Жеміс дақылдарының классификациясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының жоғары білім және ғылым министрлігі

«М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті» КеАҚ

Агротехнологиялық факультеті

«Агрономия және орман шаруашылығы» кафедрасы

«Қорғауға рұқсат етілген»

Кафедра меңгерушісі,

магистр Ф. К. Муканова

2023 ж. «»

6В08101 - Агрономия білім беру бағдарламасы бойынша

«Германия жағдайында сүйекті жеміс дақылдарын өсіру технологиясы» тақырыбындағы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Орындаған А. Ж. Нәби

Ғылыми жетекші

Аға оқытушы, магистр Ф. К. Муканова

Петропавл, 2023

Мазмұны

Мазмұны: Кіріспе

Мазмұны: 1 Сүйекті жемісті дақылдарының классификациясы мен құрылымы

Мазмұны: 1. 1 Жеміс дақылдарының классификациясы

Мазмұны: 1. 2 Сүйекті жеміс дақылдарының классификациясы мен химиялық құрамы

Мазмұны: 1. 3 Жеміс дақылдарының шығу тегі

Мазмұны: 1. 4 Қазақстанда өсірілетін сүйекті жеміс дақылдарының егуге рұқсат етілген сұрыптары

Мазмұны: 1. 5 Сүйекті жеміс дақылдарының тіршілігіндегі экологиялық себепшарттар

Мазмұны: 2 Зерттеу әдістері мен жағдайлары

Мазмұны: 2. 1 Biohof Miller кәсіпорнының құрылуы, дамуы, елді-мекеннің топырақ-климат жағдайы

Мазмұны: 2. 2 Сүйекті жеміс дақылдарын бақта егу бойынша тәжірибе жүргізу шарттары

Мазмұны: 2. 3 Шие дақылын өсіру технологиясы

Мазмұны: 2. 4 Алхоры дақылын өсіру технологиясы

Мазмұны: 2. 5 Шие және алхоры дақылдарының аурулары мен зиянкестері

Мазмұны: 3 Зерттеу нәтижелері

Мазмұны: 3. 1 Сүйекті жеміс дақылдарын жинау технологиясы

Мазмұны: 3. 2 Үй жағдайында сүйекті жеміс дақылдарын өңдеу

Мазмұны: 3. 3 Үй жағдайындағы сүйекті жеміс дақылдарынан жасалатын джем

Мазмұны: 4 Зерттеудің экономикалық тиімділігі

Мазмұны: Қорытынды

Мазмұны: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Мазмұны: Қосымша

Кіріспе

Германия - Еуропадағы сүйекті жемістерді өсіру бойынша жетекші елдердің бірі болып табылады. Ауыл шаруашылығының бұл саласының экономика үшін маңызы зор, өйткені сүйекті жемістер тамақ өнеркәсібінде ғана емес, косметика, фармацевтика және басқа да салаларда қолданылады. Германияда сүйекті жеміс дақылдарын өсіру технологияларын қарастырылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Германияда сүйекті жеміс дақылдарын өсіру технологиясын зерттеу. Жұмыста топырақты дайындау, себу және өсімдіктерді күту сияқты тұқымды жеміс дақылдарын өсірудің негізгі кезеңдері қарастырылады. Бұл жұмысты жүзеге асыра отырып, Германияда дәнді жеміс дақылдарын өсіру технологиясының ерекшеліктерін зерттеуді, сонымен қатар дақылдың сапасы мен мөлшеріне әсер ететін факторларды анықтауды жоспарлаймын. Зерттеу нәтижелері ауылшаруашылық кәсіпкерлері, ауыл шаруашылығы қызметкерлері және Германияда және басқа елдерде сүйекті жеміс дақылдарын өсіруге қызығушылық танытатын кез келген адамға пайдалы болуы мүмкін.

Дипломдық жұмыстың міндеттері:

Германияда өсірілетін негізгі сүйекті жемістерді және олардың ауылшаруашылық тәжірибесін зерттеу.

Германияның сүйекті жемісті дақылдар өсірілетін аймақтарының климаттық жағдайлары мен топырақ ерекшеліктерінің ерекшеліктерін зерттеу.

Германияда дәнді жеміс дақылдарын өсірудің экономикалық тиімділігін бағалау.

Германияда тас жеміс өсіруді дамыту перспективаларын және ғылыми-зерттеу және инновациялар үшін ықтимал перспективті бағыттарды анықтау.

Сүйекті жеміс-жидек дақылдарын өсірудің маңызды кезеңі өсімдіктерге күтім жасау және аурулар мен зиянкестермен күресу болып табылады. Германияда жасанды химиялық тыңайтқыштар мен пестицидтерді қолдануға тыйым салынған. Оның орнына өсімдіктерді биологиялық қорғауға негізделген өңдеу әдістері қолданылады.

1 Сүйекті жемісті дақылдарының классификациясы мен құрылымы

1. 1 Жеміс дақылдарының классификациясы

Жеміс өсімдіктерінің барлық алуан түрлілігі әдетте өндірістік және биологиялық топтарға жіктеледі, оның негізінде жеміс тұқымдарының өсу жағдайларына қойылатын талаптары және орналасу аймақтары, жемістер мен оларды өңдеу өнімдерінің тағамдық және технологиялық құндылығы, жемістердің бір-біріне морфологиялық ұқсастығы және басқа белгілер жатыр. Сондықтан жеміс тұқымдарын практикалық жеміс өсіруде қабылданған топтарға бөлу көбінесе ботаникалық классификациямен сәйкес келмейді, өйткені жеміс дақылдары олардың өсуі мен жемістерінің морфологиялық-биологиялық қауымдастығына негізделген бір топтағы дақылдарды өсірудің өндірістік ортақтығын ескереді. Жеміс өсімдіктерінің келесі өндірістік-биологиялық топтары бар. [1] .

Шекілдеуіктілер. Бұл топқа Розанные (Rosaceae) тұқымдасы, Алма (Maloideae) тұқым тармағына кіретін жеміс дақылдары (алма, алмұрт, беже, шетен, долана, итжүзім, даршын, хеномелес, кавказ мушмуласы) жатады. Жемісі шырынды, алма тәрізді, төменгі аналық безден түзілген жеуге арналған жеміссерігі немесе перикарпасы бар. Жемістің он өткізгіш шоғырмен шектелген ішкі бөлігі өзектер деп аталады. Алма ағаштарындағы перикарптың ішкі бөлігі (эндокарп) былғары және тұқым камераларының қабырғаларын жабады, ал алмұрт ағаштарында ол жеміс пісетін уақытқа дейін морфологиялық тұрғыдан бөлінбейді. Перикарптың негізгі бөлігі-сыртқы целлюлозаға өтпейтін мезокарп немесе экзокарп. Жемісі бес ұялы, көп тұқымды.

Сүйектілер. Бұл топқа Розанные (Rosaceae), Алхоры (Prunoideae) тұқым тармағына кіретін (алхоры, өрік, шабдалы, шие, тәтті шие, алша, қара мойыл, шомырт, тікенді қараөрік және т. б. ) . Бұл маңызды өнеркәсіптік өсімдіктер тығыз ботаникалық туыстықтан басқа, шырынды перикарппен жеміс - жидек тұқымын алу үшін ортақ дақылмен біріктірілген. Және де тағы алхоры тұқым тармағына бадам жаңғақтарын өсіру үшін қолданылатын бадам да жатады. Сүйекті жемістер жоғарғы аналық безден дамиды. Сүйекті тұқым әдетте біржарнақты және біртұқымды болады. Перикарптың ішкі бөлігі (эндокарп) қатты сүйектеніп, сүйекті құрайды, оның ішінде дән қоршалған. Экзокарпта жемістің терісі дамиды, ал мезокарп шырынды және перикарптың негізгі бөлігі болып табылады. [4] .

Жидектілер. Бұл топқа әртүрлі ботаникалық тұқымдастан шыққан жеміс тұқымдары (бүлдірген, құлпынай, таңқурай, қаражидек, қарлыға, қарақат, бөрткен, мүкжидек, көкжидек, шырғанақ, итмұрын, актинидия, бөріқарақат, бөріжидек, үшқат, итбүлдірген, жүзім, дәрілік сермене, жиде, ақ тұт, шәңгіш) жатады. Бұл топты біріктіретін белгі - шырынды жидек тәрізді жеміс болып табылады, ол әдетте ұзақ сақтауға төтеп бере алмайды және көбінесе аз тасымалданады. Жидек дақылдары жер шарының қоңыржай белдеуінде кеңінен өсіріледі: олар жаңа піскен және көп мөлшерде өңделетін жемістердің жоғары өнімділігімен және жоғары дәмділігімен ерекшеленеді. Таңқурай мен қарақаттың жемісі - перикарптың сыртқы бөліктерімен бір-бірімен байланысқан жеке жемістерден (сүйектерден) түзілген дайын шырынды сүйекті тұқым. Құлпынай мен бүлдіргеннің жемісі - етті өсінді гүлтұғырдың жеуге жарамды бөлігі болып табылатын дайын тұқымша. Гүлтұғырдың бетінде көптеген жеміс-жидектер - құрғақ тұқымшалар бар. Шырғанақтың жемісі - шырынды біртұқымды тұқымша. Қарақат, қарлыған, актинидия жемісі - шырынды жидек. Жидек көп тұқымды: етті өсінді тұқымшаның тұқым қабығының шырынды өсінділерінен (ариллузалар мен ариллоидтар) түзіледі.

Жаңғақтылар. Бұл топқа әртүрлі ботаникалық тұқымдастардағы қоңыржай және субтропиктік белдеулердің жеміс түрлері кіреді, түзілетін жемістер - жаңғақтар мен құрғақ тұқымшалар, олар арнайы бапталып, өсіріледі (бадам, грек жаңғағы, пісте, талшын) . Жемістің шаруашылық жағынан құнды бөлігі - тұқым, оны көбінесе дәнек деп атайды. Дәнекті ағашты жеміссерік (пісте) немесе тек экзокарп (грек жаңғағы, бадам) қоршайды.

Субтропиктік тұқымдар. Бұл топқа әртүрлі ботаникалық тұқымдастардағы жемісті жапырақты және мәңгі жасыл өсімдіктер жатады.

Ботаникалық жағынан жеміс өсімдіктері - 31 тұқымдастың өкілі, бірақ раушангүлділер мен тасжарғыштар тұқымдастарының өкілдері басымдылыққа ие. [2] .

Жеміс өсімдіктері төмендегі тұқымдастықтарға жатады:

Банандар - мәдени банан; тәтті банан; ергежейлі немесе қытай бананы.

Қайыңдар - кәдімгі орман жаңғағы, понтийлік, ірі.

Баобабтар - кейіпсіз.

Бөріқарақаттар - кәдімгі бөріқарақат.

Бұршақтылар - цератония, мүйізді ағаш, цареградтық мүйізшелер.

Шамшаттар - кәдімгі немесе тағамдық талшын, егістік, америкалық, аласа бойлы, жапондық, жұмсақ.

Бромелиліктер - мәдени ананас.

Итбүлдіргендер - итбүлдірген, мүкжидек (батпақтық, ірі жемісті), кәдімгі қаражидек, көкжидек (гонобобель, мәңгі жасыл, биік, ірі жемісті, қоянкөз) .

Аршалар - ұсақ жемісті қойбүлдірген немесе қызыл қойбүлдірген ағаш, ірі жемісті, менциза.

Жүзімділер - еуропа-азиялық жүзім немесе еуропалық; амурлық немесе уссурийлық.

Анарлар - кәдімгі анар.

Диллиндіктер (актиниділіктер) - қытайлық актиния, коломикта, өткір, көпнекелік.

Үшқаттылар - тағамдық үшқат, кәдімгі шәңгіш.

Тасжарғыштар - қарақат (қызыл, ақ, кәдімгі немесе батыс еуропалық; тасты, қара, сібірлік, ақ гүлді жабайша немесе алдан жүзімі; сары, иісті) ; қарлыға (ауытқыған немесе еуропалық, ине тәрізді, буреиндік, сәл тікенді, итмұрын тәрізді, миссурийлік, өткір тікенді) .

Шайырлылар - мангустан.

Қызылталдылар - нағыз қызыл тал немесе кәдімгі, еркек сәнтал; дәрілік немесе жапондық.

Итжүзімділер - қытайлық унаби, қытай құрмасы, кәмпиттік ағаш немесе жапондық жүзімдік ағаш.

Лаврлықтар - авокадо (немесе персея) америкалық, мексикандық.

Жиделер - итшомыртты шырғанақ; бақ жидесі немесе пшот.

Магнолилер (лимондықтар) - қытай лимоннигі немесе шизандра.

Зәйтүндер - еуропалық немесе мәдени зәйтүн, кәдімгі, зәйтүн ағашы, зәйтүн.

Мирттар - фейхоа, эвгения.

Сабындылар - қытайлық литчи, лонган, рамбутан.

Жаңғақтылар - жаңғақ (грек, алдамшы, маньчжурлық, қара, эквадорлық), пекан немесе гикорн.

Папайялықтар - кәдімгі папайя (қауын ағаш), марстық кундина, бесбұрышты.

Пальмалықтар - құрмалық пальма, ормандық құрма, ауытқыған құрма, кокос пальмасы, майлы гвиней пальмасы.

Раушангүлділер - алма (ормандық, шығыстық, жүзімдік, үйлік, шиежемісті, алхоры жапырақты (қытайлық), орыстық, ірі жемісті, батыс еуропалық, аласа, дусен, түркімендік, қырғыздық, Сиверстің парадизка, Недзведскидің) ; алмұрт (ормандық, кәдімгі, кавказдық, тал жапырақты, уссурийлік) ; беже кәдімгі; кавказдық мушмула; шетен (кәдімгі, үйлік) ; қара жемісті арония; домалақ; жапырақты ирга немесе кәдімгі; қанды-қызыл долана; алхоры (үйлік, тарпиған немесе алша; тікенекті немесе шомыр; талды немесе қытайлық; уссурийлік; шие (түпті немесе далалық, шиелік; кәдімгі, магелебтік немесе иісті, тасты, антпка, магалебтік, кучина, қара мойыл - антипка; киіздік немесе қытайлық) ; тәттішие немесе құстық шие; қара мойыл (кәдімгі немесе шоқпарбасты) ; өрік (кәдімгі, маньчжурлық, жүндіжемісті немесе қара, дазикарпа, өрік-алша) ; кәдімгі шабдалы; бадам (кәдімгі, аласа немесе далалық, бұршақтық), бүлдірген (ормандық, бақтық немесе ірі гүлді, ананастық) ; еуропалық немесе хош иісті құлпынай; таңқурай (кәдімгі немесе еуропалық қызыл; түкті немесе америкалық қызыл; қара немесе бөрткен тәрізді; қара қошқылды) ; бөрткен немесе қара бүлдірген (көкшіл, аллегандық немесе таулық, Логанның) алмалық итмұрындық; шығыстық мушмула (жапондық), эриоботрия, локва; дәрілік лавр шие.

Аңдыздылар - лимон, апельсин (тәтті ащы немесе бигардия), мандарин, грейпфрурт, цитрон, лайм, шелдок немесе помнельмус, юнос, папеда ичанг, понцирус, кинкан.

Сумахтар (илейтін және бояғыш затты) - пісте (кәдімгі немесе игілікті, терпендинді, атланттық, жабайы) ; манго (индиялық, көкшіл, иісті) ; батыстық кежу.

Тұттар - ақ жібек, қара немесе тҧт; інжір немесе фиг ағашы, нан ағашы.

Эбендер - шығыс хұрмасы, кавказдық, шығыстық, жапондық немесе субтропикалық (тропикке жақын) .

Жеміс түрлері басқа көптеген ауылшаруашылық өсімдіктерінен ұзақ өмір сүруімен ерекшеленеді. Жақсы ауылшаруашылық тәжірибесі бар аймақта егілген сүйекті жеміс дақылдарының ағаштары 100 жылға дейін немесе одан да көп уақыт бойы өсіп, жеміс бере алады. Қалыпты өндіріс жағдайында олар өнімділіктің төмендеуіне байланысты жас шегіне дейін бақшада ұсталмайды. Белгілі бір тұқымдар мен сорттардың мәдениеті үшін ең маңызды құндылық - қысқы төзімділік. Кез келген жеміс ағашы қалыптасуы мен дамуы үшін белгілі бір кезеңді қажет етеді, содан кейін ол жеміс бере бастайды. Бұл кезең әртүрлі тұқымдар мен сорттар үшін өзгереді, бірақ сонымен бірге ол қатаң тұрақты емес және сыртқы жағдайлар мен агротехниканың әсерінен өзгереді. Егілген жеміс ағаштарында тамырсабақ олардың жеміс беруге түсу уақытына, сонымен қатар өсу және жеміс беру сипатына үлкен әсер етеді. [6] .

1. 2 Сүйекті жеміс дақылдарының классификациясы мен химиялық құрамы

Сүйекті жеміс дақылдарында судың булануынан және механикалық зақымданудан жеткілікті түрде қорғай алмайтын жұқа қабық тіндері (шиеде, тәтті шиеде, қара өрікте кутикуласы бар эпидермис және шабдалы мен өріктегі салбыраған эпидермис) болады, бұл осы өнімдердің сақталуына және тасымалдануына теріс әсер етеді. Жиналғаннан кейін сүйекті жемістер сақтау кезінде жақсы піспейді, сондықтан бұл жемістердің көпшілігі тұтынушыға жақын пісетін дәрежеде жиналады.

Кәдімгі шие (қышқыл) . Шие Rosaceae тұқымдасына, Cerasus тұқымына жатады. Кәдімгі шие табиғатта белгілі емес. Ол тәтті шие мен дала шиелерінің қиылысуынан туындаған жеміс. Қазіргі таңда барлығы бұл тұқымның 127 түрі бар, оның ішінде 5-і ең маңыздысы болып табылады. [10] . Шие алыс солтүстік және шығыс жақ аймақтарда кең таралған. Ол ағаш және бұта түрінде өседі, тамыр өркендерін береді. Ағаштың тәжі сфералық немесе жайылған, бұтақтары асып кеткен немесе салбыраған. Шие отырғызылғаннан кейін 2-5 жылдай кейін жеміс береді; жемісі маусым-тамыз айларында піседі. Аймақтың жақсы агротехникасына байланысты бір ағаштан 50 кг, немесе 1-га-дан 15 тоннаға дейін өнім алуға болады. Шиеде өсу мен өнімділік арасында белгілі бір байланыс бар. Өсімдік неғұрлым қысқа болса, келер жылдарда өнімділік соғұрлым төмен болады, өйткені қысқа өскенде негізінен гүл бүршіктері қалыптасады және тек апикальды өсінділер береді. Нәтижесінде бұтақтар бірте-бірте ашылады, олардың жеміс беретін беті азайып, өнім күрт төмендейді. Шие сорттары морельдер (немесе гриоттар) тобына және аморельдер тобына бөлінеді. Морел шиесінің жемістері қара қызыл, дерлік қара, түрлі-түсті шырын және қышқыл дәмі бар. Аморель тобындағы сорттар түссіз шырыны бар ашық түсті (қызғылт) жемістерге ие, қышқылдығы аз. Шие ағаштарының өмір сүру ұзақтығы 20-30 жыл.

Шие. Шие мен тәтті шие жемістерінде орта есеппен 15% құрғақ зат, шамамен бірдей мөлшерде қант пен С витамині (15-25 мг/100 г ылғалдылық) болады. Шие фенолды заттарға және органикалық қышқылдарға (шамамен 1, 6 есе) бай, соның арқасында тәтті шиемен салыстырғанда оның тәтті және қышқыл дәмі айқынырақ. Шие мен тәтті шие целлюлозасында талшық пен пектин аз - орташа 0, 8%. Сондай-ақ азотты заттар аз: тәтті шиеде - 1, 1%; шие - 0, 8%.

Шиенің барлық сорттары екі топқа бөлінеді: Аморелли және Гриотс. Аморель тобының жемістерінде боялмаған шырыны бар целлюлоза бар, ал гриот тобының шиелері шырынның, целлюлозаның және қабықтың қою қызыл түсімен ерекшеленеді.

Аморель тобы негізінен ерте тәтті сорттарымен ұсынылған (Английская ранняя, Краса Севера және т. б. ) . Гриот тобындағы шие кеш піседі, жаңа піскен күйінде және өңдеудің барлық түрлеріне пайдаланылады. Кең тараған сорттары - Любская, Владимирская, Жуковская.

Шиенің помологиялық сорттарының негізгі айырмашылығы - целлюлозаның құрылымы мен құрылымы. Осы белгілері бойынша жемістер екі топқа бөлінеді: гини және бигаро.

Гини тобындағы тәтті шиеде целлюлоза жұмсақ, сулы, тасымалдау және өңдеу кезінде оңай зақымдалады, сондықтан бұл топтың сорттары негізінен өсетін жерлерде жаңа пішінде қолданылады. Бұл топқа негізінен тәтті шиенің ерте сорттары (Скороспелка, Апрелька және т. б. ) жатады.

Бигаро тобына тығыз шеміршекті целлюлозасы бар, жақсы тасымалданатын жемістері тән, олар жаңа піскен күйінде де, өңдеу үшін де қолданылады. Бигаро тобының шиелерінің ең көп тараған сорттары Тавричанка, қара Мелитополь, сары Дрогана.

Алхоры. Алхоры Rosaceae тұқымдасына, Prunus тұқымына жатады, оның 29 түрі бар, оның 12 түрі мәдениетте белгілі. Алхорының кәдімгі үй сорттары алша мен тікенді қараөріктің қиылысуынан туындаған жеміс. Ол ағаш немесе бұта түрінде өседі. Тамыр жүйесі топырақта таяз, тамырлардың негізгі бөлігі 0, 5 м тереңдікте жатыр. Алхоры тамыр өркенін құрайды. Оның пирамида немесе сфералық тәжі бар. Өнімділігі жоғары: жақсы күтіммен 1 га-дан 25 тоннаға жетеді. Алхоры ағашының өмір сүру ұзақтығы - 30 жыл. [12] .

Алхоры. Тұтыну және технологиялық қасиеттері бойынша барлық алхоры жемістері бірнеше түрге бөлінеді, олардың ішінде ең көп таралғаны үй алхорысы (соның ішінде венгр, ренклод), шие және қара өрік.

Химиялық құрамы бойынша соңғы екі түрі үй алхорысынан қышқылдардың көптігімен (2, 3%-ға дейін) және қанттың аздығымен ерекшеленеді. Алхоры құрамында орта есеппен 13% қатты заттар бар, оның ішінде моносахаридтер басым (9%) . Алхорыда шиеге қарағанда С дәрумені мен фенолды заттар аз, бірақ В тобының дәрумендері мен пектиндік заттар көп (1, 5%-ға дейін) . Алхорыдағы азотты заттардың мөлшері аз - 0, 8%.

Алхорының помологиялық сорттары бірқатар белгілері бойынша ерекшеленеді: пішіні, өлшемі, қабығының түсі, целлюлозасы, дәмі, пісетін уақыты және технологиялық қасиеттері.

Венгр алхорысына терең тігісті ұзартылған қара өрік, балауыз жабындысы бар қара-көк немесе күлгін терісі, жасыл-сары мәйегі, целлюлозадан жақсы бөлінген сопақша жалпақ сүйек жатады. Венгрлер жақсы тасымалдау және сақтау қабілетімен ерекшеленеді (0-1°C температурада 3 айға дейін) . Олар жаңа піскен және консервіленген түрде қолданылады. Жалпы сорттар - итальяндық венгр, үйдегі венгр, Анна Шпет. Венгрлер қара өрік жасау үшін ең жақсы шикізат болып табылады.

Ренклодтар терең тігісті, жасылдан қызыл-күлгінге дейін терісі бар, шырынды, сары мәйегі бар дөңгелек пішінді, целлюлозадан оңай бөлінетін сопақ сүйекті дақыл. Ренклодтардың тасымалдануы және сақтау мерзімі төмен. Жасыл жабындар негізінен өсіру орындарында жаңа, консервілеу үшін сирек қолданылады. Бұл топтың сорттары - Ренклод жасыл, Ренклод күлгін, Ренклод Алтана.

Шие алхорысы. Массасы бойынша шие алхорысы ұсақ жемісті (20 г дейін) және ірі жемісті болып бөлінеді. Шие алхорысының жемістері дөңгелек пішінді, терісінің түсі ашық сарыдан қою қызылға дейін, еті сары, шырынды, тәтті және қышқыл, ірі сүйекті, целлюлозадан нашар бөлінеді. Қышқыл дәміне байланысты шие алхорысы негізінен джемдер мен компоттарды өңдеу үшін пайдаланылады, жаңа піскен дақыл сирек қолданылады. Жемістердің тасымалдануы жақсы. Үлкен жемісті шие алхорысының кең таралған сорттары - Десертная, Обильная, Южная красавица. Ұсақ жемісті шие алхоры жабайы өседі. [16] .

Шабдалы. Шабдалы - сүйекті жеміс дақылдарының ішіндегі ең жылуды жақсы көретін дақыл. Шабдалы жемістері түкті (шын) және түксіз (нектариндер) болуы мүмкін. Қатты заттардың мөлшері орта есеппен 16% құрайды, оның 12% қант, негізінен сахароза. Нектариндер нағыз шабдалыдан қанттың жоғары болуымен ерекшеленеді, сондықтан оларды консервілеу және кептіру үшін жиі пайдаланады. Шабдалыдағы органикалық қышқылдар басқа тас жемістерге қарағанда аз (0, 7-0, 9%), сондықтан шабдалы дәмі, мысалы, өрікке қарағанда тәттірек, құрамында қант қана емес, органикалық қышқылдар да көп. Шабдалыда С дәрумені аз - 10 мг / 100 г жаңа салмақтан аспайды, P-витаминінің белсенділігі бар полифенолды заттар әлдеқайда көп. Шабдалыдағы минералды заттардың ішінде, барлық сүйекті дақылдарда сияқты, калий басым, темір өте көп.

Өріктердің химиялық құрамы сорттың өсетін аймақтардың қай тобына жататынына айтарлықтай байланысты. Құрғақ зат пен қантқа ең бай (26%-ға дейін) Орталық Азия сорттарының өріктері, одан кейін Иран-кавказ сорттары, үшінші орында орташа 14% құрғақ зат, оның ішінде қант 10, 0% құрайтын еуропалық сорттар. Өрік құрамында органикалық қышқылдар (2, 0% дейін), алма қышқылы, хош иісті және пектиндік заттар (1, 6% дейін), каротин және каротиноидтар (7, 0 мг/100 г дейін) басым. Өрік пен шабдалыда азотты заттар аз - 0, 9%.

Тағайындау бойынша өрік пен шабдалылардың барлық помологиялық сорттары асханалық, консервіленген, әмбебап және кептіргіш болып бөлінеді.

Өріктің кептіру сорттары - қант мөлшері жоғары, ұсақ және орташа, тығыз целлюлозасы бар жемістер. Орта Азияда ең жақсы кептіргіш сорттар өсіріледі - Исфарақ, Хурмай, т. б.

Асханалық және консервілеуге арналған өрік сорттары - жемістері кептіруге қарағанда негізінен ірі және орташа, тәтті және қышқыл, шырынды және хош иісті. Кең таралған сорттар - Ананас, Еревани және т. б. Өріктің ең жақсы әмбебап сорттарына Красночеки және Никицкий жатады. [11] .

Асханалық шабдалы сорттары - жемістері үлкен, айқын хош иісі, шырынды целлюлозасы, жақсы және нашар бөлінген сүйегі бар дақыл. Ең көп тараған ерте сорттар - Сочный, Пушистый ранний, Рудди; орта - Антон Чехов, Успех, Ветеран; кеш - Чемпион поздний, Турист.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.