Компьютер
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде мектептер жаппай компьютерлендіріп жатыр. Сол себептен компьютердің тарихын толық білген дұрыс деп ойлаймын.Өйткені, компьютердің даму тарихы, тек қана қызықтырып қоймай,оның бізге қанша ғасырлар және қандай ғалымдардың еңбегімен келгенін білеміз.
• Есептерді жерге сызу арқылы есептеу.
• Түйіншектер арқылы түсіндіру.
• ”Абақ” есепшот арқылы есептеу.
• Логарифм сызғышы арқылы есептеу.
• Арифмометр арқылы есептеу.
• Қазіргі ЭЕМ.ді пайдалану.
Күрделілігі осы шамалас механизмдерді құру үшін, адамзатқа бір жарым мыңжыл қажет болды.
1623.жылы Вильгельм Шиккард «Есептеуіш сағаттар».төрт арифметикалық амалды орындай алатын механикалық калькуляторды ойлап тапты.Құрылғының бұлай аталу себебі,сағаттардағы сияқты,бұл құралда да тісті сақиналар мен жұлдызшалар қолданылды.Бұл құрылғыны іс жүзінде алғаш рет Шикардтың досы,философ және астроном Иоганн Кеплер пайдаланды.
Бұдан соң Блез Паскаль («Паскалина»,1642ж.) және Готфрид Вильгельм өз машиналарын шығарды. Адамзат қарапайым есептеу құралдарын қолдануды мыңдаған жылдар бұрын бастады.Есептеудің ең көп тараған түрі.айырбас саудасында қолданылатын тауарлардың санын анықтау болатын.Өң қарапайым шешім ретінде айырбасталатын тауардың салмақ эквивалентін пайдалануды айтуға болады, себебі бұл жағдайда,тауардың құрамдығы заттардың санын есептеу қажет болмайтын.Бұл мақсаттарда қарапайым балансирлік шеккілер қолданылатын,олар массаны анықтауға арналған алғашқы құрылғы болды.
Қазіргі кезде мектептер жаппай компьютерлендіріп жатыр. Сол себептен компьютердің тарихын толық білген дұрыс деп ойлаймын.Өйткені, компьютердің даму тарихы, тек қана қызықтырып қоймай,оның бізге қанша ғасырлар және қандай ғалымдардың еңбегімен келгенін білеміз.
• Есептерді жерге сызу арқылы есептеу.
• Түйіншектер арқылы түсіндіру.
• ”Абақ” есепшот арқылы есептеу.
• Логарифм сызғышы арқылы есептеу.
• Арифмометр арқылы есептеу.
• Қазіргі ЭЕМ.ді пайдалану.
Күрделілігі осы шамалас механизмдерді құру үшін, адамзатқа бір жарым мыңжыл қажет болды.
1623.жылы Вильгельм Шиккард «Есептеуіш сағаттар».төрт арифметикалық амалды орындай алатын механикалық калькуляторды ойлап тапты.Құрылғының бұлай аталу себебі,сағаттардағы сияқты,бұл құралда да тісті сақиналар мен жұлдызшалар қолданылды.Бұл құрылғыны іс жүзінде алғаш рет Шикардтың досы,философ және астроном Иоганн Кеплер пайдаланды.
Бұдан соң Блез Паскаль («Паскалина»,1642ж.) және Готфрид Вильгельм өз машиналарын шығарды. Адамзат қарапайым есептеу құралдарын қолдануды мыңдаған жылдар бұрын бастады.Есептеудің ең көп тараған түрі.айырбас саудасында қолданылатын тауарлардың санын анықтау болатын.Өң қарапайым шешім ретінде айырбасталатын тауардың салмақ эквивалентін пайдалануды айтуға болады, себебі бұл жағдайда,тауардың құрамдығы заттардың санын есептеу қажет болмайтын.Бұл мақсаттарда қарапайым балансирлік шеккілер қолданылатын,олар массаны анықтауға арналған алғашқы құрылғы болды.
КІРІСПЕ
Қазіргі кезде мектептер жаппай компьютерлендіріп жатыр. Сол себептен
компьютердің тарихын толық білген дұрыс деп ойлаймын.Өйткені,
компьютердің даму тарихы, тек қана қызықтырып қоймай,оның бізге қанша
ғасырлар және қандай ғалымдардың еңбегімен келгенін білеміз.
• Есептерді жерге сызу арқылы есептеу.
• Түйіншектер арқылы түсіндіру.
• ”Абақ” есепшот арқылы есептеу.
• Логарифм сызғышы арқылы есептеу.
• Арифмометр арқылы есептеу.
• Қазіргі ЭЕМ-ді пайдалану.
Күрделілігі осы шамалас механизмдерді құру үшін, адамзатқа бір жарым
мыңжыл қажет болды.
1623-жылы Вильгельм Шиккард Есептеуіш сағаттар-төрт арифметикалық
амалды орындай алатын механикалық калькуляторды ойлап тапты.Құрылғының
бұлай аталу себебі,сағаттардағы сияқты,бұл құралда да тісті сақиналар мен
жұлдызшалар қолданылды.Бұл құрылғыны іс жүзінде алғаш рет Шикардтың
досы,философ және астроном Иоганн Кеплер пайдаланды.
Бұдан соң Блез Паскаль (Паскалина,1642ж.) және Готфрид Вильгельм өз
машиналарын шығарды. Адамзат қарапайым есептеу құралдарын қолдануды
мыңдаған жылдар бұрын бастады.Есептеудің ең көп тараған түрі-айырбас
саудасында қолданылатын тауарлардың санын анықтау болатын.Өң қарапайым
шешім ретінде айырбасталатын тауардың салмақ эквивалентін пайдалануды
айтуға болады, себебі бұл жағдайда,тауардың құрамдығы заттардың санын
есептеу қажет болмайтын. Бұл мақсаттарда қарапайым балансирлік шеккілер
қолданылатын, олар массаны анықтауға арналған алғашқы құрылғы болды.
Эквиваленттік принципі абакдеп аталатын құралда да
пайдаланылды.Заттарды санау үшін, бұл құралдағы сүйектерді қозғау қажет
болатын.
Компьютер.
Компьютер (ағылшынша:computеrесептегіш ЭЕМ
(электрондық есептеуіш машина) - есептеулерді жүргізуге, және ақпаратты
алдың-ала белгіленген алгоритм бойынша қабылдау, қайта өңдеу, сақтау және
нәтиже шығару үшін арналған машина. Компьютер дәуірінің бастапқы
кезендерінде компьютердің негізгі қасиеті-есептеу деп саналатын. Қазіргі
кезде олардың негізгі қызметі – басқару болып табылады.
Компьютер - сөзі ағылшын тілінің ағылшынша:to compute,ағылшынша
:computer сөздерінен шыққан. Бұл сөздер есептеу,есептегішмағынасында
аударылады(ағылшын сөзі, өз кезегінде,латын тілінің латынша:computo-
есептеймінсөзінен шыққан). Алғашында ағылшын тілінде бұл сөз механикалық
құрылғыларды қолданбай немесе қолдана отырып, арифметикалық есептеулер
жүргізетін адамға қатысты айтылған.Содан кейін бұл сөз машиналарға қатысты
айтылатын болды,бірақ, қазіргі заманғы компьютерлер математикамен тікелей
байланысты емес, мәселелермен де айналысады.
Компьютер –сөзінің анықтамасы алғаш рет 1897-жылы ағылшындық Оксфорд
сөздігінде пайда болған болатын.Бұл сөздікте компьютер механикалық
есептеуіш құрылғы ретіде көрсетілген.1946-жылы бұл сөздікте цифрлық
компьютер, аналогтық есептеуіш машинасы және электронды компьютер
түсініктерінің мағынасы ажыратылып көрсетілді.
Негізгі принциптері: Өзінің алдына қойылған тапсырманы орындау үшін
компьютер механикалық бөліктердің орын ауыстырлуын,электрондардың
,фотондардың,кванттық бөлшектердің ағынын немесе басқа да жақсы зерттелген
физикалық құбылыс әсерлерін қолданады. Көбімізге компьютердің ең көп
тараған түрі-дербес компьютер (ДК) бәрімізге жақсы таныс.
Компьютер архитектурасы алға қойылған мәселені,зерттеліп отырған
физикалық құбылысты максималды айқын көрсетіп,модельдеуге мүмкіндік береді.
Мысалы,электрондық ағындар бөгеттер салу кезіндегі су ағынының үлгісі
ретінде қолданлуы мүмкін. Осылай құрастырылған аналогтық компьютерлер
XXғасырдың 60-жылдары көп болғанмен, сирек кездеседі.
Қазіргі заманғы компьютерлердің басым бөлігінде алға қойылған мәселе
әуелі математикалық терминдерде сипатталады, бұл кезде барлық қажетті
ақпарат екілік жүйеде (бір және ноль ретінде) көрсетіледі,содан кейін оны
өңдеу үшін қарапайым логика алгебрасы қолданылады. Іс жүзінде барлық
математикалық есептерді бульдік операциялар жиынына айналдыруға
болатындықтан,жылдам жұмыс жасайтын электронды компьютерді математикалық
есептердің, сонымен қатар,ақпаратты басқару есептерінің көпшілігін шешу
үшін қолдануға болады.
Бірақ, компьютерлер кез-келген математикалық есепті шеше алмайды.
Компьютер шеше алмайтын есептерді ағылшын математигі Аланом Тьюринг
сипттаған болатын. Орындалған есеп нәтижесі пайдаланушыға әр-түрлі енгізу-
шығару құрылғыларының көмегімен көрсетіледі,мысалы,лампалық
индикаторлар,мониторлар,принтерлер және т.б.
Компьютер-жай ғана машина,ол өзі көрсетіп тұрған сөздерді
түсінбейді және өз бетінше ойламайды. Компьютер тек қана бағдарламада
көрсетілген сызықтар мен түстерді енгізу-шығару құрылғыларының көмегімен
механикалық түрде көрсетеді.Адам миы экрандағы көріністі қабылдап,оған
белгілі мән береді.
Компьютер техникасының экспоненциалды дамуы.
Егер есептеуіш құрылғылардың 1900-жылдан бастап даму тарихына көз
жүгіртетін болсақ,машиналардың жұмыс өнімділігі әрбір 18-24 айда екі есеге
өсіп отырғанын байқаймыз.Бұл ерекшелікті алғаш рет 1965 жылы
Intelкомпаниясының басшыларының бірі Гордон Е.Мур сипаттаған
болатын.Комьпютерлер көлемінің кішірею процессі де осындай жылдамдықпен
жүріп келеді.Алғашқы электрондық есептеуіш машиналар көптеген тонна салмағы
бар,бірнеше бөлмеде орналасқан үлкен құрылғылар болатын.Олардың қымбат
екені сонша,оларды тек үкіметтер мен үлкен зерттеу ұйымдары ғана пайдалана
алатын еді.Олармен салыстырғанда,қазіргі заманғы компьютерлер біршама
қуатты,кішкентай және арзан болып табылады.
ІІ.1. Ертедегі есептеу құралдары
Есептеу құрылғылары пайда болмай тұрып адамдар әртүрлі есептеуді
жүргізу мүмкіндіктерін іздеді.Бұл үшін олар қол саусақтарын, тастарды,ағаш
таяқшаларды пайдаланды.Олар тастарды үйіп немесе қатарлап тізіп есептеулер
жүргізді.Заттардың саны жерге сызылған сызықшалармен, ағаш таяқшалардан
жасалған кертіктермен немесе жіптерге түйілген түйіршіктермен
есептеледі(түйіншектер мен плакатқа салынған суреттер көрсетіледі).
Бұл санау құралын гректер мен Батыс Еуропалықтар “Абақ”
деп,қытайлықтар “Сунпан”,жапондықтар “Серобян” деп атаған.Бұл құралдар мен
есептеулер оның шұңғыл тақтада орналасқан тастарды жылжыту арқылы
жүргізілген.
Ең ерте заманғы және бәрімізге белгілі есептеу құралдары есепшот
болып табылады.Есепшотың пайда болған уақытын осы кезге дейін ешкім айта
алмайды.Деректерге қарағанда есепшоттың жасы 2000-5000 жылдар
шамасында,пайда болған жері ертедегі Қытай немесе ертедегі Египет, тіпті
ежелгі Греция болуы да мүмкін. Оның өзгертілген түрі осы күнге дейін
қолданылып келеді.Есепшот Ресейде XVI-XVII ғасырларда пайда болған.
XVI ғасырдың басында Шотландиялық математик Джон Непер “логарифм”
түсінігін енгізді және өзінің логарифм кестесін жариялады.Екі ғасыр бойы
әр елдің оқымыстылары логарифм функциясының негізінде жасалған есептеу
құралын жетілдірумен шұғылданды.Тек 1761 жылы ғана ағылшын Д.Робертсон
жүгіртпесі бар новигациялық есептеулер жүргізуге арналған логарифм
сызғышын жасады.Мұндай құрал жасау идеясын 1660-жылдары Исаак Ньютон
ұсынған болатын.
Тісті сақиналарды ойлап табуға байланысты,есептеулерді орындауға арналған
құрылғылар күрделене түсті.XX ғасырдың басында табылған антикикитерлік
механизм (б.з.д.I ғасырда батып кеткен антикикалық кемеден табылған)
ғаламшарлардың қозғалысының үлгісін көрсете алатын еді.Болжам бойынша,бұл
құралды діни мақсаттарда күнтізбелік есептеулер жүргізу,күн және ай
тұтылуын болжау,егін егу және жинау уақыттарын анықтау үшін
қолданған.Есептеулер жүргізу үшін 30-дан астам қола сақиналар бірнеше
циферблаттар қолданылды.Ай фазаларын есептеу үшін ,диффернциалдық тасымал
пайдаланылады.(ғалымдар бұл тәсілді XVI ғасырда ойлап табылған деген
болатын).Антика мәдениеті құлдыраған соң,бұндай құралдар жойылып арын жасап
шығарды.1820-жылы Charles Xavier Thomos төрт арифметикалық амалды орындай
алатын механикалық калькуляторды (Томос арифмометрі деп аталатын құрал
Лейбниц жұмыстарына негізделген)жасап, саудаға шығарды.Ондық сандарды
есептеуге арналған механикалық калькуляторлар 1970-жылдарға дейін
қолданылды.
Сонымен қатар,Лейбниц қазіргі заманғы компьютерлелдің негізі болып
табылатын екілік санақ жүйесін сипаттады.Бірақ,1940-жылдарға дейінгі шыққан
машиналардың басым бөлігі (Чарльз Бэббидждің машинасы және ЕНИАК)ондық
жүйені қолданған болатын.
Сандарды көбейту және бөлу амалдарын осы сандардың логарифмдерін қосу
және азайту арқылы орындауға болады(Джон Непер).Нақты сандарды сызғыштағы
ұзындық интервалдары көмегімен көрсетуге болады, бұл жаңалық логарифмдік
сызғыштарды ойлап табуға негіз болды,бұл құрал көмегімен көбейту және
бөлу амалдарын оңай орындауға болатын еді.Логарифмдік сызғыштар қалта
калькуляторлары пайда болғанға дейін қолданылды.Айға адам жіберген
Аполлон бағдарламасының инженерлері өз ессептеулерінде логарифмдік
сызғыштарды пайдаланған болатын.
II. 2.Алғашқы есептеуіш машиналар
Есептеуіш техника есептеу және мәліметтерді өңдеу процессінің маңызды
компоненті болып табылады.Есептеуге арналған алғашқы құрал ретінде есептеу
таяқшаларын атауға болады, бұл құрал қазіргі кезде де бастауыш сынып
оқушыларын есепке үйрету үшін қолданылады.Даму жолында бұл құралдар
күрделене түсті(мысалы,финикиялық саз фигуралары).Уақыт өте келе, қарапайым
құрылғылардан күрделі құралдар пайда бола бастады:абак,логарифмдік
сызғыш,механикалаык арифмометр,електронды компьютер.Алғашқы есептеуіш
құрылғылардың қарапайымдылығына қарамастан,олармен жұмыс істеуге үйренген
адам,қазіргі заманғы калькуляторды пайдаланғаннан да жылдам есептер
жүргізе алады.
1642-жылы француз математигі Блез Паскаль бірінші рет қосу машинасы деген
атпен белгілі,жетектер мен дөңгелектерден тұратын механикалық есептеу
машинасын құрастырды.
Паскальдің машинасында көп мәнді сандарды қосу мүмкін болды.
Есептеуіш техникалардың қарқынды дамуы XIX ғасырдан басталынды.
Адамсыз есептеулер автоматының авторы Чарлз Бэббидж еді,оны қазіргі
компьютердің атасы деп атайды.
Дүние жүзі бойынша алғашқы 1846-жылы Бэббидж машинасына бағдарлама
жазған Ада Лавлейс бірінші бағдарламашы деп саналды.
XIX ғасырдың сонында американдық Герман Холлерит есепші-перфорциялық
машинаны құрастырды. Перфокарталар бағдарламаны көрсету үшін емес,сандық
аппараттарды сақтау үшін қолданылады.Ол 1880-жылы АҚШ-та жүргізілген халық
санағының құжаттарын санауға пайдаланылды.
Өз машинасының көмегімен Холлерит көп адамдар жеті жыл бойы есептейтін
есептеулерді жасап шығаратын фирманың негізін қалайды, кейін дүние жүзінде
әйгілі компьютер шығаратын IBM Фирмасына айналды. 1994-жылы американ
математигі Говард Айкен Говардуниверситетінде бағдарламамен басқарылатын,
релелік және механикалық елементтерге негізделген МАРК-1автоматты
есептеуіш машинасын құрастырды.
Арифмометр.
1694-жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдің идеясын
дамытып,өзінің механикалық есептеу машинасын –арифмометрді
құрастырды.Дөңгелектің орнына мұнда цифрлар жазылған цилиндр қолданылды.Бұл
құрал күрделі қосу мен алу есептеулерін жүргізумен қатар,сандарды
бөлу,көбейту,тіпті квадрат түбірлерін табу амалдарын да орындайтын
болды.Кейін арифмометр бірнеше рет жетілдірілді.Бұл бағытта орыс
өнертапқыштары П.Л.Чебышев пен В.Т.Однер көп еңбек етті.Арифмометр қазір
әр оқушының қолында жүретін калькулятордың негізін салды.
Перфокарталардың пайда болуы.
1801-жылы Жозеф Мари Жаккар перфокарталар арқылы өрнек салып,жұмыс
жасайтын тігін станогын ойлап тапты.Перфокарталарды ауыстыру арқылы, матаға
түсірілетін өрнекті өзгертуге болатын еді.Бұл құрал бағдарламалау тарихында
маңызды орын алды.
1838-жылы Чарльз Бэббидж жасап бастаған аналитикалық машинаның
бағдарламалау принциптері Жаккардың перфокарталарына байланысты болатын
1890-жылы АҚШ Халық Санағы,он жыл бойы жүргізілген халық санағының
нәтижесін өңдеу үшін, Герман Холлерит ойлап тапқан сұрыптау тәсілдерімен
қатар,перфокарталарды пайдаланды.Холлерит компаниясы IBM корпарациясының
ядросына айналды.Бұл корпарация перфокарталар технологиясы өнеркәсіпте
және үкіметте кең тарады.Карталалдың көпшілігінде жазылған бұруға,мыжыруға
және жыртуға болмайдыдеген ескерту соғыстан кейінгі көпшіліктің есінде
болатын.
Көптеген компьютерлерде перфокарталар 1970-жылдардың соңдарына дейін
қолданылды.Мысалы,дүние жүзіндегі көптеген университеттердің инженерлік
және ғылыми мамандықтарында оқитын студенттер бағдарламалар жазу үшін
перфокарталар қолданды.
Аналитикалық машина.
1833-жылы ол бағдарлама арқылы басқарылатын Аналитикалық машина
жобасын жасады.Деректерді енгізу мен олардың құрылғылары болды.Басқару
бағдарламасы перфокарта деп аталған қатырма қағаздардағы тесіктердің
көмегімен кодталды.
1835-1900-жылдардағы бағдарламаланатын машиналар.
Әмбебап компьютердің негізгі ерекшелігі –бағдарламалау мүмкіндігі,яғни
комьпютер жұмысын өзгерту үшін тек оған енгізілетін бұйрықтар тізбегін
өзгерту ғана қажет.
1835-жылы Чарльз Бэббидж өзінің аналитикалық машинасын жарыққа
шығарды.Бұл машина –жалпы мақсаттағы компьютер болып саналады,енгізілетін
мәліметтер және бағдарламалар үшін перфокарталар қолданылды.ал энергия көзі
ретінде бу қозғалтқышы пайдаланылды.Математикалық амалдар үшін тісті
сақиналар қолданылды.
Бастапқыда,Бэббидждің идеясы бойынша, жоғарғы дәлдікпен логарифмдік
кестелерді басып шығаратын машина құру қажет болатын.Содан-соң
ғана,перфокарталарды қолдану арқылы, бұл идея аналитикалық машинаға
дейін дамытылды.
Жоспарлар анықталып,жобаны жүзеге асыру мүмкін екендігіне көз
жеткізілгенмен,машинаны құру кезінде белгілі бір қиындықтар болды.Бээидж
өзінің идеяларымен келіспеген әрбір адаммен дискуссияға түсіп отыратын.
Машинаны барлық бөліктері қолмен жасалу керек болды.Мыңдаған детальдардан
тұратын машина үшін,әрбір детальда кеткен қатенің құны қымбат
болатын,сондықтан,деталдарды жасау кезінде аса жоғарғы дәлдік қажет
болды.Нәтижесінде,жобаның авторы мендетальдарды жасайтын маман арасындағы
келіспеушілікке, және мемлекеттік қаржыландырудың жетіспеушілігіне
байланысты, жоба аяқталмай қалды.
Атақты ақын лорд Байронның қызы Ада Лавлейс 1843-жылы итальян
математигі және инженері Луиджи Федерико Менабреаның 1842-жылы жазылған
Notions sur la machine analytique de Charles Babbage еңбегін ағылшыншаға
аударып, өз түсініктемелерімен толтырды.Ада Лавлейстің аты Беббидждің
атымен қатар аталады.
Айырмашылық машинасының2-нұсқасының қалпына нұсқасы 1991-жылдан бері
Лондондық ғылым мұражайында сақталуда. Бұл машина Бэббидж көрсеткен жоба
бойынша жұмыс жасайды,сондықтан Бэббидждің теориясы дұрыс болғандығына көз
жеткіземіз.Қажетті бөліктерді құру үшін,мұражай сол уақыттағы деталь
жасаушы маманның мүмкіндігімен шектелген машинаны қолданды.Кейбіреулердің
айтуы бойынша, сол уақыттағы технология қажетті дәлдіктегі детальдарды
құруға мүмкіндік бермеген,бірақ бұл болжам расталмады.Сондықтан Бэббидждің
машина жасау кезіндегі сәтсіздікке ұшырауының негізгі себебі ретінде саяси
және қаржылық қиындықтар аталады.
Бэббидждің ізі бойынша ,оның жұмыстары туралы білмесе де,дублиндік
бухгалтер Перси Ладгейт жұмыс жасарды.Ол 1909-жылы өзі жасап шығарған
бағдарламаланатын механикалық компьютерді жасап шығарды.
1930-1960-жылдардағы стол калькуляторлары.
1900-жылдары механикалық калькуляторлар, кассалық аппараттар және
есептеуіш машиналар электр қозғалтқыштарын қолдана отырып жасалған
болатын.Бұл құрылғыларда тісті сақинаның күйі айнымалыны сипаттайтын
еді.1930-жылдардан бастап,Friden,Marchant және Morno сияқты компаниялар
арифметикалық төрт амалды орындай алатын механикалық стол калькуляторларын
жасап шығара бастады.Компьютер(есептеуіш) сөзі қызметке байланысты
айтылды(математикалық есептеулерді орындау үшін калькуляторды қолданатын
адамдарды солай атаған).Манхэттендік жоба барысында болашақ Нобель
сыйлығының лауреаты Ричард Фейнмен әскери мақсаттарға қажет дифференциалдық
есептерді шешетін математик-әйелдерді басқарған болатын.Атақта Станислав
Мартин Улам соғыс аяқтаған соң,сутегі бомбасының жобасына қажетті
есептеулерді шығарумен айналысты.
II. 3. Электронды есептеуіш машиналардың буындары
XX ғасырдың I-ші жартысында радиотехника қарқынды дамыды.Электрондық
шамдар алғашқы электрондық машиналардың техникалық негізі болды.Бірінші
электрондық машина есептеуіш машиналардың техникалық негізі болды.Бірінші
электрондық есептеуіш машина 1946-жылы Пенсильван университетінде
жасалды,оны ENIAC деп атады.
ENIAC-тың конструкторлары –Дж.Моучлимен Дж.Эккерт.*ENIAC-тың салмағы
30 т.және оның 18мың электрондық шамдары болды,бір секундта 5 мың қосу
,азайту амалдарын орындай алды.
Алғашқы ЭЕМ-дер тек бір данадан болды.Дамыған елдерде ЭЕМ-нің сериялық
шығарлуы 1950 жылдары басталады.
Бұрыңғы Кеңестер Одағында бірінші ЭЕМ 1947-1948-жылдары академик
Сергей Алексеевич Лебедевтың басшылығымен жасалды,оны МЭСМ(Малая
Электронная Счетная Машина)пайдалануға енгізілді.
ЭЕМ-нің дамуын бірнеше буындарға бөлуге болады.
Нөлдік буын.
• Б.э.д.3000-жыл-Ежелгі Вавилонда алғашқы есептегіштер-абак пайда болды.
• Б.э.д.500-жыл-Қытайда абактың жаңа нұсқасы пайда болды.
• 1492-жыл-Леонардо да Винчи өзінің бір күнделігіндеон тісті сақиналары
бар 13-разряды есептегіш құрылғының сызбасын көрсеткен.Бұл сызбалар
негізінде жұмыс жасайтын құрылғы XX ғасырдағана жасалынғанмен Леонардо
да Винчи жобасының дұрыстығын растады.
• 1623-жыл-Вильгельм Шиккард,Тюбинген университетінің профессорі,тісті
сақиналар негізінде алты разрядты ондық сандарды қосып және азайта
алатын құрылғы жасап шығарды. 1960-жылы профессордың сызбасы бойынша
қайта жасалып,дұрыс жұмыс жасайтындығын көрсетті.
• 1630-жыл-Ричард Деламейн шеңберлік логарифмдік сызғыш жасады.
• 1642-жыл-Блез Паскаль Паскалин-алғашқы нақты жүзеге асырылған және
кең танылған цифрлық есептеуіш құрылғыны ұсынды.Құрылғы прототипі бес
разрядты ондық сандарды қосып және азайта алатын еді.Паскаль бұндай
есептегіштердің оннан астамын жасады, соңғы үлгілері сегіз разрядты
сандармен де жұмсай алатын еді.
• 1673-жылы көрнекті неміс философы және математигі Готфрид Вильгельм
Лейбниц механикалық калькулятор жасады,ол екілік санау жүйесінің
көмегімен көбейту,бөлу,қосу және азайтуды орындай алатын еді.
• Осы кездер шамасында Исаак Ньютон математикалық анализ негіздерін
қалады.
• 1723-жыл-неміс математигі және астрономы Христиан Людвиг Герстен,
Лейбниц жұмыстарының негізінде арифметикалық машина жасады.Машина
сандарды көбейту кезінде бүтін бөлігін және тізбектелген қосу
амалдарының санын есептей алатын еді.Сонымен қатар бұқл машина
енгізілген мәліметтерді енгізудің дұрыстығын тексере алатын еді.
• 1786-жыл-неміс әскери инженері Иоганн Мюллер айырмашылық машина
идеясын ұсынды- бұл машина айырмалық әдіспен есептелетін логарифмдерді
табуляциялай алатын еді.Лейбництің тісті доңғалақтары негізінде
жасалған бұл машина біршама кішкентай (биіктігі 13см,диаметрі 30см)
болғанмен,14-разрядты сандармен негізгі төрт арифметикалық амалды
орындай алатын еді.
• 1801-жыл-Жозеф Маррия Жаккард бағдарлама арқылы басқарылатын тігін
станогын құрды,оның жұмысы перфокарталар жиыны көмегімен көрсетілетін
еді.
• 1820-жыл-француз Тома де Кальмар арифмометрлерді алғаш рет өндірістік
жағдайда шығарды.
• 1822-жыл-ағылшын математигі Чарьлз Бэббидж айырмашылық машинаны
(математикалық кестелерді автоматты түрде құруға арналған
арифмометр)ойлап тапты,бірақ іс жүзінде көрсете алмады.
• 1855-жыл-Стонгольм қаласында ағайынды Георг және Эдвард Шутц Чарльз
Бэббидж жұмыстарының негізінде алғашқы айырмалық машинаны жасады.
• 1876-жыл-орыс математигі П.Л.Чебышев ондықтарды үзіліссіз
тасымалдайтын қосқыш аппарат құрды. Бұл ғалым 1881-жылы осы машинаға
көбейту және бөлуге арнап қосымша бөліктер жасады.
• 1884-1887жж-Герман Холлерит электірлік табуляциялық жүйе (Холлерит
табуляторын) жасап шығарды,бұл жүйе 1890-1900-жылдары АҚШ-тағы,1897-
жылы Ресейдегі халық санағына қолданылды.
• 1912-жыл-орыс ғалымы А.Н.Крылов жобасы бойынша қарапайым
дифференциалдық теңдеулерді интеграциялауға арналған машина жасалды.
• 1927-жыл-Массачусетс технологиялық университетінде аналогтық компьютер
жасап шығарылды.
• 1938-жыл-неміс инженері Конрад Цузе өзінің алғашқы есептеуіш машинасын
жасап,оған Z1 деген ат берді(Оның соавторы ретінде Гельмут Шрейердің
есімі де аталды). Бұл толықтай механикалық бағдарламаланатын цифрлық
машина еді.Бұл үлгі іс жүзінде қолданылмады.Оның қалпына келтірілген
нұсқасы Берлиндегі неміс техникалық мұражайында сақталған.Осы жылы
Цузе Z2 машинасын жасауға кірісіп кетті.
• 1941-жыл-Конрад Цузе Z3 машинасын жасады.Бұл машина қазіргі заманғы
компьютерлердің барлық қасиеттеріне ие болатын.
• 1942-жыл-Айова штатының университетінде Джон Атанасов және оның
аспиранты Клиффорд Берри АҚШ-тағы алғашқы электрондық цифрлық
компьютерді жасап бастады.Бұл машина толықтай аяқталмағанмен (Атанасов
әскерге кетті),тарихшылардың айтуына қарағанда,американ ғалымы Джон
Мочлидің екі жылдан кейін ЭНИАК ЭЕМ-ін шығаруына әсер етті.
• 1943-жылдың басында алғашқы американдық есептеуіш машина – Марк I
жасалды.Бұл машина АҚШ әскери-әуе күштерінің күрделі баллистикалық
есептерін шығаруға арналған еді.
• 1943-жылдың соңында арнайы мақсаттарда қолданылатын ағылшын есептеуіш
машинасы-Колосс жасалды.Машина фашистіқ Германияның құпия кодтарын
шешумен айналысты.
• 1944-жылы Конрад Цузе Z4 машинасын жасап шығарды.
• 1946-жылы алғашқы әмбебап электронды цифрлық есептеуіш машина-ЭНИАК
жасап шығарылды.
• Кеңес Одағында алғашқы электрондық есептеуіш машинасы Киевте Сергей
Алексеевич Лебедевтің басшылығымен 1950-жылы жасалды.
Бірінші буын.
• Электрондық шамдар пайдаланылған ENIAC және барлық басқа ЭЕМ-дер
... жалғасы
Қазіргі кезде мектептер жаппай компьютерлендіріп жатыр. Сол себептен
компьютердің тарихын толық білген дұрыс деп ойлаймын.Өйткені,
компьютердің даму тарихы, тек қана қызықтырып қоймай,оның бізге қанша
ғасырлар және қандай ғалымдардың еңбегімен келгенін білеміз.
• Есептерді жерге сызу арқылы есептеу.
• Түйіншектер арқылы түсіндіру.
• ”Абақ” есепшот арқылы есептеу.
• Логарифм сызғышы арқылы есептеу.
• Арифмометр арқылы есептеу.
• Қазіргі ЭЕМ-ді пайдалану.
Күрделілігі осы шамалас механизмдерді құру үшін, адамзатқа бір жарым
мыңжыл қажет болды.
1623-жылы Вильгельм Шиккард Есептеуіш сағаттар-төрт арифметикалық
амалды орындай алатын механикалық калькуляторды ойлап тапты.Құрылғының
бұлай аталу себебі,сағаттардағы сияқты,бұл құралда да тісті сақиналар мен
жұлдызшалар қолданылды.Бұл құрылғыны іс жүзінде алғаш рет Шикардтың
досы,философ және астроном Иоганн Кеплер пайдаланды.
Бұдан соң Блез Паскаль (Паскалина,1642ж.) және Готфрид Вильгельм өз
машиналарын шығарды. Адамзат қарапайым есептеу құралдарын қолдануды
мыңдаған жылдар бұрын бастады.Есептеудің ең көп тараған түрі-айырбас
саудасында қолданылатын тауарлардың санын анықтау болатын.Өң қарапайым
шешім ретінде айырбасталатын тауардың салмақ эквивалентін пайдалануды
айтуға болады, себебі бұл жағдайда,тауардың құрамдығы заттардың санын
есептеу қажет болмайтын. Бұл мақсаттарда қарапайым балансирлік шеккілер
қолданылатын, олар массаны анықтауға арналған алғашқы құрылғы болды.
Эквиваленттік принципі абакдеп аталатын құралда да
пайдаланылды.Заттарды санау үшін, бұл құралдағы сүйектерді қозғау қажет
болатын.
Компьютер.
Компьютер (ағылшынша:computеrесептегіш ЭЕМ
(электрондық есептеуіш машина) - есептеулерді жүргізуге, және ақпаратты
алдың-ала белгіленген алгоритм бойынша қабылдау, қайта өңдеу, сақтау және
нәтиже шығару үшін арналған машина. Компьютер дәуірінің бастапқы
кезендерінде компьютердің негізгі қасиеті-есептеу деп саналатын. Қазіргі
кезде олардың негізгі қызметі – басқару болып табылады.
Компьютер - сөзі ағылшын тілінің ағылшынша:to compute,ағылшынша
:computer сөздерінен шыққан. Бұл сөздер есептеу,есептегішмағынасында
аударылады(ағылшын сөзі, өз кезегінде,латын тілінің латынша:computo-
есептеймінсөзінен шыққан). Алғашында ағылшын тілінде бұл сөз механикалық
құрылғыларды қолданбай немесе қолдана отырып, арифметикалық есептеулер
жүргізетін адамға қатысты айтылған.Содан кейін бұл сөз машиналарға қатысты
айтылатын болды,бірақ, қазіргі заманғы компьютерлер математикамен тікелей
байланысты емес, мәселелермен де айналысады.
Компьютер –сөзінің анықтамасы алғаш рет 1897-жылы ағылшындық Оксфорд
сөздігінде пайда болған болатын.Бұл сөздікте компьютер механикалық
есептеуіш құрылғы ретіде көрсетілген.1946-жылы бұл сөздікте цифрлық
компьютер, аналогтық есептеуіш машинасы және электронды компьютер
түсініктерінің мағынасы ажыратылып көрсетілді.
Негізгі принциптері: Өзінің алдына қойылған тапсырманы орындау үшін
компьютер механикалық бөліктердің орын ауыстырлуын,электрондардың
,фотондардың,кванттық бөлшектердің ағынын немесе басқа да жақсы зерттелген
физикалық құбылыс әсерлерін қолданады. Көбімізге компьютердің ең көп
тараған түрі-дербес компьютер (ДК) бәрімізге жақсы таныс.
Компьютер архитектурасы алға қойылған мәселені,зерттеліп отырған
физикалық құбылысты максималды айқын көрсетіп,модельдеуге мүмкіндік береді.
Мысалы,электрондық ағындар бөгеттер салу кезіндегі су ағынының үлгісі
ретінде қолданлуы мүмкін. Осылай құрастырылған аналогтық компьютерлер
XXғасырдың 60-жылдары көп болғанмен, сирек кездеседі.
Қазіргі заманғы компьютерлердің басым бөлігінде алға қойылған мәселе
әуелі математикалық терминдерде сипатталады, бұл кезде барлық қажетті
ақпарат екілік жүйеде (бір және ноль ретінде) көрсетіледі,содан кейін оны
өңдеу үшін қарапайым логика алгебрасы қолданылады. Іс жүзінде барлық
математикалық есептерді бульдік операциялар жиынына айналдыруға
болатындықтан,жылдам жұмыс жасайтын электронды компьютерді математикалық
есептердің, сонымен қатар,ақпаратты басқару есептерінің көпшілігін шешу
үшін қолдануға болады.
Бірақ, компьютерлер кез-келген математикалық есепті шеше алмайды.
Компьютер шеше алмайтын есептерді ағылшын математигі Аланом Тьюринг
сипттаған болатын. Орындалған есеп нәтижесі пайдаланушыға әр-түрлі енгізу-
шығару құрылғыларының көмегімен көрсетіледі,мысалы,лампалық
индикаторлар,мониторлар,принтерлер және т.б.
Компьютер-жай ғана машина,ол өзі көрсетіп тұрған сөздерді
түсінбейді және өз бетінше ойламайды. Компьютер тек қана бағдарламада
көрсетілген сызықтар мен түстерді енгізу-шығару құрылғыларының көмегімен
механикалық түрде көрсетеді.Адам миы экрандағы көріністі қабылдап,оған
белгілі мән береді.
Компьютер техникасының экспоненциалды дамуы.
Егер есептеуіш құрылғылардың 1900-жылдан бастап даму тарихына көз
жүгіртетін болсақ,машиналардың жұмыс өнімділігі әрбір 18-24 айда екі есеге
өсіп отырғанын байқаймыз.Бұл ерекшелікті алғаш рет 1965 жылы
Intelкомпаниясының басшыларының бірі Гордон Е.Мур сипаттаған
болатын.Комьпютерлер көлемінің кішірею процессі де осындай жылдамдықпен
жүріп келеді.Алғашқы электрондық есептеуіш машиналар көптеген тонна салмағы
бар,бірнеше бөлмеде орналасқан үлкен құрылғылар болатын.Олардың қымбат
екені сонша,оларды тек үкіметтер мен үлкен зерттеу ұйымдары ғана пайдалана
алатын еді.Олармен салыстырғанда,қазіргі заманғы компьютерлер біршама
қуатты,кішкентай және арзан болып табылады.
ІІ.1. Ертедегі есептеу құралдары
Есептеу құрылғылары пайда болмай тұрып адамдар әртүрлі есептеуді
жүргізу мүмкіндіктерін іздеді.Бұл үшін олар қол саусақтарын, тастарды,ағаш
таяқшаларды пайдаланды.Олар тастарды үйіп немесе қатарлап тізіп есептеулер
жүргізді.Заттардың саны жерге сызылған сызықшалармен, ағаш таяқшалардан
жасалған кертіктермен немесе жіптерге түйілген түйіршіктермен
есептеледі(түйіншектер мен плакатқа салынған суреттер көрсетіледі).
Бұл санау құралын гректер мен Батыс Еуропалықтар “Абақ”
деп,қытайлықтар “Сунпан”,жапондықтар “Серобян” деп атаған.Бұл құралдар мен
есептеулер оның шұңғыл тақтада орналасқан тастарды жылжыту арқылы
жүргізілген.
Ең ерте заманғы және бәрімізге белгілі есептеу құралдары есепшот
болып табылады.Есепшотың пайда болған уақытын осы кезге дейін ешкім айта
алмайды.Деректерге қарағанда есепшоттың жасы 2000-5000 жылдар
шамасында,пайда болған жері ертедегі Қытай немесе ертедегі Египет, тіпті
ежелгі Греция болуы да мүмкін. Оның өзгертілген түрі осы күнге дейін
қолданылып келеді.Есепшот Ресейде XVI-XVII ғасырларда пайда болған.
XVI ғасырдың басында Шотландиялық математик Джон Непер “логарифм”
түсінігін енгізді және өзінің логарифм кестесін жариялады.Екі ғасыр бойы
әр елдің оқымыстылары логарифм функциясының негізінде жасалған есептеу
құралын жетілдірумен шұғылданды.Тек 1761 жылы ғана ағылшын Д.Робертсон
жүгіртпесі бар новигациялық есептеулер жүргізуге арналған логарифм
сызғышын жасады.Мұндай құрал жасау идеясын 1660-жылдары Исаак Ньютон
ұсынған болатын.
Тісті сақиналарды ойлап табуға байланысты,есептеулерді орындауға арналған
құрылғылар күрделене түсті.XX ғасырдың басында табылған антикикитерлік
механизм (б.з.д.I ғасырда батып кеткен антикикалық кемеден табылған)
ғаламшарлардың қозғалысының үлгісін көрсете алатын еді.Болжам бойынша,бұл
құралды діни мақсаттарда күнтізбелік есептеулер жүргізу,күн және ай
тұтылуын болжау,егін егу және жинау уақыттарын анықтау үшін
қолданған.Есептеулер жүргізу үшін 30-дан астам қола сақиналар бірнеше
циферблаттар қолданылды.Ай фазаларын есептеу үшін ,диффернциалдық тасымал
пайдаланылады.(ғалымдар бұл тәсілді XVI ғасырда ойлап табылған деген
болатын).Антика мәдениеті құлдыраған соң,бұндай құралдар жойылып арын жасап
шығарды.1820-жылы Charles Xavier Thomos төрт арифметикалық амалды орындай
алатын механикалық калькуляторды (Томос арифмометрі деп аталатын құрал
Лейбниц жұмыстарына негізделген)жасап, саудаға шығарды.Ондық сандарды
есептеуге арналған механикалық калькуляторлар 1970-жылдарға дейін
қолданылды.
Сонымен қатар,Лейбниц қазіргі заманғы компьютерлелдің негізі болып
табылатын екілік санақ жүйесін сипаттады.Бірақ,1940-жылдарға дейінгі шыққан
машиналардың басым бөлігі (Чарльз Бэббидждің машинасы және ЕНИАК)ондық
жүйені қолданған болатын.
Сандарды көбейту және бөлу амалдарын осы сандардың логарифмдерін қосу
және азайту арқылы орындауға болады(Джон Непер).Нақты сандарды сызғыштағы
ұзындық интервалдары көмегімен көрсетуге болады, бұл жаңалық логарифмдік
сызғыштарды ойлап табуға негіз болды,бұл құрал көмегімен көбейту және
бөлу амалдарын оңай орындауға болатын еді.Логарифмдік сызғыштар қалта
калькуляторлары пайда болғанға дейін қолданылды.Айға адам жіберген
Аполлон бағдарламасының инженерлері өз ессептеулерінде логарифмдік
сызғыштарды пайдаланған болатын.
II. 2.Алғашқы есептеуіш машиналар
Есептеуіш техника есептеу және мәліметтерді өңдеу процессінің маңызды
компоненті болып табылады.Есептеуге арналған алғашқы құрал ретінде есептеу
таяқшаларын атауға болады, бұл құрал қазіргі кезде де бастауыш сынып
оқушыларын есепке үйрету үшін қолданылады.Даму жолында бұл құралдар
күрделене түсті(мысалы,финикиялық саз фигуралары).Уақыт өте келе, қарапайым
құрылғылардан күрделі құралдар пайда бола бастады:абак,логарифмдік
сызғыш,механикалаык арифмометр,електронды компьютер.Алғашқы есептеуіш
құрылғылардың қарапайымдылығына қарамастан,олармен жұмыс істеуге үйренген
адам,қазіргі заманғы калькуляторды пайдаланғаннан да жылдам есептер
жүргізе алады.
1642-жылы француз математигі Блез Паскаль бірінші рет қосу машинасы деген
атпен белгілі,жетектер мен дөңгелектерден тұратын механикалық есептеу
машинасын құрастырды.
Паскальдің машинасында көп мәнді сандарды қосу мүмкін болды.
Есептеуіш техникалардың қарқынды дамуы XIX ғасырдан басталынды.
Адамсыз есептеулер автоматының авторы Чарлз Бэббидж еді,оны қазіргі
компьютердің атасы деп атайды.
Дүние жүзі бойынша алғашқы 1846-жылы Бэббидж машинасына бағдарлама
жазған Ада Лавлейс бірінші бағдарламашы деп саналды.
XIX ғасырдың сонында американдық Герман Холлерит есепші-перфорциялық
машинаны құрастырды. Перфокарталар бағдарламаны көрсету үшін емес,сандық
аппараттарды сақтау үшін қолданылады.Ол 1880-жылы АҚШ-та жүргізілген халық
санағының құжаттарын санауға пайдаланылды.
Өз машинасының көмегімен Холлерит көп адамдар жеті жыл бойы есептейтін
есептеулерді жасап шығаратын фирманың негізін қалайды, кейін дүние жүзінде
әйгілі компьютер шығаратын IBM Фирмасына айналды. 1994-жылы американ
математигі Говард Айкен Говардуниверситетінде бағдарламамен басқарылатын,
релелік және механикалық елементтерге негізделген МАРК-1автоматты
есептеуіш машинасын құрастырды.
Арифмометр.
1694-жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдің идеясын
дамытып,өзінің механикалық есептеу машинасын –арифмометрді
құрастырды.Дөңгелектің орнына мұнда цифрлар жазылған цилиндр қолданылды.Бұл
құрал күрделі қосу мен алу есептеулерін жүргізумен қатар,сандарды
бөлу,көбейту,тіпті квадрат түбірлерін табу амалдарын да орындайтын
болды.Кейін арифмометр бірнеше рет жетілдірілді.Бұл бағытта орыс
өнертапқыштары П.Л.Чебышев пен В.Т.Однер көп еңбек етті.Арифмометр қазір
әр оқушының қолында жүретін калькулятордың негізін салды.
Перфокарталардың пайда болуы.
1801-жылы Жозеф Мари Жаккар перфокарталар арқылы өрнек салып,жұмыс
жасайтын тігін станогын ойлап тапты.Перфокарталарды ауыстыру арқылы, матаға
түсірілетін өрнекті өзгертуге болатын еді.Бұл құрал бағдарламалау тарихында
маңызды орын алды.
1838-жылы Чарльз Бэббидж жасап бастаған аналитикалық машинаның
бағдарламалау принциптері Жаккардың перфокарталарына байланысты болатын
1890-жылы АҚШ Халық Санағы,он жыл бойы жүргізілген халық санағының
нәтижесін өңдеу үшін, Герман Холлерит ойлап тапқан сұрыптау тәсілдерімен
қатар,перфокарталарды пайдаланды.Холлерит компаниясы IBM корпарациясының
ядросына айналды.Бұл корпарация перфокарталар технологиясы өнеркәсіпте
және үкіметте кең тарады.Карталалдың көпшілігінде жазылған бұруға,мыжыруға
және жыртуға болмайдыдеген ескерту соғыстан кейінгі көпшіліктің есінде
болатын.
Көптеген компьютерлерде перфокарталар 1970-жылдардың соңдарына дейін
қолданылды.Мысалы,дүние жүзіндегі көптеген университеттердің инженерлік
және ғылыми мамандықтарында оқитын студенттер бағдарламалар жазу үшін
перфокарталар қолданды.
Аналитикалық машина.
1833-жылы ол бағдарлама арқылы басқарылатын Аналитикалық машина
жобасын жасады.Деректерді енгізу мен олардың құрылғылары болды.Басқару
бағдарламасы перфокарта деп аталған қатырма қағаздардағы тесіктердің
көмегімен кодталды.
1835-1900-жылдардағы бағдарламаланатын машиналар.
Әмбебап компьютердің негізгі ерекшелігі –бағдарламалау мүмкіндігі,яғни
комьпютер жұмысын өзгерту үшін тек оған енгізілетін бұйрықтар тізбегін
өзгерту ғана қажет.
1835-жылы Чарльз Бэббидж өзінің аналитикалық машинасын жарыққа
шығарды.Бұл машина –жалпы мақсаттағы компьютер болып саналады,енгізілетін
мәліметтер және бағдарламалар үшін перфокарталар қолданылды.ал энергия көзі
ретінде бу қозғалтқышы пайдаланылды.Математикалық амалдар үшін тісті
сақиналар қолданылды.
Бастапқыда,Бэббидждің идеясы бойынша, жоғарғы дәлдікпен логарифмдік
кестелерді басып шығаратын машина құру қажет болатын.Содан-соң
ғана,перфокарталарды қолдану арқылы, бұл идея аналитикалық машинаға
дейін дамытылды.
Жоспарлар анықталып,жобаны жүзеге асыру мүмкін екендігіне көз
жеткізілгенмен,машинаны құру кезінде белгілі бір қиындықтар болды.Бээидж
өзінің идеяларымен келіспеген әрбір адаммен дискуссияға түсіп отыратын.
Машинаны барлық бөліктері қолмен жасалу керек болды.Мыңдаған детальдардан
тұратын машина үшін,әрбір детальда кеткен қатенің құны қымбат
болатын,сондықтан,деталдарды жасау кезінде аса жоғарғы дәлдік қажет
болды.Нәтижесінде,жобаның авторы мендетальдарды жасайтын маман арасындағы
келіспеушілікке, және мемлекеттік қаржыландырудың жетіспеушілігіне
байланысты, жоба аяқталмай қалды.
Атақты ақын лорд Байронның қызы Ада Лавлейс 1843-жылы итальян
математигі және инженері Луиджи Федерико Менабреаның 1842-жылы жазылған
Notions sur la machine analytique de Charles Babbage еңбегін ағылшыншаға
аударып, өз түсініктемелерімен толтырды.Ада Лавлейстің аты Беббидждің
атымен қатар аталады.
Айырмашылық машинасының2-нұсқасының қалпына нұсқасы 1991-жылдан бері
Лондондық ғылым мұражайында сақталуда. Бұл машина Бэббидж көрсеткен жоба
бойынша жұмыс жасайды,сондықтан Бэббидждің теориясы дұрыс болғандығына көз
жеткіземіз.Қажетті бөліктерді құру үшін,мұражай сол уақыттағы деталь
жасаушы маманның мүмкіндігімен шектелген машинаны қолданды.Кейбіреулердің
айтуы бойынша, сол уақыттағы технология қажетті дәлдіктегі детальдарды
құруға мүмкіндік бермеген,бірақ бұл болжам расталмады.Сондықтан Бэббидждің
машина жасау кезіндегі сәтсіздікке ұшырауының негізгі себебі ретінде саяси
және қаржылық қиындықтар аталады.
Бэббидждің ізі бойынша ,оның жұмыстары туралы білмесе де,дублиндік
бухгалтер Перси Ладгейт жұмыс жасарды.Ол 1909-жылы өзі жасап шығарған
бағдарламаланатын механикалық компьютерді жасап шығарды.
1930-1960-жылдардағы стол калькуляторлары.
1900-жылдары механикалық калькуляторлар, кассалық аппараттар және
есептеуіш машиналар электр қозғалтқыштарын қолдана отырып жасалған
болатын.Бұл құрылғыларда тісті сақинаның күйі айнымалыны сипаттайтын
еді.1930-жылдардан бастап,Friden,Marchant және Morno сияқты компаниялар
арифметикалық төрт амалды орындай алатын механикалық стол калькуляторларын
жасап шығара бастады.Компьютер(есептеуіш) сөзі қызметке байланысты
айтылды(математикалық есептеулерді орындау үшін калькуляторды қолданатын
адамдарды солай атаған).Манхэттендік жоба барысында болашақ Нобель
сыйлығының лауреаты Ричард Фейнмен әскери мақсаттарға қажет дифференциалдық
есептерді шешетін математик-әйелдерді басқарған болатын.Атақта Станислав
Мартин Улам соғыс аяқтаған соң,сутегі бомбасының жобасына қажетті
есептеулерді шығарумен айналысты.
II. 3. Электронды есептеуіш машиналардың буындары
XX ғасырдың I-ші жартысында радиотехника қарқынды дамыды.Электрондық
шамдар алғашқы электрондық машиналардың техникалық негізі болды.Бірінші
электрондық машина есептеуіш машиналардың техникалық негізі болды.Бірінші
электрондық есептеуіш машина 1946-жылы Пенсильван университетінде
жасалды,оны ENIAC деп атады.
ENIAC-тың конструкторлары –Дж.Моучлимен Дж.Эккерт.*ENIAC-тың салмағы
30 т.және оның 18мың электрондық шамдары болды,бір секундта 5 мың қосу
,азайту амалдарын орындай алды.
Алғашқы ЭЕМ-дер тек бір данадан болды.Дамыған елдерде ЭЕМ-нің сериялық
шығарлуы 1950 жылдары басталады.
Бұрыңғы Кеңестер Одағында бірінші ЭЕМ 1947-1948-жылдары академик
Сергей Алексеевич Лебедевтың басшылығымен жасалды,оны МЭСМ(Малая
Электронная Счетная Машина)пайдалануға енгізілді.
ЭЕМ-нің дамуын бірнеше буындарға бөлуге болады.
Нөлдік буын.
• Б.э.д.3000-жыл-Ежелгі Вавилонда алғашқы есептегіштер-абак пайда болды.
• Б.э.д.500-жыл-Қытайда абактың жаңа нұсқасы пайда болды.
• 1492-жыл-Леонардо да Винчи өзінің бір күнделігіндеон тісті сақиналары
бар 13-разряды есептегіш құрылғының сызбасын көрсеткен.Бұл сызбалар
негізінде жұмыс жасайтын құрылғы XX ғасырдағана жасалынғанмен Леонардо
да Винчи жобасының дұрыстығын растады.
• 1623-жыл-Вильгельм Шиккард,Тюбинген университетінің профессорі,тісті
сақиналар негізінде алты разрядты ондық сандарды қосып және азайта
алатын құрылғы жасап шығарды. 1960-жылы профессордың сызбасы бойынша
қайта жасалып,дұрыс жұмыс жасайтындығын көрсетті.
• 1630-жыл-Ричард Деламейн шеңберлік логарифмдік сызғыш жасады.
• 1642-жыл-Блез Паскаль Паскалин-алғашқы нақты жүзеге асырылған және
кең танылған цифрлық есептеуіш құрылғыны ұсынды.Құрылғы прототипі бес
разрядты ондық сандарды қосып және азайта алатын еді.Паскаль бұндай
есептегіштердің оннан астамын жасады, соңғы үлгілері сегіз разрядты
сандармен де жұмсай алатын еді.
• 1673-жылы көрнекті неміс философы және математигі Готфрид Вильгельм
Лейбниц механикалық калькулятор жасады,ол екілік санау жүйесінің
көмегімен көбейту,бөлу,қосу және азайтуды орындай алатын еді.
• Осы кездер шамасында Исаак Ньютон математикалық анализ негіздерін
қалады.
• 1723-жыл-неміс математигі және астрономы Христиан Людвиг Герстен,
Лейбниц жұмыстарының негізінде арифметикалық машина жасады.Машина
сандарды көбейту кезінде бүтін бөлігін және тізбектелген қосу
амалдарының санын есептей алатын еді.Сонымен қатар бұқл машина
енгізілген мәліметтерді енгізудің дұрыстығын тексере алатын еді.
• 1786-жыл-неміс әскери инженері Иоганн Мюллер айырмашылық машина
идеясын ұсынды- бұл машина айырмалық әдіспен есептелетін логарифмдерді
табуляциялай алатын еді.Лейбництің тісті доңғалақтары негізінде
жасалған бұл машина біршама кішкентай (биіктігі 13см,диаметрі 30см)
болғанмен,14-разрядты сандармен негізгі төрт арифметикалық амалды
орындай алатын еді.
• 1801-жыл-Жозеф Маррия Жаккард бағдарлама арқылы басқарылатын тігін
станогын құрды,оның жұмысы перфокарталар жиыны көмегімен көрсетілетін
еді.
• 1820-жыл-француз Тома де Кальмар арифмометрлерді алғаш рет өндірістік
жағдайда шығарды.
• 1822-жыл-ағылшын математигі Чарьлз Бэббидж айырмашылық машинаны
(математикалық кестелерді автоматты түрде құруға арналған
арифмометр)ойлап тапты,бірақ іс жүзінде көрсете алмады.
• 1855-жыл-Стонгольм қаласында ағайынды Георг және Эдвард Шутц Чарльз
Бэббидж жұмыстарының негізінде алғашқы айырмалық машинаны жасады.
• 1876-жыл-орыс математигі П.Л.Чебышев ондықтарды үзіліссіз
тасымалдайтын қосқыш аппарат құрды. Бұл ғалым 1881-жылы осы машинаға
көбейту және бөлуге арнап қосымша бөліктер жасады.
• 1884-1887жж-Герман Холлерит электірлік табуляциялық жүйе (Холлерит
табуляторын) жасап шығарды,бұл жүйе 1890-1900-жылдары АҚШ-тағы,1897-
жылы Ресейдегі халық санағына қолданылды.
• 1912-жыл-орыс ғалымы А.Н.Крылов жобасы бойынша қарапайым
дифференциалдық теңдеулерді интеграциялауға арналған машина жасалды.
• 1927-жыл-Массачусетс технологиялық университетінде аналогтық компьютер
жасап шығарылды.
• 1938-жыл-неміс инженері Конрад Цузе өзінің алғашқы есептеуіш машинасын
жасап,оған Z1 деген ат берді(Оның соавторы ретінде Гельмут Шрейердің
есімі де аталды). Бұл толықтай механикалық бағдарламаланатын цифрлық
машина еді.Бұл үлгі іс жүзінде қолданылмады.Оның қалпына келтірілген
нұсқасы Берлиндегі неміс техникалық мұражайында сақталған.Осы жылы
Цузе Z2 машинасын жасауға кірісіп кетті.
• 1941-жыл-Конрад Цузе Z3 машинасын жасады.Бұл машина қазіргі заманғы
компьютерлердің барлық қасиеттеріне ие болатын.
• 1942-жыл-Айова штатының университетінде Джон Атанасов және оның
аспиранты Клиффорд Берри АҚШ-тағы алғашқы электрондық цифрлық
компьютерді жасап бастады.Бұл машина толықтай аяқталмағанмен (Атанасов
әскерге кетті),тарихшылардың айтуына қарағанда,американ ғалымы Джон
Мочлидің екі жылдан кейін ЭНИАК ЭЕМ-ін шығаруына әсер етті.
• 1943-жылдың басында алғашқы американдық есептеуіш машина – Марк I
жасалды.Бұл машина АҚШ әскери-әуе күштерінің күрделі баллистикалық
есептерін шығаруға арналған еді.
• 1943-жылдың соңында арнайы мақсаттарда қолданылатын ағылшын есептеуіш
машинасы-Колосс жасалды.Машина фашистіқ Германияның құпия кодтарын
шешумен айналысты.
• 1944-жылы Конрад Цузе Z4 машинасын жасап шығарды.
• 1946-жылы алғашқы әмбебап электронды цифрлық есептеуіш машина-ЭНИАК
жасап шығарылды.
• Кеңес Одағында алғашқы электрондық есептеуіш машинасы Киевте Сергей
Алексеевич Лебедевтің басшылығымен 1950-жылы жасалды.
Бірінші буын.
• Электрондық шамдар пайдаланылған ENIAC және барлық басқа ЭЕМ-дер
... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz