Нашар еститін балалардың бейнелік есте сақтауының даму ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Мимнистрлігі

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

Дайырша Жансая, Әділбекқызы Нұрайым, Жүсіпова Назым.

« Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшелігі»

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

6В019 Арнайы педагогика мамандарын даярлау

Алматы, 2023 жыл

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Мимнистрлігі

Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті

«Қорғауға жіберілді»

«Арнайы педагогика» бойынша

кәсіби даярлау бөлімі

Аутаева А. Н

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырып: «Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшелігі»

6В019- Арнайы педагогика мамандарын даярлау

Орындаған: Дайырша Жансая, Әділбекқызы Нұрайым, Жүсіпова Назым.

Ғылыми жетекші: п. ғ. к., аға оқытушы Бекбаева З. Н

Алматы, 2023 жыл

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ: АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ:

Педагогика және психология институты

5В010500 - Дефектология (Сурдопедагогика)

«БЕКІТЕМІН»

«Арнайы педагогика»бойынша

кәсіби даярлау бөлімінің жетекшісі

А. Н. Аутаева

Тапсырма

Дипломдық жоба бойынша

Жобалық топ студенттерінің дипломдық жобасы «Eсту қабiлeтi зақымдалған мeктeпкe дeйiнгi балалаpды адамгepшiлiккe тәpбиeлeу epeкшeлiгi» тақырыбында университет ректорының «__» «» 2022 жылғы №___ бұйрығы бойынша бекітілді. Дипломдық жобаның қолжазбасын аяқтау мерзім «__» «» 2022 жыл.

Дипломдық жобада қарастырылған сұрақтар тізімі:

1) Зерттеу мәселесі бойынша педагогикалық, психологиялық, психолингвистикалық әдебиеттерге теориялық талдау жасау.

2) Есту қабілеті зақымдалған мектеп жасына дейінгі балалардың зейін ерекшеліктерін анықтау

3) Анықтаушы эксперимент нәтижесі бойынша арнайы балабақша тәрбиешілеріне, сурдопедагогтарға ұсыныстар әзірлеу

Негізгі әдебиеттер тізімі

1. Афонькина, Ю. А. Особенности развития произвольной образной памяти у старших дошкольников в процессе дидактической игры [Текст] / Ю. А. Афонькина. - Москва : Просвещение, 1996. - 180 с.

2. Бертынь, Г. П. Клинико-психологическое изучение глухих детей со сложным дефектом [Текст] / Г. П. Бертынь, Т. В. Розанова. - М. :

Дефектология, - 1993. - 234 с.

3. Блонский, П. П. Память и мышление [Текст] / П. П. Блонский. - Москва : ЛКИ, 2007. - 196 с.

4. Богданова, Т. Г. Сурдопсихология [Текст] / Т. Г. Богданова. - Москва : Академия, 2002. - 360 с.

5. Боскис, P. M. Глухие и слабослышащие дети [Текст] /

Р. М. Боскис. - М., 1963. - 304 с.

6. Выготский, Л. С. Возрастные и индивидуальные различия памяти

[Текст] / Л. С. Выготский ; Под ред. А. А. Смирновой. - Москва :

Просвещение, 2007. - 300 с.

7. Выготский, Л. С. Память и ее развитие в детском возрасте [Текст] / Л. С. Выготский ; Под ред. Ю. Б. Гиппенрейтер, В. Я. Романова. - Москва :

ЧеР, 1998. - 816 с.

8. Выготский, Л. С. Проблемы дефектологии [Текст]

Л. С. Выготский. - М. : Просвещение, 1995. - 157 с.

9. Гаркуша, Ю. Ф. Система коррекционных занятий детей с нарушениями слуха [Текст] / Ю. Ф. Гаркуша. - М. : Сфера, 2008. - 677 с.

10. Гаспарова, Е. М. Ведущая деятельность дошкольного возраста [Текст] / Е. М. Гаспарова. - М. : Норма, 1987. - 50 c.

11. Головчиц, Л. А Игра в жизни детей с нарушениями слуха [Текст] / Л. А. Головчиц ; Под ред. Л. П. Носковой. - М, 1993. - 80 с.

12. Григорьева, Т. А. Особенности познавательной деятельности детей с нарушением слуха [Текст] / А. Т. Григорьева. - Минск, 2009. - 432 с.

13. Забрамная, С. Д. Практический материал для проведения психолого-педагогического обследования детей [Текст] : пособие для психолого-педагогических комиссий / С. Д. Забрамная, О. В. Боровик. - М. :

Владос, 2003. - 32 с.

14. Зинченко, П. И. Непроизвольное запоминание [Текст] : для специалистов в области психологии / П. И. Зинченко. - М. : Норма, 1991. -

83 с.

15. Истомина, З. М. Развитие памяти [Текст] : учебно-методическое пособие / З. М. Истомина. - М. : Союзиздат, 1978. - 345 с.

16. Розанова, Т. В. Исследование личности детей с нарушениями слуха [Текст] / Т. В. Розанова, Н. В. Яшкова. - М. : Гардарики, 1991. - 180 с.

17. Розанова, Т. В. Особенности познавательной деятельности глухих детей старшего дошкольного возраста [Текст] / Т. В. Розанова // Дефектология - 1997. - №4. - С. 56-67.

18. Розанова, Т. В. Развитие памяти и мышления глухих детей

[Текст] / Т. В. Розанова. - М. : Педагогика, 1978. - 231 с.

Дипломдық жобаны дайындау

КЕСТЕСІ

№: №

Жұмыс түрлері: Жұмыс түрлері

Уақыты: Уақыты

Орындалуы туралы белгі: Орындалуы туралы белгі

№: 1

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаның өзектілігін негіздеу

Уақыты: қыркүйек

Орындалуы туралы белгі:

№: 2

Жұмыс түрлері: Дереккөздерді жинау, әдебиеттерді іріктеу, деректерді өңдеу

Уақыты: қазан

Орындалуы туралы белгі:

№: 3

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаның тақырыбын бекіту

Уақыты: қараша

Орындалуы туралы белгі:

№: 4

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаның ғылыми аппаратын анықтау

Уақыты: қараша

Орындалуы туралы белгі:

№: 5

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаның бастапқы нәтижелерін апробациялау

Уақыты: желтоқсан

Орындалуы туралы белгі:

№: 6

Жұмыс түрлері: Зерттеу жұмысын ұйымдастыру және өткізу

Уақыты: қаңтар

Орындалуы туралы белгі:

№: 7

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаның негізгі бөлігінің қолжазбасын дайындау

Уақыты: ақпан

Орындалуы туралы белгі:

№: 8

Жұмыс түрлері: Баяндама және көрсету материалдарын дайындау

Уақыты: нарыз

Орындалуы туралы белгі:

№: 9

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаны алдын ала қорғау

Уақыты: мамыр

Орындалуы туралы белгі:

№: 11

Жұмыс түрлері: Дипломдық жобаны қорғау

Уақыты: маусым

Орындалуы туралы белгі:

Тапсырма берілді « __» 2022___ ж.

Ғылыми жетекші: п. ғ. к., аға оқытушы Бекбаева З. Н.

Студент:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

БӨЛІМ Ι. НАШАР ЕСТИТІН БАЛАЛАРДЫҢ БЕЙНЕЛІК ЕСТЕ САҚТАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУ МӘСЕЛЕСІНІҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Арнайы педагогика, психологиялық әдебиеттердегі бейнелік есте сақтауды зерттеу мәселелері

1. 2 Онтогенезде есте сақтаудың дамуының психофизиологиялық негіздері

1. 3 Нашар еститін балалардың бейнелік есте сақтауының даму ерекшеліктері

Бөлім ΙΙ. НАШАР ЕСТИТІН БАЛАЛАРДЫҢ БЕЙНЕЛІК ЕСТЕ САҚТАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУ

2. 1 Анықтаушы эксперименттің ұйымдастырылуы

2. 2 Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелік есте сақтау ерекшеліктерін анықтау

2. 3 Нашар еститін балалардың бейнелік есте сақтауын дамытуға арналған тапсырмалар мен ойындар . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

ҚОСЫМШАЛАР

Кіріспе

ҚР «Бала құқығы туралы» Заңының 6 бабында «балалардың дене бiтiмi, интеллектуалдық, рухани және имандылық тұрғысынан дамуына, олардың бойында елжандылық, азаматтық және бейбiтшiл сезiмдердi тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың жеке адами тұлғасының қоғам мүддесi, мемлекет халықтарының дәстүрлерi, ұлттық және әлемдiк мәдениет жетiстiктерiне қол жеткiзуi үшiн мүмкiндiктерiн ашуға жәрдемдесу» балалар мүддесiн көздейтiн мемлекеттiк саясаттың мақсаттарының бірі болып табылады. Осы Заңға сәйкес баланың жан-жақты дамуына барлық жағдайды жасау және де қандай да бір кемсітулерді сезінбеуіне көмек беріп, қолдау қажет [1] .

Сонымен қатар Қазақстан Республикасының «Кeмтap бaлaлapды әлeyмeттiк жәнe мeдицинaлық-пeдaгoгикaлық түзey apқылы қoлдay тypaлы» Заңында «Барлық мүмкіндігі шектеулі балаларды тәрбиелеу мен оқытудың ерекше түрін ескере отырып, оларды арнайы мекемелерге орналастыру, оларға жағдай жасау, психологиялық - медициналық - педагогикалық консультациялар арқылы балаларды үйде оқыту мен тәрбиелеуді қолға алу. Әрбір мүмкіндігі шектеулі тұлғалар Қазақстан Республикасының заңы бойынша білім алуға құқығы бар» делінген [2] .

Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың мектепте білім алуы кезінде туындайтын қиындықтарының басты себебі, олардың танымдық процестерінің толық жетілмегені болып табылады.

9-10 жас кезеңі адамның тұлға ретінде қалыптасуының маңызды кезеңінің бірі. Дәл осы кезеңде тұлғаның барлық қырлары қаланады, оның қабілеттері дамиды.

Ес - психикалық өмірдің маңызды сипаттамасы, сондықтан есте сақтауды дамыту мәселесі қазіргі ғылым саласында ең маңызды және зерттелетін мәселелердің бірі болып табылады.

9-10 жаста бейнелі есте сақтау басым болуы қажет. Оның өзгеруі баланың психикалық өмірінің әртүрлі салаларындағы өзгерістермен байланысты.

Бейнелі есте сақтау қабілетінің дамуы баланың өмір сүру жағдайына, оның тәрбиесі мен оқуына қатысты болады. Сыртқы факторлардың әсерінен балада есте сақтаудың физиологиялық негізін құрайтын уақытша байланыстар қалыптасады. Бейнелік есте сақтаудың негізінде баланың есінде қалған бейне жатыр.

Р. М. Боскис, М. М. Нудельман, А. Н. Поросятникова, Т. В. Розанова және басқалар есту қабілеті бұзылған балалардың бейнелі есте сақтау қабілетінің даму ерекшеліктерін зерттеді.

Олар нашар еститін балаларда бейнелі есте сақтаудың дамуында айырмашылықтар бар екенін анықтады, себебі еститін адамдар әлемімен өзара әрекеттесуінің бұзылуына байланысты әлеуметтік тәжірибені меңгеру айтарлықтай нашарлайды.

Нашар еститін балалар кенеттен, табиғи және оңай игерілетін көптеген танымдық материалды тек арнайы ұйымдастырылған жағдайда және ерік қасиеттерінің көрінісімен игереді.

Алайда, есту қабілеті бұзылған балалардың даму ерекшеліктеріне байланысты бейнелі есте сақтауды дамыту мәселесі жеткіліксіз зерттелген.

Танымдық процестердің дамымауы көбінесе есту қабілеті бұзылған балалардың оқу кезіндегі қиындықтарының негізгі себебі болып табылады.

Сонымен қатар интеллектуалдық әрекеттегі бұзылыстың құрылымындағы анықтаушы орын есте сақтау қабілетінің төмендеуімен және есте сақтау жылдамдығымен, еріксіз есте сақтаудың басымдылығымен сипатталатын есте сақтау бұзылыстарына тән. Бұл біздің зерттеуіміздің өзектілігін растайды.

Бұл өзектілік біздің таңдаған зерттеу тақырыбымыздың өзектілігін анықтады «Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшелігі».

Жұмыстың мақсаты : нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшелігін анықтау.

Зерттеу нысаны : нашар еститін 9-10 жастағы балалардың психикалық үрдісі

Зерттеу пәні : нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшеліктері .

Зерттеу болжамы : егер біз зерттеу жұмысымыз бойынша нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшеліктерін арнайы іріктелген әдістемелер көмегімен анықтап алсақ, ол өз кезегінде баланың ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда, оқыту үрдісінде сөздік, бейнелік материалдарды, әрекеттерді бейнелік есте сақтауын дамытуға ықпал етіп, оқу үрдісінің тиімділігін арттырып, баланың әлеуметтенуіне ықпал ететін еді.

Мақсатына, объектісіне, пәніне, гипотезасына сәйкес келесі зерттеу міндеттері қойылды:

1. Зерттеу мәселесі бойынша арнайы педагогикалық, психологиялық еңбектердің теориялық мәселелерін талдау;

2. Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелі есте сақтау ерекшеліктерін анықтау .

3. Сурдопедагог маманы, мұғалім, психолог, тәрбиеші мамандарына және есту қабілеті зақымдалған балалардың ата - аналарына арналған ұсыныстар даярлау.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдіснамалық негіздері:

Адам баласының есте сақтау қабілетін зерттеген П. П Блонский, Г. М. Дульнев, Х. С. Замский, Л. В. Занков, А. Р. Лурия, Р. С. Немов, С. Л. Рубинштейн сияқты ғалымдардың, сонымен қатар зияты зақымдалған балалардың есте сақтау қабілетінің ерекшелігін зерттеген А. Д. Виноградова, Л. С. Выготский, С. Д. Забрамная, А. А. Катаева, Т. А. Процко, С. Я. Рубинштейн, Е. А. Стребелева, Л. С. Выготский сияқты ғалымдардың есте сақтау баланың когнитивті және сөйлеу тілдік функцияларының дамуын айқындайтын орталық психикалық үрдіс деген қағидалары

Зерттеудің әдістері:

1. Теориялық:

- зерттеу мәселесі бойынша арнайы педагогикалық, психологиялық, физиологиялық әдебиеттерді талдау;

- есту қабілеті зақымдалған бастауыш сынып оқушыларының медициналық және педагогикалық құжаттарын, психологиялық-педагогикалық сипаттамаларын қарастыру;

- сурдопедагог, мұғалім, тәрбиеші мамандарына және есту қабілеті зақымдалған балалардың ата - аналарына арналған ұсыныстар даярлау.

2. Эмпирикалық:

- Арнайы мектептің мұғалім, сурдопедагог, психолог мамандарымен, есту қабілеті зақымдалған оқушылармен әңгімелесу;

- Нашар еститін 9-10 жастағы балалаларды бақылау;

- Г. А. Урунтаева мен Ю. А. Афонькиннің «Ырықты бейнелік есте сақтауының даму деңгейін зерттеу» әдістемесі

- Т. Е. Рыбакованың «Фигураларды тану» әдістемесі

- Т. В. Розанованың «Көңілді суреттер» әдістемесі

Зерттеудің теориялық маңыздылығы: зерттеу барысында анықталған мәліметтер нашар еститін балалардың бейнелік есте сақтауын дамыту бойынша құнды мәлімет болып келеді.

Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы: Нашар еститін 9-10 жастағы балалардың бейнелік есте сақтауының ереркшеліктерін анықтауға арналған бейімделген әдістемелерді және анықтауыш эксперимент нәтижесінде алынған мәліметтер мен даярланған ұсыныстарды осы балалармен жұмыс жасайтын мамандар, сурдопедагогтар, тәрибешілер, сынып мұғалімдері және ата-аналар, сурдопедагогика мамандығының студенттері өз тәжірибелерінде қолдануға болады.

Зерттеу базасы: Алматы қаласындағы есту қабілеті зақымдалған балаларға арналған№5 арнайы(түзету) мектеп интернатында және Талдықорған қаласының облыстық есту қабілеті бұзылған балаларға арнайы мектеп-интернат жүргізілді. Зерттеуге осы мектептердің 9-10 жастағы нашар еститін барлығы 32 оқушы қатысты.

Дипломдық жобаның құрылымы:

Дипломдық жоба кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 НАШАР ЕСТИТІН БАЛАЛАРДЫҢ БЕЙНЕЛІК ЕСТЕ САҚТАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУ МӘСЕЛЕСІНІҢ ҒЫЛЫМИ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Арнайы педагогика, психологиялық әдебиеттердегі бейнелік есте сақтауды зерттеу мәселелері

Психология ғылым ретінде әрқашан есте сақтау мәселесін қарастырған. Шындықты бейнелеудің жоғары формаларының (сана мен өзіндік сана) қалыптасуына байланысты жады психологияның зерттеу объектісіне айналды.

Бұл туралы атақты психолог Йейте Фрэнсис пікірінше, жадының даму тарихы дін мен этика, философия мен психология, өнер мен әдебиет, ғылыми әдіснама тарихындағы өмірлік маңызды нүктелермен байланысты деп көрсетеді.

Шешендік өнердің бір бөлігі ретінде жасанды есте сақтау риторикалық дәстүрге жатады; жады жанның факультеті ретінде - теология болып есептелінеді. Зерттеулеріміздің бастауының қаншалықты терең екенін түсінген кезде, оның мәдениетіміздің ұлы көріністеріне жаңаша көзқарас танытатынына таңданудың қажеті жоқ [29, б. 240] .

Екінші жағынан, есте сақтау процестерін ғалымдардың бірі Л. А. Карпенко қарастырды, оның көзқарасы бойынша, есте сақтау - бұл әрекетте қайталап қолдануға мүмкіндік беретін өтіп кеткен тәжірибені ұйымдастыру және сақтау процестері.

Есте сақтау субъектінің өткенін оның бүгіні мен болашағымен біріктіреді және даму мен оқудың негізінде жатқан маңызды танымдық қызмет болып табылады [30] .

Л. С. Выготский, есте сақтау қазіргі мінез-құлыққа бұрынғы тәжірибені қолдану немесе қатысуын білдіретін; осы тұрғыдан алғанда реакцияны бекіту және оны жаңғырту сәттеріндегі есте сақтау сөздің дәл мағынасында әрекет болып табылады деп көрсеткен [12, 141 б. ] .

Л. Д. Столяренконың пікірінше, есте сақтау психикалық рефлексияның бір түрі ретінде қарастырылады және өткен тәжірибені біріктіруді, сақтауды және кейіннен жаңғыртуды қамтиды, бұл оны кейіннен қызметте пайдалануға немесе сана саласына оралуға мүмкіндік беретіндігі туралы қарастырған [41] .

Есте сақтау процестерін толығырақ қарастырайық. Негізгі есте сақтау процестері:

1. Есте сақтау - бұл есте сақтау процесі, оның нәтижесі жаңа білімді бұрын алынған білімдермен бекіту. Есте сақтаудың екі жолы бар: механикалық - қайталап қайталау көмегімен; мағыналы - бұрын белгісіз материалдың бұрыннан таныс материалмен семантикалық байланысын орнату арқылы.

2. Сақтау - есте қалғанын есте сақтау.

3. Ұмыту - таңдамалы болатын табиғи процесс. Ең алдымен, өмірлік рефлексиясы жоқ әрекет немесе зат естен жоғалады. Ұмыту толық немесе жартылай болуы мүмкін.

4. Тану - өткен тәжірибеден белгілі болған заттың ұқсастығын анықтау.

5. Қайта шығару - бұрын қабылданған және жазылған материалды қосу процесі.

Есте сақтау қабілетінің бірқатар қасиеттері бар: есте сақтаудың көлемі, есте сақтау жылдамдығы, қайта шығарудың шынайылығы, сақтау ұзақтығы, жадының дайындығы, яғни қажетті ақпаратты жылдам алу мүмкіндігі, қайта жаңғыртудың қолжетімділігі.

Оқыту процесінде есте сақтау қабілетіне әсер ететін себептер объективті де, субъективті де болуы мүмкін [36] .

Есте сақтаудың әртүрлі түрлерін қарастырайық [40] : бекіту және сақтау ұзақтығына сәйкес есте сақтау келесідей болуы мүмкін:

а) қысқа мерзімді - бірнеше секунд бойы бір қабылдаудан кейін материалдың сақталуын және қайталануын қамтамасыз етеді, кейін әсерлер ұмытылады.

б) ұзақ мерзімді есте сақтау - қабылданатын материалдың ұзақтығы мен тұрақтылығына ие. Онда білім игеріліп, қажет болған жағдайда олар адам санасында жаңартылып, кейін қайтадан ұзақ мерзімді жадқа айналады.

в) оперативтік есте сақтау - адамға күрделі әрекеттерді орындаған кезде іс-әрекеттерді, операцияларды жүзеге асыру үшін қажетті жады; мұндай іс-әрекеттер бөліктерде жүзеге асырылады - бір әрекет екіншісінен кейін, бір операциядан кейін бірінен соң бірі жүреді; сонымен бірге жеке аралық мақсаттар мен нәтижелер жадта сақталады.

Ерікті реттелу дәрежесі бойынша есте сақтаудың келесі түрлері бөлінеді:

а) еріксіз есте сақтау - эмоциялық жағынан оң немесе теріс айқындалған оқиғалар мен құбылыстар ерікті күш-жігерсіз жиі кешіктіріліп, қайта жаңғыртылады. Мұндай екі заң бар.

Бірінші заң: материалды қайталаусыз есте сақтау процестері жұмыс істемейді.

Екінші заң: қайталау көп болған кезде материал есте жақсы сақталады, ұзақ сақталады және тез танылады [27] ;

б) ерікті есте сақтау - адам өз еркімен материалды сақтауға және жаңғыртуға күш салады;

Мнемотикалық әрекетте басым болатын психикалық әрекеттің мазмұны бойынша есте сақтау:

а) қимыл-қозғалыс (моторлы) есте сақтау - әртүрлі қозғалыстар мен олардың жүйелерін (жүру, жазу, жүзу, еңбек дағдылары) түсіру, сақтау және жаңғырту;

б) бейнелі есте сақтау - қоршаған дүниенің бұрын қабылданған заттары мен құбылыстарының бейнелерін есте сақтау және қайта жаңғырту [6] .

Бейнелі есте сақтау қабілеті өнермен айналысатын адамдарда: суретшілер, музыканттар, жазушылар арасында жоғары деңгейде іске асырылады;

в) эмоционалды жады - басынан өткерген жарқын сезімдер мен эмоционалдық күйлер туралы естелік. Эмоционалды есте сақтау адамның адамгершілік дамуының маңызды бөлігі болып табылады. Ол әдетті қалыптастырудың негізінде жатыр және әрекеттерді жаңғыртудың күшті мотиві болып табылады;

г) сөздік-логикалық есте сақтау ойды, ұғымды есте сақтау, сақтау және жаңғыртумен сипатталады.

Зерттеу өзектілігіне сай «Бейнелік есте сақтау» түсінігін талдау барысында М. В. Корепанова мен Е. В. Харлампованың пікірінше, бейнелі есте сақтау қоршаған дүниенің бұрын қабылданған заттары мен құбылыстарының бейнелерін сақтау және жаңғыртумен сипатталады. [33] .

Адамның жеке басының дамуына сәйкес бейнелі есте сақтаудың бірнеше түрі бар: көру, есту, тактильді, иіс сезу, дәм сезу. Көрнекі және есту, көбінесе адамдардың көпшілігінде басым болады және қоршаған шындыққа бағдарлау үшін қажет.

Тактильді, иіс сезу және дәм сезу кәсіби түрлерге жатады, себебі олар белгілі бір еңбек жағдайында жақсарады. Мүлдем естімейтіндерде бұзылыстың орнын толтыруға байланысты есте сақтаудың осы түрлерінің де күшейген дамуы байқалады [3] .

Көрнекі бейнелі есте сақтаудың негізі - бейне. Ол сенсорлық қабылдау арқылы алынған ақпараттың түрленуі нәтижесінде қалыптасады.

А. Н. Леонтьевтің пікірінше, бейне бір мезгілде ғана емес, сонымен қатар бірізділік, бірігудің нәтижесі. [34] .

Р. Клацкийдің пікірінше, көрнекі бейнелер - көру арқылы алынатын нақты ақпаратты жадта жаңғырту.

Бейнелі есте сақтауды Г. Т. Фехнер мен Ф. Гальтон зерттеген. Олар бейнелердің түрлерін келесі критерийлер бойынша ажыратады:

1) жеке даму қабілеті бойынша: көру, есту және қозғалыс бейнелері;

2) пайда болу этиологиясы бойынша: жадтың тікелей бейнелері, бейнелі естеліктер, эйдетикалық бейнелер.

П. П. Блонский [4], Л. С. Выготский [11] және басқа зерттеушілер есте сақтаудың таза түрлері өте сирек кездеседі деп есептейді. Көбінесе көру-есту, моторлы-есту және көру-моторлы.

Психологтар есте сақтау тәсілі, өтіп кеткен тәжірибе, ынта, материалдың көлемі, хабардарлық, айқындық сеікілді қасиеттердің есте сақтау қабілетіне әсерін зерттеп келеді.

А. В. Славин бұл түрін бейнесі көрінетін және белгілінің қосындысы деп түсіндіреді, бұл дегеніміз бейнені жасау кезінде тек қазіргі кезде қабылданатын заттар ғана емес, сонымен бірге бұрынғы тәжірибеден белгілі заттарда қолданылад ы [10] .

А. А. Смирнов бейне үнемі өзгеріп отыратындықтан, қатып қалған сурет емес деп тұжырымдайды [40] .

П. П. Блонский бұл өзгерістердің екі түрін анықтайды: трансформация және реинтеграция [4] .

Трансформация бейненің кейбір бөліктерінің өшіп, басқаларының жарқырап, кейіннен нысанның пішінінің өзгеруінен, объектінің кеңістіктегі орнының жиі өзгеруінен көрінеді. Реинтеграция олардың нақты бөліктерінің бейнесі болған кезде бір объектінің немесе суреттің бейнесін қалпына келтіруден көрінеді.

П. П. Блонский уақыт өте келе репродукция кезінде бейнені жеңілдету, бір-бірімен әртүрлі бейнелерді қолдану үрдісі пайда болатынын куәландырады. Жеңілдету схематизацияға әкеледі, нәтижесінде кескін ал кескін-схемаға айналады [4] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.