Ультракүлгін сәуле

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

СӨЖ
Факультеті:География және табиғатты пайдалану
Кафедрасы: Тұрақты даму бойынша ЮНЕСКО

Тақырыбы: Электромагниттік сәуле шығарудың қоршаған ортаға және адамға әсер етуінің ерекшеліктері және қорғау әдістері

Орындаған: Абдрасилова Аяулым
Тексерген: Еділбаев.Б.Т.

Алматы 2020
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1 Электромагниттік сәуле және оның түрлері
2.2 Электромагниттік сәуле шығарудың қоршаған ортаға және адамға әсер етуінің ерекшеліктері және қорғау әдістері
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған Әдебиеттер

Кіріспе

Адам организміне сәуленің әсерін жеке дозиметр арқылы және бөлменің ішіндегі сәуленің мөлшерін анықтайтын тұрақты құралдарымен өлшеп білуге болады. Мұндай жұмыстарға жасы 18-ден асқан адамдар дәрігерлік байқаудан өткеннен кейін ғана жіберіледі.Жүкті әйелдер ондай жұмыстардан босатылады.
Жоғарыда айтылған сәулелер-иондандыратын сәулелер, яғни зарядталған атомдарды пайда ететін сәулелер деп аталады. Ондай сәулелерге: космостық сәулелер, ядролық реакторлар, рентген шығаратын сәулелер жатады.Сондай-ақ бөлшектерді дефектоскопия жасайтын, балқытып біріктірудің сапасын анықтайтын құралдар мен түрлі автоматтандырылған қондырғылар шығаратын сәулелер де жатады. Сондықтан ондай жерлерде жұмыс істегенде арнайы киімдер мен қорғану құралдары пайдаланылуы тиіс.
Мал шаруашылығының өнеркәсіптік негізге көшуі инфрақызыл және ультракүлгін сәулелер шығаратын жарық көздерін пайдалануға мүмкіндік береді. Инфрақызыл сәулелері-затты қыздыру үшін, ал ультракүлгін сәулелер-жануарлар мен құстарды сәулелермен емдеу үшін пайдаланылады. Сондай-ақ, оның екеуін де сүтті пастеризация жасауға, сапасын арттыруға пайдаланылады.Инфрақызыл және ультракүлгін сәулелер шығаратын электр қондырғыларын пайдаланғанда төмендегідей талаптар орындалуы тиіс:
oo ең алдымен электр қауіпсіздігі ережесін сақталуы қажет;
oo сәулелендіретін қондырғылар орнатылған жерде техника қауіпсіздік ережелері жазылған нұсқау ілініп қойылуы керек;
oo бұл сәулелер көзге зиянды болғандықтан, оған жарық жерден қарауға болмайды (тіпті көзәйнекпен де).
Кәдімгі люминесцентті лампаларда сынап болатындықтан, олардың жарамсыздарын сындырып, шұңқырға көму қажет. Теледидар, радио, термоэлектро өңдеу жасайтын қондырғылар да инфрақызыл және ультракүлгін сәулелер шығарады.Оның электромагнитті өрісі адам организміне зиянды әсер етеді. Олардан қорғану үшін түрлі экрандар, арнайы киімдер мен көзәйнектер пайдалану қажет.Жоғарыда аталған сәулелердің деңгейі белгіленген мөлшерден асқанда адам ағзасына зиянды болады.Сондықтан ондай жерлерде жұмыс жасағанда сақталуға тиісті қауіпсіздік шараларын білу қажет. Мемлекеттік стандартқа сәйкес зиянды сәулелерден қорғану құралдары болып екі топқа бөлінеді.Жеке қорғану құралдарына тыныс алу мүшелерін, басты, көзді, қолды, бетті қорғайтын құралдар, қорғаныш костюмдер, киімдер мен аяқ киімдер жатады.Ұжымдық қорғану құралдарына иондағыш, электрмагниттік, инфрақызыл, ультракүлгін сәулелерден қорғайтын және оптикалық, кванттық генераторлардың сәулелері мен магнитті және электрмагнитті өрістердің зиянды әсерінен қорғайтын құралдар жатады.
Ультракүлгін сәулелерден ұжымдық қорғану мақсатында әр түрлі қоршаулар, ауа алмастырғыш құрылғылар,автоматты бақылау және белгі беру құрылғылары, қашықтан басқару, қауіпсіздік белгілері пайдаланылады.Сондай-ақ, түрлі экрандар, көзілдіріктер, арнайы киімдер қолданылады.
Электрмагнитті өріс шектен тыс асқан жағдайда жұмыс кестесін тиімді етіп жасау, жұмыс орнын электрмагнитті өріс көзінен аулақ орналастыру, экрандар орнату, ескерту белгілері мен жеке қорғану құралдарын пайдалану қажет.
Сәулелену қауіпсіздігінің нормаларында кез келген негізсіз зиянды сәуле көздерін жою, зиянды сәуле шығару мөлшерін барынша төмендету, оны белгіленген мөлшерден асырмау сияқты алдын алу шаралары қарастырылған.
Зиянды сәуле шығару қауіптілігіне қарай радиоактивті заттар А,Б,В,Г болып төрт топқа бөлінеді.Радиоактивті заттардың ашық көздерінде жасалатын жұмыстар үш класқа бөлінеді.Олардың әрқайсысы өздігінше бөлмені орналастыру мен жабдықтаудың талаптарын анықтайды. Бөлменің есігіне жұмыстың класы және радиациялық қауіптілік белгісі ілінеді Ауа алмастырғыштарды пайдалану, қашықтан басқаруды ұйымдастыру, радиоактивті изотоптар сақталатын ыдыстарды пайдалану иондағыш сәулелерден ұжымдық қорғанудың амалдары болып табылады.Оған қосымша, еңбекшілердің өздерінің жеке гигиеналық талаптарды сақтауы, жүйелі түрде дозиметриялық бақылаудан өтіп тұруы, жеке қорғану құралдарын пайдалануы зиянды сәулеленудің алдын алудың тиімді шарты болады.

2.1 Электромагниттік сәуле және оның түрлері
Электромагниттік сәуле (электромагниттік толқындар) - электр және магнит өрістерінің кеңістікте таралуы.
Электромагниттік сәулелену Диапазоны
1 радио толқындар
2. Инфрақызыл сәуле (жылу)
3. Көрінетін сәуле (оптикалық)
4. Ультракүлгін сәуле
5. Қатты сәуле
Электромагниттік сәулеленудің негізгі сипаттамалары жиілік пен толқын ұзындығы болып саналады. Толқын ұзындығы радиацияның таралу жылдамдығына байланысты. Вакуумдағы электромагниттік сәулеленудің таралу жылдамдығы жарық жылдамдығына тең, басқа ортада бұл жылдамдық аз болады.
Электромагниттік толқындардың тербеліс теориясы мен электродинамика ұғымдары тұрғысынан ерекшеліктері үш өзара перпендикуляр вектордың болуы: толқын векторы, E электр өрісінің кернеу векторы және H магнит өрісінің кернеу векторы.
Электромагниттік толқындар - бұл көлденең толқындар (ығысу толқындары), онда электр және магнит өрістерінің кернеу векторлары толқынның таралу бағытына перпендикуляр болады, бірақ олар су толқындарынан және дыбыстан айтарлықтай ерекшеленеді, өйткені оларды көзден қабылдағышқа, соның ішінде вакуум арқылы беруге болады.
Сәулеленудің барлық түрлеріне ортақ-олардың вакуумдағы таралу жылдамдығы секундына 300 000 000 метрге тең.
Электромагниттік сәулелену секундына толық тербеліс циклдерінің санын немесе толқын ұзындығын, яғни бір тербеліс кезінде (бір тербеліс кезеңінде) сәуле таралатын қашықтықты көрсететін тербеліс жиілігімен сипатталады.
Тербеліс жиілігі (f), толқын ұзындығы (λ) және сәулеленудің таралу жылдамдығы (c) өзара байланысты:C = F λ.
Электромагниттік сәулелену әдетте жиілік диапазонына бөлінеді. Ауқымдар арасында күрт ауысулар болмайды, олар кейде қабаттасады және олардың арасындағы шекаралар шартты болады. Радиацияның таралу жылдамдығы тұрақты болғандықтан, оның тербеліс жиілігі вакуумдағы толқын ұзындығымен тығыз байланысты.
Ультра қысқа радио толқындар әдетте метр, дециметр, сантиметр, миллиметр және субмиллиметр немесе микрометр болып бөлінеді. Ұзындығы λ ұзындығы 1 м-ден аз толқындар (жиілігі 300 МГц-ден асады) микротолқындар немесе ультра жоғары жиіліктегі толқындар (микротолқынды) деп те аталады.
Инфрақызыл сәуле-көрінетін жарықтың қызыл ұшы (толқын ұзындығы 0,74 мкм) мен микротолқынды сәуле (1-2 мм) арасындағы спектрлік аймақты алатын электромагниттік сәуле.
Инфрақызыл сәуле оптикалық спектрдің көп бөлігін алады. Инфрақызыл сәуле "жылу" сәулесі деп те аталады, өйткені белгілі бір температураға дейін қыздырылған қатты және сұйық денелер инфрақызыл спектрде энергия шығарады. Сонымен қатар, дене шығаратын толқын ұзындығы қыздыру температурасына байланысты: температура неғұрлым жоғары болса, толқын ұзындығы соғұрлым қысқа және сәулелену қарқындылығы жоғары болады. Салыстырмалы түрде төмен (бірнеше мың Келвинге дейін) температурада мүлдем қара дененің сәулелену спектрі негізінен осы диапазонда жатыр.
Көрінетін жарық-бұл жеті негізгі түстердің үйлесімі: қызыл, қызғылт сары, сары, жасыл, көк, көк және күлгін.Спектрдің қызыл аймақтарының алдында оптикалық диапазонда инфрақызыл, ал күлгіннің артында ультракүлгін болады. Бірақ инфрақызыл емес, ультракүлгін емес, адамның көзіне көрінбейді.
Көрінетін, инфрақызыл және ультракүлгін сәулелер сөздің кең мағынасында спектрдің оптикалық аймағын құрайды. Оптикалық сәулеленудің ең танымал көзі-Күн. Оның беті (фотосфера) 6000 градусқа дейін қызады және ашық сары жарықпен жарқырайды. Электромагниттік сәулелену спектрінің бұл бөлігін біздің сезім мүшелері тікелей қабылдайды.
Оптикалық диапазонның сәулеленуі атомдар мен молекулалардың жылу қозғалысына байланысты денелер қызған кезде пайда болады (инфрақызыл сәуле жылу деп те аталады). Дене неғұрлым қызған сайын, оның сәулелену жиілігі соғұрлым жоғары болады. Белгілі бір қыздыру кезінде дене көрінетін диапазонда жарқырай бастайды (қыздыру), алдымен қызыл, содан кейін сары және т.б. Керісінше, оптикалық спектрдің сәулеленуі денелерге жылу әсерін тигізеді.
Табиғатта біз әртүрлі ұзындықтағы ерік-жігерден тұратын күрделі спектрлік құрамның жарығын шығаратын денелермен жиі кездесеміз. Сондықтан көрінетін сәулеленудің энергиясы көздің фотосезімтал элементтеріне әсер етеді және біркелкі емес сезім тудырады. Бұл көздің әртүрлі толқын ұзындығымен сәулеленуге әр түрлі сезімталдығына байланысты.
Жылу сәулеленуінен басқа, химиялық және биологиялық реакциялар оптикалық сәулеленудің көзі және қабылдағышы бола алады. Фотода оптикалық сәулелену қабылдағышы болып табылатын ең танымал химиялық реакциялардың бірі қолданылады.
Қатты сәулелер. Рентген және гамма-сәулелену аймақтарының шекаралары өте шартты түрде анықталуы мүмкін. Жалпы бағдарлау үшін рентген кванттарының энергиясы 20 эВ -- 0,1 МэВ, ал гамма кванттарының энергиясы 0,1 МэВ-тен асады деп қабылдауға болады.
Ультракүлгін сәуле (ультракүлгін, ультракүлгін, ультракүлгін) -- көрінетін және рентген сәулелері арасындағы диапазонды алатын электромагниттік сәуле (380 -- 10 нм, 7,9x1014 -- 3x1016 Гц). Диапазон шартты түрде жақын (380-200 нм) және алыс немесе вакуумды (200-10 нм) ультрафиолет сәулелеріне бөлінеді, соңғысы осылай аталады, өйткені оны атмосфера қарқынды сіңіреді және тек вакуумдық құрылғылар зерттейді.
Ұзын толқынды ультракүлгін сәуле салыстырмалы түрде аз фотобиологиялық белсенділікке ие, бірақ адам терісінің пигментациясын тудыруы мүмкін және денеге оң әсер етеді. Бұл поддиапазонның сәулеленуі кейбір заттардың жарқылын тудыруы мүмкін, сондықтан оны өнімдердің химиялық құрамын люминесцентті талдау үшін қолданады.
Орташа толқынды ультракүлгін сәуле тірі организмдерге тоникалық және емдік әсер етеді. Ол эритема мен тотығуды тудыруы мүмкін, жануарлар ағзасында өсу мен даму үшін қажетті D дәрумені сіңірілетін пішінге айналады және күшті антирахит әсеріне ие. Бұл поддиапазонның сәулеленуі көптеген өсімдіктерге зиянды.
Қысқа толқынды ультрафиолетпен емдеу бактерицидтік әсерге ие, сондықтан ол су мен ауаны зарарсыздандыру, әртүрлі жабдықтар мен ыдыстарды дезинфекциялау және зарарсыздандыру үшін кеңінен қолданылады.

Жердегі ультракүлгін сәулеленудің негізгі табиғи көзі-Күн. УК-А және УК-В сәулелену қарқындылығының арақатынасы, жер бетіне жететін ультракүлгін сәулелердің жалпы саны әртүрлі факторларға байланысты.
Ультракүлгін сәулеленудің жасанды көздері әртүрлі. Бүгінгі таңда ультракүлгін сәулеленудің жасанды көздері медицинада, Профилактикалық, санитарлық және гигиеналық мекемелерде, ауыл шаруашылығында және т.б. кеңінен қолданылады.

Электромагниттік өрістердің спектрі жиілік диапазонына бөлінеді:
электр зарядтарының пайда болуына байланысты тұрақты электростатикалық өрістер;
өнеркәсіптік жиіліктің электромагниттік өрістері 50 Гц (герц);
10 - 30 кГц (килогерц) жиілік диапазонындағы электромагниттік өрістер);
30 кГц - 300 ГГц (гигагерц) жиілік диапазонындағы электромагниттік өрістер.
Электромагниттік сәулеленудің адам ағзасына әсері жүйке және жүрек-тамыр жүйесінің бұзылуына, қан құрамының өзгеруіне әкеледі. Әсер ету дәрежесі жиілік диапазонына, қарқындылығына, сәулелену ұзақтығына байланысты. Қарқынды жоғары жиілікті сәулелену (300 МГц-тен жоғары) әртүрлі органдардың патологиясын тудырады.
Электромагниттік өрістегі адам үшін қауіпсіздік критерийі метрге (кВм) киловольттердегі E электр өрісінің рұқсат етілген кернеулігін және миль - немесе микротеслдарда (мТл, мкТл) және метрге (ам, кАм) амперлерде немесе килоамперлерде Н магнит өрісінің кернеулігін қабылдады.
Электростатикалық өрістер көптеген өндірістік процестерге тән. Электростатикалық зарядтардың жинақталуы әртүрлі беттерде, соның ішінде жұмысшылардың киімінде жүреді, бұл электр разрядтарын тудыратын Жоғары кернеу өрісін тудырады. Жанғыш газдарды, тез тұтанатын және жанғыш сұйықтықтарды қолданумен байланысты жарылыс қаупі бар өндірістерде статикалық электрдің ұшқын разрядтары жарылыс пен өрт тудыруы мүмкін. Белгілі бір жағдайларда статикалық электр разрядтары қызмет көрсету персоналының жарақаттануына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.