Сақтар жөнінде деректер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті Биология және биотехнология______________________ _____________________
Кафедрасы Биоалуантүршілік және биоресурстар_______________________ ____________________

СӨЖ
Тақырыбы: __Ұлы Дала аумағындағы мемлекеттіліктің қалыптасуы мен көшпелі және отырықшы мәдени аймақтардың өзара қатынастарының алғашқы кезеңдері (б.з.д. ІІІ ғасыр - б.з. ІІ ғасыры )______________________________

Орындаған: Тұрғанбаева А.
Тексерген:Дауытбекова М.

Алматы 2022
Жоспар
1. Кіріспе
2. Тарихнама
3. Сақтар жөнінде деректер
4.Алтын адам
5.Шырақтың ерлігі
6. Қорытынды
7. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Ең әуелі , скифтердің тарихының мәліметтеріне шолу жасап кетсек. Б.з.б. VIII - VII ғасырлар шамасында Еуропаға , Қара теңіз жағалауына келген скифтер жергілікті киммериялықтарды куып алдыңғы Азияға дейін барады . Одан әрі скифтер Ассирияны , Палестинаны , Сирияны шауып тонаған . Египетті де тізе бүктірген . Геродоттың айтуы бойынша скифтер бұл атышулы жорықтардан тек арада 28жыл өткен соң ғана кері оралады . Скифтер одан кейін Қара теңiз жағалауын , Дон , Днепр , Днестр өзендерінің бойын , Қырымды мекендейді . Скифтер патшалығының құрылуы шамамен б.з.д. VI - V ғасырларда деп болжауға болады. Бұл ретте , Парсы патшасы Дарий мен Македонияның билеушісі Филиптің арасындағы соғыс болып жатты , скиф патшасы Атейдiң трибалдармен соғысын және б.з.б. IV ғасырдағы сармат тайпаларының Қырымдағы патшалығы болғаны және б.з. III ғасырында құлауы да елеулі кезең. Скифтер батыс және орталық Еуропаға да шабуыл жасап тұрған . Бұл жөнінде скифтердің сол батыс елдерінде , Венгрия , Польша , Чехославакия , Саксония , Франция жерлерінде қалдырған әр түрлі бұйымдары , обалары және Фтерсфельдтегі атақты қоймасы ... ең жақсы дәлел бола алады деп жазады А.П.Смирнов . Ол өзінің Скифтер деген кітабында скифтер жөнінде Олар біздің тарихымызда грек мәдениетін таратушы ретінде ғана із қалдырған жоқ Олар сол дәуірге сәйкес жоғары дәрежелі мәдениет құрды . Бұл мәдениеттің ықпалы Шығыс Еуропаға , Батыс жiне Орталық Азияға тарады . Қара теңіздің солтүстігіндегі далалармен Қырымды ғана емес , сонымен қатар орманды - далаларда тұратын тайпаларды өзіне қосып алған Скиф мемлекеті алдыңғы Орта Азия мен Еуропа аралығындағы мәдени және сауда қатынастарының орталығы болған Скифтер , орта және солтүстік Орал өзені бойында тұратындарды да сол кездегі өмірге тартып көне дүниенің гүлденген мәдениетіне косты деген сөздерді де оқуға болады .

Тарихнама
Сақтар - садақпен, қылышпен, сауытпен, жез балтамен қаруланған тамаша атты және жаяу әскерлер; ұрыстарда алтын белдік тағынып, алтын таңғыш байлап жүреді. Аттарының жүгендері, тізгендері де алтынмен әшекейленген. Оларда күміс жоқ, темір аз, ал жез бен алтын көл-көсір.(Страбон)

Егер сен өзіңнің барлық байлығыңнан бас тартып, садақпен жіне жебемен жарақтанып, сақтардың арасында өмір сүрсең, онда сен еркін адам болар едің. (Анахарсис

Олармен еуропалық патшалықтар да теңдесе алмайды. Тіпті Азияда да скифтерге жеке-дара қарсы тқра алатын халық жоқ. (Фукидид)

Иә, шындығында, дәл солар ғана, түркілер - бұл тарихтың көшбасшылары, оның басты қайраткерлері болды." (Алексей Окладников)

Сақтардың арасында еш қызғаныш, ауыр ұрыс-керіс жоқ. Ешкім де ешкімді жек көрмейді, керісінше, мүмкіндігі келгенше бір-біріне көмектеседі және қолдау білдіреді. Олар өзара дос және азық-түліктерінің аздығына қарамастан, бір-бірімен шын пейілдерімен бөліседі. (Плано Карпини)

Б.з.б. 530 жылы сақ жеріне Кир бастаған парсы әскерлері басып кірді. Бұд кезде сақтардың билеушісі Томирис еді. Кир әскерлерімен Сырдарияға дейін келіп, өз елшілерін Томириске жібереді. Бірақ Томирис "әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ" (Помпей Трог)

Сақтар туралы жалпы түсінік
Біздің заманымызға дейінгі X - V ғасырларда Хуанхэ өзенінен Еділ мен Дунайға дейінгі аралықта тарихи мәліметтерде парсыларша - сақ гректерше скиф деген атпен белгілі болған түркі тілдес тайпалар тұрған . Дарий Бехустин жартасындағы сақтарға жорық кезінде жазған текстерінде сақ тайпаларының әш тобы аталады . Олар : хаомаварга сақтары ( хаома сусынын дайындайтын сақтар ) , парадарая сақтары ( теңіздің арғы жағындағы сақтар ) , тиграхауда ( шошақ бөрікті сақтар ) деп аталады .
Скиф - сақ бірлестігінің өмір сурген кезеңі , көне тарихшылардың деректері мен археологиялық материалдарға назар аударсақ , рулық қоғамның ыдырауы кезіне дөп келетін сияқты . Сол тұсты ( В.В.Бартольдтің айтуынша түркі тілдес тайпалардың қалыптаса бастаған шағы деуге болады . Қазіргі Алматы қаласы орналасқан жерді сақтар мекендеген . Оларды грек шежіресінде массагеттер деп атайды . Тарихтың атасы деп танылған Геродот айбарлы массагеттер туралы былай деп жазды : Бұл халық өзінің көптігімен және жаугершілігімен көзге түседі . Массагеттер киген киімі , тұрмыс - салты жағынан скифтерге жақын . Сақ тайпаларының одағына мыналар кіреді : массагеттер , дайлар , каспилер , исседондар , аримаспылар , аландар , кейініректе савроматтар мен сарматтар . Олардың арасында көнедегi аңыздарда айтылатын алтын қорыған құймалар деп аталатын тайпалар мәдени жағынан жоғары сатыда болды . Кытай провинциясы Хотаннан табылған ирандықтардың тілінде жазылған қолжазба тілін сақ тілі деп есептеу сақ қоғамының дамуы , қалыптасуымен және тарихи өмірімен үйлесе бермейді . Қазіргі кезде түркі тілінің ескерткіштері ( Енисей , Талас жазбалары ) қалған жерлерде Сақ мәдениетінің орталықтары бірінен соң бірі табылуда.Бұл жағдай әрине сақ жұртының иран тілінде сөйлегеніне күмән келтіреді . Біздің дәуіріміздің VI ғасырында Азияның орталық бөлігінде құрылған Батыс Түрік қағанатына келіп кеткен Византия елшілері Земархтың императоры Юстиан II - ге берген ресми мәлімдемесінде Бұл ел бұрын өздерін Сақ деп атаушы еді , енді түрік деп атайтын болды деп куәландыруы да сак жұртының шын негізінде түркі жалықтарының үлкен отауы , негізә болғандығын дәлелдейді . Олай болса сақ тілі - түркі тілінің негізі . Ал сақ жұртына телініп отырған иран тілін сақ жұрты емес , Орта Азия , Қазақстан жерлеріндегі қалаларда қоныс теуіп қалған парсы колониялары қолданған болуы керек . Көне сақ жұрты қазақ халқының ата тегі екендігі тарихтан айқын . Әсіресе , кейінгі зерттеулер мұны мүлтіксіз дәлелдеп отыр .
Бұдан біраз жыл бұрын шыққан совет тарихи энциклопедиясы да қазақ халқының көне ата - тегі жайындағы осы тұжырымды паш еткен . Х - ХІ ғасырларда парсы жазбаларында кездескен мәліметтерде скиф тілінің ізі ирандықтардың тілінде жүздеп мүмкін мыңдап кездесер. Тек сол іздерді коспалардан ажырата білу , тани білу ләзім . Скиф тілін тануда , скиф тілін ажырата білуде қай тілді қолдану тиімді ? Әрине , сақ тілін , сақ - скиф тілінің бір тіл болғандығы олардың бір этникалық топ екендiгiнен айқын Түркі халықтарының тілдері кезінде жаулаушы халық тілімен араласып кейін бүлініп , толығып отырды . Қазақ , яғни сақ тілі де тарихи оқиғаларға байланысты біршама парсы , араб , қытай , үнді , моңғол тілі элементтерін қабылдап , өз тума сөзінің талайын колданыстан шығарып тастап отырғаны хақ . Дегенмен де қазақ тілі басқа түркі халықтары тілдеріне қарағанда бастапқы тазалығын , сақтың түрін біршама сақтап қалған тіл деп айта аламыз . Белгiлi ғалым В.В.Радлов Қазақ тілі исламның бүлдіргіштік әсеріне ұшырамай түпкі таза түрін , түркі сипатын сақтап қалған тіл , деп бекер айтпаған Сонымен бірге , В.В.Радлов Қазақтардың басқа бауырластарына қарағанда сөзге тапқырлығы мен шешендiгiн. Қазақ тілінің тазалығын табиғилығын , сондай ақ көп таралғандығын атаған.
Сақ скиф тілінің элементтерін Кавказ халықтарынан , әсіресе скифтер заманы тұсында , ғылымда кобандық тайпалар деп аталынған Каякент Карачай мәдениетін тұтқан жұрттардың ұрпақтарының тілдерінен көптеп ұшыратуға болатындығына күмәндануға болмайды . Кезінде бұл тайпалар Скиф ықпалын күшті сезінген .Дағыстандықтар , ингуштер , чечендер мәдениетінің ізі тереңдеп , бiздiң дәуiрiмiзден бұрынғы Х ғасырға , тіпті тас дәуіріне кетендігін солтүстік Кавказда жүргізілген қазба жұммыстары анықтап отыр . Демек , кезінде бұл халықтардың ата - тектері скиф ықпалын күшті сезінгені анық .
Геродоттың айтуынша , парсылар мен скифтердің соғысы кезінде ( Б.з.д. 513ж . ) Скиф патшасы парсылардың билеушісі Дарий патшаға елшілер арқылы бір құс , тышқан , құрбақа және 5 садақ оғын жіберіпті . Бұл : Егер , сендер - парсылар , құс құсап аспанға ұшып ктпесеңдер , не тышқан құсап өзенге түсіп кетпесеңдер онда мынандай садақ оғының астында қалып қырыласыңдар деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.