Республикасында дамуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ КАЕҚ «Ш. ЕСЕНОВ атындағы КАСПИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ»

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: «Төлем жүйесі және оның Қазақстан

Республикасында дамуы. »

Орындаған: Жоламан В

Тексерген: Шодыраева Ш.

АҚТАУ 2022

Қазақстан банкілері көп мөлшерде несиелік-депозиттік, ал аз деңгейде есеп айырысу операцияларына бағытталған. Біздің банкілерге қарағанда ірі Батыс банкілері несиелік-депозиттік операциялардың пайыздық табыстарымен салыстырғанда есеп айырысу операциясынан түсетін комиссиялық табыстың көп бөлігін алады. Бұл банк бизнесінің табысын айтарлықтай арттырып, тәуекелді төмендетіп, банкілерді біршама тұрақтандырады.

Қазіргі уақытта Қазақстан төлем жүйесі ТМД мемлекеттерімен салыстырғанда алдынғы орында тұр. Сонымен қатар төлем жүйесіндегі стратегиялық талапты анықтап, оларға қол жеткізу тырысу керек. Ұлттық төлем жүйесін модернизациялау Қазақстанның банктік секторын дамытудың жалпы стратегиялық мүмкіншіліктері мен банктің төлем жүйесіне қоятын талаптарына сәйкес келуі керек.

Жеке ақша айналымында төлем жүйелері тиімді болу үшін, қазіргі заманға сай электронды технологияларды пайдалануда шынайы экономикалық нәтижеге қол жеткізу ұшін төлем жүйелерін ұйымдастыруды қайта қарастыру қажет.

Ақша айналымында қолма-қол ақшасыз есеп айырысу үлесінің артуы айналымдағы шығынның төмендеуі мен айналым құралдарына сұраныстың азаюы есебінде экономика жалпы ішкі өнімнің 2%-ға дейін өсуін қамтамасыз етеді. Төлем жүйесі технологияларының жетілуіне байланысты бухгалтерлік есеп пен салық әкімшілігін автоматтандыру саласында, бюджеттік қаржыны жұмсауда, мемлекеттік статистикалық бақылауда, орташа топтың қор нарығына жаппай шығуында электрондық коммерцияның инфрақұрылымы мен т. б. түбегейлі жаңа шешімдерге қол жеткізуге болады.

«Төлем жүйесі» пәнінің мақсаты төлем жүйелерінің теориялық негіздері мен Қазақстан Республикасында жаңа технологиялардың дамуы, қолма-қол есеп айырысудың ерекшеліктерін қарастыру болып табылады.

Пәннің құрылымы төлем жүйесінің мәні мен құрылымы, төлем жүйесін ұйымдастыру формалары мен принциптері, Қазақстан Республикасында төлемдік жүйенің қалыптасуы мен дамуы, Қазақстан Республикасындағы қолма-қолсыз есеп айырысулар жүйесі, банкаралық есеп айырысулар және оларды жүргізу тәртібі, ірі және ұсақ төлемдер аудару жүйелері, ірі және ұсақ төлемдер жүйелерін салыстырмалы сипаттау мәселелері ұсынылады. Сонымен қатар Қазақстан Республикасындағы қазіргі кездегі ірі сомаларды аудару жүйесінің артықшылықтары мен жетіспеушіліктері, ақшалай құралдарды аударудың электронды жүйелері, хабарларды электрондық тәсілмен жүргізу, интернет-төлем жүйесі, электронды технология көмегімен төлем шығындарын үнемдеу мүмкіндігі қарастырылады.

Қазақстан төлем жүйесінің тиімді үлгісі мынадай талаптарға сай болуы тиіс:

қатысу үшін қол жеткізу санаттарын нақты анықтау;

сенімді заңды-құқықтық базаның болуы;

тәуекелді басқарудың нақты процедурасын енгізу, барлық қатысушылардың арасында жауапкершілікті бекіту, қауіпсіздік шараларын анықтау;

банкаралық ақша аудару жүйесіндегі есеп айырысудың өз уақытында жүзеге асуы мен жылдамдығын қамтамасыз ету.

Ұлттық төлем жүйесін дамытудың негізгі тенденцияларын анықтауда қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың тиімді формаларын құру туралы мәселені де қарастыру керек.

Нарықта төлем жүйелерінің көптеген түрлері қызмет көрсетеді. Төлем жүйелері қолданысы жағынан банкаралық, карталық, есепшот ашпай ақша аудару, электронды ақша болып бөлінеді. Бірінші жүйе - төлем жүйелерінің бір субьектісімен анықталса, екіншісі - төлеуші акцептісін жеңілдету арқылы, үшіншісі -технология арқылы, төртіншісі - ақшаның материалдық тұтыну формасы арқылы анықталады. Әдетте, төлем жүйелері төмендегідей болып сипатталады: көтерме, бөлшек, жалпы, клирингтік, күнбе-күн, рейстік, on- line режиміндегі, кредиттік және дебеттік аударма.

Ұлттық орталық, ірі отандық және халықаралық банкілердің банкаралық есеп айырысу жүйелері көтерме жүйе болып есептелінеді. Ал пластикалық карта, есепшот ашпай ақша аудару, электронды ақша негізінде құрылған жүйе - бөлшек жүйеге жатады. Олардың арасындағы негізгі айырмашылық соманы тиімді төлеу факторы.

Төлем жүйесіне қатысушылар - көбіне коммерциялық банктер. Жүйе операторлары қызмет көрсетуді өз бетінше дамытулары керек. Бөлшек төлем жүйелері клиенттерді өздеріне коммерциялық банктер сияқты тарта алмайды. Бірнеше оператор бірнеше төлем жүйесіне қатыса алады. Мұндай жүйені жүзеге асырушы банк ретінде ресей банкі, Visa немесе Europay ассоциацияларын келтіруге болады, ал екінші жағынан ресейдің коммерциялық банктерін атауға болады

Соңғы 10 жылда біздің елімізде нақтысыз ақша айналымын ұйымдастыруда және оның технологиясында және түбегейлі және елеулі өзгерістер болды. 1980 жылы төлемдер кем дегенде бір апта бойы жасалды және міндетті түрде қағаздық технология қолданылды.

Қазіргі таңда нақтысыз төлемдер негізінен қағаз түріндегі құжаттар айналымын және қол еңбегін ығыстыра отырып, электронды технологияда бірнеше сағатта жүргізіледі. Төлем жүйелері кәсіпорындар аралығында және басқа төлемдер өте тиімді жүргізе бастағаны сондай, төленбеген төлемдер, бартер, квази - ақшалармен есеп айырысулар сияқты ақша айналымының жағымсыз құбылыстарын жоя отырып, ыңғайландыра бастады.

1990 жылы біздің еліміздегі төлем қызметтері нарығының негізгі даму факторының тигізген әсерлерін қаншалықты, төлем жүйесінің жаңа технологиясының жаппай қолданыс табуының қандай дәрежеде кең етек алғандығын және қандай деңгейге дейін жетілдірілгенін анықтау үшін сол кездегі еліміздегі банктер мен банк ісін ұймдастырудағы институтционалды өзгерістерді, шетелдік төлем жүйесінің отандық төлем қызметтер нарығына және оның жергілікті субъектісіне тигізген әсерін қарастыра отырып, негізгі технологиялық жаңалықтарға баса назар аудару қажет.

Шаруашылыққа байланысты бұрын тұрақты барлық кәсіпорындар мемлекеттік болғандықтан есеп айырысулар негізінен жоспарлы ай сайынғы төлемдермен жүзеге асырылып отырады.

Қазіргі бәсекеге және жеке меншікті жағдайларды әрбір кәсіпорын өз шарушылығының әрбір бағыты бойынша бірнеше контрагенттерге ие болуға тырысады. Кейіннен нарық үнемі өзгеріп кәсіпорынның шаруашылық өзгеру кезеңдері қысқарып контрагенттер жиі алмаса бастады.

1990 жылы басында батыстық экономикалық дамыған елдердің көпшілігінде өнеркәсіптік қолданысқа нақты уақыттағы жалпы есеп айырысулар стандарттар енгізілді. Олардың ендірілуін оңтайлы әсерлері мен нәтижесіне айқын көз жеткізген соң Ресей банкі жеке өзінің осыған ұқсас жүйесін құруға кірісті. Ал Қазақстан мен Украина дайын батыстық шешімдерін сатып алады да, 1990 жылдың соңында ықшамды түрде бейімделе отырып, өз жүйелерін енгізе бастады.

Отандық карталық төлем жүйелерін жаңа төлем технологияларының озық енушілерінің бір мысал ретінде келтіруге болады. 1990 жылы 1-ші жартысында бұндай жүйелерді құру кезінде бірден микропроцессорлы картаға бағдарланды.

Қазіргі таңда Altyn Card, Smard Alem Card, Дуэт жүйесінің карточкалары - микропроцесорлы каталар, яғни электронды қызметтері ірі батыстық карталық жүйелер чиптік каталарға көшу жоспарын 2004 жылы ғана өңдеуді бастады.

Нақтысыз төлеммен есеп айырысу жүйелерінің жетілдірілуіне ықпал ететін тағы бір маңызды шаралардың бірі - 1998 жылы қазан айынан қараша айына дейінгі кезеңде жүргізілген Ұлттық банк орталық аппаратында екінші деңгейлі банктердің корреспонденттік шоттарын орталықтандыру болды. Корреспонденттік шоттар орталықтандырылуы Ұлттық банкке есеп айырысу банкі және банктер банктік қызметін оперативті жүзеге асыруға, төлем жүйесімен жалпы банк жүйесін бақылау қызметі тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

2000 жылдың басында көрнекті экономикалық жетістіктер кәсіпорын аралығындағы нақтысыз есеп айырысулар өсімінің салдары болып табылады. Нақтысыз есеп айырысулар өсіміне 1990 жылы ортасында енгізілген төлем жүйелері технологияның көмегімен қол жеткізеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.