосибирск, Екатеринбург, Харьков, Нижний Новгород, Казань, Челябинск, Омск, Самара, Ростов-на-Дону, Уфа, Красноярск, Пермь, Воронеж, Волгоград, Одесса, Днепр, Краснодар, Саратов, Тюмень, Запорожье, Львов, Тольятти, Ижевск, Барнаул, Кривой Рог, Ульяновск, Иркутск, Хабаровск, Ярославль, Владивосток, Махачкала, Томск, Оренбург, Кемерово, Новокузнецк, Рязань, Астрахань, Набережные Челны, Пенза, Липецк, Киров, Чебоксары, Николаев, Тула, Калининград, Курск, Мариуполь, Улан-Удэ, Ставрополь, Сочи, Тверь, Магнитогорск, Брянск, Винница, Херсон, Полтава, Чернигов, Черкассы, Хмельницкий, Житомир, Черновцы, Сумы, Ровно, Ивано-Франковск, Каменское, Кропивницкий, Кременчуг, Тернополь, Луцк, Белая Церковь, Краматорск, Мелитополь, Ужгород, Никополь, Бердянск, Славянск, Павлоград, Северодонецк, Бровары, Каменец-Подольский
Москва, Санкт-Петербург, Переславль-Залесский, Воронеж, Иваново, Киев, Ржев, Пенза, Киржач, Новомосковск, Минск, Владимир, Новосибирск, Томск, Алексин, Михайлов, Луганск, Старый Оскол, Псков, Скопин, Нижний Новгород, Барнаул, Великий Новгород, Касимов
Ғылыми мақалалар іздеу барысында біз [10] жұмысына кезігіп, талдау жүргіздік. Бұл мақала Ирактағы автобустар тасымалымен айналысатын серіктестіктердің қызметын реттеу мақсатында ұсынылған жұмыс. Авторлар өз кезегінде мобильді автобус билеттерін сату жүйесінің (MBTS) прототипі MBTS жобалау үшін Agile бағдарламалық құралды әзірлеу тәсілі мен Бірыңғай модельдеу тілін (UML) пайдалану арқылы әзірлегенін баяндайды және тәжірибелік үлгі нақты ортада МБТС сәтті жүзеге асырылуын қамтамасыз ету үшін оның қолайлылығымен бағаланады деп есептейді. Сонымен қатар, мақалада дәстүрлі автобус билеттері жүйесіндегі мәселе қағаз билеттерді пайдаланушылар автобус билетін сатып алу немесе автобус кестесі туралы ақпаратты сұрау үшін ұзақ кезекте тұруы керек [11]. Қолмен басқару жүйесінің негізгі мәселесі - әрбір филиалдың жеке жұмыс істеуі, әр филиалдың қызметкері кестенің соңғы жаңартуларын, қол жетімділікті және брондауға қатысты басқа ақпаратты алу үшін әр клиенттің өтініші бойынша бас кеңсеге хабарласуы керек; және қайталанатын тапсырыстарды немесе артық сыйымдылықты болдырмауды қадағалу керек [12]. Оның үстіне, брондау мүмкіндігінің физикалық шегі бар, өйткені әрбір филиал белгілі бір сағаттарда ғана жұмыс істейді, ал брондау тек сол жерде мүмкін болады. Бұл шектеулер компанияның қазіргі кездегі жалғыз мәселелері емес. Проблемаларды тудыратын мәселелерге адам қателері жататынын да есепке алу жөн екендігі осы жұмыста айқын айтылады (мысалы, билет бағасын дұрыс есептеу, жолаушылар деректерін жазудағы қателер және т.б.). Сонымен қатар, қолмен құжат айналымын брондау жүйесі сақтау орнын және шығындарды оңай жоғалтуы мүмкін [13]. Al-hijaj және басқалары жүргізген сауалнамаға сәйкес, Ирактың Басра қаласындағы Гараж Бағдад автовокзалының саяхатшылары жолаушылардың орта есеппен 97% көлік жүйесіне көңілі толмайтынын көрсетеді. Сонымен қатар, нәтиже Ирактың гараж станцияларында тіркелу операциясы, жүргізушілердің көпшілігі өз жұмыстарында зардап шегеді. Сондықтан бұл мәселені шешу үшін практикалық және жұмыс істейтін жүйе қажет екендігі айтылады. Дипломдық жұмыста аталған нәтижелерге сүйене отырып, бұндай сауалнаманы Қазақстан тұрғындары арасында жүргізгенде де ұқсас нәтижелерге ие боламыз деп пайымдадаық. Жұмыста көрсетілген мобильді автобус билеттерін сату жүйесі (MBTS) осындай мәселелерді шешуге бағытталған, яғни біздің жұмыспен сәйкестігі үлкен. Бұл жүйені пайдалану компания қызметкерлеріне, мысалы, операторлар немесе жеке жүргізушілер, күнделікті жұмысында көмектеседі, олардың жұмысын ұйымдасқан және компанияның басқа филиалдарымен байланыстырады. Сонымен қатар, MBTS қызметкерлеріне компанияның қызметін бақылау және тексеру оңайырақ болады. Тұтынушылар билеттерінің бар-жоғын ұялы телефонынан кез келген уақытта және кез келген жерде тексере алады. Бұған қоса, жүйе тұтынушылардың физикалық билетті жоғалту қорқынышын азайтады және саудагерлерге билет кезегін айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді. Шынында да, әртүрлі елдерде көптеген ұқсас жүйелер бар, бірақ жүйенің Ирактағы жұмысы көлік жүйесінің ортасы мен географиялық құрылымына байланысты өзгешелігі болады. Оның үстіне, мен әрбір елдің менталитеті ұқсас болмауын да есепке алғанды жөн көремін.
2. Қазіргі таңдағы мобильді технологиялардың қоғамдағы орны. BusKZ мобильді қосымшасының ықпалы
Interaction Science журналындағы мәліметтер бойынша, мобильді технологияның жетістіктері қазіргі технологиялық дәуірде адамдар пайдаланатын әртүрлі қолданбаларға ықпал етеді [14]. Қазіргі уақытта көптеген адамдар ұялы телефонды пайдаланады. Қазір ұялы телефонды пайдалану трендке айналды. Мобильді қолданбалар - ұялы телефон және планшет сияқты мобильді құрылғылар арқылы жүктеп алуға болатын бағдарламалық құрал. Мобильді қолданбаларды пайдалану және жүктеп алу оңай. Мобильді қосымшалардың көпшілігі тегін. Олар жарнамадан, мүмкіндіктерді жаңартудан және жылжытудан пайда алды. Соңғы бірнеше жылда мобильді құрылғылардың пайдалылығы айтарлықтай өсті, бұл адамдарға мобильді контексте тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді. Мобильді қосымшалар адамдардың күнделікті өміріндегі проблемаларын жеңілдетеді. Олар - смартфондар мен планшеттерде жұмыс істеуге арналған интернет қолданбасы. Мобильді қолданбаларды ойын-сауық, байланыс, білім, көлік, саяхат, өмір салты, медициналық және қаржы сияқты көптеген санаттар бойынша жіктеуге болады. Ұялы телефон негізінен портативті және икемді дегенді білдіреді. WebWise командасына сәйкес қолданбалар қолданбалы бағдарламалық құрал үшін қысқартылған. Мобильді қолданбалар, әдетте, қолдануды жеңілдету үшін ноутбук және жұмыс үстелі сияқты жалпы құрылғыны пайдаланбай, оларды интернет қызметтеріне қосу арқылы пайдаланушыға көмектеседі. Олар негізінен жалпы өнімділік пен ақпаратты, соның ішінде электрондық поштаны, күнтізбені, контактілерді, қор нарығы мен ауа райы туралы ақпаратты іздеу үшін жасалған. Дегенмен, адамдардың сұраныстарын автоматтандыру үшін, GPS картасын жасау және орынға негізделген қызметтер, банктік қызмет, желі және файлдарды тасымалдау, білім беру, бейне ағыны, тапсырыстарды бақылау, билеттерді сатып алу және медициналық қолданбалар сияқты басқа бағыттарда да қарқынды дамып келеді. Дэниел Уолтерстің [15] айтуынша, желідегі бес миллиардтан астам ұялы байланыс абоненттері әлем халқының 77 пайызын құрайды.
Қазір көп адамдардың өз жұмысымен айналысудан уақыттары босамайды. Олар көп уақытын компьютер алдында өткізеді. Компьютер - біздің өміріміздегі ең маңызды нәрсе. Әлемдегі әрбір отбасының жеке интернеті бар, өйткені олар үшін кейбір электронды төлем, электронды банкинг, электронды дүкен немесе кез келген онлайн брондау билеттерін немесе тұруды брондау оңайырақ болады. Онлайн билеттерді брондау - электрондық коммерцияның ең үлкен және жылдам дамып келе жатқан бірі. Олар туристік брондау, қонақ үй, фильмдер және ұшу аясында болуы мүмкін.
Билеттерді онлайн брондау тұтынушылардың өмірін жеңілдетеді. Компания тәулік бойы жұмыс істейтін болса, олар ешқашан тұтынушыларды жіберіп алмайды. Туристік компаниялардың көпшілігі жұмыс уақытында шектеулі жұмыс істейді. Бұл клиенттерге билеттерді шектеусіз және проблемасыз брондау икемділігін қамтамасыз ете алмайды. Клиенттер билеттерді қоңыраулар шалу арқылы емес, компьютер немесе смартфон арқылы билеттің бар-жоғын бірден тексере алады. Клиенттер билеттерді растау үшін қызметкерлерсіз де тексере алады. Олар кез келген уақытта және кез келген жерде брондау жасай алады. Онлайн брондау клиенттерге қысқа уақыт ішінде билеттің бар-жоғын көруге мүмкіндік береді. Бұл оларға сапарларын жоспарлауды жеңілдетеді. Саймон Ленуардың айтуынша [16], саяхатшылар мен жолаушылардың 60 пайыздан астамы бүкіл саяхатын онлайн төлейді. Онлайн төлеу жүйесі тұтынушылар мен автобус операторларының жүктемесін азайта алады. Онлайн төлеу жүйесі қолмен орындау арқылы құжат айналымының көлемін азайта алады. Автоматты жүйе қолмен жұмыс істейтін жүйеге қарағанда тиімдірек және жүйелі. BusKz мобильді қосымшасының да басты мақсаты осыған келеді.
Бүгінгі таңда қоғамдық көлікте жол жүру ақысын төлеуге өтініштер көп. Арнайы қолданбалар қалаға немесе аймаққа байланысты өзгеруі мүмкін.
Шетелдік аналогтармен қатар отандық қосымшаларды да қарастырған жөн, солардың ішінде кеңінен тараған қосымша ONAI - пайдаланушыға Қазақстан қалаларында қоғамдық көлікте жүру ақысын төлеуге мүмкіндік беретін мобильді қосымша. Қолданба билеттерді қолма-қол ақшамен сатып алмай немесе машинада төлем карталарын пайдаланбай жол жүру ақысын төлеудің ыңғайлы және жылдам әдісін ұсынады. Пайдаланушылар қолданбаны жүктеп алып, тіркеліп, банк картасын байланыстыра алады. ONAI қосымшасы арқылы жол жүру ақысын төлеу кезінде пайдаланушының картасынан ақша автоматты түрде есептен шығарылады, ол телефонына электронды билет алады.
Қоғамдық көлік ақысын төлеу функциясынан басқа, ONAI Қазақстан қалаларында такси және азық-түлік жеткізу қызметтерін де ұсынады. Қолданба иелері көліктің немесе мейрамхананың қалаған түрін таңдап, жеткізу мекенжайын енгізу арқылы қолданба арқылы таксиге немесе тағамға тапсырыс бере алады. Қосымша такси немесе курьердің орналасқан жерін бақылауға және жеткізу құны мен уақыты туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Қосымшада пайдаланушыларға такси жүргізушілері мен курьерлердің қызмет көрсету сапасын бағалауға мүмкіндік беретін рейтингтік функция да бар. ONAI - Қазақстандағы ең танымал мобильді қосымшалардың бірі және пайдаланушылар үшін ыңғайлы және сенімді қызметтерді ұсынады [20]. Өкінішке орай, бізде ONAI қолданбасының архитектурасы мен бағдарламалық толтырулары туралы ақпарат жоқ, өйткені оның бастапқы коды мен ішкі құрылымына қол жеткізе алмаймыз. Бірақ оның функционалдығын қамтамасыз ету үшін қолданба дерекқорлар, желі қызметтері, API интерфейстері, GUI элементтері және т.б. сияқты әртүрлі құрамдастарды пайдаланады деп болжауға болады. Сондай-ақ ONAI әзірлеушілері модульдік, ауқымдылық, қауіпсіздік және өнімділік сияқты мобильді қосымшаларды әзірлеудің заманауи тәжірибелері мен принциптерін ұстанды деп айтуға болады.
2.1 Мобильді қолданбалар жане AndroidStudio бағдарламалау ортасы, тиімділігі мен артықшылықтары
Android - смартфондар мен планшеттік компьютерлер сияқты сенсорлық экранды мобильді құрылғыларға арналған Linux негізіндегі операциялық жүйе. Android жүйесін бастапқыда Android компаниясы Google-дың қаржылық қолдауымен әзірледі, содан кейін оны 2005 жылы сатып алды. Операциялық жүйе 2007 жылы аппараттық құралдар, бағдарламалық қамтамасыз ету және телекоммуникация консорциумы болып табылатын Open Handset Alliance құрылуымен бірге ресми түрде шығарылды. Компаниялар мобильді құрылғылардың ашық стандарттарын ілгерілетуге бағытталған. Бірінші Android телефоны 2008 жылдың қазан айында сатылымға шықты. Android пайдаланушы интерфейсі негізінен экрандағы нысандарды басқару үшін сырғыту, түрту және шымшу сияқты нақты әрекеттерге ұқсас сенсорлық қимылдарды, сондай-ақ мәтін жазу үшін виртуалды пернетақтаны қолданатын тікелей манипуляция болып табылады. Сенсорлық экран құрылғыларынан басқа, Google теледидарға арналған Android TV, көліктерге арналған Android Auto және сағаттарға арналған Android Wear әзірледі, олардың әрқайсысында пайдаланушы интерфейсі әртүрлі. Android нұсқасы портативті компьютерлерде, ойын консольдерінде, сандық камераларда және басқа электрондық құрылғыларда да қолданылады. Android - бұл ашық бастапқы операциялық жүйе және Google өз кодын Apache лицензиясы бойынша шығарады. Android жүйесінде ашық бастапқы коды және лицензиялау лицензиясы бар код бағдарламалық жасақтаманы құрылғы жасаушыларға, сымсыз байланыс операторларына және қолданбаларды әзірлеушілерге еркін өзгертуге және таратуға мүмкіндік береді. Бұған қоса, Android жүйесінде әдетте Java бағдарламалау тілінің теңшелген нұсқасында жазылған құрылғының функционалдығын кеңейтетін қолданбаларды әзірлеушілер қауымдастықтарының (қолданбалардың) үлкен саны бар.
Android Studio - IntelliJ IDEA негізіндегі Android қолданбасын әзірлеуге арналған интеграцияланған әзірлеу ортасы (IDE). IntelliJ код өңдеушісі және қуатты әзірлеуші құралы болумен қатар, Android Studio Android қолданбаларын жасау кезінде өнімділікті арттыру үшін қосымша мүмкіндіктерді ұсынады, мысалы:
:: Gradle негізіндегі икемді нұсқа жүйесі
:: Жылдам және мүмкіндіктерге бай эмулятор
:: Барлық Android құрылғыларын әзірлеуге арналған бірыңғай орта
:: Жаңа APK жасамай-ақ, іске қосылған қолданбаларға өзгерістер енгізу үшін Instant Run қолданбасы.
:: Бірдей қолданба мүмкіндіктерін жасау және үлгі кодын импорттау үшін код үлгілері және GitHub интеграциясы
:: Кең ауқымды тестілеу құралдары мен құрылымдары
:: Өнімділікті, ыңғайлылықты, нұсқа үйлесімділігін және басқа мәселелерді жақсарту үшін Lint құралы
:: C++ және NDK қолдауы
:: Google Cloud Messaging және App Engine интеграциясын жеңілдететін Google Cloud Platform үшін кірістірілген қолдау
Android Studio бағдарламасындағы әрбір жобада бастапқы код файлдары мен ресурс файлдары бар бір немесе бірнеше модульдер бар. Модульдердің түрлеріне мыналар жатады:
:: Android қолданбасының модульдері
:: Кітапхана модульдері
:: Google App Engine модулі
Әдепкі бойынша, Android Studio жоба файлыңызды Android жобасы көрінісінде көрсетеді. Жобаңыздың негізгі бастапқы файлдарына жылдам қол жеткізуді қамтамасыз ету үшін көріністер модульдер бойынша ұйымдастырылған. Барлық файл нұсқалары Gradle Scripts астында жоғарғы жағында пайда болады және әрбір қолданба модулі келесі қалтаны қамтиды:
:: манифесттер: AndroidManifest.xml файлын қамтиды.
:: java: Java бастапқы код файлдарын, соның ішінде JUnit сынақ кодын қамтиды.
:: res: XML орналасуы, UI жолдары және растрлық кескіндер сияқты барлық кодтық емес ресурстарды қамтиды.
Android Studio-да сонымен қатар орнатылған Gradle Build System бар және ол бұрын қолданылған Ant Build System жүйесін алмастырады. Eclipse мүмкіндігінше, Android Studio бағдарламасында да мүмкін, қолданбаның орналасуын мәтіндік редакторда немесе балама түрде графикалық интерфейсте жасауға болады. Бұл графикалық интерфейс Android Studio бағдарламасында дизайн режимі деп аталады (1-сурет). Дизайн режимі Android Studio бағдарламасында одан әрі жетілдірілді. Қолданбаның орналасуы әртүрлі Android нұсқаларының орналасуын, алдын ала қараудағы ажыратымдылықты көрсетеді.
4-сурет Android Studio графикалық интерфейсі (дизайн режимі)
Осы дипломдық жұмыстың орындалуын талқылау үшін Android жобасының қарапайым компоненттерін терең түсіну қажет.
Android манифесті - әрбір Android жобасының негізгі файлдарының бірі, дәл атауы AndroidManifest.xml деп аталатын файл. Бұл файл қолданба кодын сәтті іске қосу үшін қажетті ақпаратты қамтиды. Ең маңыздыларының қатарында:
∙ Әрекеттер - белгілі бір Android қолданбасының барлық негізгі экрандарының тізімі
∙ Рұқсаттар - қауіпсіздікті сақтау үшін ықтимал зиянды тапсырмаларды орындау кезінде қолданбаға арнайы рұқсаттарды беру қажет, мысалы: интернетке кіру, контактілер тізімін шолу және т.б.
∙ API деңгейі - мақсатты құрылғының минималды API деңгейі
∙ Java пакетінің спецификациясы - бірегей, идентификатор ретінде қызмет ететін Java класстарын қамтитын пакеттің қажетті атауы және оның жолы
∙ Байланыстырылған кітапханалар - қолданба жұмыс істеуі үшін байланыстырылатын кітапханалар тізімі.
Gradle файлы - әдетте build.gradle деп те белгілі Android жобасындағы ең маңызды файлдардың бірі. Gradle -- бір қысылған APK файлын жасау үшін барлық қажетті бастапқы файлдарды (.xml немесе .java файлдары) алатын JVM (Java Virtual Machine) құрастырудың автоматтандырылған жүйесі. Ол, ең қарапайым көзқарас бойынша, қолданбаның нақты құрастырылуына дейін файлдарды каталогтан екіншісіне көшіруге қабілетті, осылайша бағдарламашыға жобаның құрылымдық топологиясына (мысалы, белгілі бір бағдарламалау тілінің файлдары үшін арнайы қалта) ие болуға мүмкіндік береді. Бұл файлдарды бір-бірімен байланыстыру үшін арнайы сценарийді қолмен жазудың қажеті жоқ. Әрбір Android Studio жобасында шын мәнінде екі build.gradle файлы бар екенін атап өткен жөн, біреуі қолданбаға арналған және біреуі жобаға арналған. Бұл екі файлдың мазмұны өте әртүрлі және әрқашан тәуелділіктерді қай build.gradle файлына көшіру керектігін көрсетеді.
XML файлдары қосымшаның негізгі графикалық дизайнын анықтайтын әртүрлі файлдары. XML пайдалану арқылы бағдарламашы әрекеттің орналасуы қалай көрінетінін жылдам анықтай алады. Әрбір әрекет әртүрлі орналасу құрамдастары бар белгілі .xml файлымен байланыстырылған. Бұл компоненттер кейін Java кодының ішінен байланыстырылады.
Іс-шаралар немесе қарапайым тілмен айтқанда, әрекеттер - Android қолданбасымен әрекеттесу кезінде пайдаланушы көретін арнайы экрандар. Қызмет ретінде фондық режимде ғана іске қосылмайтын әрбір қолданбаның негізгі элементі ретінде әрекеті бар, онда барлық қосымша түймелер, мәтіндік көріністер, кескін көріністері және басқа компоненттер орналасқан. Бұл әрекеттерді жоғарыда сипатталған AndroidManifest.xml файлында көрсету қажет, әйтпесе қолданба оларды қажетті мақсат үшін жасау нүктесінде істен шығады. Жұмыс істеп тұрған мобильді Android қолданбасын бағдарламалай алу үшін әрекеттің өмірлік циклін, ең болмағанда, негіздерін түсіну қажет. Әрбір әрекетте белгілі бір ретпен, белгілі бір пайдаланушы әрекеттері бойынша шақырылатын әдістердің белгілі бір циклі болады. Әрекеттің өмірлік циклінің схемасы Android әзірлеушісінің ресми веб-бетінде қолжетімді және ол төменде 2-суретте көрсетілген.
Бағдарламашы бұл әдістерді қайта анықтай алады, осылайша қолданбаның сол белгілі шарттарда қалай әрекет ететінін өңдейді. Мысалы, әрекет жасалған кезде onCreate() әдісі шақырылады. Бұл жерде бағдарламашы түймелер немесе ImageViews сияқты әрекеттің құрамдастарын инициализациялауы керек. Егер басқа әрекет алдыңғы әрекеттің ағынын үзсе, onPause() әдісі шақырылады. Инвазия әрекеті аяқталғанда, бірінші әрекет onResume() әдісімен қайта жалғасады. Осы әдістердің әрқайсысы қолданбаның қажетті әрекетін орнататын теңшелетін кодпен қайта анықталуы мүмкін. Әдістерге onStop(), onStart() немесе onDestroy() сияқты өте түсінікті атаулар берілгеніне қарамастан, кейбір жағдайларда бұл әдістер егжей-тегжейлі шақырылған кезде оқиғаларды түсіну өте маңызды болуы мүмкін. Бұл өмірлік цикл туралы таяз білім қолданбаның бұзылуына әкелуі мүмкін және осылайша қолданбаны толығымен бұзылған күйде қалдыруы мүмкін. Әртүрлі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz