Көркем мәтінді аударудың стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу
УНИВЕРСИТЕТ ТУРАН МЕКЕМЕСІ
Қорғауға жіберілді
Калихан А.М.
Кафедра меңгерушісі:
Бузело А.С.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Көркем мәтіндердегі шындықтарды аудару ерекшеліктері
(Қали Сәрсенбайдың Таңдамалалы еңбектері бойынша)
ОП 6В02030 - Аударма ісі мамандығы бойынша
Орындаған: Калихан А. М.
Ғылыми жетекші: Каршигаева А. А.
Алматы 2023
Тұран Университеті мекемесі
Журналистика және аударма ісікафедрасы
Диплом жұмысын орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Калихан Алтынай Махсетқызы
ПД21 КАЗ топ 6В02330 - Аударма ісіоқу бағдарламасы
Жұмыстың тақырыбы:Көркем мәтіндердегі шындықтарды аудару ерекшеліктері
(Қали Сәрсенбайдың Таңдамалалы еңбектері бойынша)
№ ___ __ _________ - - - 20__ ж. ЖОО бұйрығымен бекітілді
__ ___________20__ ж. жұмыстың тапсыру мерзімібіткен
Жұмыстың мәліметтері: жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады, көлемі 40 бет.
Диплом жұмысына қатысты мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының қысқаша мазмұны: Жұмыста реали сөздер, тұрмыстық реали (күнделікті) пайдаланатын сөздер, олардың қолданысы, ағылшын тіліне аударудағы ерекшеліктері, қазақ тіліндегі реали сөздердің ағылшын тіліндегі баламалы мен аудару әдістері қарастырылады. Жұмыстың тәжірибелік бөлімі қазақ тіліндегі тұрмыстық реали сөздер және олардың түрлері мен ерекшеліктерін, қазақ тіліндегі тұрмыстық реали (күнделікті) сөздердің ағылшын тіліне аудару мәселелерін, альтернативті әдістерін қамтиды. Жұмыс жоғары және орта мамандандырылған оқу орындарының гуманитарлық-заң, лингвистикалық немесе аударма ісі және филология факультеті студенттерінің өзіндік ғылыми жұмыстарында қолдануға арналған.
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Умберто Эко Сказать почти то же самое. Опыты о переводе
2. Томахин Г.Д. Безэквивалентная лексика (реалии) как источник страноведческой информации. Воронеж, 1984.
3.Влахов С., Флорин С. Непереводимое в переводе. - Москва, 1980.
Жұмыстың бөлімдеріне қатысты кеңестер:
Бөлім
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Каршигаева А.А.
19.01.2022
Каршигаева А.А.
03.02.2022
Ашегова Б.Н.
28.03.2022
Тапсырманың берілген мерзімі: _20 09. 2022 ж.
Кафедра меңгерушісі___________________ Бузело А.С.
Жұмыстың жетекшісі __________________ Каршигаева А.А.
Диплом жұмысын жазудың кестесі
№пп
Бөлімдердің атауы, қарастырылатын мәселелердің тізімі
Ғылыми жетекшіге беретін мерзім
Қосымша
1.
19.10.2022
2.
11.11.2022
3.
12.01.2023
4.
25.02.2023
5.
19.03.2023
6.
22.04.2023
Тапсырманың берілу мерзімі_20.09.2023 ж.
Кафедра меңгерушісі __________________ Бузело А.С.
(қолы)
Жобаның жетекшісі ___________________ Каршигаева А.А.
(қолы)
Тапсырманың орындалуын қабылдадым
студент _____________________________ Калихан А. М.
(қолы)
1.Негізгі бөлім
1.1 Көркем мәтінді аударудың стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу.
Көркем мәтінді аударудың стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу әрқашан лингвистердің, аудармашылардың, әдебиеттанушылардың назарында болды. Алайда, әдеби және көркемдік сөйлеу стилін барлық лингвистикалық зерттеушілер қабылдамайды. Кейбір ғалымдар бұл стильді ешқандай шекараның болмауына байланысты жоққа шығарады. Атап айтқанда, академик В. В. Виноградов "көркем құрылымдардың алуан түрлілігін талдау арқылы сөйлеудің негізгі түрлерін анықтау, олардың арасындағы шекараларды нақты анықтау, сөйлеудің әр түрінің саласындағы ең бөлшектелген конструктивті формалар-жанрларды анықтау, аралас типтерді және олардың эстетикалық және лингвистикалық негіздемесін көрсету деп есептеді. Бұл әдеби стильдер теориясының бірінші және орталық мәселесі. Оның мақсаты-тарихи сабақтастық емес, құрылымдық мүмкіндіктер мәселесі. Көркем мәтінде диалектизмдер, кәсіпқойлықтар, жаргонизмдер және әдеби емес тілдің басқа элементтері сияқты ауызекі сөздер мен конструкциялар жиі қолданылады, бірақ көркем әдебиет тілі бүкіл әдеби тілдің дамуына ықпал етеді. Көркем шығармаға ену арқылы әдеби тіл де, көркем әдебиет тілі де әдеби тілдің көрінісі болуды тоқтатпайды. Көркемдік стиль тіл мен сөйлеуде маңызды рөл атқаратыны сөзсіз. Бұл стиль әсер етудің маңызды эстетикалық және коммуникативті функциясын орындайды, ол ойды білдірудің ерекше тәсілімен байланысты. Эстетикалық функция көркемдік стильдің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, әдеби тіл бұл ерекшелікті көркем мәтінге ену арқылы сақтап қана қоймайды, сонымен қатар осы салада айқынырақ болады.
1.2 Көркем мәтінді барлық стилистикалық ерекшеліктерді жеткізу тұрғысынан аудару қиын міндет. Сызықтық аударма, әдетте, шығарманың барлық түсі мен бейнесін, сөздердің ойынын және мәтіннің лексикалық қанықтылығын жеткізе алмайды. Барлық тілдік құралдар сөйлеудің көркемдік стилінің міндеттеріне және осы жұмыстың міндеттеріне бағынуы керек. Т.Готье "Кармен" Е. А. Коровин, а. с. Эфрон, в. Я. Брюсов, Н. с. Гумилев өлеңдерінің орыс тіліндегі аудармаларын және олардың стилистикалық ерекшеліктерін қарастырайық. Бұл аудармалар көркем бейнелеудің бейнелі құралдарымен қаныққан.
1.3 Жазушылардың шығармаларындағы аударма ерекшеліктері.
Е. А. Коровинаның аудармасы поэтикалық мәтін кейіпкерінің бейнесінің қараңғы көңіл-күйін жеткізеді, "мақтаншақ сығанның"мінезі мен сыртқы ерекшеліктерін ашатын ашық түстермен қаныққан портрет жасайды. Өлеңнің түстері бұл идеяны ерекше көрсетеді, өйткені қызыл түс символдық толықтыққа ие болады -- қанды, өлімнің түсі, қара түстің бейнесі лексемалармен толықтырылған серпентинді және қорқынышты. Тіпті Кармен терісі де көптеген аудармалардағыдай қоңыр-сары емес, бірақ сары-қызыл; мұндай сын есім отты, жалындаған реңкті білдіреді: "қара өрімдердің толқыны қорқынышты", "қара өрім қара, сары-қызыл мойынға жылайды", "ол бозғылт, бірақ ерні күйіп кетеді қанды күлгін түстер".
Е. А. Коровинаның аудармасында кейіпкердің бейнесі лексемалардың көмегімен ерекшеленетін шайтандық қасиеттерге ие болады: зұлым, шайтан, өлім.Кармен барлық дерлік аудармаларда өзінің сұлулығымен баурап алатын сүйкімді қыз ретінде көрінеді, бірақ Е.А. Коровин өзінің сұлулығы туралы оған ғашықтардың барлығына зиян келтіретін сиқырлы заклинание ретінде жазады. Олардың жылтырлығы көптеген жандарды жойды, "қауесет бар-жас аспа емес, сығандар тұтқында сынды.
А. С. Эфрон Кармен мен насыбайгүлдің мифтік жаратылысын салыстырады-улы, күшті жылан, бірақ бұл оның "ұсқынсыздығын" білдірмейді; жала жабушылардың пікірінше, "ол насыбайгүлден гөрі қорқынышты! "Ақымақ бабай ". Бұл жолдың аудармасы басқа көркемдік интерпретациялардан мүлдем өзгеше, ол Кармен бойындағы қасірет пен сұлулық күшін дәл жеткізеді.А. С. Эфрон Е.А. Коровиннің аудармасына қарағанда поэтикалық бейнені жасайды. Қан аз, қараңғы, бірақ ойнақы, айлакер "жанып тұрған көз"бар. Бұл көркемдік аранжировкада Кармен тек жойғыш қана емес, сонымен қатар өзінің сұлулығы мен қалауы бойынша Афродитаның өзімен салыстыруға болатын шейіт. А. С. Эфрон Сruel сын есімін қолданады ("өзінің қатыгез жалаңаштығында"), оны тек қатыгездік, басқаларға қатысты сұлулықты бүлдіріп қана қоймай, кейіпкердің тағдырына қатыгездік ретінде де түсіндіруге болады: оның сұлулығы - жаза, кейіпкердің өзін құртатын шайтанның сыйы.
1.4 Көркем аудармалардағы бейнелі метафоралар.
Түс маркерлері ретінде А. С. Эфрон жарқын, бейнелі метафораларды қолданады-негізгі түстер палитрасы өзгеріссіз қалады: "оның өрімі қабірден қара, шайтан терісін күйдірді", " кәріптас бозарған кезде - ыстық бұрыш сияқты, тыртық сияқты, жеңімпаз және сатқын, ауыз - сынған жүректердің түстері", " қара көзді шайтанмен бетпе -- бет кел, сұлулықты, - кім жеңеді? Ол жанып тұрған көзімен жеңіл жүрді -- құмарлыққа толы адам да аш!".
В. Я. брюсовтың көркем аудармасында Кармен, ең алдымен, қорқынышты, шайтандық іс жүзінде жоқ әдемі азғырушы ретінде көрінеді. В. Я. Брюсов "Мавритания" туралы визуалды қабылдауды бірінші орынға қояды. Талданған мәтіндегі түстер портреттік сипаттама жасайды, ақын сығанның күңгірт бозаруына назар аударады, бірақ бет әлпетін ашық түстермен "бояйды", оларды табиғат сыйларымен салыстырады: "ол арық. Көздер қара өрік сияқты; ол оларға көмір жасырды", "оның мойнында үлкен қара өрілген қара-ақ шиньоны бар", " оның беті бозғылт, бірақ қасы қарайып, аузы қызыл түске боялады: құмар қанға боялған, қызыл гүл, қызыл бал!". Тіпті соңғы шумақта в. Я. Брюсов Афродита бейнесінің теріс коннотациясын жасайтын лексемалардан бас тартады, оның сұлулығы, автордың пікірінше, Кармен болды.Н. с. Гумилев Т. Готье өлеңін поэтикалық түсіндіруде "қара әйелдің" сыртқы деректерінің жарқын бейнесін жасайды, бірақ аудармашы ақын Карменнің терең психологиялық портретіне екінші орын бермейді. Бұл аудармада ол оқырманға өзінің сұлулығымен күресетін Мақтаншақ қыз ретінде көрінеді, бұл оған өзін жеңімпаз ретінде сезінуге мүмкіндік береді. Бұл сипат н.с. Гумилевтің аудармасында айқын көрінеді: "бозарудың ортасында мас, жеңімпаз күлетін ауыз жарқырайды"," ол, қара әйел, жеңеді ең тәкаппар сұлулардың тобы" осылайша, Т.Готье "Кармен" поэмасының көркем аудармаларының стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу олардың лексикалық және бейнелі толықтығы толығымен ерекшеленбейтінін, тек көркем мәтін аудармасының мазмұнын әр түрлі дәрежеде толтыратын реңктермен ерекшеленетінін көрсетті. Кейіпкердің жын-перілері мен сұлулық трагедиясы лирикалық шығарманың аудармаларында әр түрлі дәрежеде көрінеді, бірақ Кармен әр өлеңде жоғары сүйкімділікпен салыстыруға болатын сұлулыққа ие, ол адамдарды сүйіспеншілікке толы болған кезде өзіне ғашық етуге қабілетті: "ол күлдегі құмарлықты оятады". Бұл мүмкіндікті күлден отты жандандыру қабілетімен салыстыруға болады.
2. Техникалық мәтіндерді аудару
2.1 Техникалық мәтіндер-бұл белгілі бір аудиторияға техникалық ақпаратты жеткізуге арналған жазбаша форманың бір түрі. Бұл мәтіндер арнайы терминологияны қолданумен, нақты тілмен және нақты және қысқа жазу стилімен сипатталады.
Техникалық мәтіндердің функционалдық және стильдік ерекшеліктеріне мыналар жатады:
Айқындық: техникалық мәтіндерді олардың мақсатты аудиториясы оңай түсінуі керек, олар көбінесе белгілі бір саладағы сарапшылардан тұрады. Осы мақсатқа жету үшін техникалық мәтіндер нақты және бір мағыналы тілді қолданады, қажетсіз жаргондар мен күрделі сөйлем құрылымдарынан аулақ болады және техникалық терминдерге нақты анықтамалар мен түсініктемелер береді.
Дәлдік: техникалық мәтіндерде ақпараттың екіұштылықсыз дәл берілуіне кепілдік беретін нақты тұжырымдар қолданылады. Бұл дегеніміз, техникалық жазушылар әр сөз бен сөз тіркесінің белгілі бір мағынаға ие екендігіне көз жеткізіп, тілді қолдануда өте мұқият болуы керек.
Объективтілік: техникалық мәтіндер объективті болуы керек және кез-келген жеке көзқарастан немесе пікірден аулақ болу керек. Бұл дегеніміз, авторлар ешқандай болжам немесе пайымдау жасамай, ақпаратты нақты және бейтарап түрде ұсынуы керек.
Қысқалық: техникалық мәтіндер нақтылықты немесе дәлдікті жоғалтпай, күрделі ақпаратты мүмкіндігінше аз сөзбен жеткізуге бағытталған. Бұл дегеніміз, техникалық Жазушылар күрделі ұғымдар мен идеяларды қысқа және түсінікті сөйлемдерде жеткізе білуі керек.
Формальдылық: техникалық мәтіндер, әдетте, үшінші тұлғаның перспективасын қолдана отырып, қысқартулар мен бейресми лексикадан аулақ бола отырып, ресми стильде жазылады. Бұл кәсіби тонды сақтауға көмектеседі және ұсынылған ақпараттың сенімділігі мен сенімділігін арттырады.Көрнекі элементтерді пайдалану: техникалық мәтіндер күрделі ақпаратты суреттеуге және оны түсінуді жеңілдетуге көмектесу үшін диаграммалар, қойындылар және графиктер сияқты көрнекі элементтерді жиі пайдаланады. Бұл көрнекіліктер мәтіннің үлкен блоктарын бұзуға және құжатты көрнекі түрде тартымды етуге көмектеседі.
3. Екі тіл арасында көркемдік шығармаларды аудару барысында қандай қиындықтар туады?
3.1 Өнер туындыларын бір тілден екінші тілге аудару бірқатар қиындықтарды қамтитын күрделі процесс болуы мүмкін. Кейбір жалпы қиындықтар келесідей:
Мәдени нюанстар: өнер туындылары көбінесе бір тілден екінші тілге оңай аударылмайтын мәдени сілтемелер мен нюанстарға толы. Мысалы, идиомалар, метафоралар мен тұспалдаулар әртүрлі тілдер мен мәдениеттерде әртүрлі мағыналар мен коннотацияларға ие болуы мүмкін.Түсініктілік пен түсініксіздік: өнер туындыларында көбінесе аударма кезінде жеткізу қиын болуы мүмкін пен түсініктілік түсініксіздік болады. Бұл әсіресе поэзия мен әдебиетке қатысты, мұнда мағынаны сөз таңдауымен, ритммен және басқа әдеби құралдармен қараңғылауға немесе күшейтуге болады.
Лингвистикалық және стилистикалық айырмашылықтар: тілдер арасындағы лингвистикалық және стилистикалық айырмашылықтар аударма кезінде шығарманың өзіндік тонын, стилін және интонациясын жеткізуді қиындатуы мүмкін. Бұл әсіресе сөздік ойынға немесе дыбыстық үлгілерге негізделген шығармаларға қатысты.Техникалық лексика: музыка немесе өнер сияқты техникалық тақырыптарға арналған өнер туындыларында нақты аударылуы қиын арнайы лексика болуы мүмкін. Мысалы, музыкалық ноталарды немесе көркемдік техниканы сипаттау үшін қолданылатын нақты терминдердің аударма тілінде тікелей баламасы болмауы мүмкін.
3.2 Поэтикалық лицензия. Аудармашылар бір уақытта дәл және тиімді аударма жасау үшін поэтикалық лицензияны жиі қолдануы керек. Бұл шығарманың рухын аударма тілінде жеткізу үшін түпнұсқа мәтінге өзгертулер енгізуді қамтуы мүмкін. Алайда, бұл дау тудыруы мүмкін, өйткені ол суретшінің бастапқы мағынасын немесе ниетін өзгерте алады. Осылайша, өнер туындыларын екі тілден аудару-бұл бастапқы және мақсатты тілдерді терең түсінуді, сондай-ақ түпнұсқа шығарманың мәдени контексті мен көркемдік стилін түсінуді қажет ететін күрделі процесс.
3.2.1 Әскери-техникалық бейіндегі ағылшын тіліндегі мәтіндерді аудару.
Әскери-техникалық мәтіндерді аудару нақты және түсінікті қарым-қатынасты қамтамасыз ету үшін белгілі бір мүмкіндіктер жиынтығын қажет етеді. Ағылшын тіліндегі әскери-техникалық мәтіндердің аудармасы болуы керек кейбір негізгі ерекшеліктер:
:: Дәлдік: әскери-техникалық мәтіндер екіұштылыққа немесе қате түсіндіруге орын қалдырмайтын дәл тұжырымдауды қажет етеді. Аударма мәтіннің болжамды мағынасын дәл жеткізуі керек.
:: Техникалық терминология: әскери-техникалық мәтіндерде техникалық жаргонды білу мен тсінуді қажет ететін арнайы терминология бар. Аудармашының тиісті техникалық салаларда тәжірибесі болуы керек және мәтінде қолданылатын техникалық лексикамен таныс болуы керек.
:: Айқындық: аударма техникалық пәнмен таныс емес адамдар үшін де түсінікті және түсінікті болуы керек. Ол мәтіннің болжамды мағынасын мақсатты аудиторияға қол жетімді түрде жеткізуі керек.
:: Мәдени контекст: әскери-техникалық мәтіндерде көбінесе мақсатты аудиторияға бірден таныс болмауы мүмкін нақты мәдени контексттерге сілтемелер болады. Аудармашы осы мәдени нюанстар туралы білуі керек және аударманың болжамды мағынаны дәл көрсететініне көз жеткізуі керек.
:: Сәйкестік: аударма бүкіл құжат бойынша терминологияның, стильдің және пішімдеудің дәйектілігін қамтамасыз етуі керек. Бұл аударманың дәл және оқуға оңай болуын қамтамасыз етеді.
:: Құпиялылық: әскери техникалық мәтіндерде құпия немесе құпия ақпарат болуы мүмкін. Аудармашы аударманың сенімді және құпия орындалғанына көз жеткізуі керек. Жалпы, ағылшын тіліндегі әскери-техникалық мәтіндерді аудару техникалық терминологияны да, лингвистикалық дағдыларды да білуді, сондай-ақ мәтінді қолданатын контекстті түсінуді қажет етеді.
3.2.2 Көркем аудармадағы түсініктемені, аудармашының аудару тәсілі тұрғысынан қарастыру.
Аудармашының түсініктемесі-көркем аудармада мәтінді түсіндірудің кең таралған тәсілі. Бұл аудармашы аударылған мәтінге түсіндірме жазбалар ұсынады, олардың мақсаты қосымша контекст беру, түсініксіздікті түсіндіру немесе мақсатты аудиторияға таныс емес мәдени сілтемелерді түсіндіру болып табылады.Міне, аудармашының түсініктемесін көркем аудармадағы мәтінді түсіндіру үшін қолдануға болатын кейбір тәсілдер:
Мәдени сілтемелер: әдеби шығармада оқырмандарға аударма тілінде таныс емес болуы мүмкін мәдени сілтемелер жиі кездеседі. Аудармашының түсініктемесі осы сілтемелердің мәдени маңыздылығын түсіндіру және оқырмандарға оларды түсінуге көмектесетін қосымша контекст беру үшін пайдаланылуы мүмкін.
Тарихи контекст: әдеби шығарманың әрекеті белгілі бір тарихи кезеңде болуы мүмкін және аудармашының түсініктемесі оқиға орын алатын тарихи контекст туралы ақпарат бере алады. Бұл оқырмандарға шығармадағы белгілі бір оқиғалардың немесе тақырыптардың мағынасын түсінуге көмектеседі.
Тіл және стиль: аудармашының түсіндірмесін түпнұсқа мәтіннің тілі мен стилін түсіндіру үшін қолдануға болады, әсіресе егер ол күрделі немесе ерекше тілді қолданса. Бұл оқырмандарға автордың ниетін түсінуге және шығарманың әдеби сапасын бағалауға көмектеседі.Ауызша аударма: аудармашының түсіндірмесін аудармашының мәтінді өзіндік түсіндіруін қамтамасыз ету үшін де қолдануға болады. Бұл әсіресе бірнеше интерпретацияға ашық немесе екіұштылықты қамтитын жұмыстар үшін пайдалы болуы мүмкін.Жалпы, аудармашының түсініктемесі көркем аудармада мәтінді түсіндірудің тиімді әдісі бола алады, түпнұсқа тілі мен аударма тілі арасындағы алшақтықты жоюға көмектеседі, сонымен қатар оқырмандарға қосымша ақпарат пен контекст береді.
3.2.3 Аудару барысында көмек құралы бола алатын online аудару машиналары.
Аудармашы өз жұмысында аударма процесінде көмектесетін әртүрлі машиналық аударма құралдарын қолдана алады. Мұнда ең көп қолданылатын машиналық аударма құралдарының кейбірі берілген:
Google Translate: Google Translate-бұл мәтінді бір тілден екінші тілге аудара алатын ақысыз онлайн машиналық аударма құралы. Әрқашан дәл болмаса да, ол мәтінді жалпы түсінуді қамтамасыз ете алады және қысқа сөз тіркестерін немесе сөйлемдерді жылдам аудару үшін пайдалы.
DeepL: DeepL-жоғары сапалы аудармаларды қамтамасыз ету үшін жасанды интеллект пен нейрондық желілерді пайдаланатын машиналық аударма құралы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және аудармалардың дәлдігі мен табиғи дыбысымен танымал.
SDL Trados: SDL Trados-бұл машиналық аударма құралын қамтитын аударма бағдарламасы. Бұл аудармашыларға машиналық аударма нәтижелерінің сапасын жақсарту үшін бұрыннан бар аударма жады мен глоссарийлерді пайдалануға мүмкіндік береді.
memoQ: memoQ-бұл машиналық аударма құралын қамтитын тағы бір аударма бағдарламасы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және пайдаланушыларға мәтін түрі мен доменін көрсету арқылы машиналық аударманың шығуын реттеуге мүмкіндік береді.
Microsoft Translator: Microsoft Translator-дәл аудармаларды қамтамасыз ету үшін нейрондық машиналық аударма технологиясын қолданатын машиналық аударма құралы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және оны дербес құрал ретінде пайдалануға немесе басқа аударма бағдарламалық жасақтамасына біріктіруге болады.Машиналық аударма құралдары аударма процесін жеделдету және мәтіннің жалпы түсінігін қамтамасыз ету үшін пайдалы болуы мүмкін, бірақ дәл аудармаларды алу үшін оларға сенбеу керек. Адам аудармашысы оның дәлдігі мен сәйкестігін қамтамасыз ету үшін әрқашан машиналық аударма нәтижелерін қарап, өңдеуі керек.
4. Аударма түрлері. Аудару барысындағы қиындықтар мен аудару ерекшеліктері.
4.1 Ресми іскери мәтіндерді аудару.
Ресми іскери мәтіндерді аудару жоғары дәлдікті, егжей-тегжейге назар аударуды және тиісті тон мен регистрді сақтауды талап етеді. Ресми іскери мәтіндерді аударудың кейбір негізгі ерекшеліктеріне мыналар жатады:
:: Дәлдік: Ресми іскери мәтіндер түпнұсқа мәтіннің мағынасы мен дизайнын сақтауға кепілдік беру үшін жоғары дәлдікпен аударылуы керек.
:: Терминология: Ресми іскери мәтіндерде көбінесе түпнұсқа мәтіннің дәлдігін сақтау үшін дұрыс аударылуы керек арнайы терминология мен жаргон бар.Тон және регистр: аударма мәтіннің болжамды аудиториясы мен мақсаты үшін сәйкес тон мен регистрді көрсетуі керек. Бұл мәдени нормалар мен үміттерді көрсету үшін тілді бейімдеуді қамтуы мүмкін.
:: Пішімдеу: аударылған мәтіннің нақты және кәсіби түрде ұсынылуын қамтамасыз ету үшін Аударма түпнұсқа құжатты пішімдеуді қайталауы керек.
:: Құпиялылық: Ресми іскери мәтіндерде аударма процесінде тиісті сақтық пен қауіпсіздікті сақтау қажет құпия ақпарат болуы мүмкін.Заңды талаптар: кейбір жағдайларда ресми іскери мәтіндер аударма процесінде ескерілуі керек заңды талаптарды немесе ережелерді қамтуы мүмкін. Шегеру және өңдеу, кез келген аударма жобасы сияқты, шегеру және өңдеу түпкілікті өнімнің дәлдігін, оқылуын және тұтынушының сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қажет.
Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін не істеу керек? Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін сізге тілдік дағдылардың, мәдени білімнің және аударма тәжірибесінің үйлесімін дамыту қажет. Осы мақсатқа жету үшін бірнеше қадамдарды орындауға болады. Кем дегенде екі тілді меңгеріңіз, аудармашы болу үшін кем дегенде екі тілді, соның ішінде ана тіліңізді және кем дегенде бір шет тілін жақсы меңгеруіңіз керек. Бұл көптеген жылдар бойы жанқиярлық зерттеу мен тәжірибені қажет етеді. Мәдениет туралы білімді дамыту - аударма тек тілден гөрі көп нәрсені қамтиды. Ол сондай-ақ осы тілдерді қолданатын мәдениеттерді түсінуді талап етеді. Бұл аударма таңдауына әсер етуі мүмкін әдет-ғұрыптар, дәстүрлер және басқа мәдени нюанстар туралы білімді дамытуды білдіреді. Аударма бойынша тәжірибе жинаңыз. Сіз жоғары білім мен тағылымдамадан өту, аударма конференциялары мен семинарларына қатысу және тәжірибелі аудармашылармен жұмыс істеу мүмкіндіктерін іздеу арқылы аударма бойынша тәжірибе жинай аласыз. Белгілі бір саладағы мамандандыру, көптеген табысты аудармашылар медициналық, құқықтық, техникалық немесе көркем аударма сияқты белгілі бір салада маманданған. Мамандандыру сізге белгілі бір салада терең білім мен сараптамалық тәжірибені дамытуға мүмкіндік береді, бұл сізді басқа аудармашылардан ерекшелендіруі мүмкін. Күшті кәсіби желіні құрыңыз: басқа аудармашылармен, клиенттермен және сала мамандарымен байланыс сізге жаңа мүмкіндіктер туралы білуге және салалық тенденциялар мен озық тәжірибелерден хабардар болуға көмектеседі. Өз дағдыларыңызды үнемі жетілдіріп отырыңыз: жоғары шеберлік пен сараптамалық білімге қол жеткізгеннен кейін де, үйренуді жалғастыру және дағдыларыңызды жетілдіру маңызды. Бұл курстарға, семинарларға қатысуды немесе басқа мамандардан кері байланыс іздеуді қамтуы мүмкін. Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін жанқиярлық, қажырлы еңбек және тұрақты оқыту қажет. Дегенмен, табандылық пен кемелдікке ұмтылу арқылы сіз осы күрделі және қанағаттанарлық салада табысқа жете аласыз.
Маркетингтік жарнамаларды әдетте маркетингтік және жарнамалық материалдарды аударуға маманданған аудармашылар аударады. Бұл аудармашылар тауарларды немесе қызметтерді жылжытуға және аудиторияны тартуға арналған шығармашылық және тартымды мазмұнды аудару тәжірибесіне ие. Аударма индустриясында мамандандырудың бұл түрі көбінесе "маркетингтік локализация" немесе "транскрипция" деп аталады, ол жергілікті нарықтағы мақсатты аудиториямен резонанс жасау үшін бастапқы мазмұнның хабары мен реңктерін бейімдеуді қамтиды. Маркетингтік жарнаманы компанияның маркетинг бөлімінде жұмыс істейтін толық уақытты аудармашылар немесе маркетингтік аудармаларға мамандандырылған жарнама агенттіктерімен немесе аударма компанияларымен жұмыс істейтін штаттан тыс аудармашылар аудара алады. Аударма индустриясында қазіргі заманғы бизнестің жаһандық сипатына байланысты локализация бойынша маркетингтік қызметтерге сұраныстың өсуі байқалады, бұл кезде көптеген компаниялар жаңа халықаралық нарықтарға қатысуын кеңейтуге тырысады.
Синхронды аударманың қиындықтары мен ерекшеліктері.
Синхронды аударма-сөйлеуші әлі сөйлеп тұрған кезде нақты уақыт режимінде ауызша аударуды қамтитын Ауызша аударма түрі. Синхронды аударманың кейбір ерекшеліктері мен қиындықтары:
Ерекшеліктері: Нақты уақыттағы аударма: синхронды аударманың басты ерекшелігі-ол нақты уақыт режимінде орындалады, яғни аудармашы сөйлеушінің сөздерін олар айтылған кезде аударады. Мамандандырылған жабдықты пайдалану. Cинхронды аударма көбінесе гарнитура, микрофон және дыбыс өткізбейтін кабиналар сияқты мамандандырылған жабдықты қолдану арқылы жүзеге асырылады, бұл аудармашыға сөйлеушіні анық естуге және оның аудармасын аудиторияға жеткізуге мүмкіндік береді. Универсалдылық - синхронды аударма аудармашыдан бір уақытта бірнеше тапсырманы орындауды талап етеді, соның ішінде сөйлеу қарқыны мен үнін сақтай отырып, сөйлеушінің сөздерін тыңдау, түсіну және аудару.
Қиындықтар - Үлкен қысым: синхронды аударма аудармашыдан кідірту немесе қателерді түзету мүмкіндігі жоқ жоғары қысым жағдайында жұмыс істеуді талап етеді, бұл өте қиын болуы мүмкін. Тұрақты фокус -аудармашылар ұзақ уақыт бойы жоғары концентрацияны сақтауы керек, бұл психологиялық тұрғыдан шаршатуы мүмкін. Тілдің күрделілігі - ана тілінде сөйлейтіндер күрделі сөйлем құрылымдарын, идиоматикалық өрнектерді және бейтаныс терминологияны қолдана алады, бұл аудармашының жұмысын қиындатады. Мәдени айырмашылықтар - мәдени нормалар мен күтулердегі айырмашылықтар аудармашылар үшін, әсіресе әртүрлі мәдениеттердің тасымалдаушылары үшін ауызша аудармада қиындықтар тудыруы мүмкін. Техникалық мәселелер-жабдықтың немесе дыбыс сапасының техникалық мәселелері аудармашының сөйлеушінің сөздерін дәл аудару қабілетіне де әсер етуі мүмкін.
Осылайша, синхронды аударма-бұл шеберліктің, зейіннің және бейімделудің жоғары деңгейін талап ететін күрделі және жауапты міндет. Аудармашылар ақпаратты тез өңдей білуі керек, қысыммен шоғырлануды сақтап, сөйлеушінің үні мен стиліне бейімделіп, аудиторияға дәл және егжей-тегжейлі аударманы қамтамасыз етуі керек.
Бейне ойындарды аудару ерекшеліктері. Бейне ойындарды аудару ойындарда да, тілдік аудармада да тәжірибені қажет ететін күрделі процесс болуы мүмкін. Бейне ойындарды аудару үшін әдетте қолданылатын бірнеше әдістер:
Локализация: Локализация ойынның белгілі бір аймаққа немесе тілге бейімделуін қамтиды. Бұл процесс ойындағы мәтінді аударуды ғана емес, сонымен қатар мақсатты аудиторияға сәйкес мәдени сілтемелерді, дауыстық актерлерді және басқа элементтерді түзетуді қамтиды.
Машиналық аударма: машиналық аударма ойында мәтінді автоматты түрде аудару үшін бағдарламалық жасақтаманы қолдануды қамтиды. Бұл ойынды аударудың жылдам және үнемді тәсілі болуы мүмкін, бірақ аударма сапасы әртүрлі болуы мүмкін және адам аудармасы сияқты дәл болмауы мүмкін.
Адам аудармасы: адам аудармасы кәсіби аудармашы немесе аудармашылар тобы ойындағы мәтінді аударады деп болжайды. Бұл дәлдік пен сапаның жоғары деңгейін қамтамасыз ете алады, бірақ көп уақытты қажет етеді және қымбатқа түседі.
Краудсорсинг: Краудсорсинг ойынды аудару үшін еріктілер қауымдастығының немесе жанкүйерлердің көмегін тартуды қамтиды. Бұл ойынды аударудың үнемді әдісі болуы мүмкін, бірақ аударманы басқару және оның сапасын қамтамасыз ету қиын болуы мүмкін.
Субтитрлер: субтитрлерді құру диалогты немесе экрандағы басқа мәтінді аудару үшін ойынға мәтін қосуды қамтиды. Бұл ойынды аударудың үнемді әдісі болуы мүмкін, бірақ ол барлық ойын түрлеріне немесе аудиторияға сәйкес келмеуі мүмкін.
Сайып келгенде, бейне ойынды аудару үшін қолданылатын әдіс көптеген факторларға, соның ішінде мақсатты аудиторияға, жобаның ауқымына және қол жетімді ресурстарға байланысты болады. Ойын әзірлеушілер мен баспагерлерге олардың нақты қажеттіліктері үшін ең жақсы тәсілді анықтау үшін аударма мамандарымен жұмыс істеу қажет болуы мүмкін.
Колумнист жанрындағы аударманың ерекшеліктері қандай?
Колумнистік жанрға тән аударма ерекшеліктері қолданылатын тіл мен мәдени контекстке байланысты. Дегенмен, тілге немесе мәдениетке қарамастан көптеген шолушыларға қатысты болуы мүмкін кейбір жалпы сипаттамалар бар. Біріншіден, шолушылар оқырмандарын тартуға және хабардар етуге бағытталған сөйлесу стилін жиі пайдаланады. Олар мәтінді қол жетімді және түсінікті ету үшін ауызекі тіл мен бейресми өрнектерді қолдана алады.Екіншіден, шолушылар саясат, мәдениет және қоғам сияқты көптеген тақырыптар бойынша өз пікірлерін жиі айтады. Олар оқырмандарын өз көзқарастарына сендіру үшін сенімді тіл мен дәлелдеу әдістерін қолдана алады. Үшіншіден, шолушылар өздерінің жарияланымдарына тереңдік пен нюанс беру үшін әзіл, сарказм немесе иронияны қолдана алады. Бұл әсіресе даулы немесе нәзік тақырыптарды қарастыруда тиімді болуы мүмкін.
Ақырында, шолушылар оқырмандарымен байланыс орнату және жалпы білім мен түсінік сезімін қалыптастыру үшін мәдени сілтемелерді немесе тұспалдауларды пайдалана алады. Рецензенттердің жұмысын аудару кезінде осы ерекшеліктерді сақтау және аударылған мәтін тартымды, мазмұнды және тартымды болуы үшін оларды аударма тілі мен мәдениетіне бейімдеу маңызды.Командалық спорттағы спорттық терминология көбінесе белгілі бір спорт түріне тән арнайы лексика мен жаргонды қамтиды. Командалық спорт түрлеріндегі спорттық терминологияның кейбір жалпы белгілеріне мыналар жатады:
Позиция атаулары: командадағы әрбір позицияның белгілі бір атауы болуы мүмкін, мысалы, американдық футболдағы "қорғаушы" немесе баскетболдағы "қорғаушы".
Ойын атаулары: кейбір ойындарда немесе стратегияларда Баскетболдағы "Слам-данк" немесе футболдағы "Аве Мария" сияқты белгілі бір спорт түрлеріне тән атаулар болуы мүмкін. Белгілі бір ойынға қатысты терминдер: белгілі бір спорт түріне ғана тән терминдер болуы мүмкін, мысалы, теннисте "қызмет көрсету" және "волейбол" немесе регбиде "қатерлі ісік" және "скрам".
Техникалық терминдер: белгілі бір техникалық терминдер теннистегі "солға соғу" немесе шайбалы хоккейдегі "шапалақпен ұру" сияқты нақты қозғалыстарды немесе әрекеттерді сипаттау үшін қолданылуы мүмкін.
Жаргон және ауызекі сөйлемдер: спорттық терминологияға белгілі бір спорт түріне немесе аймаққа ғана тән жаргондар мен ауызекі сөйлемдер кіруі мүмкін, мысалы, "дингер" бейсболдағы үйге жүгіру немесе футболда доп лақтыратын адамға "баттерфингер".
Командалық спорт түрлерінде спорттық терминологияны қолданған кезде қолданылатын терминдердің нақты мағыналары мен мәнмәтінін түсіну маңызды. Сонымен қатар, спорттық терминологияны аудару қиынға соғуы мүмкін, өйткені кейбір терминдердің аударма тілінде немесе аударма мәдениетінде баламасы болмауы мүмкін. Мұндай жағдайларда мағынаның дәл берілуін қамтамасыз ету үшін түсініктемелер немесе сипаттамалар беру қажет болуы мүмкін.
5. Ілеспе аударманың жазбаша аудармадан айырмашылығы неде?
5.1 Екі аударма тілдерінің айырмашылықтары.
Синхронды аударма және жазбаша аударма - бұл мағынаны бір тілден екінші тілге аударудың екі түрлі тәсілі. Олардың арасындағы басты айырмашылық-аударымды жеткізу тәсілі.
Синхронды аударма-аудармашы бір тілде сөйлеушіні тыңдайтын, содан кейін бірден нақты уақыт режимінде басқа тілге аударма беретін Ауызша аударма түрі. Бұл көбінесе гарнитуралар мен микрофондар сияқты мамандандырылған жабдықты қолдану арқылы жасалады, осылайша аудармашы спикерді естіп, аударманы спикердің сөйлеу ағынын тоқтатпай аудиторияға жеткізе алады. Синхронды аударма әдетте халықаралық конференциялар, іскерлік кездесулер және саяси іс-шаралар сияқты жерлерде қолданылады.
Екінші жағынан, жазбаша аударма-бұл жазбаша мәтінді бір тілден екінші тілге аудару процесі. Жазбаша аударма әртүрлі формада болуы мүмкін, соның ішінде Кітаптар, Мақалалар, нұсқаулықтар және веб-сайттар. Жазбаша аудармаларды жеке тұлғалар немесе кәсіби аударма компаниялары жасай алады. Синхронды аудармадан айырмашылығы, жазбаша аударма үлкен дәлдікті қамтамасыз етеді, өйткені аудармашының мәтіннің тұжырымдамасын қарастыруға көбірек уақыты бар.
Синхронды аударма мен жазбаша аударманың тағы бір негізгі айырмашылығы-қажетті дайындық деңгейі. Синхронды аударма аудармашыдан құлақпен түсіну және тез ойлау қабілетін талап етеді, өйткені ол дәл аударманы сол жерде қамтамасыз етуі керек. Керісінше, жазбаша аударма аудармашыға асықпауға және әр сөз бен сөз тіркесін мұқият ойластыруға мүмкіндік береді, бұл нақтыланған және дәл аудармаға әкелуі мүмкін.
Осылайша, синхронды аударма және жазбаша аударма мағынаны бір тілден екінші тілге аударудың екі түрлі тәсілі болып табылады. Синхронды аударма ауызша қарым-қатынас пен нақты уақыттағы жеткізілімге бағытталған болса, жазбаша аударма жазбаша мәтінге бағытталған және дәлдікті қамтамасыз етеді.
5.2 Әлемдегі ең аз таралған тілдер және оны аудару.
Әлемде ең аз таралған тілдердің бірі болып саналатын көптеген тілдер бар. Бұл тілдердің кейбірінде бірнеше жүз адам ғана сөйлей алады, ал басқалары қазірдің өзінде жойылып кеткен болуы мүмкін. Міне, әлемдегі ең аз таралған тілдердің кейбір мысалдары:
::Айну: Жапониядағы айну халқы сөйлейтін тіл. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады және бірнеше ондаған егде жастағы ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалды.
::Лики: Үндістанның Аруначал-Прадеш штатындағы шағын қауымдастық сөйлейтін тіл. Бұл әлемдегі ең сирек кездесетін тілдердің бірі болып саналады, онда бірнеше ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалады.
::Кайшана: Бразилияда сөйлейтін тіл, онда бірнеше сөйлеушілер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
::Танема: Тынық мұхитындағы Вануату аралында сөйлейтін тіл. Бұл әлемдегі ең сирек кездесетін тілдердің бірі болып саналады, онда бірнеше ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалады.
::Онгота: Эфиопияда сөйлейтін және тек бірнеше егде жастағы ана тілінде сөйлейтін тіл. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады және қазірдің өзінде жойылып кеткен болуы мүмкін.
::Ньереп: Камерунда сөйлейтін тіл, онда бірнеше ондаған спикерлер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
::Лемериг: Индонезияда сөйлейтін тіл, онда бірнеше сөйлеушілер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
Бұл әлемдегі ең аз таралған тілдердің бірі болып саналатын көптеген тілдердің бірнеше мысалдары. Маңыздысы, бұл тілдердің көпшілігі жаһандану, көші-қон және мәдени ассимиляция сияқты факторларға байланысты жойылып кету қаупі бар.
Аудармашылардың орнын роботтар баса аладыма?
Соңғы жылдары машиналық аударма технологиясы айтарлықтай жетістіктерге жеткенімен, аудармашыларды жақын арада роботтармен немесе автоматтандырылған аударма жүйелерімен толығымен ауыстыру екіталай. Машиналық аударма жүйелері мәтінді бір тілден екінші тілге дәл аудару қабілетін жетілдіреді, бірақ олар әлі де адам аудармашыларының тілдік және мәдени контекстін жақсы түсінбейді.
Адам аудармашылары идиомалық өрнектер, мәдени сілтемелер және мағыналық нюанстар сияқты машиналар жіберіп алуы мүмкін тілдің қыр-сырын түсіне алады. Сонымен қатар, адам аудармашылары мәтін фрагментінің болжамды мағынасын түсіну және оны қалай жақсы аудару керектігі туралы шешім қабылдау үшін сыни ойлау дағдыларын қолдана алады.
Дегенмен, машиналық аударма жүйелері адам аудармашылары үшін пайдалы құрал болуы мүмкін, өйткені олар аударма процесін жылдамдатуға және ықтимал аудармалар бойынша ұсыныстар беруге көмектеседі. Көптеген кәсіби аудармашылар тиімді және дәл аудару үшін машиналық аударманы жұмыс процесінің бөлігі ретінде қолданады. Осылайша, машиналық аударма технологиялары жетілдіріліп жатқанына қарамастан, адам аудармашылары жақын арада роботтармен немесе автоматтандырылған аударма жүйелерімен толығымен ауыстырылуы екіталай. Адам аудармашылары қазіргі уақытта машиналар сәйкес келмейтін тіл мен мәдени контекстті терең түсінеді және олардың сыни ойлау дағдылары дәл және егжей-тегжейлі аударма үшін өте маңызды.
Аудармашы үшін сөздік кітаптардың маңыздылығы қанша?
Сөздіктер немесе глоссарийлер деп те аталатын сөздіктер аудармашы үшін таптырмас құрал болып табылады. Сөздіктер-бұл бір немесе бірнеше тілдегі сөздер мен олардың мағыналарының жиынтығы және олар аудармашыларға мәтіннің мағынасын мақсатты тілде дәл жеткізуге көмектесетін көптеген ақпарат береді.
Сөздіктер техникалық немесе мамандандырылған салаларда жұмыс істейтін аудармашылар үшін өте пайдалы, өйткені олар көбінесе қарапайым аудармашыға таныс емес болуы мүмкін арнайы терминология мен жаргонды қамтиды. Сөздікті қолдана отырып, аудармашы дұрыс терминологияны қолданатынына көз жеткізіп, дұрыс емес немесе дұрыс емес тілді қолданудан туындауы мүмкін түсініспеушіліктер мен қателіктерден аулақ бола алады.
Жеке сөздердің анықтамалары мен аудармаларын ұсынумен қатар, сөздіктерде сөйлем мысалдары, синонимдер мен антонимдер, сондай-ақ қолдану және контекст туралы ескертулер болуы мүмкін. Бұл қосымша ақпарат әсіресе күрделі немесе нюанстық мәтіннің толық мағынасын алуға тырысатын аудармашыларға пайдалы болуы мүмкін. Жалпы, сөздіктер аудармашылар үшін маңызды құрал болып табылады, өйткені олар аудармалардың дәлдігіне және олардың мақсатты аудиторияға сәйкес келуіне кепілдік береді. Аудармашылар техникалық салаларда жұмыс істей ме, әлде жалпы сипаттағы мәтіндерді аудара ма, олар мәтіннің мағынасын түпнұсқаға сәйкес келетін, бірақ аударма тілінде түсінікті және тиімді етіп жеткізуге көмектесетін сөздіктерге сүйенеді.
5.3 Тілдер қиындығы жағынан қандай деңгейлерге бөлінеді?
Тілдерді әртүрлі факторларға, соның ішінде грамматика мен синтаксистің күрделілігіне, оқушының тілі мен ана тілі арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарға, сондай-ақ тілді үйренуге ресурстар мен мүмкіндіктердің қолжетімділігіне қарай әртүрлі қиындық деңгейлеріне бөлуге болады. Тілдің күрделілік деңгейлерін санаттаудың кейбір кең таралған әдістеріне мыналар жатады:
Жалпыеуропалық тілдік анықтамалық жүйе (CEFR): бұл тілдерді A1-ден (бастаушы) C2-ге (тәжірибелі) дейінгі алты қиындық деңгейіне бөлетін кеңінен танылған жүйе. Деңгейлер оқушының тілді түсіну, сөйлеу, оқу және жазу қабілетіне негізделген.
Дипломатиялық қызмет институтының (FSI) тілдік күрделілік рейтингі: FSI тілдерді ағылшын тілінде сөйлейтіндердің ауызекі сөйлеу мен оқуды меңгеру деңгейіне жету үшін қажет уақытына қарай бағалайды. Рейтингтер I санаттан (испан немесе француз сияқты ағылшын тіліне ұқсас тілдер) IV санатқа дейін (мандарин немесе араб сияқты маңызды лингвистикалық және мәдени айырмашылықтары бар тілдер).
Қорғаныс тілі Институтының (DLI) тілдік күрделілік рейтингі: DLI тілдерді дайындалған әскери лингвистке ауызекі сөйлеу мен оқуды меңгеру деңгейіне жету үшін қажет уақыт негізінде бағалайды. Рейтингтер I санаттан (испан немесе француз сияқты ағылшын тіліне ұқсас тілдер) V санатқа дейін (мандарин немесе араб сияқты маңызды лингвистикалық және мәдени айырмашылықтары бар тілдер).
Аударумашылар жұмысында аударуға ең қиын тіл қандай тіл?
Тілдік қиындықтар субъективті және оқушының біліміне, мотивациясына және оқу стиліне байланысты әр түрлі болуы мүмкін екенін ескеру маңызды. Сонымен қатар, тілдің күрделілігі тілді үйренудің қарапайымдылығына әсер ететін жалғыз фактор емес; басқа факторлар, мысалы, тілді үйренуге ресурстар мен мүмкіндіктердің болуы да маңызды рөл атқаруы мүмкін. Қай тілді аудару қиын екенін айту қиын, өйткені әр тіл өзінің ерекше қиындықтары мен қиындықтарымен келеді. Грамматикалық құрылым, синтаксис және мәдени нюанстар сияқты факторларға байланысты кейбір тілдерді белгілі бір мақсатты тілдерге аудару қиынырақ болуы мүмкін.
Дегенмен, кейбір тілдер аудармашылар үшін әсіресе қиын екені белгілі. Мысалы:
Араб: араб тілі-бай тарихы мен мәдени маңызы бар күрделі тіл. Оның бірегей грамматикалық құрылымы мен жазу жүйесі бар және бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін көптеген араб диалектілері бар. Мандарин тілінде Қытай: мандарин тілінде қытай тілінде мыңдаған таңбалары бар күрделі жазу жүйесі бар және оның тональды сипаты үйрену мен дәл сөйлеуді қиындатуы мүмкін. Сонымен қатар, Қытай мандарині көптеген басқа тілдерден айтарлықтай ерекшеленетін ерекше грамматикалық құрылымға ие.
Жапон: жапон тілінде үш түрлі қаріппен (канжи, хирагана және катакана) күрделі жазу жүйесі бар және оның синтаксисі мен грамматикасы көптеген еуропалық тілдерден айтарлықтай ерекшеленеді. Сонымен қатар, жапон тілінде көптеген мәдени нюанстар мен құрметті атаулар бар, оларды дәл аудару қиын болуы мүмкін.
Фин: фин тілі-өзгергіштігі жоғары тіл, яғни сөздердің сөйлемдегі рөліне байланысты әр түрлі формада болуы мүмкін. Сонымен қатар, фин тілінің бірегей сөздік қоры мен грамматикасы бар, оны ана тілінде сөйлемейтіндер үшін үйрену қиын болуы мүмкін. Жалпы, кез-келген тіл аудармашыларға қиындық тудыруы мүмкін және белгілі бір тілге аударудың күрделілігі көптеген факторларға байланысты болады, соның ішінде аудармашының тілді меңгеру деңгейі, аударылған мәтіннің күрделілігі және мәтін жазылған мәдени контекст.
Жер бетіндегі көнеріп, азайып бара жатқан тілдер.
Дүние жүзінде қартаю немесе құлдырау деп саналатын көптеген тілдер бар, яғни адамдар саны азайып барады және оларға қауіп төніп тұр. Қазіргі уақытта жойылып кету қаупі төнген деп саналатын кейбір тілдерге мыналар жатады:
:: Идиш: Идиш - Шығыс Еуропада пайда болған еврей тілі және қазіргі уақытта бүкіл әлем бойынша бірнеше жүз мың адам сөйлейді.
:: Уэльс: Уэльс-Уэльсте сөйлейтін кельт тілі және қазіргі уақытта қауіп төніп тұр деп саналады, өйткені бүкіл әлемде шамамен 700 000 адам сөйлейді.
:: Шотландтық гель: шотландтық гель - Шотландияда сөйлейтін тағы бір кельт тілі, сонымен қатар 60 000-ға жуық адам сөйлейтіндіктен қауіп төніп тұр деп саналады.
:: Ирланд: Ирланд тілі-Ирландияның ұлттық тілі, бірақ ана тілі ретінде тек 73 000-ға жуық адам сөйлейді.
:: Навахо: Навахо-Америка Құрама Штаттарының оңтүстік-батысындағы навахо халқы сөйлейтін жергілікті американдық Тіл және қазіргі уақытта жойылып кету қаупі бар деп саналады, өйткені оған шамамен 120 000 адам сөйлейді.
Бұл қазіргі уақытта жойылып кету қаупі төнген деп саналатын көптеген тілдердің бірнеше мысалдары ғана. Тілдің құлдырауы мен қартаюының себептері әртүрлі болуы мүмкін, бірақ көбінесе жаһандану, басым тілдердің пайдасына тілдің ауысуы және тілді басу немесе елемеу сияқты факторларды қамтиды. Тілдерді ревитализациялау, мәдени дәстүрлер мен мұраларды сақтау бағдарламалары, сондай-ақ тілдік білім беру саласындағы бастамалар арқылы осы тілдерді құжаттандыру және жандандыру бойынша күш-жігер жұмсалуда.
Аудару тіліндегі жанрлар түрі.
Аударманы әртүрлі жанрлар мен салаларға қолдануға болады, бірақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қорғауға жіберілді
Калихан А.М.
Кафедра меңгерушісі:
Бузело А.С.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Көркем мәтіндердегі шындықтарды аудару ерекшеліктері
(Қали Сәрсенбайдың Таңдамалалы еңбектері бойынша)
ОП 6В02030 - Аударма ісі мамандығы бойынша
Орындаған: Калихан А. М.
Ғылыми жетекші: Каршигаева А. А.
Алматы 2023
Тұран Университеті мекемесі
Журналистика және аударма ісікафедрасы
Диплом жұмысын орындауға арналған
ТАПСЫРМА
Студент: Калихан Алтынай Махсетқызы
ПД21 КАЗ топ 6В02330 - Аударма ісіоқу бағдарламасы
Жұмыстың тақырыбы:Көркем мәтіндердегі шындықтарды аудару ерекшеліктері
(Қали Сәрсенбайдың Таңдамалалы еңбектері бойынша)
№ ___ __ _________ - - - 20__ ж. ЖОО бұйрығымен бекітілді
__ ___________20__ ж. жұмыстың тапсыру мерзімібіткен
Жұмыстың мәліметтері: жұмыс кіріспеден, негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады, көлемі 40 бет.
Диплом жұмысына қатысты мәселелердің тізімі немесе диплом жұмысының қысқаша мазмұны: Жұмыста реали сөздер, тұрмыстық реали (күнделікті) пайдаланатын сөздер, олардың қолданысы, ағылшын тіліне аударудағы ерекшеліктері, қазақ тіліндегі реали сөздердің ағылшын тіліндегі баламалы мен аудару әдістері қарастырылады. Жұмыстың тәжірибелік бөлімі қазақ тіліндегі тұрмыстық реали сөздер және олардың түрлері мен ерекшеліктерін, қазақ тіліндегі тұрмыстық реали (күнделікті) сөздердің ағылшын тіліне аудару мәселелерін, альтернативті әдістерін қамтиды. Жұмыс жоғары және орта мамандандырылған оқу орындарының гуманитарлық-заң, лингвистикалық немесе аударма ісі және филология факультеті студенттерінің өзіндік ғылыми жұмыстарында қолдануға арналған.
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:
1. Умберто Эко Сказать почти то же самое. Опыты о переводе
2. Томахин Г.Д. Безэквивалентная лексика (реалии) как источник страноведческой информации. Воронеж, 1984.
3.Влахов С., Флорин С. Непереводимое в переводе. - Москва, 1980.
Жұмыстың бөлімдеріне қатысты кеңестер:
Бөлім
Кеңесші
Мерзімі
Қолы
Каршигаева А.А.
19.01.2022
Каршигаева А.А.
03.02.2022
Ашегова Б.Н.
28.03.2022
Тапсырманың берілген мерзімі: _20 09. 2022 ж.
Кафедра меңгерушісі___________________ Бузело А.С.
Жұмыстың жетекшісі __________________ Каршигаева А.А.
Диплом жұмысын жазудың кестесі
№пп
Бөлімдердің атауы, қарастырылатын мәселелердің тізімі
Ғылыми жетекшіге беретін мерзім
Қосымша
1.
19.10.2022
2.
11.11.2022
3.
12.01.2023
4.
25.02.2023
5.
19.03.2023
6.
22.04.2023
Тапсырманың берілу мерзімі_20.09.2023 ж.
Кафедра меңгерушісі __________________ Бузело А.С.
(қолы)
Жобаның жетекшісі ___________________ Каршигаева А.А.
(қолы)
Тапсырманың орындалуын қабылдадым
студент _____________________________ Калихан А. М.
(қолы)
1.Негізгі бөлім
1.1 Көркем мәтінді аударудың стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу.
Көркем мәтінді аударудың стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу әрқашан лингвистердің, аудармашылардың, әдебиеттанушылардың назарында болды. Алайда, әдеби және көркемдік сөйлеу стилін барлық лингвистикалық зерттеушілер қабылдамайды. Кейбір ғалымдар бұл стильді ешқандай шекараның болмауына байланысты жоққа шығарады. Атап айтқанда, академик В. В. Виноградов "көркем құрылымдардың алуан түрлілігін талдау арқылы сөйлеудің негізгі түрлерін анықтау, олардың арасындағы шекараларды нақты анықтау, сөйлеудің әр түрінің саласындағы ең бөлшектелген конструктивті формалар-жанрларды анықтау, аралас типтерді және олардың эстетикалық және лингвистикалық негіздемесін көрсету деп есептеді. Бұл әдеби стильдер теориясының бірінші және орталық мәселесі. Оның мақсаты-тарихи сабақтастық емес, құрылымдық мүмкіндіктер мәселесі. Көркем мәтінде диалектизмдер, кәсіпқойлықтар, жаргонизмдер және әдеби емес тілдің басқа элементтері сияқты ауызекі сөздер мен конструкциялар жиі қолданылады, бірақ көркем әдебиет тілі бүкіл әдеби тілдің дамуына ықпал етеді. Көркем шығармаға ену арқылы әдеби тіл де, көркем әдебиет тілі де әдеби тілдің көрінісі болуды тоқтатпайды. Көркемдік стиль тіл мен сөйлеуде маңызды рөл атқаратыны сөзсіз. Бұл стиль әсер етудің маңызды эстетикалық және коммуникативті функциясын орындайды, ол ойды білдірудің ерекше тәсілімен байланысты. Эстетикалық функция көркемдік стильдің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, әдеби тіл бұл ерекшелікті көркем мәтінге ену арқылы сақтап қана қоймайды, сонымен қатар осы салада айқынырақ болады.
1.2 Көркем мәтінді барлық стилистикалық ерекшеліктерді жеткізу тұрғысынан аудару қиын міндет. Сызықтық аударма, әдетте, шығарманың барлық түсі мен бейнесін, сөздердің ойынын және мәтіннің лексикалық қанықтылығын жеткізе алмайды. Барлық тілдік құралдар сөйлеудің көркемдік стилінің міндеттеріне және осы жұмыстың міндеттеріне бағынуы керек. Т.Готье "Кармен" Е. А. Коровин, а. с. Эфрон, в. Я. Брюсов, Н. с. Гумилев өлеңдерінің орыс тіліндегі аудармаларын және олардың стилистикалық ерекшеліктерін қарастырайық. Бұл аудармалар көркем бейнелеудің бейнелі құралдарымен қаныққан.
1.3 Жазушылардың шығармаларындағы аударма ерекшеліктері.
Е. А. Коровинаның аудармасы поэтикалық мәтін кейіпкерінің бейнесінің қараңғы көңіл-күйін жеткізеді, "мақтаншақ сығанның"мінезі мен сыртқы ерекшеліктерін ашатын ашық түстермен қаныққан портрет жасайды. Өлеңнің түстері бұл идеяны ерекше көрсетеді, өйткені қызыл түс символдық толықтыққа ие болады -- қанды, өлімнің түсі, қара түстің бейнесі лексемалармен толықтырылған серпентинді және қорқынышты. Тіпті Кармен терісі де көптеген аудармалардағыдай қоңыр-сары емес, бірақ сары-қызыл; мұндай сын есім отты, жалындаған реңкті білдіреді: "қара өрімдердің толқыны қорқынышты", "қара өрім қара, сары-қызыл мойынға жылайды", "ол бозғылт, бірақ ерні күйіп кетеді қанды күлгін түстер".
Е. А. Коровинаның аудармасында кейіпкердің бейнесі лексемалардың көмегімен ерекшеленетін шайтандық қасиеттерге ие болады: зұлым, шайтан, өлім.Кармен барлық дерлік аудармаларда өзінің сұлулығымен баурап алатын сүйкімді қыз ретінде көрінеді, бірақ Е.А. Коровин өзінің сұлулығы туралы оған ғашықтардың барлығына зиян келтіретін сиқырлы заклинание ретінде жазады. Олардың жылтырлығы көптеген жандарды жойды, "қауесет бар-жас аспа емес, сығандар тұтқында сынды.
А. С. Эфрон Кармен мен насыбайгүлдің мифтік жаратылысын салыстырады-улы, күшті жылан, бірақ бұл оның "ұсқынсыздығын" білдірмейді; жала жабушылардың пікірінше, "ол насыбайгүлден гөрі қорқынышты! "Ақымақ бабай ". Бұл жолдың аудармасы басқа көркемдік интерпретациялардан мүлдем өзгеше, ол Кармен бойындағы қасірет пен сұлулық күшін дәл жеткізеді.А. С. Эфрон Е.А. Коровиннің аудармасына қарағанда поэтикалық бейнені жасайды. Қан аз, қараңғы, бірақ ойнақы, айлакер "жанып тұрған көз"бар. Бұл көркемдік аранжировкада Кармен тек жойғыш қана емес, сонымен қатар өзінің сұлулығы мен қалауы бойынша Афродитаның өзімен салыстыруға болатын шейіт. А. С. Эфрон Сruel сын есімін қолданады ("өзінің қатыгез жалаңаштығында"), оны тек қатыгездік, басқаларға қатысты сұлулықты бүлдіріп қана қоймай, кейіпкердің тағдырына қатыгездік ретінде де түсіндіруге болады: оның сұлулығы - жаза, кейіпкердің өзін құртатын шайтанның сыйы.
1.4 Көркем аудармалардағы бейнелі метафоралар.
Түс маркерлері ретінде А. С. Эфрон жарқын, бейнелі метафораларды қолданады-негізгі түстер палитрасы өзгеріссіз қалады: "оның өрімі қабірден қара, шайтан терісін күйдірді", " кәріптас бозарған кезде - ыстық бұрыш сияқты, тыртық сияқты, жеңімпаз және сатқын, ауыз - сынған жүректердің түстері", " қара көзді шайтанмен бетпе -- бет кел, сұлулықты, - кім жеңеді? Ол жанып тұрған көзімен жеңіл жүрді -- құмарлыққа толы адам да аш!".
В. Я. брюсовтың көркем аудармасында Кармен, ең алдымен, қорқынышты, шайтандық іс жүзінде жоқ әдемі азғырушы ретінде көрінеді. В. Я. Брюсов "Мавритания" туралы визуалды қабылдауды бірінші орынға қояды. Талданған мәтіндегі түстер портреттік сипаттама жасайды, ақын сығанның күңгірт бозаруына назар аударады, бірақ бет әлпетін ашық түстермен "бояйды", оларды табиғат сыйларымен салыстырады: "ол арық. Көздер қара өрік сияқты; ол оларға көмір жасырды", "оның мойнында үлкен қара өрілген қара-ақ шиньоны бар", " оның беті бозғылт, бірақ қасы қарайып, аузы қызыл түске боялады: құмар қанға боялған, қызыл гүл, қызыл бал!". Тіпті соңғы шумақта в. Я. Брюсов Афродита бейнесінің теріс коннотациясын жасайтын лексемалардан бас тартады, оның сұлулығы, автордың пікірінше, Кармен болды.Н. с. Гумилев Т. Готье өлеңін поэтикалық түсіндіруде "қара әйелдің" сыртқы деректерінің жарқын бейнесін жасайды, бірақ аудармашы ақын Карменнің терең психологиялық портретіне екінші орын бермейді. Бұл аудармада ол оқырманға өзінің сұлулығымен күресетін Мақтаншақ қыз ретінде көрінеді, бұл оған өзін жеңімпаз ретінде сезінуге мүмкіндік береді. Бұл сипат н.с. Гумилевтің аудармасында айқын көрінеді: "бозарудың ортасында мас, жеңімпаз күлетін ауыз жарқырайды"," ол, қара әйел, жеңеді ең тәкаппар сұлулардың тобы" осылайша, Т.Готье "Кармен" поэмасының көркем аудармаларының стилистикалық ерекшеліктерін зерттеу олардың лексикалық және бейнелі толықтығы толығымен ерекшеленбейтінін, тек көркем мәтін аудармасының мазмұнын әр түрлі дәрежеде толтыратын реңктермен ерекшеленетінін көрсетті. Кейіпкердің жын-перілері мен сұлулық трагедиясы лирикалық шығарманың аудармаларында әр түрлі дәрежеде көрінеді, бірақ Кармен әр өлеңде жоғары сүйкімділікпен салыстыруға болатын сұлулыққа ие, ол адамдарды сүйіспеншілікке толы болған кезде өзіне ғашық етуге қабілетті: "ол күлдегі құмарлықты оятады". Бұл мүмкіндікті күлден отты жандандыру қабілетімен салыстыруға болады.
2. Техникалық мәтіндерді аудару
2.1 Техникалық мәтіндер-бұл белгілі бір аудиторияға техникалық ақпаратты жеткізуге арналған жазбаша форманың бір түрі. Бұл мәтіндер арнайы терминологияны қолданумен, нақты тілмен және нақты және қысқа жазу стилімен сипатталады.
Техникалық мәтіндердің функционалдық және стильдік ерекшеліктеріне мыналар жатады:
Айқындық: техникалық мәтіндерді олардың мақсатты аудиториясы оңай түсінуі керек, олар көбінесе белгілі бір саладағы сарапшылардан тұрады. Осы мақсатқа жету үшін техникалық мәтіндер нақты және бір мағыналы тілді қолданады, қажетсіз жаргондар мен күрделі сөйлем құрылымдарынан аулақ болады және техникалық терминдерге нақты анықтамалар мен түсініктемелер береді.
Дәлдік: техникалық мәтіндерде ақпараттың екіұштылықсыз дәл берілуіне кепілдік беретін нақты тұжырымдар қолданылады. Бұл дегеніміз, техникалық жазушылар әр сөз бен сөз тіркесінің белгілі бір мағынаға ие екендігіне көз жеткізіп, тілді қолдануда өте мұқият болуы керек.
Объективтілік: техникалық мәтіндер объективті болуы керек және кез-келген жеке көзқарастан немесе пікірден аулақ болу керек. Бұл дегеніміз, авторлар ешқандай болжам немесе пайымдау жасамай, ақпаратты нақты және бейтарап түрде ұсынуы керек.
Қысқалық: техникалық мәтіндер нақтылықты немесе дәлдікті жоғалтпай, күрделі ақпаратты мүмкіндігінше аз сөзбен жеткізуге бағытталған. Бұл дегеніміз, техникалық Жазушылар күрделі ұғымдар мен идеяларды қысқа және түсінікті сөйлемдерде жеткізе білуі керек.
Формальдылық: техникалық мәтіндер, әдетте, үшінші тұлғаның перспективасын қолдана отырып, қысқартулар мен бейресми лексикадан аулақ бола отырып, ресми стильде жазылады. Бұл кәсіби тонды сақтауға көмектеседі және ұсынылған ақпараттың сенімділігі мен сенімділігін арттырады.Көрнекі элементтерді пайдалану: техникалық мәтіндер күрделі ақпаратты суреттеуге және оны түсінуді жеңілдетуге көмектесу үшін диаграммалар, қойындылар және графиктер сияқты көрнекі элементтерді жиі пайдаланады. Бұл көрнекіліктер мәтіннің үлкен блоктарын бұзуға және құжатты көрнекі түрде тартымды етуге көмектеседі.
3. Екі тіл арасында көркемдік шығармаларды аудару барысында қандай қиындықтар туады?
3.1 Өнер туындыларын бір тілден екінші тілге аудару бірқатар қиындықтарды қамтитын күрделі процесс болуы мүмкін. Кейбір жалпы қиындықтар келесідей:
Мәдени нюанстар: өнер туындылары көбінесе бір тілден екінші тілге оңай аударылмайтын мәдени сілтемелер мен нюанстарға толы. Мысалы, идиомалар, метафоралар мен тұспалдаулар әртүрлі тілдер мен мәдениеттерде әртүрлі мағыналар мен коннотацияларға ие болуы мүмкін.Түсініктілік пен түсініксіздік: өнер туындыларында көбінесе аударма кезінде жеткізу қиын болуы мүмкін пен түсініктілік түсініксіздік болады. Бұл әсіресе поэзия мен әдебиетке қатысты, мұнда мағынаны сөз таңдауымен, ритммен және басқа әдеби құралдармен қараңғылауға немесе күшейтуге болады.
Лингвистикалық және стилистикалық айырмашылықтар: тілдер арасындағы лингвистикалық және стилистикалық айырмашылықтар аударма кезінде шығарманың өзіндік тонын, стилін және интонациясын жеткізуді қиындатуы мүмкін. Бұл әсіресе сөздік ойынға немесе дыбыстық үлгілерге негізделген шығармаларға қатысты.Техникалық лексика: музыка немесе өнер сияқты техникалық тақырыптарға арналған өнер туындыларында нақты аударылуы қиын арнайы лексика болуы мүмкін. Мысалы, музыкалық ноталарды немесе көркемдік техниканы сипаттау үшін қолданылатын нақты терминдердің аударма тілінде тікелей баламасы болмауы мүмкін.
3.2 Поэтикалық лицензия. Аудармашылар бір уақытта дәл және тиімді аударма жасау үшін поэтикалық лицензияны жиі қолдануы керек. Бұл шығарманың рухын аударма тілінде жеткізу үшін түпнұсқа мәтінге өзгертулер енгізуді қамтуы мүмкін. Алайда, бұл дау тудыруы мүмкін, өйткені ол суретшінің бастапқы мағынасын немесе ниетін өзгерте алады. Осылайша, өнер туындыларын екі тілден аудару-бұл бастапқы және мақсатты тілдерді терең түсінуді, сондай-ақ түпнұсқа шығарманың мәдени контексті мен көркемдік стилін түсінуді қажет ететін күрделі процесс.
3.2.1 Әскери-техникалық бейіндегі ағылшын тіліндегі мәтіндерді аудару.
Әскери-техникалық мәтіндерді аудару нақты және түсінікті қарым-қатынасты қамтамасыз ету үшін белгілі бір мүмкіндіктер жиынтығын қажет етеді. Ағылшын тіліндегі әскери-техникалық мәтіндердің аудармасы болуы керек кейбір негізгі ерекшеліктер:
:: Дәлдік: әскери-техникалық мәтіндер екіұштылыққа немесе қате түсіндіруге орын қалдырмайтын дәл тұжырымдауды қажет етеді. Аударма мәтіннің болжамды мағынасын дәл жеткізуі керек.
:: Техникалық терминология: әскери-техникалық мәтіндерде техникалық жаргонды білу мен тсінуді қажет ететін арнайы терминология бар. Аудармашының тиісті техникалық салаларда тәжірибесі болуы керек және мәтінде қолданылатын техникалық лексикамен таныс болуы керек.
:: Айқындық: аударма техникалық пәнмен таныс емес адамдар үшін де түсінікті және түсінікті болуы керек. Ол мәтіннің болжамды мағынасын мақсатты аудиторияға қол жетімді түрде жеткізуі керек.
:: Мәдени контекст: әскери-техникалық мәтіндерде көбінесе мақсатты аудиторияға бірден таныс болмауы мүмкін нақты мәдени контексттерге сілтемелер болады. Аудармашы осы мәдени нюанстар туралы білуі керек және аударманың болжамды мағынаны дәл көрсететініне көз жеткізуі керек.
:: Сәйкестік: аударма бүкіл құжат бойынша терминологияның, стильдің және пішімдеудің дәйектілігін қамтамасыз етуі керек. Бұл аударманың дәл және оқуға оңай болуын қамтамасыз етеді.
:: Құпиялылық: әскери техникалық мәтіндерде құпия немесе құпия ақпарат болуы мүмкін. Аудармашы аударманың сенімді және құпия орындалғанына көз жеткізуі керек. Жалпы, ағылшын тіліндегі әскери-техникалық мәтіндерді аудару техникалық терминологияны да, лингвистикалық дағдыларды да білуді, сондай-ақ мәтінді қолданатын контекстті түсінуді қажет етеді.
3.2.2 Көркем аудармадағы түсініктемені, аудармашының аудару тәсілі тұрғысынан қарастыру.
Аудармашының түсініктемесі-көркем аудармада мәтінді түсіндірудің кең таралған тәсілі. Бұл аудармашы аударылған мәтінге түсіндірме жазбалар ұсынады, олардың мақсаты қосымша контекст беру, түсініксіздікті түсіндіру немесе мақсатты аудиторияға таныс емес мәдени сілтемелерді түсіндіру болып табылады.Міне, аудармашының түсініктемесін көркем аудармадағы мәтінді түсіндіру үшін қолдануға болатын кейбір тәсілдер:
Мәдени сілтемелер: әдеби шығармада оқырмандарға аударма тілінде таныс емес болуы мүмкін мәдени сілтемелер жиі кездеседі. Аудармашының түсініктемесі осы сілтемелердің мәдени маңыздылығын түсіндіру және оқырмандарға оларды түсінуге көмектесетін қосымша контекст беру үшін пайдаланылуы мүмкін.
Тарихи контекст: әдеби шығарманың әрекеті белгілі бір тарихи кезеңде болуы мүмкін және аудармашының түсініктемесі оқиға орын алатын тарихи контекст туралы ақпарат бере алады. Бұл оқырмандарға шығармадағы белгілі бір оқиғалардың немесе тақырыптардың мағынасын түсінуге көмектеседі.
Тіл және стиль: аудармашының түсіндірмесін түпнұсқа мәтіннің тілі мен стилін түсіндіру үшін қолдануға болады, әсіресе егер ол күрделі немесе ерекше тілді қолданса. Бұл оқырмандарға автордың ниетін түсінуге және шығарманың әдеби сапасын бағалауға көмектеседі.Ауызша аударма: аудармашының түсіндірмесін аудармашының мәтінді өзіндік түсіндіруін қамтамасыз ету үшін де қолдануға болады. Бұл әсіресе бірнеше интерпретацияға ашық немесе екіұштылықты қамтитын жұмыстар үшін пайдалы болуы мүмкін.Жалпы, аудармашының түсініктемесі көркем аудармада мәтінді түсіндірудің тиімді әдісі бола алады, түпнұсқа тілі мен аударма тілі арасындағы алшақтықты жоюға көмектеседі, сонымен қатар оқырмандарға қосымша ақпарат пен контекст береді.
3.2.3 Аудару барысында көмек құралы бола алатын online аудару машиналары.
Аудармашы өз жұмысында аударма процесінде көмектесетін әртүрлі машиналық аударма құралдарын қолдана алады. Мұнда ең көп қолданылатын машиналық аударма құралдарының кейбірі берілген:
Google Translate: Google Translate-бұл мәтінді бір тілден екінші тілге аудара алатын ақысыз онлайн машиналық аударма құралы. Әрқашан дәл болмаса да, ол мәтінді жалпы түсінуді қамтамасыз ете алады және қысқа сөз тіркестерін немесе сөйлемдерді жылдам аудару үшін пайдалы.
DeepL: DeepL-жоғары сапалы аудармаларды қамтамасыз ету үшін жасанды интеллект пен нейрондық желілерді пайдаланатын машиналық аударма құралы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және аудармалардың дәлдігі мен табиғи дыбысымен танымал.
SDL Trados: SDL Trados-бұл машиналық аударма құралын қамтитын аударма бағдарламасы. Бұл аудармашыларға машиналық аударма нәтижелерінің сапасын жақсарту үшін бұрыннан бар аударма жады мен глоссарийлерді пайдалануға мүмкіндік береді.
memoQ: memoQ-бұл машиналық аударма құралын қамтитын тағы бір аударма бағдарламасы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және пайдаланушыларға мәтін түрі мен доменін көрсету арқылы машиналық аударманың шығуын реттеуге мүмкіндік береді.
Microsoft Translator: Microsoft Translator-дәл аудармаларды қамтамасыз ету үшін нейрондық машиналық аударма технологиясын қолданатын машиналық аударма құралы. Ол бірнеше тілдерді қолдайды және оны дербес құрал ретінде пайдалануға немесе басқа аударма бағдарламалық жасақтамасына біріктіруге болады.Машиналық аударма құралдары аударма процесін жеделдету және мәтіннің жалпы түсінігін қамтамасыз ету үшін пайдалы болуы мүмкін, бірақ дәл аудармаларды алу үшін оларға сенбеу керек. Адам аудармашысы оның дәлдігі мен сәйкестігін қамтамасыз ету үшін әрқашан машиналық аударма нәтижелерін қарап, өңдеуі керек.
4. Аударма түрлері. Аудару барысындағы қиындықтар мен аудару ерекшеліктері.
4.1 Ресми іскери мәтіндерді аудару.
Ресми іскери мәтіндерді аудару жоғары дәлдікті, егжей-тегжейге назар аударуды және тиісті тон мен регистрді сақтауды талап етеді. Ресми іскери мәтіндерді аударудың кейбір негізгі ерекшеліктеріне мыналар жатады:
:: Дәлдік: Ресми іскери мәтіндер түпнұсқа мәтіннің мағынасы мен дизайнын сақтауға кепілдік беру үшін жоғары дәлдікпен аударылуы керек.
:: Терминология: Ресми іскери мәтіндерде көбінесе түпнұсқа мәтіннің дәлдігін сақтау үшін дұрыс аударылуы керек арнайы терминология мен жаргон бар.Тон және регистр: аударма мәтіннің болжамды аудиториясы мен мақсаты үшін сәйкес тон мен регистрді көрсетуі керек. Бұл мәдени нормалар мен үміттерді көрсету үшін тілді бейімдеуді қамтуы мүмкін.
:: Пішімдеу: аударылған мәтіннің нақты және кәсіби түрде ұсынылуын қамтамасыз ету үшін Аударма түпнұсқа құжатты пішімдеуді қайталауы керек.
:: Құпиялылық: Ресми іскери мәтіндерде аударма процесінде тиісті сақтық пен қауіпсіздікті сақтау қажет құпия ақпарат болуы мүмкін.Заңды талаптар: кейбір жағдайларда ресми іскери мәтіндер аударма процесінде ескерілуі керек заңды талаптарды немесе ережелерді қамтуы мүмкін. Шегеру және өңдеу, кез келген аударма жобасы сияқты, шегеру және өңдеу түпкілікті өнімнің дәлдігін, оқылуын және тұтынушының сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қажет.
Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін не істеу керек? Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін сізге тілдік дағдылардың, мәдени білімнің және аударма тәжірибесінің үйлесімін дамыту қажет. Осы мақсатқа жету үшін бірнеше қадамдарды орындауға болады. Кем дегенде екі тілді меңгеріңіз, аудармашы болу үшін кем дегенде екі тілді, соның ішінде ана тіліңізді және кем дегенде бір шет тілін жақсы меңгеруіңіз керек. Бұл көптеген жылдар бойы жанқиярлық зерттеу мен тәжірибені қажет етеді. Мәдениет туралы білімді дамыту - аударма тек тілден гөрі көп нәрсені қамтиды. Ол сондай-ақ осы тілдерді қолданатын мәдениеттерді түсінуді талап етеді. Бұл аударма таңдауына әсер етуі мүмкін әдет-ғұрыптар, дәстүрлер және басқа мәдени нюанстар туралы білімді дамытуды білдіреді. Аударма бойынша тәжірибе жинаңыз. Сіз жоғары білім мен тағылымдамадан өту, аударма конференциялары мен семинарларына қатысу және тәжірибелі аудармашылармен жұмыс істеу мүмкіндіктерін іздеу арқылы аударма бойынша тәжірибе жинай аласыз. Белгілі бір саладағы мамандандыру, көптеген табысты аудармашылар медициналық, құқықтық, техникалық немесе көркем аударма сияқты белгілі бір салада маманданған. Мамандандыру сізге белгілі бір салада терең білім мен сараптамалық тәжірибені дамытуға мүмкіндік береді, бұл сізді басқа аудармашылардан ерекшелендіруі мүмкін. Күшті кәсіби желіні құрыңыз: басқа аудармашылармен, клиенттермен және сала мамандарымен байланыс сізге жаңа мүмкіндіктер туралы білуге және салалық тенденциялар мен озық тәжірибелерден хабардар болуға көмектеседі. Өз дағдыларыңызды үнемі жетілдіріп отырыңыз: жоғары шеберлік пен сараптамалық білімге қол жеткізгеннен кейін де, үйренуді жалғастыру және дағдыларыңызды жетілдіру маңызды. Бұл курстарға, семинарларға қатысуды немесе басқа мамандардан кері байланыс іздеуді қамтуы мүмкін. Әлемдік деңгейдегі аудармашы болу үшін жанқиярлық, қажырлы еңбек және тұрақты оқыту қажет. Дегенмен, табандылық пен кемелдікке ұмтылу арқылы сіз осы күрделі және қанағаттанарлық салада табысқа жете аласыз.
Маркетингтік жарнамаларды әдетте маркетингтік және жарнамалық материалдарды аударуға маманданған аудармашылар аударады. Бұл аудармашылар тауарларды немесе қызметтерді жылжытуға және аудиторияны тартуға арналған шығармашылық және тартымды мазмұнды аудару тәжірибесіне ие. Аударма индустриясында мамандандырудың бұл түрі көбінесе "маркетингтік локализация" немесе "транскрипция" деп аталады, ол жергілікті нарықтағы мақсатты аудиториямен резонанс жасау үшін бастапқы мазмұнның хабары мен реңктерін бейімдеуді қамтиды. Маркетингтік жарнаманы компанияның маркетинг бөлімінде жұмыс істейтін толық уақытты аудармашылар немесе маркетингтік аудармаларға мамандандырылған жарнама агенттіктерімен немесе аударма компанияларымен жұмыс істейтін штаттан тыс аудармашылар аудара алады. Аударма индустриясында қазіргі заманғы бизнестің жаһандық сипатына байланысты локализация бойынша маркетингтік қызметтерге сұраныстың өсуі байқалады, бұл кезде көптеген компаниялар жаңа халықаралық нарықтарға қатысуын кеңейтуге тырысады.
Синхронды аударманың қиындықтары мен ерекшеліктері.
Синхронды аударма-сөйлеуші әлі сөйлеп тұрған кезде нақты уақыт режимінде ауызша аударуды қамтитын Ауызша аударма түрі. Синхронды аударманың кейбір ерекшеліктері мен қиындықтары:
Ерекшеліктері: Нақты уақыттағы аударма: синхронды аударманың басты ерекшелігі-ол нақты уақыт режимінде орындалады, яғни аудармашы сөйлеушінің сөздерін олар айтылған кезде аударады. Мамандандырылған жабдықты пайдалану. Cинхронды аударма көбінесе гарнитура, микрофон және дыбыс өткізбейтін кабиналар сияқты мамандандырылған жабдықты қолдану арқылы жүзеге асырылады, бұл аудармашыға сөйлеушіні анық естуге және оның аудармасын аудиторияға жеткізуге мүмкіндік береді. Универсалдылық - синхронды аударма аудармашыдан бір уақытта бірнеше тапсырманы орындауды талап етеді, соның ішінде сөйлеу қарқыны мен үнін сақтай отырып, сөйлеушінің сөздерін тыңдау, түсіну және аудару.
Қиындықтар - Үлкен қысым: синхронды аударма аудармашыдан кідірту немесе қателерді түзету мүмкіндігі жоқ жоғары қысым жағдайында жұмыс істеуді талап етеді, бұл өте қиын болуы мүмкін. Тұрақты фокус -аудармашылар ұзақ уақыт бойы жоғары концентрацияны сақтауы керек, бұл психологиялық тұрғыдан шаршатуы мүмкін. Тілдің күрделілігі - ана тілінде сөйлейтіндер күрделі сөйлем құрылымдарын, идиоматикалық өрнектерді және бейтаныс терминологияны қолдана алады, бұл аудармашының жұмысын қиындатады. Мәдени айырмашылықтар - мәдени нормалар мен күтулердегі айырмашылықтар аудармашылар үшін, әсіресе әртүрлі мәдениеттердің тасымалдаушылары үшін ауызша аудармада қиындықтар тудыруы мүмкін. Техникалық мәселелер-жабдықтың немесе дыбыс сапасының техникалық мәселелері аудармашының сөйлеушінің сөздерін дәл аудару қабілетіне де әсер етуі мүмкін.
Осылайша, синхронды аударма-бұл шеберліктің, зейіннің және бейімделудің жоғары деңгейін талап ететін күрделі және жауапты міндет. Аудармашылар ақпаратты тез өңдей білуі керек, қысыммен шоғырлануды сақтап, сөйлеушінің үні мен стиліне бейімделіп, аудиторияға дәл және егжей-тегжейлі аударманы қамтамасыз етуі керек.
Бейне ойындарды аудару ерекшеліктері. Бейне ойындарды аудару ойындарда да, тілдік аудармада да тәжірибені қажет ететін күрделі процесс болуы мүмкін. Бейне ойындарды аудару үшін әдетте қолданылатын бірнеше әдістер:
Локализация: Локализация ойынның белгілі бір аймаққа немесе тілге бейімделуін қамтиды. Бұл процесс ойындағы мәтінді аударуды ғана емес, сонымен қатар мақсатты аудиторияға сәйкес мәдени сілтемелерді, дауыстық актерлерді және басқа элементтерді түзетуді қамтиды.
Машиналық аударма: машиналық аударма ойында мәтінді автоматты түрде аудару үшін бағдарламалық жасақтаманы қолдануды қамтиды. Бұл ойынды аударудың жылдам және үнемді тәсілі болуы мүмкін, бірақ аударма сапасы әртүрлі болуы мүмкін және адам аудармасы сияқты дәл болмауы мүмкін.
Адам аудармасы: адам аудармасы кәсіби аудармашы немесе аудармашылар тобы ойындағы мәтінді аударады деп болжайды. Бұл дәлдік пен сапаның жоғары деңгейін қамтамасыз ете алады, бірақ көп уақытты қажет етеді және қымбатқа түседі.
Краудсорсинг: Краудсорсинг ойынды аудару үшін еріктілер қауымдастығының немесе жанкүйерлердің көмегін тартуды қамтиды. Бұл ойынды аударудың үнемді әдісі болуы мүмкін, бірақ аударманы басқару және оның сапасын қамтамасыз ету қиын болуы мүмкін.
Субтитрлер: субтитрлерді құру диалогты немесе экрандағы басқа мәтінді аудару үшін ойынға мәтін қосуды қамтиды. Бұл ойынды аударудың үнемді әдісі болуы мүмкін, бірақ ол барлық ойын түрлеріне немесе аудиторияға сәйкес келмеуі мүмкін.
Сайып келгенде, бейне ойынды аудару үшін қолданылатын әдіс көптеген факторларға, соның ішінде мақсатты аудиторияға, жобаның ауқымына және қол жетімді ресурстарға байланысты болады. Ойын әзірлеушілер мен баспагерлерге олардың нақты қажеттіліктері үшін ең жақсы тәсілді анықтау үшін аударма мамандарымен жұмыс істеу қажет болуы мүмкін.
Колумнист жанрындағы аударманың ерекшеліктері қандай?
Колумнистік жанрға тән аударма ерекшеліктері қолданылатын тіл мен мәдени контекстке байланысты. Дегенмен, тілге немесе мәдениетке қарамастан көптеген шолушыларға қатысты болуы мүмкін кейбір жалпы сипаттамалар бар. Біріншіден, шолушылар оқырмандарын тартуға және хабардар етуге бағытталған сөйлесу стилін жиі пайдаланады. Олар мәтінді қол жетімді және түсінікті ету үшін ауызекі тіл мен бейресми өрнектерді қолдана алады.Екіншіден, шолушылар саясат, мәдениет және қоғам сияқты көптеген тақырыптар бойынша өз пікірлерін жиі айтады. Олар оқырмандарын өз көзқарастарына сендіру үшін сенімді тіл мен дәлелдеу әдістерін қолдана алады. Үшіншіден, шолушылар өздерінің жарияланымдарына тереңдік пен нюанс беру үшін әзіл, сарказм немесе иронияны қолдана алады. Бұл әсіресе даулы немесе нәзік тақырыптарды қарастыруда тиімді болуы мүмкін.
Ақырында, шолушылар оқырмандарымен байланыс орнату және жалпы білім мен түсінік сезімін қалыптастыру үшін мәдени сілтемелерді немесе тұспалдауларды пайдалана алады. Рецензенттердің жұмысын аудару кезінде осы ерекшеліктерді сақтау және аударылған мәтін тартымды, мазмұнды және тартымды болуы үшін оларды аударма тілі мен мәдениетіне бейімдеу маңызды.Командалық спорттағы спорттық терминология көбінесе белгілі бір спорт түріне тән арнайы лексика мен жаргонды қамтиды. Командалық спорт түрлеріндегі спорттық терминологияның кейбір жалпы белгілеріне мыналар жатады:
Позиция атаулары: командадағы әрбір позицияның белгілі бір атауы болуы мүмкін, мысалы, американдық футболдағы "қорғаушы" немесе баскетболдағы "қорғаушы".
Ойын атаулары: кейбір ойындарда немесе стратегияларда Баскетболдағы "Слам-данк" немесе футболдағы "Аве Мария" сияқты белгілі бір спорт түрлеріне тән атаулар болуы мүмкін. Белгілі бір ойынға қатысты терминдер: белгілі бір спорт түріне ғана тән терминдер болуы мүмкін, мысалы, теннисте "қызмет көрсету" және "волейбол" немесе регбиде "қатерлі ісік" және "скрам".
Техникалық терминдер: белгілі бір техникалық терминдер теннистегі "солға соғу" немесе шайбалы хоккейдегі "шапалақпен ұру" сияқты нақты қозғалыстарды немесе әрекеттерді сипаттау үшін қолданылуы мүмкін.
Жаргон және ауызекі сөйлемдер: спорттық терминологияға белгілі бір спорт түріне немесе аймаққа ғана тән жаргондар мен ауызекі сөйлемдер кіруі мүмкін, мысалы, "дингер" бейсболдағы үйге жүгіру немесе футболда доп лақтыратын адамға "баттерфингер".
Командалық спорт түрлерінде спорттық терминологияны қолданған кезде қолданылатын терминдердің нақты мағыналары мен мәнмәтінін түсіну маңызды. Сонымен қатар, спорттық терминологияны аудару қиынға соғуы мүмкін, өйткені кейбір терминдердің аударма тілінде немесе аударма мәдениетінде баламасы болмауы мүмкін. Мұндай жағдайларда мағынаның дәл берілуін қамтамасыз ету үшін түсініктемелер немесе сипаттамалар беру қажет болуы мүмкін.
5. Ілеспе аударманың жазбаша аудармадан айырмашылығы неде?
5.1 Екі аударма тілдерінің айырмашылықтары.
Синхронды аударма және жазбаша аударма - бұл мағынаны бір тілден екінші тілге аударудың екі түрлі тәсілі. Олардың арасындағы басты айырмашылық-аударымды жеткізу тәсілі.
Синхронды аударма-аудармашы бір тілде сөйлеушіні тыңдайтын, содан кейін бірден нақты уақыт режимінде басқа тілге аударма беретін Ауызша аударма түрі. Бұл көбінесе гарнитуралар мен микрофондар сияқты мамандандырылған жабдықты қолдану арқылы жасалады, осылайша аудармашы спикерді естіп, аударманы спикердің сөйлеу ағынын тоқтатпай аудиторияға жеткізе алады. Синхронды аударма әдетте халықаралық конференциялар, іскерлік кездесулер және саяси іс-шаралар сияқты жерлерде қолданылады.
Екінші жағынан, жазбаша аударма-бұл жазбаша мәтінді бір тілден екінші тілге аудару процесі. Жазбаша аударма әртүрлі формада болуы мүмкін, соның ішінде Кітаптар, Мақалалар, нұсқаулықтар және веб-сайттар. Жазбаша аудармаларды жеке тұлғалар немесе кәсіби аударма компаниялары жасай алады. Синхронды аудармадан айырмашылығы, жазбаша аударма үлкен дәлдікті қамтамасыз етеді, өйткені аудармашының мәтіннің тұжырымдамасын қарастыруға көбірек уақыты бар.
Синхронды аударма мен жазбаша аударманың тағы бір негізгі айырмашылығы-қажетті дайындық деңгейі. Синхронды аударма аудармашыдан құлақпен түсіну және тез ойлау қабілетін талап етеді, өйткені ол дәл аударманы сол жерде қамтамасыз етуі керек. Керісінше, жазбаша аударма аудармашыға асықпауға және әр сөз бен сөз тіркесін мұқият ойластыруға мүмкіндік береді, бұл нақтыланған және дәл аудармаға әкелуі мүмкін.
Осылайша, синхронды аударма және жазбаша аударма мағынаны бір тілден екінші тілге аударудың екі түрлі тәсілі болып табылады. Синхронды аударма ауызша қарым-қатынас пен нақты уақыттағы жеткізілімге бағытталған болса, жазбаша аударма жазбаша мәтінге бағытталған және дәлдікті қамтамасыз етеді.
5.2 Әлемдегі ең аз таралған тілдер және оны аудару.
Әлемде ең аз таралған тілдердің бірі болып саналатын көптеген тілдер бар. Бұл тілдердің кейбірінде бірнеше жүз адам ғана сөйлей алады, ал басқалары қазірдің өзінде жойылып кеткен болуы мүмкін. Міне, әлемдегі ең аз таралған тілдердің кейбір мысалдары:
::Айну: Жапониядағы айну халқы сөйлейтін тіл. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады және бірнеше ондаған егде жастағы ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалды.
::Лики: Үндістанның Аруначал-Прадеш штатындағы шағын қауымдастық сөйлейтін тіл. Бұл әлемдегі ең сирек кездесетін тілдердің бірі болып саналады, онда бірнеше ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалады.
::Кайшана: Бразилияда сөйлейтін тіл, онда бірнеше сөйлеушілер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
::Танема: Тынық мұхитындағы Вануату аралында сөйлейтін тіл. Бұл әлемдегі ең сирек кездесетін тілдердің бірі болып саналады, онда бірнеше ана тілінде сөйлейтіндер ғана қалады.
::Онгота: Эфиопияда сөйлейтін және тек бірнеше егде жастағы ана тілінде сөйлейтін тіл. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады және қазірдің өзінде жойылып кеткен болуы мүмкін.
::Ньереп: Камерунда сөйлейтін тіл, онда бірнеше ондаған спикерлер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
::Лемериг: Индонезияда сөйлейтін тіл, онда бірнеше сөйлеушілер ғана қалды. Ол жойылып кету қаупі бар деп саналады.
Бұл әлемдегі ең аз таралған тілдердің бірі болып саналатын көптеген тілдердің бірнеше мысалдары. Маңыздысы, бұл тілдердің көпшілігі жаһандану, көші-қон және мәдени ассимиляция сияқты факторларға байланысты жойылып кету қаупі бар.
Аудармашылардың орнын роботтар баса аладыма?
Соңғы жылдары машиналық аударма технологиясы айтарлықтай жетістіктерге жеткенімен, аудармашыларды жақын арада роботтармен немесе автоматтандырылған аударма жүйелерімен толығымен ауыстыру екіталай. Машиналық аударма жүйелері мәтінді бір тілден екінші тілге дәл аудару қабілетін жетілдіреді, бірақ олар әлі де адам аудармашыларының тілдік және мәдени контекстін жақсы түсінбейді.
Адам аудармашылары идиомалық өрнектер, мәдени сілтемелер және мағыналық нюанстар сияқты машиналар жіберіп алуы мүмкін тілдің қыр-сырын түсіне алады. Сонымен қатар, адам аудармашылары мәтін фрагментінің болжамды мағынасын түсіну және оны қалай жақсы аудару керектігі туралы шешім қабылдау үшін сыни ойлау дағдыларын қолдана алады.
Дегенмен, машиналық аударма жүйелері адам аудармашылары үшін пайдалы құрал болуы мүмкін, өйткені олар аударма процесін жылдамдатуға және ықтимал аудармалар бойынша ұсыныстар беруге көмектеседі. Көптеген кәсіби аудармашылар тиімді және дәл аудару үшін машиналық аударманы жұмыс процесінің бөлігі ретінде қолданады. Осылайша, машиналық аударма технологиялары жетілдіріліп жатқанына қарамастан, адам аудармашылары жақын арада роботтармен немесе автоматтандырылған аударма жүйелерімен толығымен ауыстырылуы екіталай. Адам аудармашылары қазіргі уақытта машиналар сәйкес келмейтін тіл мен мәдени контекстті терең түсінеді және олардың сыни ойлау дағдылары дәл және егжей-тегжейлі аударма үшін өте маңызды.
Аудармашы үшін сөздік кітаптардың маңыздылығы қанша?
Сөздіктер немесе глоссарийлер деп те аталатын сөздіктер аудармашы үшін таптырмас құрал болып табылады. Сөздіктер-бұл бір немесе бірнеше тілдегі сөздер мен олардың мағыналарының жиынтығы және олар аудармашыларға мәтіннің мағынасын мақсатты тілде дәл жеткізуге көмектесетін көптеген ақпарат береді.
Сөздіктер техникалық немесе мамандандырылған салаларда жұмыс істейтін аудармашылар үшін өте пайдалы, өйткені олар көбінесе қарапайым аудармашыға таныс емес болуы мүмкін арнайы терминология мен жаргонды қамтиды. Сөздікті қолдана отырып, аудармашы дұрыс терминологияны қолданатынына көз жеткізіп, дұрыс емес немесе дұрыс емес тілді қолданудан туындауы мүмкін түсініспеушіліктер мен қателіктерден аулақ бола алады.
Жеке сөздердің анықтамалары мен аудармаларын ұсынумен қатар, сөздіктерде сөйлем мысалдары, синонимдер мен антонимдер, сондай-ақ қолдану және контекст туралы ескертулер болуы мүмкін. Бұл қосымша ақпарат әсіресе күрделі немесе нюанстық мәтіннің толық мағынасын алуға тырысатын аудармашыларға пайдалы болуы мүмкін. Жалпы, сөздіктер аудармашылар үшін маңызды құрал болып табылады, өйткені олар аудармалардың дәлдігіне және олардың мақсатты аудиторияға сәйкес келуіне кепілдік береді. Аудармашылар техникалық салаларда жұмыс істей ме, әлде жалпы сипаттағы мәтіндерді аудара ма, олар мәтіннің мағынасын түпнұсқаға сәйкес келетін, бірақ аударма тілінде түсінікті және тиімді етіп жеткізуге көмектесетін сөздіктерге сүйенеді.
5.3 Тілдер қиындығы жағынан қандай деңгейлерге бөлінеді?
Тілдерді әртүрлі факторларға, соның ішінде грамматика мен синтаксистің күрделілігіне, оқушының тілі мен ана тілі арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарға, сондай-ақ тілді үйренуге ресурстар мен мүмкіндіктердің қолжетімділігіне қарай әртүрлі қиындық деңгейлеріне бөлуге болады. Тілдің күрделілік деңгейлерін санаттаудың кейбір кең таралған әдістеріне мыналар жатады:
Жалпыеуропалық тілдік анықтамалық жүйе (CEFR): бұл тілдерді A1-ден (бастаушы) C2-ге (тәжірибелі) дейінгі алты қиындық деңгейіне бөлетін кеңінен танылған жүйе. Деңгейлер оқушының тілді түсіну, сөйлеу, оқу және жазу қабілетіне негізделген.
Дипломатиялық қызмет институтының (FSI) тілдік күрделілік рейтингі: FSI тілдерді ағылшын тілінде сөйлейтіндердің ауызекі сөйлеу мен оқуды меңгеру деңгейіне жету үшін қажет уақытына қарай бағалайды. Рейтингтер I санаттан (испан немесе француз сияқты ағылшын тіліне ұқсас тілдер) IV санатқа дейін (мандарин немесе араб сияқты маңызды лингвистикалық және мәдени айырмашылықтары бар тілдер).
Қорғаныс тілі Институтының (DLI) тілдік күрделілік рейтингі: DLI тілдерді дайындалған әскери лингвистке ауызекі сөйлеу мен оқуды меңгеру деңгейіне жету үшін қажет уақыт негізінде бағалайды. Рейтингтер I санаттан (испан немесе француз сияқты ағылшын тіліне ұқсас тілдер) V санатқа дейін (мандарин немесе араб сияқты маңызды лингвистикалық және мәдени айырмашылықтары бар тілдер).
Аударумашылар жұмысында аударуға ең қиын тіл қандай тіл?
Тілдік қиындықтар субъективті және оқушының біліміне, мотивациясына және оқу стиліне байланысты әр түрлі болуы мүмкін екенін ескеру маңызды. Сонымен қатар, тілдің күрделілігі тілді үйренудің қарапайымдылығына әсер ететін жалғыз фактор емес; басқа факторлар, мысалы, тілді үйренуге ресурстар мен мүмкіндіктердің болуы да маңызды рөл атқаруы мүмкін. Қай тілді аудару қиын екенін айту қиын, өйткені әр тіл өзінің ерекше қиындықтары мен қиындықтарымен келеді. Грамматикалық құрылым, синтаксис және мәдени нюанстар сияқты факторларға байланысты кейбір тілдерді белгілі бір мақсатты тілдерге аудару қиынырақ болуы мүмкін.
Дегенмен, кейбір тілдер аудармашылар үшін әсіресе қиын екені белгілі. Мысалы:
Араб: араб тілі-бай тарихы мен мәдени маңызы бар күрделі тіл. Оның бірегей грамматикалық құрылымы мен жазу жүйесі бар және бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін көптеген араб диалектілері бар. Мандарин тілінде Қытай: мандарин тілінде қытай тілінде мыңдаған таңбалары бар күрделі жазу жүйесі бар және оның тональды сипаты үйрену мен дәл сөйлеуді қиындатуы мүмкін. Сонымен қатар, Қытай мандарині көптеген басқа тілдерден айтарлықтай ерекшеленетін ерекше грамматикалық құрылымға ие.
Жапон: жапон тілінде үш түрлі қаріппен (канжи, хирагана және катакана) күрделі жазу жүйесі бар және оның синтаксисі мен грамматикасы көптеген еуропалық тілдерден айтарлықтай ерекшеленеді. Сонымен қатар, жапон тілінде көптеген мәдени нюанстар мен құрметті атаулар бар, оларды дәл аудару қиын болуы мүмкін.
Фин: фин тілі-өзгергіштігі жоғары тіл, яғни сөздердің сөйлемдегі рөліне байланысты әр түрлі формада болуы мүмкін. Сонымен қатар, фин тілінің бірегей сөздік қоры мен грамматикасы бар, оны ана тілінде сөйлемейтіндер үшін үйрену қиын болуы мүмкін. Жалпы, кез-келген тіл аудармашыларға қиындық тудыруы мүмкін және белгілі бір тілге аударудың күрделілігі көптеген факторларға байланысты болады, соның ішінде аудармашының тілді меңгеру деңгейі, аударылған мәтіннің күрделілігі және мәтін жазылған мәдени контекст.
Жер бетіндегі көнеріп, азайып бара жатқан тілдер.
Дүние жүзінде қартаю немесе құлдырау деп саналатын көптеген тілдер бар, яғни адамдар саны азайып барады және оларға қауіп төніп тұр. Қазіргі уақытта жойылып кету қаупі төнген деп саналатын кейбір тілдерге мыналар жатады:
:: Идиш: Идиш - Шығыс Еуропада пайда болған еврей тілі және қазіргі уақытта бүкіл әлем бойынша бірнеше жүз мың адам сөйлейді.
:: Уэльс: Уэльс-Уэльсте сөйлейтін кельт тілі және қазіргі уақытта қауіп төніп тұр деп саналады, өйткені бүкіл әлемде шамамен 700 000 адам сөйлейді.
:: Шотландтық гель: шотландтық гель - Шотландияда сөйлейтін тағы бір кельт тілі, сонымен қатар 60 000-ға жуық адам сөйлейтіндіктен қауіп төніп тұр деп саналады.
:: Ирланд: Ирланд тілі-Ирландияның ұлттық тілі, бірақ ана тілі ретінде тек 73 000-ға жуық адам сөйлейді.
:: Навахо: Навахо-Америка Құрама Штаттарының оңтүстік-батысындағы навахо халқы сөйлейтін жергілікті американдық Тіл және қазіргі уақытта жойылып кету қаупі бар деп саналады, өйткені оған шамамен 120 000 адам сөйлейді.
Бұл қазіргі уақытта жойылып кету қаупі төнген деп саналатын көптеген тілдердің бірнеше мысалдары ғана. Тілдің құлдырауы мен қартаюының себептері әртүрлі болуы мүмкін, бірақ көбінесе жаһандану, басым тілдердің пайдасына тілдің ауысуы және тілді басу немесе елемеу сияқты факторларды қамтиды. Тілдерді ревитализациялау, мәдени дәстүрлер мен мұраларды сақтау бағдарламалары, сондай-ақ тілдік білім беру саласындағы бастамалар арқылы осы тілдерді құжаттандыру және жандандыру бойынша күш-жігер жұмсалуда.
Аудару тіліндегі жанрлар түрі.
Аударманы әртүрлі жанрлар мен салаларға қолдануға болады, бірақ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz