Ішкі сауда объектілерін бактерицидті көбікпен дезинфекциялау

Қазақстан Республикасы ауыл шаруашылығы министрлігі

«Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті»

Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Ветеринария факультеті

Нұрмұханбетова Айтолқын Беделханқызы

Ішкі сауда объектілерін бактерицидті көбікпен дезинфекциялау

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандықтың шифры және аталуы: 5В120200 «Ветеринариялық санитария»

Алматы 2023

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

«ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ»

КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«Ветеринария» факультеті

«Ветеринариялық санитария және гигиена» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Ішкі сауда объектілерін бактерицидті көбікпен дезинфекциялау»

Беттер саны - 70

Сызбалар мен көрнекі

материалдар саны - 18

Қосымшалар- 10 б

Орындаған: 5В120200 «Ветеринариялық санитария» мамандығы күндізгі оқу нысаны 5-ші курс студенті Нұрмұханбетова Айтолқын Беделханқызы

2023ж. «17 » мамырда қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі, в. ғ. к.,

қауымдастырылған профессор Б. Б. Барахов

Жетекші: в. ғ. к., профессор Г. Е. Алпысбаева

Арнайы тараулар кеңесшілері:

Еңбекті қорғау: в. ғ. к.,

профессор А. А. Алимов

Экономикалық тиімділік: б. ғ. к.,

профессор С. У. Бабалиев

Норма бақылау: в. ғ. к.,

профессор А. А. Жумагелдиев

Сарапшы, в. ғ. к.,
Қаз ВҒЗИ аға ғылыми
қызметкер Г. Т. Сарсенова

Алматы 2023

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ

«Ветеринария» факультеті

Мамандықтың шифры және аталуы: 5В120200 «Ветеринариялық санитария»

«Ветеринарялық санитариялық сараптау және гигиена» кафедрасы

Дипломдық жұмысты орындау

ТАПСЫРМАСЫ

5В120200 «Ветеринариялық санитария» мамандығы күндізгі оқу нысаны 5-ші курс студенті Нұрмұханбетова Айтолқын Беделханқызы

Тақырыбы: «Ішкі сауда объектілерін бактерицидті көбікпен дезинфекциялау»

Университет бойынша 2022 жылдың 15 қарашасындағы № 528-К бұйрығымен бекітілген

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі 2023 жылдың 17 мамыры

Жұмыстың бастапқы деректері:

Ішкі сауда объектілері, бактерицидтік көбікпен дезинфекциялау, әртүрлі микроорганизмдерден ластанудың алдын алу жайлы әдістемелік құралдары, көбік түзгіш препараттар, бактерицидтік көбікпен дезинфекциялауға ветеринариялық-санитариялық баға беру, жұмысқа қажетті кұрал-жабдықтар, зертханалық құрылғылар.

Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі:

1. Алынған тақырыптың өзектілігін, жаңалықтың құндылығын, қойылған мақсаттармен міндеттерді анықтау.
2. Ішкі сауда объектісі бөлімшелерін санитариялық-микробиологиялық зерттеу
3. Заманауи дезинфекциялық препараттардың зертханалық жағдайда антимикробты белсенділігін бағалау

Графикалық материалдардың тізімі (қажетті жағдайда) :

Дипломдық жұмысты орындау барысында 17 кесте дайындау

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер:

1. Мырзабеков Ж. Б., Тагаев О. О., Алпысбаева Г. Е., Барахов Б. Б. Сравнительная эффективность влажной и пенной дезинфекции в животноводческих помещениях / «Ғылым және білім» ғылыми-практикалық журналы № 3-1 (60), Орал - 2020 ж., Б. 84-89.
2. Гунькова П. И., Красникова Л. В. Основы санитарно-гигиенического контроля в пищевой промышленности : учеб. -метод. пособие. СПб. : Университет ИТМО, 2016. 97 с.
3. Очирова Л. А. Микробиологическая оценка безопасности пищевых продуктов : автореферат дисс. канд. вет. наук. Барнаул, 2008.
4. Юшкова Л. Я., Донченко Н. А., Донченко А. С. Важные ветеринарно-санитарные мероприятия (профилактическая дезинфекция, дезинсекция и дератизация) //Наука России: Цели и задачи. - 2021. - С. 68-72
5. Сидорчук А. А., Крупальник В. Л., Попов Н. И. и др. Ветеринарная санитария: Учебное пособие. - СПб. : Издательство «Лань», 2011.
6. Асямова А. В., Герунов В. И. Производные гуанидина в медицине и сельском хозяйстве //Вестник Омского государственного аграрного университета. - 2017.

Жұмыстың арнайы тараулары бойынша кеңесшілері

Кафедра меңгерушісі,

в. ғ. к., қауым. профессор Б. Барахов

Жұмыс жетекшісі Г. Е. Алпысбаева

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент А. Б. Нұрмұханбетова

Дипломдық жұмысты орындау

ГРАФИГІ

Кафедра меңгерушісі,

в. ғ. к., қауым. профессор Б. Барахов

Жұмыс жетекшісі Г. Е. Алпысбаева

Тапсырманы орындауға

қабылдадым, студент А. Б. Нұрмұханбетова

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Осы дипломдық жұмыста төмендегідей нормативтік сілтемелер келтірілді:

ТШ ОСТ 25-6 Дистильденген су

ТШ 480-11-10-73 Шыныға жазатын қарындаш

МСТ 3164 Медициналық вазелин майы

МСТ 5962-67 Этил спирті 96 %-ды ректификацияланған

МСТ 6672-59 18х18 мм көлемді жабынды шыны

МСТ 6894 Глицерин

МСТ 8284 МБИ маркалы микроскоп

МСТ 9284 Микроскоптарға арналған заттық шыны

МСТ 20292 Сиымдылығы 100, 200, 1000 мл колбалар

МСТ 20292-74Е Шыны пипеткалар

МСТ 21239 Медициналық қайшылар

МСТ 21241 Медициналық пинцеттер

МСТ 24104 Лаборатоиялық таразылар

МСТ 25336 Конустық колбалар Ки-2-100 ТХС

ОСТ 25336 Шыны стақандар

МСТ 25336 Стақандар В - 1 - 250 ТС

МСТ 25336 Воронкалар В - 56 /75/- 80 ХС

МСТ 27583 Лабораториялық шыны ыдыстар

АНЫҚТАМАЛАР

Осы дипломдық жұмыста төмендегідей анықтамалар келтірілді:

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР

Осы дипломдық жұмыста төмендегідей қысқартулар мен белгілер келтірілді:

ҚазҰАЗУ- Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті;
КЕҰ-коммерциялық емес ұйым;
КТБ - колония түзуші бірліктер;

ББЗ- беттік белсенді заттар;
ЖДҚ-Жуу дезинфекциялық құралы;
СЖЗ-Санитариялық жуғыш заттар;
ДҚ-Дeзинфeкциялық құpaл;
ТАҚ-Төрттік амоний қосылыстары;
ДЗ-Дeзинфeкциялық зaт;
МАФАнММ- мезофильді аэробтар мен факультативті анаэробты микроорганизмдер;
ІБМ- ішек бактерияларының мөлшері;
Мг/мл - миллиграмм/миллилитр;
Кг/л - килограмм/литр;
°С-Цeльсий градуc.
%-Пaйыз.
М-Метр.
м ² -Шaршы метр.
См-Cантиметр.
Мин-Mинут

1КІРІСПЕ

1. 1 Жұмыстың өзекті мәселелері және тәжірибелік маңызы

Қазіргі таңда Республикамыздың тұрғындарын сапалы азық-түлік өнімдерімен қамтамасыз ету және олардың денсаулығын қорғау ең бір өзекті мәселелердің бірі болып табылады.

Ішкі сауда объектілеріне түсетін азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұлттық экономикалық маңызы зор. Бұл мәселе әсіресе нарықтық экономиканың қазіргі жағдайында өзекті. Ішкі сауда объектілерінде тиісті бақылау арнайы зертханаларда жүргізіледі. Мұндай зертхананың негізгі міндеті - ішкі сауда объектілерінде сатылатын жануарлар мен өсімдіктерден алынатын азық-түлік өнімдерін ветеринариялық-санитариялық сараптау, сондай-ақ адамдар ауруының алдын алу және өнімдер арқылы жануарлардың жұқпалы ауруларының таралуы жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру. Ветсан сараптау зертханасы тек қауіпсіз өнімдерді сатуға шығаруға кепілдік береді, азық-түлік саудасының санитарлық ережелерінің орындалуын, сауда орындарының, сауда жабдықтарының, санитарлық киімнің және осы сияқты маңызды объектілердің санитарлық жай-күйін бақылауды жүзеге асырады. Өнімдердің сапасы қолданыстағы стандарттарға, ережелер мен әдістемелерге сәйкес бақыланады. Зертханалардың ветеринариялық мамандары сараптаманың дұрыстығына, сатуға рұқсат етілген тамақ өнімдерінің санитариялық жағдайы мен сапасына, нарықтағы санитариялық жағдайларды сақтау жөніндегі іс-шаралардың орындалуына жауапты болады.

Профилактикалық дезинфекция сонымен қатар, жануарлар көрмесінде, аулаларда, жәрмеңке алаңдарында және сол сияқты жерлерде міндетті болып табылады. Көрсетілген мақсаттар мен міндеттерде дезинфекцияны уақтылы ұйымдастыру және оның жүргізілуін бақылау үшін жауапкершілік ауданның бас ветеринар дәрігеріне (қаланың бас ветеринар дәрігері) жүктеледі. Дезинфекциялау құралдарын қандай дезинфекция жүргізу қажеттілігіне қарай: яғни, профилактикалық немесе мәжбүрлі дезинфекция, және өңделетін қора-жайдың инфекция қоздырғыштарын ескере отырып таңдайды. Дезинфекциялау құралдарына қойылатын талаптар: минималды уыттылық, суда жақсы ерігіштік, шағын концентрациядағы белсенділік, жылдамдық және кең спектр, өңделетін объектілерге теріс әсер етпеу, тасымалдау ыңғайлылығы, үнемділік, сақтау тұрақтылығы. Кешенді дезинфекциялық заттардың құрамында бірнеше белсенді компоненттер бар, бұл практикада қолданудың ыңғайлылығын арттырады.

Бактерицидтік көбіктер-биологиялық жұмсақ беттік белсенді зат (ББЗ) бар дезинфекциялаушы заттың жұмыс ерітіндісінен көбік генераторының көмегімен алынған дезинфекциялаушы заттардың препараттық түрі.

1. 2 Қарастырылып отырған мәселенің қазіргі ахуалын бағалау

1. 2. 1 Ішкі сауда орындарындағы профилактикалық дезинфекцияның маңызы

Жалпы, ішкі сауда объектілері деп - жануарларды, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізатты, ветеринариялық препараттарды, жемшөп пен жем қоспаларын өткізуді жүзеге асыратын сауда объектілері, сондай-ақ қоғамдық тамақтандыру объектілерін айтамыз [1] . Бұрынғы замандардан бері азық-түлік базарлары халықты азық-түлік шикізатымен және негізгі азық-түлікпен қамтамасыз етіп келеді. Осындай азық-түлік базарлары арқылы шикізатты сату ешқашан өз айналымын жоғалтпағанын және үлкен сұранысқа ие болғанын бәрі біледі. Сол себепті де, адамдарды жануарлардан алынатын азық-түлік, жемшөп және техникалық өнімдер арқылы таралатын жұқпалы және инвазиялық аурулардан қорғау үшін санитарлық-микробиологиялық көрсеткіштерге тұрақты бақылау жүргізіледі. Сондықтан азық-түлік шикізатының қауіпсіздігі тақырыбы, әсіресе азық-түлік нарығының ветеринариялық-санитариялық сараптама зертханасы жағдайында әрқашан өзекті болатыны анық [2, 3, 4, 5, 6, 7] .

Ішкі сауда объектілеріне түсетін азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің ұлттық экономикалық маңызы зор. Бұл мәселе әсіресе нарықтық экономиканың қазіргі жағдайында өзекті. Ішкі сауда объектілерінде тиісті бақылау арнайы зертханаларда жүргізіледі [8, 9] . Мұндай зертхананың негізгі міндеті - ішкі сауда объектілерінде сатылатын жануарлар мен өсімдіктерден алынатын азық-түлік өнімдерін ветеринариялық-санитариялық сараптау, сондай-ақ адамдар ауруының алдын алу және өнімдер арқылы жануарлардың жұқпалы ауруларының таралуы жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру. Ветсан сараптау зертханасы тек қауіпсіз өнімдерді сатуға шығаруға кепілдік береді, азық-түлік саудасының санитарлық ережелерінің орындалуын, сауда орындарының, сауда жабдықтарының, санитарлық киімнің және осы сияқты маңызды объектілердің санитарлық жай-күйін бақылауды жүзеге асырады. Өнімдердің сапасы қолданыстағы стандарттарға, ережелер мен әдістемелерге сәйкес бақыланады. Зертханалардың ветеринариялық мамандары сараптаманың дұрыстығына, сатуға рұқсат етілген тамақ өнімдерінің санитариялық жағдайы мен сапасына, нарықтағы санитариялық жағдайларды сақтау жөніндегі іс-шаралардың орындалуына жауапты болады [8, 9, 10, 11] .

Ішкі сауда объектілеріндегі ветеринариялық-санитариялық сараптама зертханасының жұмысын ұйымдастыру. Зертхана ұйымы базардың көлеміне және жүргізілетін сараптамалардың санына байланысты. Шағын базарларда ұйымға зертхана меңгерушісі (ветеринарлық дәрігер) және ветеринарлық санитар кіреді. Орташа базарда ұйымға қосымша зертханашы кіреді. Ірі базарларда ұйымға зертхана меңгерушісі, ветеринарлық дәрігер, екі зертханашы, екі вет- санитар кіреді, бұған қосымша трихинеллоскопист және дозиметрист кіруі мүмкін. Барлық қызметкерлер аудандық немесе қалалық ветеринарлық станция штатында тіркелген және кәсіби мәселелерді шешуде нарық әкімшілігіне тәуелсіз болып келеді [8, 12] .

Профилактикалық дезинфекция сонымен қатар, жануарлар көрмесінде, аулаларда, жәрмеңке алаңдарында және сол сияқты жерлерде міндетті болып табылады. Көрсетілген мақсаттар мен міндеттерде дезинфекцияны уақтылы ұйымдастыру және оның жүргізілуін бақылау үшін жауапкершілік ауданның бас ветеринар дәрігеріне (қаланың бас ветеринар дәрігері) жүктеледі [13, 14] . Дезинфекциялау құралдарын қандай дезинфекция жүргізу қажеттілігіне қарай: яғни, профилактикалық немесе мәжбүрлі дезинфекция, және өңделетін қора-жайдың инфекция қоздырғыштарын ескере отырып таңдайды. Дезинфекциялау құралдарына қойылатын талаптар: минималды уыттылық, суда жақсы ерігіштік, шағын концентрациядағы белсенділік, жылдамдық және кең спектр, өңделетін объектілерге теріс әсер етпеу, тасымалдау ыңғайлылығы, үнемділік, сақтау тұрақтылығы [15, 24] .

Құрамындағы негізгі белсенді ингредиент бойынша дезинфекциялау құралдарының бірнеше түрлерін ажыратыды:

• Құрамында хлор, йод және бром негізіндегі галоген топтары
• Оттегі негізіндегі тотықтырғыштар
• Альдегидтер
• Төрттік аммоний қосылыстары
• Құрамында гуанидин бар препараттар
• Органикалық қышқылдар
• Бірден бірнеше белсенді компоненттері бар күрделі дезинфекциялық заттар [16, 24] .

Галогенді препараттарға құрамында хлор, бром, йод бар препараттар жатады. Хлорлы препараттар - бактерицидтік және вирулицидтік әсердің кең спектрі бар белсенді препараттар. Суда жақсы ериді, бірақ өңделетін беттерге агрессивті, сақтау және пайдалану процесінде белсенділігін тез жоғалтады, сондықтан әдетте бір рет қолданылады.

Оттегі негізіндегі тотықтырғыштар-бактерицидтік және вирулицидтік әсердің кең спектрі бар белсенді препараттар. Анаэробты микрофлораға қарсы белсенді, стерильді, әдетте бірнеше рет қолдануға болады, бірақ өңделетін бетке агрессивті (материалды бұзады, металл коррозиясын тудырады), жарықта белсенділігін тез жоғалтады [17] .

Альдегидтер негізінде (глиоксаль, глутар және ортофтол альдегид) - белсенді препараттар, бактерицидтік, вирулицидтік және спороцидтік әсердің кең спектріне ие, зарарсыздандыру үшін қолдануға болады, бірнеше рет қолдануға болады. Бірақ күшті уытты қасиетке ие, ақуыздардың денатурациясын тудырады, органикалық ластаушы заттарды бекітеді. Өңдеу процесі дезинфекциядан немесе зарарсыздандырудан кейін объектіні суда мұқият жууды қарастырған жағдайда ғана қолдануға болады [18] .

Төрттік аммоний қосылыстары-вирусқа қарсы белсенділігі төмен, спороцидтік әсері толық емес, сондықтан таза түрінде іс жүзінде қолданылмайды. Тәжірибеде аммонийдің төрттік қосылыстарын басқа дәрілік топтармен біріктіретін препараттар қолданылады, бұл қажетті бактерицидтік және вирулицидтік әсерлерді қамтамасыз етеді. Бұл препараттар материалдарға жұмсақ әсер етеді, дезинфекциялық әсер мен жуу әсерін біріктіреді, бірақ әртүрлі дәрежеде ластаушы заттар болып табылады және дезинфекция жүргізер алдында объектіні биологиялық материалдан мұқият жууды қажет етеді [19] .

Гуанидин бар препараттар- құрамында азотты қосылыстар бар, өңделген беттерде пленка құрайды, жоғары әсер етеді, уыттылығы төмен, сондықтан олар көбінесе тері антисептиктері ретінде қолданылады, өңделетін беттерге деструктивті әсер етпейді [20] .

Органикалық қышқылдар, мысалы, сірке суы мен супрасмуравьин қышқылдарының туындылары - препараттар өте белсенді, бактерицидтік және вирулицидтік әсердің кең спектріне ие, материалдарға жұмсақ әсер етеді [21] .

Кешенді дезинфекциялық заттардың құрамында бірнеше белсенді компоненттер бар, бұл практикада қолданудың ыңғайлылығын арттырады. Күрделі дезинфекциялаушы затқа мысал ретінде "ВЕТаргент" препаратын айтсақ болады. Бұл суда жақсы еритін әлсіз ерекше иісі бар мөлдір сұйықтық. Белсенді заттар ретінде құрал құрамында сутегі асқын тотығы - 50, 0 ± 5, 0 %, күмістің күрделі тұздары (металл күміске есептегенде 0, 750 ± 0, 002 кг/л х103), функционалдық компоненттер бар. Өнімнің 1% ерітіндісінің сутегі иондарының белсенділік көрсеткіші (рН) - 3, 0 ± 1, 0, тығыздығы 20° С -1, 2 ± 0, 1 кг/л. "ВЕТаргент" құралы микробқа қарсы әсерге ие: бактерицидтік (грам-теріс және грам-оң микрофлора, оның ішінде туберкулез қоздырғыштары), вирулицидтік, фунгицидтік, пороцидтік (бактериялардың споралы түрлері) әсерлері бар [22, 24] .

Химиялық дезинфекциялық заттардың негізгі кластары: қышқылдар, сілтілер, құрамында хлор бар препараттар, тотықтырғыштар, формальдегидтер, фенолдар, крезолдар және олардың туындылары, ауыр металдардың тұздары, жуғыш заттар, газдар [23] .

Ішкі сауда объектілерін дезинфекциялау үшін заманауи құралдардың ішінен келесі препараттар қолданылады:

Макси-Дез - иіссіз, мөлдір жасыл сұйықтық. Суда жақсы ериді. Көбіне технологиялық жабдықтардың, құбырлардың, машиналар мен қондырғылардың бөлшектерінің, арматураның, құралдардың және ыдыстың, сондай-ақ ет өнеркәсібі кәсіпорындарындағы үй-жайлардың беттерінің әртүрлі түрлері үшін пайдаланылатын дезинфекциялау құралы.

Maкси-Дез М -дезинфекциялаушы және майсыздандырғыш препарат. Сонымен қатар, жасыл түсті мөлдір сұйықтық. Қатты ластанған объектілерді тиімді дезинфекциялайды, технологиялық жабдықтардың, құбырлардың, құралдардың, ыдыстың және өндірістік үй-жайлардың беттерінің әртүрлі түрлерін дезинфекциялау үшін қолданылады.

Бионол- суда жақсы еритін, әлсіз иісі бар, мөлдір, көк-жасыл сұйықтық. Тиімді дезинфекциялаушы құрал, ол тіпті сібір жарасының спораларымен күресу үшін қолданылады. Металдар мен термолабильді материалдарды коррозияға ұшыратпайды. Жұқпалы ауруларда, этиологиясы анықталмаған экзотикалық жұқпалы ауруларда, сібір жарасында және басқа да споралық инфекцияларда әртүрлі ветеринариялық бақылау объектілерін профилактикалық және мәжбүрлі дезинфекциялау үшін қолданылады.

Биопаг-Д-үй-жайлардағы беттерді, аппараттардың, аспаптардың, санитариялық жабдықтардың беттерін дезинфекциялауға, сондай-ақ қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарында және ет өңдеу кәсіпорындарында профилактикалық дезинфекция жүргізуге арналған дезинфекциялаушы құрал. қолдану кезінде токсикологиялық жіктеу бойынша теріге қауіпті емес заттардың 4-ші класына жатады, түсі мен иісі жоқ, жұмыс кезінде қызметкерлерде аллергия тудырмайды, ақуыз және басқа органикалық қосылыстарды беттерге бекітпейді, коррозияға ұшырамайды және жабдықты бұзбайды, пайдаланылған ерітінділерді кәріз жүйесіне және экологияға зиян келтірместен кәрізге төгуге болады. Өнім көгерумен күресу үшін де ұсынылады [14, 25, 26] .

1. 2. 2 Көбік түзгіш дезинфекциялық препараттар және құрал-жабдықтар

Бактерицидтік көбіктер-биологиялық жұмсақ беттік белсенді зат (ББЗ) бар дезинфекциялаушы заттың жұмыс ерітіндісінен көбік генераторының көмегімен алынған дезинфекциялаушы заттардың препараттық түрі [27] .

Беттік белсенді заттар-бұл екі дененің немесе екі термодинамикалық фазаның (фазалық интерфейс деп аталады) жанасу бетінде жиналуға қабілетті және осы фазаларды құрайтын заттардың беттік керілуінің төмендеуіне әкелетін химиялық қосылыстар. Беттік белсенді заттарды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады. Соның ішінде біз үш түрге жіктейміз:

Гидрофильді топтардың түрі бойынша:

• Анионды
• Катиондық
• Амфотериялық
• иондық емес

Пайдалану сипаты бойынша:

• Жуғыш заттар
• Эмульгаторлар
• Ылғалдандырғыштар
• Еріткіштер

... жалғасы

Денсаулық сақтау нысандарына қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

Квас өндірісіндегі санитарлық режимдер

«Денсаулық сақтау объектілеріне қойылатын санитариялық эпидемиологиялық талаптар» санитариялық ережесі

Судың радиоактивтік ластануы

Асептика, антисептика, зарарсыздандыру және залалсыздандырудың микробиологиялық негіздері

Тағамдық өнімдердің сапасы

Медициналық әртүрлі құралдар

Антисептикалық және дезинфекциялаушы заттар

Антисептиалық және дезинфекциялаушы заттар

Тамақтық концентраттардың сапасына, дәмдік заттар мен тамақтық қоспаларға қойылатын гигиеналық талаптар

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс