Маркетингтің негізгі концепциялары
Кіріспе
Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және әлеуметтік өмірінде болып жатқан түбегейлі өзгерістер кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің жаңа тәсілдерін қарастырумен қатар экономикалық тиімділікті қамтамасыз етудің бірқатар маңызды аспектілерін шешуді талап етеді. Олардың бірі - маркетинг жүйесін қалыптастыру. Ол үшін осы жүйенің жұмысын талдап, кәсіпорынның өндірістік қызметінде өнімді сатуды қолдану технологиясын жасаған жөн.
Қазіргі уақытта нарықтық қатынастар жүйесінде бірнеше кәсіпорын маркетингтік қызмет жүргізбестен кәсіпорында қалыпты жұмыс істей алмайды. Маркетингтік пайда әр сәтте артады. Бұл адамдардың қажеттіліктері шексіз және корпоративті ресурстар шектеулі болғандықтан болады. Әр тараптың өз қажеттіліктері бар және оларды қанағаттандыру әрдайым сапалы бола бермейді. Әрқайсысына жеке көзқарас қажет. Осылайша, әртүрлі талғамдарды дәл ажырата алатын және сезіне алатын кәсіпорын жаңа жағдайда өмір сүреді.
Қазіргі уақытта өнімді сату жоспарлаудың, өндірісті ұйымдастырудың және кәсіпорындардың экономикалық қызметін басқарудың барлық аспектілерін қамтуы керек. Бұл факт қазіргі маркетингтің рөлі мен маңыздылығы туралы көзқарасқа сәйкес келеді. Шын мәнінде, кәсіпорынның тиімді қызметін басқару үшін қазіргі заманғы маркетинг бір, жүйелік бағытта дамуы керек, бірақ бұл бағыт әлі іске асырылмаған.
Кәсіпорындардың маркетингтік қызметін талдау белгілі бір практикалық мақсатқа жету үшін оның бір бөлігі маркетингтік қызмет түрінде қолданылатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, отандық өнеркәсіптік кәсіпорындардың маркетингі өнімді жарнамалауға және сатуға көп көңіл бөледі. Егер біз өнім саясаты маркетингтік қызметтің негізгі құрамдас бөлігі екенін ескеретін болсақ, онда біз өнім саясатынан тоқтатпай айналып өте алмаймыз.
Зерттеудің өзектілігі маркетинг концепциясы кәсіпорын қызметіндегі тауар ассортиментін қалыптастыруды, олардың жаңа түрлерін шығаруды, олардың сапасының жоғары болуы мен бәсеке қабілеттілігін, өмірлік кезеңін талдауды, тауар белгілерін, қораптамасын, маркіленуін және де сервистік қызмет көрсетуін талап ететін көп факторлы қызмет аясы. Сондықтан да өнімді өткізу саясаты төңірегінде қазіргі таңдағы нарық талаптарына сай өзіндік проблемалары бар. Бүгінде біздің еліміз әлемдік сауда ұйымына мүше болуға ат салысып жатқанда біздің кәсіпорындарымыз өндіретін өнімдер дүниежүзілік талаптарға сай болуы керек. Ал, бұл талаптардың бәрі сайып келгенде, тауар саясатына, яғни тауар ассортиментіне, жаңа тауарлар шығаруға, тауардың өмірлік кезеңінің ұзақтығына, қораптама, орама түрлерінің сан алуандығына байланысты. Олай болса, әрбір кәсіпорындарының өз қызмет аясында өнімді өткізу саясатын дұрыс бағытқа қою заман талабы.
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар осы зерттеу тақырыбын таңдауды айқындайды және оның маңыздылығын сипаттайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - кәсіпорын қызметінде маркетинг концепциясын қолдану бойынша даму перспективалары анықтау, сонымен қатар кәсіпорын өнімін өткізу саясатының теориялық және әдістемелік мәселелерін зерттеу, Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өнім өндіру және өткізу қызметін талдау және өнімді өткізу саясатын жетілдіру жолдарын қарастыру болып табылады. Көзделген мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттер айқындалынды:
Жұмыстың мақсаты кәсіпорынның маркетинг концепциясын қолдану және Меркі ірімшік зауыты ЖШС ахуалын, даму перспективаларын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер шешілді:
- кәсіпорынның маркетинг концепциясының түсінігі мен мәні зерттелді;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясын сипаттайтын көрсеткіштер зерттелді;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясының түрлері қарастырылады;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясын бағалау әдістері қарастырылды;
- Меркі ірімшік зауыты ЖШС шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізілді;
- өнімді өндіру және өткізу саясатын зерттеу барысында әдістемелерді әзірлеуді зерттеу;
- тауар ассортиментін кеңейту жолдарын іздеу;
- тұтынушылардың талғамына сай жаңа пластикалық өнімдер түрлерін шығару үшін тұтынушылардың қажеттілігін зерттеу;
- пластикалық өнімдер өндіретін Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің саясатына шолу және оны жетілдіру жолдарын көрсету;
- анықталған резервтерді меңгеру үшін шаралар жасау.
Жұмыстың зерттеу объектісі Меркі ірімшік зауыты ЖШС болып табылады, зерттеу пәні - кәсіпорынның маркетинг концепциясын талдау және бағалау.
Жұмысты орындау үшін теориялық база кәсіпорынның маркетинг концепциясын талдау мәселелері бойынша отандық авторлардың еңбектері, ақпараттық талдау базасы - Меркі ірімшік зауыты ЖШС бухгалтерлік есеп құжаттары, сондай-ақ "Интернет" ақпараттық-телекоммуникациялық желісінің материалдары болды.
1 Кәсіпорын қызметіндегі маркетинг концепциясы және даму перспективаларының теориялық аспектілері
1.1 Маркетинг концепцияларының кезеңдері және оның даму тенденциялары
Маркетинг концепциясы - компанияның мақсаттарына жету және маркетингтік операциялардың тиімді алгоритмін құру үшін кешенді және логикалық маркетингтік операцияны құрудың негізгі тәсілі.
Әр түрлі менеджерлер проблемаларды оңтайлы шешу үшін негізгі ұғымдар туралы білімді қолданады.
ХХ ғасырдың 50-ші жылдарының маркетингтік концепциясы:
Маркетинг кешені (Н. Боден концепциясы) - маркетологтар негізінен бағаларға назар аударатын экономистер, тауарларды тікелей сатуды жүзеге асыратын дилерлер сұранысты жарнама функциясы ретінде қарастыратын жарнама берушілерден әлдеқайда жоғары.
Өнімнің өмірлік циклінің концепциясы (Дж. Дил, Т. Левит) - өнімнің өмірлік циклінің әр кезеңінде өнім маркетологтардың әртүрлі қолдауын қажет етеді, соған сәйкес шығындар пайда болады.
Өнім концепциясы (с.Леви, Д. Огилви) өнімнің имиджін қалыптастыруға және оны басқаруға қажетті жарнаманың жоғары шығындарын негіздеуге арналған.
Нарықты сегменттеу концепциясы (У. Смит) - нарықты сегменттерге бөлу, ол қандай сегменттерді және компания қалай шешетінін белгілейді.
Маркетинг концепциясы (мысалы, McKitterick) - біз өндіретін өнімдерді сатудан бастап, әлеуетті тұтынушылар үшін қажет нәрсені өндіруге бағытталған.
Маркетингтік аудит концепциясы (Э.Шукман) - табысты компаниялар өздерінің стратегиясы мен ұйымдастырушылық басқару құрылымдары нарықтық мүмкіндіктерді тиімді пайдалануға қаншалықты сәйкес келетінін бақылау үшін мезгіл-мезгіл маркетингтік тексерулер жүргізеді.
ХХ ғасырдың 60-жылдарының маркетингтік концепциясы:
"P" - маркетингті араластыру категориясы (мысалы, Маккартни) - өнім, орын, баға, жылжыту - сәйкесінше өнім, нарық орны, Баға және мотивация. Ф. Котлер сонымен бірге " П " - атауларға қосылды, саясат пен қоғаммен байланыс ұсынды.
Пайдаланушылардың мінез-құлық теориясы (Дж.Ховард, Дж. Шат) - AIDA (ағылш. Attention-назар, Interest-қызығушылық, Desire -- тілек, action -- әрекет) - бұл тауарлар мен жарнаманы қабылдауға байланысты нарықтық кеңістіктегі сатып алушылардың мінез-құлқын сипаттайтын алғашқы сәт.
Әлеуметтік маркетинг концепциясы (с.Леви және Ф. Катлер) - маркетинг тек тауарлар мен қызметтерге ғана емес, сонымен қатар ұйымдарға, жеке тұлғаларға, аумақтар мен идеяларға да қолданыла алады.
70 - ші жылдардағы маркетинг концепциясы:
Әлеуметтік маркетинг концепциясы (мысалы, Солтман, Ф.Катлер) - қоршаған ортаны қорғау, отбасын жоспарлау, тамақтану мен демалысты жақсарту сияқты әлеуметтік маңызды бастамаларды таратудағы маркетингтің рөлі.
Демаркетинг концепциясы (с.Леви, Ф. Катлер) - маркетинг менеджерлері сұранысты тұтастай немесе таңдамалы түрде төмендетіп, сұраныс ұрпағын бағыттауы керек.
Өнімді орналастыру концепциясы (Э. Райз, Дж.Траут) - өнімдер тұтынушылардың санасында жазылады, тіпті егер оларды компания жарнамада нақты көрсетпесе де.
Стратегиялық маркетинг концепциясы (Boston Consulting Group) - маркетингтік миссия сатылымды ұлғайтуда ғана емес, сондай-ақ компанияны әлеуетті клиенттердің өзгеретін қажеттіліктеріне толық жауап беретін Болашақ фирмаға айналдыру және дамытуда да болып табылады.
ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының маркетингтік концепциясы. Негізгі ұғымдар:
Маркетинг шабуылдарының концепциясы (Р. Синг, Ф. Котлер, Э. Райз, Дж.Траут) - өндірушілер тұтынушылық таңдау үшін күресте бәсекелестерінен асып, олардың үлесін арттыруға үміттеніп, қарқынды маркетингтік шабуылдарды бастайды.
Ішкі (ішкі) маркетинг концепциясы (к.Гронрус) - мықты маркетинг бөлімінің болуы компанияның өзі толығымен маркетинг принциптеріне негізделген дегенді білдірмейді.
Жаһандық маркетинг концепциясы (Т.Левит) - жаһандық көпұлтты халық үшін бірыңғай өнімді, сондай-ақ бүкіл әлем үшін байланыс құралдарын құру қажеттілігі. Жергілікті нарыққа бейімделу көбінесе әртүрлі салаларда шығындарға, олардың шығындарының өсуіне және бағаның өсуіне әкеледі.
Жергілікті маркетинг тұжырымдамалары (CampbellSoupCompany, RGB Nabisco, GeneralFoodsCorp.)- қажеттіліктерді толық қанағаттандыру үшін әлеуетті жергілікті тұтынушылардың талғамдары мен қалауларын ескерді.
Тікелей маркетинг концепциясы кеңейтілді және қазір "есіктен есікке" (есікке дейін) және тікелей жеткізілімдерге (сәлемдемелерге) қосымша тікелей маркетинг концепциясына жеке сату, телемаркетинг, Компьютерлер және т. б. кіреді.
Коммуникациялық маркетинг концепциясы (Б.Джексон) - клиенттердің кері байланысын жақсартуға бағытталған маркетинг олардың қажеттіліктеріне толық жауап береді.
Мегамаркетинг концепциясы (Ф.Котлер), әдетте, шетелдік өндірушілердің тауарларына қол жетімділікті бұғаттайтын мемлекеттік протекционизммен қорғалған нарықтарға қол жеткізуге бағытталған.
Вирустық маркетинг ұғымы - бұл хабарламалар ауызша жіберілетін маркетингтік байланыс әдісі. Вирустық маркетинг жақын ақпаратпен, сезіммен және эмоциялармен бөлісетін адамдардың әдеттеріне негізделген. Вирустық маркетинг шағын және орта бизнеске бағытталған, бұл оларға салыстырмалы түрде аз бюджеттерде айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Пайдаланушылар өздері жарнамалық Жаңалықтарды таратуға ерікті және белсенді қатысады. Бұл әдіс адамдарға жағымды эмоциялар тудырады, бұл клиенттердің адалдығын қалыптастырудың кілті.
ХХ ғасырдың 90-жылдарындағы Маркетинг сәтті, қорлайтын, интеграцияланған және жеке маркетинг тұжырымдамасын жүзеге асырады.
Талдау көрсеткендей, барлық ұғымдар әлемде агрессивті және оларды жүзеге асыру:
- пайдалы маркетинг - компанияның пайда алу қажеттіліктері мен тұтынушының өнімге деген қажеттіліктері арасындағы тепе-теңдікті сақтау.;
- шабуыл маркетингі - бәсекелестерден ізашарларды ұстануды талап ететін нарықтағы көшбасшылықты құру;
- интеграцияланған маркетинг - тұтынушылардың барлық топтарының (жеткізушілердің, сатушылардың және т.б.) мүдделерін ескеретін ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметінің барлық салаларының аралас маркетингі. Маркетинг басқару мен ойлаудың тұтас философиясының бір түріне айналады;
- жеке маркетинг - жеке клиенттер үшін жеке мақсаттармен.
Осы ұғымдардың әрқайсысы белгілі бір дәрежеде қолданылады және қазіргі уақытта қолданылады.
Сондықтан біз ХХ ғасырдың негізгі маркетингтік тұжырымдамаларына қысқаша талдау жасаймыз. маркетинг бизнес көшбасшылары үшін нарықтық және әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандырудың тиімді жолдарын іздеу бағытында үнемі дамып келеді.
Болашақ маркетингтің мәні - саладағы инновацияның жаңа стандарттарын белгілейтін және бәсекелестерді нарықтық артықшылықтардан айыратын ұйымдардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Маркетингті тиімді кәсіпкерліктің негізі ретінде дұрыс түсіну үшін өндірушілер мен тұтынушылар арасында қарым-қатынас орнатуға болатын бес түрлі тұжырымдаманы қарастыру қажет (сурет. 1).
Маркетингтің негізгі концепциялары
Маркетинг концепцясы
Әлеуметтік-этикалық
Өндірістік
Тауар
Өткізу
Сурет 1. Маркетинг концепциялары
Әлеуметтік-этикалық маркетинг концепциясы өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін ерекше маңызды. Әңгіме қоршаған ортаны қорғау, оның ішінде экономикалық тәсілдер мәселелері туралы болып отыр. Сондықтан экологиялық қозғалыс өкілдері эконометрика түрінде қоршаған ортаны пайдаланғаны үшін өтемақы енгізуді және жасыл тұтынушы өндірушілерді зиянды отандық өнімдерге және тамақ өнімдерін өндіруге көшуге ынталандыруды талап етеді.
Бұл қоршаған ортаны қорғауға және қоршаған ортаны жақсартуға бағытталған азаматтар мен мемлекеттік органдардың үйлестірілген қозғалысы. Тұтыну тауарларын сатушылар-бұл азаматтар мен мемлекеттік органдардың өзара қарым-қатынастардағы сатып алушылардың құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған ұйымдасқан қозғалысы. Жасыл тұтынушының қызметі өнімнің қауіпсіздік деңгейін арттыруға бағытталған.
Бұл ұғымдардың әрқайсысы бастапқы басқару нүктелерімен сипатталады және кәсіпорынның басты мақсаты - максималды пайда арқылы анықталады.
Қазіргі жағдайда кәсіпорын маркетингін ұйымдастыру және оның жұмыс істеу мәселесі Қазақстандағы нарықтық қатынастарды қалыптастыруда өте маңызды болып табылады. Қазақстанда маркетингті басқару теориясы мен практикасы әлі тиісті деңгейге жеткен жоқ. Отандық кәсіпорындарға басқарудың қиын жағдайларында маркетингтік басқаруды, инновациялық процестерді енгізуге және бәсекелестік мәдениеттің нысанын пайдалануға қаражаттың болмауын пайдалану қиын. Маркетингтің негізгі бағыты тұтынушыларды нарықтық экономикаға тартуға бағытталуы керек. Корпоративтік деңгейде де, ел деңгейінде де маркетинг келесі міндеттерді шешеді:
1. Маркетингтің экономикалық даму стратегиялары, табиғи, еңбек және қаржы ресурстары саласындағы белгілі бір шектеулермен қайта құрылымдау бағытын анықтаудың тиімді құралы ретінде пайдалануға болады, өйткені ол бизнес - ортаның сипаттамаларын талдауға және оны экономикалық ұйымның қазіргі және мүмкін мүмкіндіктерімен салыстыруға мүмкіндік береді.
2. Маркетинг сұраныс пен ұсыныстың өзгеруін бақылауға көмектесетін экономикалық және әлеуметтік жүйелердегі өзгерістерді тездетуге көмектеседі.
3. Маркетингті қоғамның әртүрлі өкілдері негізгі идеялар, олардың дамуы және нарықтық экономиканы түсіну үшін қолдайды.
Экономика мен маркетинг эволюциясындағы өтпелі кезеңнің маңызды белгілері оның құрамдас бөліктері болып табылады:
- Корпоративтік экономикалық ұйымдар мен маркетингтік ұйымдардың рөлін арттыру;
- Пайдаланушының сипаты мен рөлін өзгерту;
- Корпоративтік деңгейге жауапкершілікті беру.
Маркетинг инвестицияларды тартуға және өндірістің тоқырауын жеңуге көмектеседі, сонымен қатар тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қолданыстағы өндіріс мүмкіндіктерін оңтайлы пайдалануды анықтауға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманғы маркетинг - бұл кәсіпорынның нарықтың барлық қатысушыларымен өзара әрекеттесуінің күрделі жүйесі: өндірушілер, делдалдар, тұтынушылар, бәсекелестер, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар, өзара әрекеттесу маркетингінің тұжырымдамасын қолдануды талап етеді. Қазіргі маркетингтің даму тенденциялары:
- Маркетингтік инфрақұрылымды дамыту (маркетингтік зерттеулерді құрылымдау, оқу орталығы және т. б.);
- Нарықты неғұрлым егжей-тегжейлі сегментациялау негізінде сұранысты зерттеу;
- Өнеркәсіптік, коммерциялық және сервистік компаниялар тарапынан маркетингке инвестицияларды ұлғайту;
- Табыстың "жұмсақ" факторларын қолдану: кәсіпкерлік мәдениет, маркетинг мәдениеті, қоршаған ортаны қорғау және клиенттерге қамқорлық жасау. Осыған байланысты маркетинг функциялары да дамиды:
- Азық-түлік саясаты - тұтынушылардың мүдделерін қорғауға, өнім өндірісін қайта құрылымдауға, өнім мен сапа жүйесін сертификаттауға, тауарлардың еуропалық және халықаралық стандарттарға сәйкестігіне және қызметтер спектрін кеңейтуге бағытталған шаралар;
- Баға саясатында - нарықтық бағаларды оңтайлы қолдану әдістерін игеру және әртүрлі артықшылықтарды арттыру;
- Сату саясатында - іскерлік белсенділікті арттыру, жеңілдіктер мен шектеулерді жою, брокерлік алымдар деңгейін қалыпқа келтіру және т. б.;
- Коммуникациялық саясатта - жарнама сапасын халықаралық деңгейге шығару, медиа зерттеулер мен жоспарлауға көшу, жұртшылықпен байланысты жақсарту және т. б.
Қазақстанның өнеркәсіптік саясаты келесі принциптерге негізделуі керек:
- Барлық бизнес-ұйымдардың мүдделерін біріктіру;
- Жетекші өндірістік кешендерді, өңірлерді, өңірлер мен жобаларды анықтауға конъюнктуралық көзқарас;
- Өнеркәсіптік дамуды болжауғаудың баламалы әдістері. Әдетте, компания жаңа әлеуетті нарықтарды және жоспарлауға ресурстық көзқарас;
- Басымдықтарды анықтау, барлық клиенттер үшін жаңа өнімдерді, барлық клиенттерді жүзеге асыруды және саланы дамытудағы әлеуетті бәсекелестердің қызметін зерттеуге тырысады;
- Нақты басымдықтарды ғылыми негіздеу;
- Өнеркәсіптік дамудың инновациялық стратегиялары;
- Жаңа технологияларды тарту есебінен өнеркәсіп өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру;
- Қазақстандық өнеркәсіптің әлемдік экономикаға интеграциялау.
1.2 Қазіргі жағдайда маркетинг концепцияларын қолдану жолдары
Электрондық жаһандану маркетингінің жаңа тұжырымдамаларына, сондай-ақ дағдарыс кезеңінде нарықтың белсенді дамуы үшін алғышарттардың қалыптасуы мен болуына зерттеулер жүргізілді.
Қазіргі кезеңде әлемдік және отандық экономикалар кең экстенсивті даму мүмкіндіктерінің іс жүзінде таусылғандығымен сипатталады: бәсекелестіктің өсуі рентабельділік деңгейінің төмендеуіне әкеледі; жаңа технологиялардың, оның ішінде виртуалды технологиялардың пайда болуы нарықтың белгісіздігін төмендетеді, ол өз кезегінде ашық болады [1]. Бұл жағдайлар қазіргі заманғы компаниялардың қызметін едәуір қиындатады, осылайша олардың нарыққа тиімді әсер ету жолын қиындатады. Оның негізінде, сондай-ақ жаңа эволюциялық үрдістер; лайықты операциялық бағдарламаны қабылдау және компанияның даму стратегиясын таңдау маркетингтік қызметтің өзекті мақсаты болып табылады.
Жоғарыда аталған екі негізгі фактордың тұрақты эволюциялық сипаттамаларына байланысты нарыққа белсенді әсер ететін жаңа тұжырымдамалық алғышарттардың қалыптасуы туралы айта кету керек.
Маркетинг концепциялары және олардың тығыз байланысы көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың жұмысына арналған. Бұл мәселені шешуге үлкен үлес қосқан Котлер Ф., Армстронг Д., Ламбен Дж., Адамс р., Руделиус в., Багиев Н., Фатхутдинов Р. және басқа да көптеген авторлар. Олардың пікірінше, маркетинг менеджментпен тығыз байланысты, ол маркетингтік тәсілді сөзсіз жүзеге асырады, оны сыртқы ортадағы компанияның позициясы мен қызметін басқару үшін нарыққа бағытталған басқару жүйесі ретінде түсіндіруге болады, яғни.. компания басшылығы нарықтық сұранысқа, нарықтық ортаға, оның элементтеріне әсер етуге тырысады және бүгінде нарықтағы кез-келген жетістік мүмкін емес.
Бұл жұмыстың мақсаты жаңа маркетингтік концепцияларды құру себептерін негіздеу, жаңа жағдайларда өндірушілер мен тұтынушылардың өзара әрекеттесу жолдарын зерттеу, сондай-ақ нарықтың экономикалық аспектілері тұрғысынан мұндай эволюцияның артықшылықтары мен кемшіліктерін талдау болып табылады. Зерттеу мақсаттарына жету үшін біздің алдымызда келесі міндеттер тұр:
- тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырудың жаңа тәсілдерінің пайда болуына ықпал ететін технологиялық дамудың негізгі үрдістерін зерделеу;
- сандық дәуірде қолданылатын заманауи маркетингтік стратегияларды талдау;
- электрондық маркетинг құралдарын қолданудың негізгі бағыттарын анықтау.
Соңғы технологиялық өзгерістер бізге цифрлық және ақпараттық технологиялар дәуірінің басталуы туралы айтуға мүмкіндік береді. Интернетті және басқа да жаңа технологияларды қолданудың кеңеюі нарық қатысушыларына айтарлықтай әсер етті.
Заманауи жабдықтар мен құрылғылар "0" және "1" сандық ағындары немесе бит ағындары түрінде жұмыс істейді. Мәтін, деректер, дыбыс және суреттер бит ағындарына аударылуы мүмкін. Оларды бір қосымшадан немесе орналасқан жерден екіншісіне еркін тасымалдау үшін олардың арасында байланыс орнату мүмкіндігі болуы керек, яғни байланыс желілерінің болуы қажет. Дүние жүзіндегі көптеген бизнес агенттер адамдар мен компанияларды байланыстыратын арнайы желі арқылы жұмыс істейді:
- Интранет (Intranet) - компания ішіндегі адамдарды корпоративтік желідегі бір-бірімен байланыстыратын желі;
- Экстранет (Extranet) - компанияны жеткізушілермен, делдалдармен немесе басқа сыртқы серіктестермен байланыстыратын желі.
- Интернет - бұл бүкіл әлемдегі барлық пайдаланушыларды біріктіретін және деректер қоймасы деп аталатын компьютерлік желілердің қоғамдық желісі.
Сондықтан бүгінгі таңда көптеген нарықтық күштер әлемдік экономика формасының өзгеруінде маңызды рөл атқарады. Сур. 1 схемалық түрде жаңа цифрлық дәуірдің негізін құрайтын 4 ерекше фактор көрсетілген: цифрлық технологиялар арқылы жаңа байланыс құралдары; Интернетті пайдаланудың өсуі; Пайдаланушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру тәсілдерін жақсартатын араласудың жаңа түрлерін жетілдіру (customizating).
Сурет 2. Нарыққа өзгерістер енгізетін маркетингтік ортаның заманауи факторлары
Www (Word Wide Web - "бүкіләлемдік ғаламтор") браузерлерінің өнертабысымен интернет қарапайым байланыс құралынан сертификатталған революциялық технологияға айналды. Жаңа технология пайда табудың тиімді жолдарын табуға үміттеніп, мыңдаған компаниялардың интернет-компанияларды (Интернеттің виртуалды әлемінде ғана бар фирмалар) құруына әкелді. Тек интернетте жұмыс істейтін ежелгі интернет-компаниялардың керемет жетістігі, мысалы Amazon.com. eBay, Priceline және басқа фирмалардың барлық түрлері өздерінің жеке филиалдарын құруға және клиенттерге қызмет көрсету өлшемдерін қайта қарауға шақырылды. [3]
Интернет-компаниялар дәстүрлі сауда нүктелерімен қымбат платформалармен бәсекелеседі. Азық - түлік өнімдері мен фотосуреттерге негізделген интернет-жарнама дәстүрлі БАҚ нарығының барған сайын әсерлі үлесін алады. Ірі ойыншылар интернетті қажетті және тиімді нәрсе ретінде пайдаланады [4]. Сонымен, қазақстандық жарнамалық коалицияның мәліметінше, 2007 жылы интернет-жарнамаға жұмсалған сома 12 миллион АҚШ долларын, ал 2008 жылы-19 миллион АҚШ долларын құрады.
Соңғы экономикалық тенденциялар өндірістік компаниялардың ең алдымен пайда табу үшін өндірісті, өнімді және бизнес-процестерді стандарттауға бағытталғандығына негізделген. Олар стандартталған нарықтық ұсыныстардың артықшылықтары негізінде капитал брендін құруға айтарлықтай қаражат салды. Керісінше, қазіргі экономика ақпараттық бизнестің айналасында жүреді. Ақпарат оңай қол жетімді және пайдаланушылардың қалауларын ажыратуға және шарлауға, сондай-ақ желі арқылы жеке адамға жоғары жылдамдықпен қозғалуға мүмкіндік береді. Интернет жылдамдығы мен басқа да IT-технологиялардың арқасында компаниялар жеке сатып алушылар мен іскер серіктестер туралы ақпарат алу және жинау дағдыларын, сондай-ақ өз өнімдерін, қызметтерін, хабарламаларын және бұқаралық ақпарат құралдарын бейімдеу және жекелендіру қабілетін алды.
Тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру тәсілін жақсарту нарықтық ұсыныстарды жекешелендіруден әлдеқайда көп. Бұл пайдаланушыларға өздерінің нарықтық ұсыныстарын (өнімдерін) әзірлеуге, қажетті өнімдерді әзірлеуге, қасиеттер портфелін таңдауға, зерттеу сұрақтарына нақты уақыт режимінде жауап беруге және сол арқылы өндірушіге олардың қажеттіліктері мен талаптары туралы хабарлауға мүмкіндік береді.
Айта кету керек, маркетингтік стратегиялардың өзгеруі мен бизнестің цифрлық дәуірге ену мәселесін талдау маркетингтік стратегия мен тактиканың жаңа модельдерін құру қажеттілігін тудырды. Интернет компаниялардың тұтынушылық құндылықты құру және тұтынушылармен өзара әрекеттесу тәсілін түбегейлі өзгертті; сандық және виртуалды технологиялар дәуірі ыңғайлылық, жылдамдық, баға, өнім, қызмет туралы ақпарат және т. б. анықтамасын түбегейлі өзгертті.
Сондықтан қазіргі заманғы маркетинг жаңа ойлауды және іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін қажет етеді. Ол үш маңызды мәселеге негізделуі керек.
Біріншіден, Бұл электрондық бизнес (E-business), оған компанияның бизнесі үшін электрондық интранет, экстранет және интернет-платформаларды пайдалану кіреді. Әрбір компания пайдаланушыларды хабардар ету және олардың өнімдері мен қызметтерін жылжыту үшін веб-сайт құру керек деп санайды. Басқа компаниялар клиенттермен берік қарым-қатынас орнату үшін веб-сайтты пайдаланады.
Көптеген компаниялар компания қызметкерлерінің өзара әрекеттесуін жеңілдету және компанияның компьютерлерінен ақпарат іздеу үшін интранет желілерін жасайды. Экстранет желілері жеткізушілермен және Делдалдармен ақпарат алмасу, бір-бірімен байланыс, транзакциялар мен төлемдер жасау үшін жасалады.
Екінші мәселе-электрондық коммерция (E-commerce) ерекше. Осылайша, электрондық бизнес компаниялар мен тұтынушылар арасында немесе олардың арасында электрондық ақпараттың барлық түрлерін бөлісу процесін қамтиды, ал электрондық коммерция, керісінше, электронды құралдарды, негізінен Интернетті пайдалану арқылы сатып алу және сату процесін қамтиды.
Үшінші аспект, электрондық коммерция, электрондық пошта маркетингі (e-marketing) және электрондық сатып алу (e-Purchasing), электрондық коммерцияның маркетингтік жағы және компанияның интернет арқылы тауарлар мен қызметтерді жылжыту және сату әрекеттері.
Клиенттер үшін онлайн сатып алудың артықшылықтары:
- ыңғайлылық (кезектердің болмауы, сауда нүктесінің жанында тұрақ орындарын табу қажеттілігі, автомобильдік кептелістер және т. б.);
- қарапайымдылық және құпиялылық (POS материалдарының шексіз ағымы, сатып алу кезінде эмоционалды стресстің немесе стресстің болмауы және тауарларды сату нүктелерінің негізгі сауда қозғалтқышына әсер ету);
- өнімдерді жақсырақ пайдалану және жақсы таңдау (интернет-дүкендер тәулігіне 24 сағат ашық және ұсынылатын өнімдердің ассортиментін өзгертуге шексіз мүмкіндіктер бар);
- әр түрлі салыстырмалы ақпарат (пайдаланушы интернеттен қосымша ақпаратты оңай іздеп, оны бір-бірімен салыстыра алады);
- өзара әрекеттесу және сатып алу жылдамдығы (жылдам өзара әрекеттесу және қажеттіліктеріңізді қанағаттандыру жылдамдығы).
Сатушылар үшін сатудың артықшылықтары:
- клиенттермен берік қарым-қатынас құру (интерактивті қарым-қатынас кері байланыс әсерін күшейтеді және клиенттердің компания өнімдеріне деген адалдығын арттыруға мүмкіндік береді);
- шығындардың төмендеуі (айналым шығындарының күрт және едәуір төмендеуі, яғни делдалдар мен көлік инфрақұрылымы желілерін құруға шығындар, сондай-ақ тауарларды буып-түю шығындарының болмауы және т. б.);
- сату жылдамдығы мен тиімділігін арттыру (бұл жағдайда пайда жылдамдығы мен тиімділігі айтарлықтай артады);
- икемділік (өндірушінің ұсынысы мен қосымшаның тапсырысын өзгерту және түзету нақты әлемдегі тауарларды физикалық сату үшін виртуалды ұсынысты едәуір арттырады);
- интернеттің ғаламдық сипаты (электронды сатудың әсері жаһандану мен бизнесті интернационализациялау кезеңінде ерекше маңызды).
Компания электрондық пошта маркетингін келесі төрт жолмен жүзеге асыра алады: электрондық поштаны пайдалану; веб-сайттар құру; жарнама және жарнама үшін интернетте ақпарат орналастыру; және веб-қауымдастықтар құру.
Әрине, жаңа ақпараттық технологиялар, маркетингтің жаһандануы және нарықтық сұраныстың өзгеруі сияқты мәселелер терең зерттеулерді қажет етеді. Бұл жұмыста маркетингтің жаңа концепциясының принциптерін негіздеу үшін нарықтық экономика дамуының қазіргі тенденцияларын үйлестіруге әрекет жасалды.
2 Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің ұйымдастыру-экономикалық және маркетингтік қызметін талдау
2.1 Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және
ұйымдастыру-басқару құрылымы
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің даму тарихы 1936 жылы басталады.
1954 жылы зауыттың жаңа ғимараты салынды. 1966 жылы мерк майсыр зауыты Ашық акционерлік қоғам Меркі ірімшік зауыты ретінде құрылды.
Кеңес кезінде күніне 100 тонна сүт, оның ішінде ірімшік, сүт өнімдері және лактоза өндірілді. Красноярск зауыты лактозаны тасымалдауға арналған вагонмен жабдықталған.
Шығарылған ірімшік бірнеше рет Одақтық конкурстарда жүлделі орындарға ие болды.
2005 жылы Ашық акционерлік қоғам Меркі ірімшік зауыты Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Меркі сырзауыты болып қайта құрылды.
Компанияда ірімшік өңдеу дүкені, сүт дүкені, лактоза дүкені, екі ірімшік дүкені, зертхана және компрессор дүкені бар. Компанияда жұмыс істейтін негізгі мамандардың үлкен тәжірибесі және кәсіпкерлік тәжірибесі бар.
Кәсіпорынды сәтті басқару үшін компания басшылары жоғары сапалы шикізатты сатып алуға тырысады. Шикізат аймағы болып, Мерке ауданы, Т.рысқұлов ауданы болып табылады. Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өнімі келесі қалаларға сатылады: Алматы, Қарағанды, Астана, Тараз, Шу, Қордай, Меркі.
Компанияны одан әрі дамыту үшін сапа көрсеткіштері бойынша ISO 9001:2000 халықаралық сапа стандарты енгізілді.
Қазіргі уақытта компания қалыптасқан дәстүрді жалғастыру үшін өз өнімдерінің ассортиментін кеңейтуде. Кәсіпорын ең алдымен қатты ірімшік - Костромды, Голланды, балқытылған ірімшік, сүт өнімдері, айран 2,5%, биоайран, сусын снежок, ірімшік, альбумды паста Здоровье өнімдерін шығарады.
2003 жылдан бастап Меркі, Ойтал, балқытылған ірімшік, Шұжық, 100граммды Янтарь ірімшіктерін, қаймақ 15%, Тетра Пак қаптамасындағы 0,5 л айран шығарады.
2005 жылы балқытылған ірімшікті балқытуға, сондай - ақ балқытылған ірімшікті автоматты түрде қаптамаға құю үшін және қаймақтарды стакандарға құю үшін де осы құрал жабдықтар сатып алынды. Осы сатып алынған жабдықтың арқасында Янтарь балқытылған ірімшіктің дизайны өзгертіліп, 125 грамм бөтелкеге құйылды. Сондай-ақ, осы жабдықты сатып алмас бұрын өнімді қолмен толтыруға тура келген жағдайлар болды.
2007 жылы компания ірімшік цехына арналған жаңа жабдықты, ірімшікті қалыптауға арналған машинаны, өнімділігі 10000 лсағ оқшаулағышты және төмен температурада майлар мен мұнай өнімдерін сақтауға арналған қойма бөлмесін сатып алды.
2008 жылы компания балқытылған ірімшіктің жаңа түрін атап айтқанда: Дружба, Омичка қаптамасындағы 3,2% айран 0,9 литр және 1 литр Снежок майлықтардан 0,5 литр био-айран мен сүт сусындарын шығара бастады.
2003 жылы компания ұлттық және халықаралық көрмелерге қатыса бастады.
Халықаралық 5 ші кәсіптік азық түлік өнімдерін Дегустациялау көрмесінде Лучший продукт World Food-2003 балқытылған ірімшік Янтарь, Ресейлік және қаймақ үшін I орынға ие болып, алтын медалды иеленді, Астана қаласында өткен Лучшие товары Казахстана кокурс көрмесінде дипломант болды.
2004 жылы Атырау қаласында өткен № 1 тағам өнімдерінің кәсіби дегустация көрмесінде Меркі ірімшік зауыты ЖШС кептірілген Ветчина, Кастро ірімшігі, қою айран және кілегеймен 1-ші орынды иеленді. Бүгінде ол өнім мен қызмет сапасы үшін Жамбыл облысында 1-ші орынға ие болды.
2004 жылы 1 ші азық түлікті Дегустациялыу Кәсіптік Atyrau Food көрмесінде Меркі ірімшік зауыты Кептірілген шұжық, ірімшік Кастромды, қою айран, және қаймақ үшін 1 орынды алды. Осы жылы Жамбыл қаласында өткен Өнім түрі мен қызмет сапасы үшін де 1 орынға ие болды.
2006 жылы Алматы қаласында өткен Food Week көрмесінде Қазақстан нарығында ең үздік өнім үшін 6 алтын медаль алды.
IX Халықаралық Қазақстандық Көрмеде 2006 жылы АгроПродЭкспо-2006 Астана қаласында өткен көрмеде Янтарь, биокефир өгнімдері үшін 5 алтын медалға ие болды.
2006 жылы Жауапкершілігі шектеулі серіктестік World Food Кazakstan-2006 көрмесінде сүтқышқылды сусын снежок үшін I орынды алды.
2007 жылы Алматы қаласында өткен 9-шы World Food Кazakstan халықаралық көрмеде биопаста Здоровье және қою айран 4% үшін алтын медаль алды.
2007 жылы Қазақстан Республикасмының Ауыл шаруашылық министрлігі Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Меркі ірімшік зауытын кәсіптік және жоғары өндірістік көрсеткіштері үшін Лучшая организация атты дипломмен марапаттады.
2008 жылы Аймақтық тұтынушылар Лигасы Қыран Қазақстантынның сүт өнімдерімен айналысатын кәсіпорындарда өнім сапасы бойынша тәуелсіз тұтынушылық экспертиза жүргізді. Экспертиза нәтижесінде жауапкершілігі шектеулә серіктестік Меркі ірімшік зауыты 1 дәрежелі Народное качество сертификатына ие болды. Бұл деген кәсіпорынның өнімі барлық стандарттарға сәйкес келіп сапалы және қауіпсіздікті қамтамасыз ететіндігін дәлелдейді.
2008 жылы Украинада өткен X іскерлік, ғылыми, және шығармашылық конференциясында Европалық Ассоциация аталған кәсіпорынды халықаралық медальмен және Золотой Ягуар атты статуэткамен жоғары кәсіптік және жоғары денгейдегі бизнесті жүргізгендігі үшін марапаттады.
Директорлар кенесі
Басқармашы
Сапа бойынша координациялық кенес
Президент
Бас бухгалтер
менеджер
Сату менеджері
Заңгер
аппаратчик
Бас лаборант
Жұмысшылар
Лаборатория менг.
Бас технолог
Цех мастері
Ірімшік цехы мастері
лаборанттар
Ірімшік пісіруші
Бас механик
Шаруашылық бөлім
Бас инженер
кассир
бухгалтер
Директорлар кенесі
Басқармашы
Сапа бойынша координациялық кенес
Президент
Бас бухгалтер
менеджер
Сату менеджері
Заңгер
аппаратчик
Бас лаборант
Жұмысшылар
Лаборатория менг.
Бас технолог
Цех мастері
Ірімшік цехы мастері
лаборанттар
Ірімшік пісіруші
Бас механик
Шаруашылық бөлім
Бас инженер
кассир
бухгалтер
Сурет 3. Меркі ірімшік зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің
ұйымдастыру- басқару құрылымы
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік бөлімшелерінің қызметі:
Бас экономист техникалық-экономикалық жоспарлауды, экономиканы нормалауды және тұрақтандыруды; еңбекті, өндірісті және басқаруды ұйымдастырады.
Оған жоспарлау және экономика бөлімі, еңбек және кіріс бөлімі, экономикалық зертханалар, ақпарат және есептеу орталықтары және басқалар бағынады. Егер бас экономист лауазымы штаттық кестеде көрсетілмесе, оның функцияларын кәсіпорын директорының басшылығымен жоспарлау бөлімінің бастығы орындайды. Бас механик кәсіпорынның электрмен жабдықталуын қадағалайды. Барлық жабдықтардың үздіксіз жұмыс істеуіне жауап береді. Ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізеді.
Технологиялық бөлімде технологиялық схемалар және ұйғарымдар сапасы бақыланады, дайын өнім мен шикізатты қадағалап, кәсіпорындағы технологиялық тәртіпті сақтайды. Ешқандай ақаулар, шикізат пен өндіріс материалдарына уақыттың босқа жоғалмауын қатаң бақылайды. Шығарылатын өнім сапасының деңгейін арттыру жөніндегі шараларды енгізеді.
Цех бастығы кәсіпорын директорына бағынады, Цехті толығымен басқарады және барлық өндірістік қызметке жауап береді. Ол цехқа жіберілген қызметкерлердің жұмыс қажеттіліктерін және олардың біліктілігін анықтауға толық құқылы. Ол директормен бірге цехқа жұмысшыларды қабылдау немесе шығару туралы сұрақтарды шеше алады, өзіне бағынатын қарамағындағы жұмысшыларды сыйлыққа ұсыну шараларын жүргізе алады.
Мастер цех бастығына бағынады. Ол өз участкесіне қарап, жұмысының нәтижелеріне жауап береді. Ауысым жұмысшылардың жұмысын бақылайды, ол өз кезегінде жұмысшылардың құрал-саймандармен және шикізатпен қамтамасыз етілуін бақылайды, сонымен қатар қызметкерлерге өз жұмыстарын орындауға көмектеседі. Жұмыс орнының жабдықтары мен тазалығын бақылайды. Жас қызметкерлерге өз тәжірибесімен бөліседі.
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік құрылымы негізгі, қосалқы және сервистік өндірістік қуаттардан тұрады. Сонымен қатар, ол лабораториялардан, қаржы бөлімдерінен, сату бөлімдерінен, қолдау қызметтерінен және басқа бөлімдерден тұрады.
Негізгі өндіріс, өз кезегінде, бірнеше цехтардан тұрады. Атап айтқанда, бұл цехтар: бөлішке пісіретін цех, нан пісіру цехі. Әр дүкен өз тапсырысына сәйкес өнімдер шығарады.
Көмекші өндірісте бас механик бөлімі, бас энергетик бөлімі, компрессорлық цех өз жұмыстарын атқарады.
2.2 Кәсіпорынның негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау
Бүгінгі шаруашылық жүргізуші субъектінің қызметін экономикалық талдау бойынша маңызды рөл атқарады. Сонымен бірге кәсіпорынды дамытудың стратегиялары мен тактикасы жасалады, басқарушылық шешімдер мен жоспарлар негізделеді, іске асыру талданады, өндіріс тиімділігін арттыру үшін ресурстар анықталады және кәсіпорынның тиімділігі бағаланады. [15]
Меркі ірімшік зауыты ЖШС қызметінің 2020-2022 жылдардағы негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін келесі 1- кесте мәліметтері негізінде қарастырайық.
Кесте 1
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
2020ж.
2021ж.
2022ж.
Ауытқу
202219+;-
Өзгеру темпі,%
2021
2020
2022
2021
1
2
3
4
5
6
7
8
1
Өнім өткізу және қызмет көрсетуден түскен түсім, мың тг
77399,6
107289
146249
38960
138,6
136,31
2
Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны, мың тг.
63454
86986
117803
30817
137,1
135,43
3
Жалпы табыс (шығын), м. тг
13946,4
20304
28447
8143
145,6
140,11
4
Мерзімдік шығындар, мың тг
12341
15838
20828
4990
128,3
131,51
5
Салық салынғанға дейінгі табыс (шығын), мың тг.
1605,4
4466
7619
3153
278,2
170,60
6
Персоналдардың орт. тізімдік саны, адам
78
108
116
8
137,2
107,48
7
НӨҚ орташа жылдық құны, мың теңге
37256
41449
56080
14631
152,07
135,3
8
1 жұмыс-ң орташа жылдық ЕӨ, мың тг.
992,3
1003,69
1272,72
269,03
101,0
126,83
9
Қор қайтарымы (қ1қ7), тг
2,84
2,59
2,61
0,019
91,15
100,75
10
Қор сиымдылығы (қ7қ1), тг
0,35
0,386
0,383
-0,0029
109,7
99,26
11
Еңбек ақы қоры, м. тг
39405,6
62275
72313
10038
158,0
116,12
12
1 жұмыс-ң орташа жылдық ЕА, мың тг.
510,2
583
629,8
46,8
115,2
108,04
13
Өткізілген өнімнің
1 тг-ге шаққандағы шығыны, теңге
0,82
0,81
0,805
-0,005
98,9
99,3
14
Сату рентабельділігі, %
18,02
4,16
5,2
1,0
23,1
125,15
15
Өндіріс рентабельділігі, %
2,07
5,13
6,47
1,3
125,97
125,97
Кәсіпорын қызметінің нәтижелеріне талдаулар жүргізу үшін Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін сипаттайтын 2020-2022жж. аралығындағы негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері қолданылды. Есепті және алдыңғы кезеңдердің техника-экономикалық талдауы мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік берді: 2021 жылы өнімді (қызмет көрсетуден) сатудан түскен түсім 2020 жылмен салыстырғанда 38,6%-ға жоғарылады. Ал 2021 жылмен салыстырғанда 38960мың теңге немесе 36,31%-ға ұлғайғандығы байқалады. Өнімді сатудан түскен түсімнің өсуіне сәйкес 2021 жылы көрсетілген қызметтердің құны 2020 жылмен салыстырғанда 37,1% - ға және 2022 жылы 2021 жылмен салыстырғанда 30 817 мың теңгеге немесе 35,43% - ға өсті. Басқаша айтқанда, өнімнің өзіндік құнының өсу қарқыны сатылған өнімнен түсетін кірістің өсу қарқынынан 0,82% - ға төмен.
Кәсіпорын мерзімдік шығыстар 2021 жылы 2020 жылмен салыстырғанда 128,3% - ға және +4990 мың теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 2022 жылы 31,51% - ға ұлғайды. Белгіленген шығындардың артуы кәсіпорынның түпкілікті нәтижесінің өсуіне теріс әсер етеді. Өйткені, кәсіпорында мерзімдік шығындарының шамасы аса жоғары. Компанияның негізгі қызметі сүт өнімдерін өндіру болып табылады. 2020 жылы компанияның пайдасы 1 605 мың тг, ал 2021 жылы-4 466 мың теңгені құрады. Есепті жылы пайда 2,8 есе өсті, ал есепті жылы қаржылық нәтижелер өсті: пайда 7619,0 мың теңгеге, яғни 3153 мың теңгеге екі есе өсті. Компания өнім ассортиментінің ұлғаюына байланысты 2021 жылы 29 адам жұмысқа қосты, бұл 2021 жылы қызметкерлер санының өткен жылмен салыстырғанда 37,2% - ға артқанын көрсетеді. Өткен жылмен салыстырғанда есепті жылы өнімге сұраныстың артуына байланысты жұмысқа қосымша 8 адам жұмысқа орналастырылды, бұл 7,48%-ға артық. Қызметкерлер санының ұлғаюына байланысты 2021 жылы жалақы 2020 жылмен салыстырғанда 158,0% - ға және 2022 жылы +10,038 мың теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 16,12% - ға өсті. Басқаша айтқанда, 2021 жылы 1 қызметкердің орташа жылдық жалақысы 2020 жылмен салыстырғанда 15,2% - ға өсті. 2022 жылы ол 2021 жылмен салыстырғанда + 46,8 мың теңгеге артып, 108,04% құрады. Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің ескірген базалық активтерінің бір бөлігі баланстан алынып, сүт өнімдерінің жаңа партиясы сатып алынатын болды. Бұл өз кезегінде олардың орташа жылдық құнына әсер етті.
2021 жылы негізгі құралдардың орташа жылдық құны 2020 жылмен салыстырғанда +52,07% - ға және жаңа негізгі құралдарды сатып алу есебінен +14631 мың теңгеге немесе 2022 жылмен салыстырғанда 35,3% - ға ұлғайды. 2022 жылы 2021 жылы негізгі құралдардың орташа жылдық құны 2020 жылмен салыстырғанда +52,07% - ға және жаңа негізгі құралдарды сатып алу есебінен +14631 мың теңгеге немесе 2022 жылмен салыстырғанда 35,3% - ға ұлғайды. 2022 жылы қор қайтарымы 2,61 теңгеден 2,59 теңгеге дейін +0,019 теңге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 0,75% - ға өсті. Акциялар 0,74% - ға төмендеді. Бұл нәтиже компанияның оны тұрақты негізде тиімді пайдаланатынын көрсетеді. Бұл ретте өнімді сатудан болған шығын 2022 жылы 1 теңгеге -0,005 теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 0,805 теңгеге дейін 0,7(100-99, 3)% - ға төмендеді. Қор қайтарымы 2022 жылы 2021 жылмен салыстырғанда пайыздық тармаққа өсті. 2022 жылы компанияның техника-экономикалық көрсеткіштері өткен жылдармен салыстырғанда жақсарды.
Басқаша айтқанда, компания тұрақты дамуда. Бірақ болашақта кәсіпорынның өркендеуін қамтамасыз ету үшін кәсіпорын басшылары кәсіпорынның тиімділігін арттыруға күш салу үшін барлық ресурстарды пайдалануы керек.
Қызмет көрсету көлемі пайда мөлшеріне оң немесе теріс әсер етуі мүмкін. Қызмет көлемі өскен сайын, сәйкесінше пайда мөлшері де артады, ал көрсетілген қызмет шығынды болса, пайда мөлшерінде де азаюлар болады. Сондықтан, қызмет көрсетуден түскен түсім талданады. Бұл көрсеткіште біз өнімнің натуралды және баға түріндегі көрсеткіштерін көре аламыз.
Кәсіпорын қызметкері - еңбек шартының ережелеріне сәйкес кәсіпорынмен жеке тұлға ретінде байланысатын жеке тұлғалардың жиынтығы.
Талдаудың негізгі мақсаты: жұмыс күшінің тығыздығын зерттеу, ең бастысы еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіштерін бағалау, жұмыс күшіне әсер етудің нақты көрсеткіштердің ауытқуын тудыратын себептерді анықтау; еңбек ресурстарын неғұрлым тиімді пайдалану үшін ресурсты және еңбек өнімділігінің қалыпты өсу деңгейін анықтау.
Еңбек ресустарын перспективалық техника-экономикалық талдау еңбек ресурстарын пайдалануды жалпы бағалаудан басталады. Оны келесі 2 кесте мәліметтері арқылы көрсетуге болады.
Кесте 2
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің еңбек ресурстарын пайдалануын жалпы бағалау
№
Көрсеткіштер
Өлшем бірлігі
2021 жыл
2022 жыл
Ауытқу +;-
Өзгеру қарқыны, %
1
2
3
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасының саяси, экономикалық және әлеуметтік өмірінде болып жатқан түбегейлі өзгерістер кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің жаңа тәсілдерін қарастырумен қатар экономикалық тиімділікті қамтамасыз етудің бірқатар маңызды аспектілерін шешуді талап етеді. Олардың бірі - маркетинг жүйесін қалыптастыру. Ол үшін осы жүйенің жұмысын талдап, кәсіпорынның өндірістік қызметінде өнімді сатуды қолдану технологиясын жасаған жөн.
Қазіргі уақытта нарықтық қатынастар жүйесінде бірнеше кәсіпорын маркетингтік қызмет жүргізбестен кәсіпорында қалыпты жұмыс істей алмайды. Маркетингтік пайда әр сәтте артады. Бұл адамдардың қажеттіліктері шексіз және корпоративті ресурстар шектеулі болғандықтан болады. Әр тараптың өз қажеттіліктері бар және оларды қанағаттандыру әрдайым сапалы бола бермейді. Әрқайсысына жеке көзқарас қажет. Осылайша, әртүрлі талғамдарды дәл ажырата алатын және сезіне алатын кәсіпорын жаңа жағдайда өмір сүреді.
Қазіргі уақытта өнімді сату жоспарлаудың, өндірісті ұйымдастырудың және кәсіпорындардың экономикалық қызметін басқарудың барлық аспектілерін қамтуы керек. Бұл факт қазіргі маркетингтің рөлі мен маңыздылығы туралы көзқарасқа сәйкес келеді. Шын мәнінде, кәсіпорынның тиімді қызметін басқару үшін қазіргі заманғы маркетинг бір, жүйелік бағытта дамуы керек, бірақ бұл бағыт әлі іске асырылмаған.
Кәсіпорындардың маркетингтік қызметін талдау белгілі бір практикалық мақсатқа жету үшін оның бір бөлігі маркетингтік қызмет түрінде қолданылатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, отандық өнеркәсіптік кәсіпорындардың маркетингі өнімді жарнамалауға және сатуға көп көңіл бөледі. Егер біз өнім саясаты маркетингтік қызметтің негізгі құрамдас бөлігі екенін ескеретін болсақ, онда біз өнім саясатынан тоқтатпай айналып өте алмаймыз.
Зерттеудің өзектілігі маркетинг концепциясы кәсіпорын қызметіндегі тауар ассортиментін қалыптастыруды, олардың жаңа түрлерін шығаруды, олардың сапасының жоғары болуы мен бәсеке қабілеттілігін, өмірлік кезеңін талдауды, тауар белгілерін, қораптамасын, маркіленуін және де сервистік қызмет көрсетуін талап ететін көп факторлы қызмет аясы. Сондықтан да өнімді өткізу саясаты төңірегінде қазіргі таңдағы нарық талаптарына сай өзіндік проблемалары бар. Бүгінде біздің еліміз әлемдік сауда ұйымына мүше болуға ат салысып жатқанда біздің кәсіпорындарымыз өндіретін өнімдер дүниежүзілік талаптарға сай болуы керек. Ал, бұл талаптардың бәрі сайып келгенде, тауар саясатына, яғни тауар ассортиментіне, жаңа тауарлар шығаруға, тауардың өмірлік кезеңінің ұзақтығына, қораптама, орама түрлерінің сан алуандығына байланысты. Олай болса, әрбір кәсіпорындарының өз қызмет аясында өнімді өткізу саясатын дұрыс бағытқа қою заман талабы.
Жоғарыда көрсетілген жағдайлар осы зерттеу тақырыбын таңдауды айқындайды және оның маңыздылығын сипаттайды.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - кәсіпорын қызметінде маркетинг концепциясын қолдану бойынша даму перспективалары анықтау, сонымен қатар кәсіпорын өнімін өткізу саясатының теориялық және әдістемелік мәселелерін зерттеу, Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өнім өндіру және өткізу қызметін талдау және өнімді өткізу саясатын жетілдіру жолдарын қарастыру болып табылады. Көзделген мақсатқа қол жеткізу үшін келесі міндеттер айқындалынды:
Жұмыстың мақсаты кәсіпорынның маркетинг концепциясын қолдану және Меркі ірімшік зауыты ЖШС ахуалын, даму перспективаларын жақсарту бойынша ұсыныстар әзірлеу болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін жұмыста келесі міндеттер шешілді:
- кәсіпорынның маркетинг концепциясының түсінігі мен мәні зерттелді;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясын сипаттайтын көрсеткіштер зерттелді;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясының түрлері қарастырылады;
- кәсіпорынның маркетинг концепциясын бағалау әдістері қарастырылды;
- Меркі ірімшік зауыты ЖШС шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізілді;
- өнімді өндіру және өткізу саясатын зерттеу барысында әдістемелерді әзірлеуді зерттеу;
- тауар ассортиментін кеңейту жолдарын іздеу;
- тұтынушылардың талғамына сай жаңа пластикалық өнімдер түрлерін шығару үшін тұтынушылардың қажеттілігін зерттеу;
- пластикалық өнімдер өндіретін Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің саясатына шолу және оны жетілдіру жолдарын көрсету;
- анықталған резервтерді меңгеру үшін шаралар жасау.
Жұмыстың зерттеу объектісі Меркі ірімшік зауыты ЖШС болып табылады, зерттеу пәні - кәсіпорынның маркетинг концепциясын талдау және бағалау.
Жұмысты орындау үшін теориялық база кәсіпорынның маркетинг концепциясын талдау мәселелері бойынша отандық авторлардың еңбектері, ақпараттық талдау базасы - Меркі ірімшік зауыты ЖШС бухгалтерлік есеп құжаттары, сондай-ақ "Интернет" ақпараттық-телекоммуникациялық желісінің материалдары болды.
1 Кәсіпорын қызметіндегі маркетинг концепциясы және даму перспективаларының теориялық аспектілері
1.1 Маркетинг концепцияларының кезеңдері және оның даму тенденциялары
Маркетинг концепциясы - компанияның мақсаттарына жету және маркетингтік операциялардың тиімді алгоритмін құру үшін кешенді және логикалық маркетингтік операцияны құрудың негізгі тәсілі.
Әр түрлі менеджерлер проблемаларды оңтайлы шешу үшін негізгі ұғымдар туралы білімді қолданады.
ХХ ғасырдың 50-ші жылдарының маркетингтік концепциясы:
Маркетинг кешені (Н. Боден концепциясы) - маркетологтар негізінен бағаларға назар аударатын экономистер, тауарларды тікелей сатуды жүзеге асыратын дилерлер сұранысты жарнама функциясы ретінде қарастыратын жарнама берушілерден әлдеқайда жоғары.
Өнімнің өмірлік циклінің концепциясы (Дж. Дил, Т. Левит) - өнімнің өмірлік циклінің әр кезеңінде өнім маркетологтардың әртүрлі қолдауын қажет етеді, соған сәйкес шығындар пайда болады.
Өнім концепциясы (с.Леви, Д. Огилви) өнімнің имиджін қалыптастыруға және оны басқаруға қажетті жарнаманың жоғары шығындарын негіздеуге арналған.
Нарықты сегменттеу концепциясы (У. Смит) - нарықты сегменттерге бөлу, ол қандай сегменттерді және компания қалай шешетінін белгілейді.
Маркетинг концепциясы (мысалы, McKitterick) - біз өндіретін өнімдерді сатудан бастап, әлеуетті тұтынушылар үшін қажет нәрсені өндіруге бағытталған.
Маркетингтік аудит концепциясы (Э.Шукман) - табысты компаниялар өздерінің стратегиясы мен ұйымдастырушылық басқару құрылымдары нарықтық мүмкіндіктерді тиімді пайдалануға қаншалықты сәйкес келетінін бақылау үшін мезгіл-мезгіл маркетингтік тексерулер жүргізеді.
ХХ ғасырдың 60-жылдарының маркетингтік концепциясы:
"P" - маркетингті араластыру категориясы (мысалы, Маккартни) - өнім, орын, баға, жылжыту - сәйкесінше өнім, нарық орны, Баға және мотивация. Ф. Котлер сонымен бірге " П " - атауларға қосылды, саясат пен қоғаммен байланыс ұсынды.
Пайдаланушылардың мінез-құлық теориясы (Дж.Ховард, Дж. Шат) - AIDA (ағылш. Attention-назар, Interest-қызығушылық, Desire -- тілек, action -- әрекет) - бұл тауарлар мен жарнаманы қабылдауға байланысты нарықтық кеңістіктегі сатып алушылардың мінез-құлқын сипаттайтын алғашқы сәт.
Әлеуметтік маркетинг концепциясы (с.Леви және Ф. Катлер) - маркетинг тек тауарлар мен қызметтерге ғана емес, сонымен қатар ұйымдарға, жеке тұлғаларға, аумақтар мен идеяларға да қолданыла алады.
70 - ші жылдардағы маркетинг концепциясы:
Әлеуметтік маркетинг концепциясы (мысалы, Солтман, Ф.Катлер) - қоршаған ортаны қорғау, отбасын жоспарлау, тамақтану мен демалысты жақсарту сияқты әлеуметтік маңызды бастамаларды таратудағы маркетингтің рөлі.
Демаркетинг концепциясы (с.Леви, Ф. Катлер) - маркетинг менеджерлері сұранысты тұтастай немесе таңдамалы түрде төмендетіп, сұраныс ұрпағын бағыттауы керек.
Өнімді орналастыру концепциясы (Э. Райз, Дж.Траут) - өнімдер тұтынушылардың санасында жазылады, тіпті егер оларды компания жарнамада нақты көрсетпесе де.
Стратегиялық маркетинг концепциясы (Boston Consulting Group) - маркетингтік миссия сатылымды ұлғайтуда ғана емес, сондай-ақ компанияны әлеуетті клиенттердің өзгеретін қажеттіліктеріне толық жауап беретін Болашақ фирмаға айналдыру және дамытуда да болып табылады.
ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының маркетингтік концепциясы. Негізгі ұғымдар:
Маркетинг шабуылдарының концепциясы (Р. Синг, Ф. Котлер, Э. Райз, Дж.Траут) - өндірушілер тұтынушылық таңдау үшін күресте бәсекелестерінен асып, олардың үлесін арттыруға үміттеніп, қарқынды маркетингтік шабуылдарды бастайды.
Ішкі (ішкі) маркетинг концепциясы (к.Гронрус) - мықты маркетинг бөлімінің болуы компанияның өзі толығымен маркетинг принциптеріне негізделген дегенді білдірмейді.
Жаһандық маркетинг концепциясы (Т.Левит) - жаһандық көпұлтты халық үшін бірыңғай өнімді, сондай-ақ бүкіл әлем үшін байланыс құралдарын құру қажеттілігі. Жергілікті нарыққа бейімделу көбінесе әртүрлі салаларда шығындарға, олардың шығындарының өсуіне және бағаның өсуіне әкеледі.
Жергілікті маркетинг тұжырымдамалары (CampbellSoupCompany, RGB Nabisco, GeneralFoodsCorp.)- қажеттіліктерді толық қанағаттандыру үшін әлеуетті жергілікті тұтынушылардың талғамдары мен қалауларын ескерді.
Тікелей маркетинг концепциясы кеңейтілді және қазір "есіктен есікке" (есікке дейін) және тікелей жеткізілімдерге (сәлемдемелерге) қосымша тікелей маркетинг концепциясына жеке сату, телемаркетинг, Компьютерлер және т. б. кіреді.
Коммуникациялық маркетинг концепциясы (Б.Джексон) - клиенттердің кері байланысын жақсартуға бағытталған маркетинг олардың қажеттіліктеріне толық жауап береді.
Мегамаркетинг концепциясы (Ф.Котлер), әдетте, шетелдік өндірушілердің тауарларына қол жетімділікті бұғаттайтын мемлекеттік протекционизммен қорғалған нарықтарға қол жеткізуге бағытталған.
Вирустық маркетинг ұғымы - бұл хабарламалар ауызша жіберілетін маркетингтік байланыс әдісі. Вирустық маркетинг жақын ақпаратпен, сезіммен және эмоциялармен бөлісетін адамдардың әдеттеріне негізделген. Вирустық маркетинг шағын және орта бизнеске бағытталған, бұл оларға салыстырмалы түрде аз бюджеттерде айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Пайдаланушылар өздері жарнамалық Жаңалықтарды таратуға ерікті және белсенді қатысады. Бұл әдіс адамдарға жағымды эмоциялар тудырады, бұл клиенттердің адалдығын қалыптастырудың кілті.
ХХ ғасырдың 90-жылдарындағы Маркетинг сәтті, қорлайтын, интеграцияланған және жеке маркетинг тұжырымдамасын жүзеге асырады.
Талдау көрсеткендей, барлық ұғымдар әлемде агрессивті және оларды жүзеге асыру:
- пайдалы маркетинг - компанияның пайда алу қажеттіліктері мен тұтынушының өнімге деген қажеттіліктері арасындағы тепе-теңдікті сақтау.;
- шабуыл маркетингі - бәсекелестерден ізашарларды ұстануды талап ететін нарықтағы көшбасшылықты құру;
- интеграцияланған маркетинг - тұтынушылардың барлық топтарының (жеткізушілердің, сатушылардың және т.б.) мүдделерін ескеретін ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметінің барлық салаларының аралас маркетингі. Маркетинг басқару мен ойлаудың тұтас философиясының бір түріне айналады;
- жеке маркетинг - жеке клиенттер үшін жеке мақсаттармен.
Осы ұғымдардың әрқайсысы белгілі бір дәрежеде қолданылады және қазіргі уақытта қолданылады.
Сондықтан біз ХХ ғасырдың негізгі маркетингтік тұжырымдамаларына қысқаша талдау жасаймыз. маркетинг бизнес көшбасшылары үшін нарықтық және әлеуметтік қажеттіліктерді қанағаттандырудың тиімді жолдарын іздеу бағытында үнемі дамып келеді.
Болашақ маркетингтің мәні - саладағы инновацияның жаңа стандарттарын белгілейтін және бәсекелестерді нарықтық артықшылықтардан айыратын ұйымдардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру.
Маркетингті тиімді кәсіпкерліктің негізі ретінде дұрыс түсіну үшін өндірушілер мен тұтынушылар арасында қарым-қатынас орнатуға болатын бес түрлі тұжырымдаманы қарастыру қажет (сурет. 1).
Маркетингтің негізгі концепциялары
Маркетинг концепцясы
Әлеуметтік-этикалық
Өндірістік
Тауар
Өткізу
Сурет 1. Маркетинг концепциялары
Әлеуметтік-этикалық маркетинг концепциясы өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін ерекше маңызды. Әңгіме қоршаған ортаны қорғау, оның ішінде экономикалық тәсілдер мәселелері туралы болып отыр. Сондықтан экологиялық қозғалыс өкілдері эконометрика түрінде қоршаған ортаны пайдаланғаны үшін өтемақы енгізуді және жасыл тұтынушы өндірушілерді зиянды отандық өнімдерге және тамақ өнімдерін өндіруге көшуге ынталандыруды талап етеді.
Бұл қоршаған ортаны қорғауға және қоршаған ортаны жақсартуға бағытталған азаматтар мен мемлекеттік органдардың үйлестірілген қозғалысы. Тұтыну тауарларын сатушылар-бұл азаматтар мен мемлекеттік органдардың өзара қарым-қатынастардағы сатып алушылардың құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған ұйымдасқан қозғалысы. Жасыл тұтынушының қызметі өнімнің қауіпсіздік деңгейін арттыруға бағытталған.
Бұл ұғымдардың әрқайсысы бастапқы басқару нүктелерімен сипатталады және кәсіпорынның басты мақсаты - максималды пайда арқылы анықталады.
Қазіргі жағдайда кәсіпорын маркетингін ұйымдастыру және оның жұмыс істеу мәселесі Қазақстандағы нарықтық қатынастарды қалыптастыруда өте маңызды болып табылады. Қазақстанда маркетингті басқару теориясы мен практикасы әлі тиісті деңгейге жеткен жоқ. Отандық кәсіпорындарға басқарудың қиын жағдайларында маркетингтік басқаруды, инновациялық процестерді енгізуге және бәсекелестік мәдениеттің нысанын пайдалануға қаражаттың болмауын пайдалану қиын. Маркетингтің негізгі бағыты тұтынушыларды нарықтық экономикаға тартуға бағытталуы керек. Корпоративтік деңгейде де, ел деңгейінде де маркетинг келесі міндеттерді шешеді:
1. Маркетингтің экономикалық даму стратегиялары, табиғи, еңбек және қаржы ресурстары саласындағы белгілі бір шектеулермен қайта құрылымдау бағытын анықтаудың тиімді құралы ретінде пайдалануға болады, өйткені ол бизнес - ортаның сипаттамаларын талдауға және оны экономикалық ұйымның қазіргі және мүмкін мүмкіндіктерімен салыстыруға мүмкіндік береді.
2. Маркетинг сұраныс пен ұсыныстың өзгеруін бақылауға көмектесетін экономикалық және әлеуметтік жүйелердегі өзгерістерді тездетуге көмектеседі.
3. Маркетингті қоғамның әртүрлі өкілдері негізгі идеялар, олардың дамуы және нарықтық экономиканы түсіну үшін қолдайды.
Экономика мен маркетинг эволюциясындағы өтпелі кезеңнің маңызды белгілері оның құрамдас бөліктері болып табылады:
- Корпоративтік экономикалық ұйымдар мен маркетингтік ұйымдардың рөлін арттыру;
- Пайдаланушының сипаты мен рөлін өзгерту;
- Корпоративтік деңгейге жауапкершілікті беру.
Маркетинг инвестицияларды тартуға және өндірістің тоқырауын жеңуге көмектеседі, сонымен қатар тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қолданыстағы өндіріс мүмкіндіктерін оңтайлы пайдалануды анықтауға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманғы маркетинг - бұл кәсіпорынның нарықтың барлық қатысушыларымен өзара әрекеттесуінің күрделі жүйесі: өндірушілер, делдалдар, тұтынушылар, бәсекелестер, мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар, өзара әрекеттесу маркетингінің тұжырымдамасын қолдануды талап етеді. Қазіргі маркетингтің даму тенденциялары:
- Маркетингтік инфрақұрылымды дамыту (маркетингтік зерттеулерді құрылымдау, оқу орталығы және т. б.);
- Нарықты неғұрлым егжей-тегжейлі сегментациялау негізінде сұранысты зерттеу;
- Өнеркәсіптік, коммерциялық және сервистік компаниялар тарапынан маркетингке инвестицияларды ұлғайту;
- Табыстың "жұмсақ" факторларын қолдану: кәсіпкерлік мәдениет, маркетинг мәдениеті, қоршаған ортаны қорғау және клиенттерге қамқорлық жасау. Осыған байланысты маркетинг функциялары да дамиды:
- Азық-түлік саясаты - тұтынушылардың мүдделерін қорғауға, өнім өндірісін қайта құрылымдауға, өнім мен сапа жүйесін сертификаттауға, тауарлардың еуропалық және халықаралық стандарттарға сәйкестігіне және қызметтер спектрін кеңейтуге бағытталған шаралар;
- Баға саясатында - нарықтық бағаларды оңтайлы қолдану әдістерін игеру және әртүрлі артықшылықтарды арттыру;
- Сату саясатында - іскерлік белсенділікті арттыру, жеңілдіктер мен шектеулерді жою, брокерлік алымдар деңгейін қалыпқа келтіру және т. б.;
- Коммуникациялық саясатта - жарнама сапасын халықаралық деңгейге шығару, медиа зерттеулер мен жоспарлауға көшу, жұртшылықпен байланысты жақсарту және т. б.
Қазақстанның өнеркәсіптік саясаты келесі принциптерге негізделуі керек:
- Барлық бизнес-ұйымдардың мүдделерін біріктіру;
- Жетекші өндірістік кешендерді, өңірлерді, өңірлер мен жобаларды анықтауға конъюнктуралық көзқарас;
- Өнеркәсіптік дамуды болжауғаудың баламалы әдістері. Әдетте, компания жаңа әлеуетті нарықтарды және жоспарлауға ресурстық көзқарас;
- Басымдықтарды анықтау, барлық клиенттер үшін жаңа өнімдерді, барлық клиенттерді жүзеге асыруды және саланы дамытудағы әлеуетті бәсекелестердің қызметін зерттеуге тырысады;
- Нақты басымдықтарды ғылыми негіздеу;
- Өнеркәсіптік дамудың инновациялық стратегиялары;
- Жаңа технологияларды тарту есебінен өнеркәсіп өнімінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру;
- Қазақстандық өнеркәсіптің әлемдік экономикаға интеграциялау.
1.2 Қазіргі жағдайда маркетинг концепцияларын қолдану жолдары
Электрондық жаһандану маркетингінің жаңа тұжырымдамаларына, сондай-ақ дағдарыс кезеңінде нарықтың белсенді дамуы үшін алғышарттардың қалыптасуы мен болуына зерттеулер жүргізілді.
Қазіргі кезеңде әлемдік және отандық экономикалар кең экстенсивті даму мүмкіндіктерінің іс жүзінде таусылғандығымен сипатталады: бәсекелестіктің өсуі рентабельділік деңгейінің төмендеуіне әкеледі; жаңа технологиялардың, оның ішінде виртуалды технологиялардың пайда болуы нарықтың белгісіздігін төмендетеді, ол өз кезегінде ашық болады [1]. Бұл жағдайлар қазіргі заманғы компаниялардың қызметін едәуір қиындатады, осылайша олардың нарыққа тиімді әсер ету жолын қиындатады. Оның негізінде, сондай-ақ жаңа эволюциялық үрдістер; лайықты операциялық бағдарламаны қабылдау және компанияның даму стратегиясын таңдау маркетингтік қызметтің өзекті мақсаты болып табылады.
Жоғарыда аталған екі негізгі фактордың тұрақты эволюциялық сипаттамаларына байланысты нарыққа белсенді әсер ететін жаңа тұжырымдамалық алғышарттардың қалыптасуы туралы айта кету керек.
Маркетинг концепциялары және олардың тығыз байланысы көптеген отандық және шетелдік ғалымдардың жұмысына арналған. Бұл мәселені шешуге үлкен үлес қосқан Котлер Ф., Армстронг Д., Ламбен Дж., Адамс р., Руделиус в., Багиев Н., Фатхутдинов Р. және басқа да көптеген авторлар. Олардың пікірінше, маркетинг менеджментпен тығыз байланысты, ол маркетингтік тәсілді сөзсіз жүзеге асырады, оны сыртқы ортадағы компанияның позициясы мен қызметін басқару үшін нарыққа бағытталған басқару жүйесі ретінде түсіндіруге болады, яғни.. компания басшылығы нарықтық сұранысқа, нарықтық ортаға, оның элементтеріне әсер етуге тырысады және бүгінде нарықтағы кез-келген жетістік мүмкін емес.
Бұл жұмыстың мақсаты жаңа маркетингтік концепцияларды құру себептерін негіздеу, жаңа жағдайларда өндірушілер мен тұтынушылардың өзара әрекеттесу жолдарын зерттеу, сондай-ақ нарықтың экономикалық аспектілері тұрғысынан мұндай эволюцияның артықшылықтары мен кемшіліктерін талдау болып табылады. Зерттеу мақсаттарына жету үшін біздің алдымызда келесі міндеттер тұр:
- тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандырудың жаңа тәсілдерінің пайда болуына ықпал ететін технологиялық дамудың негізгі үрдістерін зерделеу;
- сандық дәуірде қолданылатын заманауи маркетингтік стратегияларды талдау;
- электрондық маркетинг құралдарын қолданудың негізгі бағыттарын анықтау.
Соңғы технологиялық өзгерістер бізге цифрлық және ақпараттық технологиялар дәуірінің басталуы туралы айтуға мүмкіндік береді. Интернетті және басқа да жаңа технологияларды қолданудың кеңеюі нарық қатысушыларына айтарлықтай әсер етті.
Заманауи жабдықтар мен құрылғылар "0" және "1" сандық ағындары немесе бит ағындары түрінде жұмыс істейді. Мәтін, деректер, дыбыс және суреттер бит ағындарына аударылуы мүмкін. Оларды бір қосымшадан немесе орналасқан жерден екіншісіне еркін тасымалдау үшін олардың арасында байланыс орнату мүмкіндігі болуы керек, яғни байланыс желілерінің болуы қажет. Дүние жүзіндегі көптеген бизнес агенттер адамдар мен компанияларды байланыстыратын арнайы желі арқылы жұмыс істейді:
- Интранет (Intranet) - компания ішіндегі адамдарды корпоративтік желідегі бір-бірімен байланыстыратын желі;
- Экстранет (Extranet) - компанияны жеткізушілермен, делдалдармен немесе басқа сыртқы серіктестермен байланыстыратын желі.
- Интернет - бұл бүкіл әлемдегі барлық пайдаланушыларды біріктіретін және деректер қоймасы деп аталатын компьютерлік желілердің қоғамдық желісі.
Сондықтан бүгінгі таңда көптеген нарықтық күштер әлемдік экономика формасының өзгеруінде маңызды рөл атқарады. Сур. 1 схемалық түрде жаңа цифрлық дәуірдің негізін құрайтын 4 ерекше фактор көрсетілген: цифрлық технологиялар арқылы жаңа байланыс құралдары; Интернетті пайдаланудың өсуі; Пайдаланушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру тәсілдерін жақсартатын араласудың жаңа түрлерін жетілдіру (customizating).
Сурет 2. Нарыққа өзгерістер енгізетін маркетингтік ортаның заманауи факторлары
Www (Word Wide Web - "бүкіләлемдік ғаламтор") браузерлерінің өнертабысымен интернет қарапайым байланыс құралынан сертификатталған революциялық технологияға айналды. Жаңа технология пайда табудың тиімді жолдарын табуға үміттеніп, мыңдаған компаниялардың интернет-компанияларды (Интернеттің виртуалды әлемінде ғана бар фирмалар) құруына әкелді. Тек интернетте жұмыс істейтін ежелгі интернет-компаниялардың керемет жетістігі, мысалы Amazon.com. eBay, Priceline және басқа фирмалардың барлық түрлері өздерінің жеке филиалдарын құруға және клиенттерге қызмет көрсету өлшемдерін қайта қарауға шақырылды. [3]
Интернет-компаниялар дәстүрлі сауда нүктелерімен қымбат платформалармен бәсекелеседі. Азық - түлік өнімдері мен фотосуреттерге негізделген интернет-жарнама дәстүрлі БАҚ нарығының барған сайын әсерлі үлесін алады. Ірі ойыншылар интернетті қажетті және тиімді нәрсе ретінде пайдаланады [4]. Сонымен, қазақстандық жарнамалық коалицияның мәліметінше, 2007 жылы интернет-жарнамаға жұмсалған сома 12 миллион АҚШ долларын, ал 2008 жылы-19 миллион АҚШ долларын құрады.
Соңғы экономикалық тенденциялар өндірістік компаниялардың ең алдымен пайда табу үшін өндірісті, өнімді және бизнес-процестерді стандарттауға бағытталғандығына негізделген. Олар стандартталған нарықтық ұсыныстардың артықшылықтары негізінде капитал брендін құруға айтарлықтай қаражат салды. Керісінше, қазіргі экономика ақпараттық бизнестің айналасында жүреді. Ақпарат оңай қол жетімді және пайдаланушылардың қалауларын ажыратуға және шарлауға, сондай-ақ желі арқылы жеке адамға жоғары жылдамдықпен қозғалуға мүмкіндік береді. Интернет жылдамдығы мен басқа да IT-технологиялардың арқасында компаниялар жеке сатып алушылар мен іскер серіктестер туралы ақпарат алу және жинау дағдыларын, сондай-ақ өз өнімдерін, қызметтерін, хабарламаларын және бұқаралық ақпарат құралдарын бейімдеу және жекелендіру қабілетін алды.
Тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыру тәсілін жақсарту нарықтық ұсыныстарды жекешелендіруден әлдеқайда көп. Бұл пайдаланушыларға өздерінің нарықтық ұсыныстарын (өнімдерін) әзірлеуге, қажетті өнімдерді әзірлеуге, қасиеттер портфелін таңдауға, зерттеу сұрақтарына нақты уақыт режимінде жауап беруге және сол арқылы өндірушіге олардың қажеттіліктері мен талаптары туралы хабарлауға мүмкіндік береді.
Айта кету керек, маркетингтік стратегиялардың өзгеруі мен бизнестің цифрлық дәуірге ену мәселесін талдау маркетингтік стратегия мен тактиканың жаңа модельдерін құру қажеттілігін тудырды. Интернет компаниялардың тұтынушылық құндылықты құру және тұтынушылармен өзара әрекеттесу тәсілін түбегейлі өзгертті; сандық және виртуалды технологиялар дәуірі ыңғайлылық, жылдамдық, баға, өнім, қызмет туралы ақпарат және т. б. анықтамасын түбегейлі өзгертті.
Сондықтан қазіргі заманғы маркетинг жаңа ойлауды және іс-әрекеттің жаңа тәсілдерін қажет етеді. Ол үш маңызды мәселеге негізделуі керек.
Біріншіден, Бұл электрондық бизнес (E-business), оған компанияның бизнесі үшін электрондық интранет, экстранет және интернет-платформаларды пайдалану кіреді. Әрбір компания пайдаланушыларды хабардар ету және олардың өнімдері мен қызметтерін жылжыту үшін веб-сайт құру керек деп санайды. Басқа компаниялар клиенттермен берік қарым-қатынас орнату үшін веб-сайтты пайдаланады.
Көптеген компаниялар компания қызметкерлерінің өзара әрекеттесуін жеңілдету және компанияның компьютерлерінен ақпарат іздеу үшін интранет желілерін жасайды. Экстранет желілері жеткізушілермен және Делдалдармен ақпарат алмасу, бір-бірімен байланыс, транзакциялар мен төлемдер жасау үшін жасалады.
Екінші мәселе-электрондық коммерция (E-commerce) ерекше. Осылайша, электрондық бизнес компаниялар мен тұтынушылар арасында немесе олардың арасында электрондық ақпараттың барлық түрлерін бөлісу процесін қамтиды, ал электрондық коммерция, керісінше, электронды құралдарды, негізінен Интернетті пайдалану арқылы сатып алу және сату процесін қамтиды.
Үшінші аспект, электрондық коммерция, электрондық пошта маркетингі (e-marketing) және электрондық сатып алу (e-Purchasing), электрондық коммерцияның маркетингтік жағы және компанияның интернет арқылы тауарлар мен қызметтерді жылжыту және сату әрекеттері.
Клиенттер үшін онлайн сатып алудың артықшылықтары:
- ыңғайлылық (кезектердің болмауы, сауда нүктесінің жанында тұрақ орындарын табу қажеттілігі, автомобильдік кептелістер және т. б.);
- қарапайымдылық және құпиялылық (POS материалдарының шексіз ағымы, сатып алу кезінде эмоционалды стресстің немесе стресстің болмауы және тауарларды сату нүктелерінің негізгі сауда қозғалтқышына әсер ету);
- өнімдерді жақсырақ пайдалану және жақсы таңдау (интернет-дүкендер тәулігіне 24 сағат ашық және ұсынылатын өнімдердің ассортиментін өзгертуге шексіз мүмкіндіктер бар);
- әр түрлі салыстырмалы ақпарат (пайдаланушы интернеттен қосымша ақпаратты оңай іздеп, оны бір-бірімен салыстыра алады);
- өзара әрекеттесу және сатып алу жылдамдығы (жылдам өзара әрекеттесу және қажеттіліктеріңізді қанағаттандыру жылдамдығы).
Сатушылар үшін сатудың артықшылықтары:
- клиенттермен берік қарым-қатынас құру (интерактивті қарым-қатынас кері байланыс әсерін күшейтеді және клиенттердің компания өнімдеріне деген адалдығын арттыруға мүмкіндік береді);
- шығындардың төмендеуі (айналым шығындарының күрт және едәуір төмендеуі, яғни делдалдар мен көлік инфрақұрылымы желілерін құруға шығындар, сондай-ақ тауарларды буып-түю шығындарының болмауы және т. б.);
- сату жылдамдығы мен тиімділігін арттыру (бұл жағдайда пайда жылдамдығы мен тиімділігі айтарлықтай артады);
- икемділік (өндірушінің ұсынысы мен қосымшаның тапсырысын өзгерту және түзету нақты әлемдегі тауарларды физикалық сату үшін виртуалды ұсынысты едәуір арттырады);
- интернеттің ғаламдық сипаты (электронды сатудың әсері жаһандану мен бизнесті интернационализациялау кезеңінде ерекше маңызды).
Компания электрондық пошта маркетингін келесі төрт жолмен жүзеге асыра алады: электрондық поштаны пайдалану; веб-сайттар құру; жарнама және жарнама үшін интернетте ақпарат орналастыру; және веб-қауымдастықтар құру.
Әрине, жаңа ақпараттық технологиялар, маркетингтің жаһандануы және нарықтық сұраныстың өзгеруі сияқты мәселелер терең зерттеулерді қажет етеді. Бұл жұмыста маркетингтің жаңа концепциясының принциптерін негіздеу үшін нарықтық экономика дамуының қазіргі тенденцияларын үйлестіруге әрекет жасалды.
2 Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің ұйымдастыру-экономикалық және маркетингтік қызметін талдау
2.1 Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және
ұйымдастыру-басқару құрылымы
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің даму тарихы 1936 жылы басталады.
1954 жылы зауыттың жаңа ғимараты салынды. 1966 жылы мерк майсыр зауыты Ашық акционерлік қоғам Меркі ірімшік зауыты ретінде құрылды.
Кеңес кезінде күніне 100 тонна сүт, оның ішінде ірімшік, сүт өнімдері және лактоза өндірілді. Красноярск зауыты лактозаны тасымалдауға арналған вагонмен жабдықталған.
Шығарылған ірімшік бірнеше рет Одақтық конкурстарда жүлделі орындарға ие болды.
2005 жылы Ашық акционерлік қоғам Меркі ірімшік зауыты Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Меркі сырзауыты болып қайта құрылды.
Компанияда ірімшік өңдеу дүкені, сүт дүкені, лактоза дүкені, екі ірімшік дүкені, зертхана және компрессор дүкені бар. Компанияда жұмыс істейтін негізгі мамандардың үлкен тәжірибесі және кәсіпкерлік тәжірибесі бар.
Кәсіпорынды сәтті басқару үшін компания басшылары жоғары сапалы шикізатты сатып алуға тырысады. Шикізат аймағы болып, Мерке ауданы, Т.рысқұлов ауданы болып табылады. Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өнімі келесі қалаларға сатылады: Алматы, Қарағанды, Астана, Тараз, Шу, Қордай, Меркі.
Компанияны одан әрі дамыту үшін сапа көрсеткіштері бойынша ISO 9001:2000 халықаралық сапа стандарты енгізілді.
Қазіргі уақытта компания қалыптасқан дәстүрді жалғастыру үшін өз өнімдерінің ассортиментін кеңейтуде. Кәсіпорын ең алдымен қатты ірімшік - Костромды, Голланды, балқытылған ірімшік, сүт өнімдері, айран 2,5%, биоайран, сусын снежок, ірімшік, альбумды паста Здоровье өнімдерін шығарады.
2003 жылдан бастап Меркі, Ойтал, балқытылған ірімшік, Шұжық, 100граммды Янтарь ірімшіктерін, қаймақ 15%, Тетра Пак қаптамасындағы 0,5 л айран шығарады.
2005 жылы балқытылған ірімшікті балқытуға, сондай - ақ балқытылған ірімшікті автоматты түрде қаптамаға құю үшін және қаймақтарды стакандарға құю үшін де осы құрал жабдықтар сатып алынды. Осы сатып алынған жабдықтың арқасында Янтарь балқытылған ірімшіктің дизайны өзгертіліп, 125 грамм бөтелкеге құйылды. Сондай-ақ, осы жабдықты сатып алмас бұрын өнімді қолмен толтыруға тура келген жағдайлар болды.
2007 жылы компания ірімшік цехына арналған жаңа жабдықты, ірімшікті қалыптауға арналған машинаны, өнімділігі 10000 лсағ оқшаулағышты және төмен температурада майлар мен мұнай өнімдерін сақтауға арналған қойма бөлмесін сатып алды.
2008 жылы компания балқытылған ірімшіктің жаңа түрін атап айтқанда: Дружба, Омичка қаптамасындағы 3,2% айран 0,9 литр және 1 литр Снежок майлықтардан 0,5 литр био-айран мен сүт сусындарын шығара бастады.
2003 жылы компания ұлттық және халықаралық көрмелерге қатыса бастады.
Халықаралық 5 ші кәсіптік азық түлік өнімдерін Дегустациялау көрмесінде Лучший продукт World Food-2003 балқытылған ірімшік Янтарь, Ресейлік және қаймақ үшін I орынға ие болып, алтын медалды иеленді, Астана қаласында өткен Лучшие товары Казахстана кокурс көрмесінде дипломант болды.
2004 жылы Атырау қаласында өткен № 1 тағам өнімдерінің кәсіби дегустация көрмесінде Меркі ірімшік зауыты ЖШС кептірілген Ветчина, Кастро ірімшігі, қою айран және кілегеймен 1-ші орынды иеленді. Бүгінде ол өнім мен қызмет сапасы үшін Жамбыл облысында 1-ші орынға ие болды.
2004 жылы 1 ші азық түлікті Дегустациялыу Кәсіптік Atyrau Food көрмесінде Меркі ірімшік зауыты Кептірілген шұжық, ірімшік Кастромды, қою айран, және қаймақ үшін 1 орынды алды. Осы жылы Жамбыл қаласында өткен Өнім түрі мен қызмет сапасы үшін де 1 орынға ие болды.
2006 жылы Алматы қаласында өткен Food Week көрмесінде Қазақстан нарығында ең үздік өнім үшін 6 алтын медаль алды.
IX Халықаралық Қазақстандық Көрмеде 2006 жылы АгроПродЭкспо-2006 Астана қаласында өткен көрмеде Янтарь, биокефир өгнімдері үшін 5 алтын медалға ие болды.
2006 жылы Жауапкершілігі шектеулі серіктестік World Food Кazakstan-2006 көрмесінде сүтқышқылды сусын снежок үшін I орынды алды.
2007 жылы Алматы қаласында өткен 9-шы World Food Кazakstan халықаралық көрмеде биопаста Здоровье және қою айран 4% үшін алтын медаль алды.
2007 жылы Қазақстан Республикасмының Ауыл шаруашылық министрлігі Жауапкершілігі шектеулі серіктестік Меркі ірімшік зауытын кәсіптік және жоғары өндірістік көрсеткіштері үшін Лучшая организация атты дипломмен марапаттады.
2008 жылы Аймақтық тұтынушылар Лигасы Қыран Қазақстантынның сүт өнімдерімен айналысатын кәсіпорындарда өнім сапасы бойынша тәуелсіз тұтынушылық экспертиза жүргізді. Экспертиза нәтижесінде жауапкершілігі шектеулә серіктестік Меркі ірімшік зауыты 1 дәрежелі Народное качество сертификатына ие болды. Бұл деген кәсіпорынның өнімі барлық стандарттарға сәйкес келіп сапалы және қауіпсіздікті қамтамасыз ететіндігін дәлелдейді.
2008 жылы Украинада өткен X іскерлік, ғылыми, және шығармашылық конференциясында Европалық Ассоциация аталған кәсіпорынды халықаралық медальмен және Золотой Ягуар атты статуэткамен жоғары кәсіптік және жоғары денгейдегі бизнесті жүргізгендігі үшін марапаттады.
Директорлар кенесі
Басқармашы
Сапа бойынша координациялық кенес
Президент
Бас бухгалтер
менеджер
Сату менеджері
Заңгер
аппаратчик
Бас лаборант
Жұмысшылар
Лаборатория менг.
Бас технолог
Цех мастері
Ірімшік цехы мастері
лаборанттар
Ірімшік пісіруші
Бас механик
Шаруашылық бөлім
Бас инженер
кассир
бухгалтер
Директорлар кенесі
Басқармашы
Сапа бойынша координациялық кенес
Президент
Бас бухгалтер
менеджер
Сату менеджері
Заңгер
аппаратчик
Бас лаборант
Жұмысшылар
Лаборатория менг.
Бас технолог
Цех мастері
Ірімшік цехы мастері
лаборанттар
Ірімшік пісіруші
Бас механик
Шаруашылық бөлім
Бас инженер
кассир
бухгалтер
Сурет 3. Меркі ірімшік зауыты жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің
ұйымдастыру- басқару құрылымы
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік бөлімшелерінің қызметі:
Бас экономист техникалық-экономикалық жоспарлауды, экономиканы нормалауды және тұрақтандыруды; еңбекті, өндірісті және басқаруды ұйымдастырады.
Оған жоспарлау және экономика бөлімі, еңбек және кіріс бөлімі, экономикалық зертханалар, ақпарат және есептеу орталықтары және басқалар бағынады. Егер бас экономист лауазымы штаттық кестеде көрсетілмесе, оның функцияларын кәсіпорын директорының басшылығымен жоспарлау бөлімінің бастығы орындайды. Бас механик кәсіпорынның электрмен жабдықталуын қадағалайды. Барлық жабдықтардың үздіксіз жұмыс істеуіне жауап береді. Ағымдағы және күрделі жөндеу жұмыстарын жүргізеді.
Технологиялық бөлімде технологиялық схемалар және ұйғарымдар сапасы бақыланады, дайын өнім мен шикізатты қадағалап, кәсіпорындағы технологиялық тәртіпті сақтайды. Ешқандай ақаулар, шикізат пен өндіріс материалдарына уақыттың босқа жоғалмауын қатаң бақылайды. Шығарылатын өнім сапасының деңгейін арттыру жөніндегі шараларды енгізеді.
Цех бастығы кәсіпорын директорына бағынады, Цехті толығымен басқарады және барлық өндірістік қызметке жауап береді. Ол цехқа жіберілген қызметкерлердің жұмыс қажеттіліктерін және олардың біліктілігін анықтауға толық құқылы. Ол директормен бірге цехқа жұмысшыларды қабылдау немесе шығару туралы сұрақтарды шеше алады, өзіне бағынатын қарамағындағы жұмысшыларды сыйлыққа ұсыну шараларын жүргізе алады.
Мастер цех бастығына бағынады. Ол өз участкесіне қарап, жұмысының нәтижелеріне жауап береді. Ауысым жұмысшылардың жұмысын бақылайды, ол өз кезегінде жұмысшылардың құрал-саймандармен және шикізатпен қамтамасыз етілуін бақылайды, сонымен қатар қызметкерлерге өз жұмыстарын орындауға көмектеседі. Жұмыс орнының жабдықтары мен тазалығын бақылайды. Жас қызметкерлерге өз тәжірибесімен бөліседі.
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік құрылымы негізгі, қосалқы және сервистік өндірістік қуаттардан тұрады. Сонымен қатар, ол лабораториялардан, қаржы бөлімдерінен, сату бөлімдерінен, қолдау қызметтерінен және басқа бөлімдерден тұрады.
Негізгі өндіріс, өз кезегінде, бірнеше цехтардан тұрады. Атап айтқанда, бұл цехтар: бөлішке пісіретін цех, нан пісіру цехі. Әр дүкен өз тапсырысына сәйкес өнімдер шығарады.
Көмекші өндірісте бас механик бөлімі, бас энергетик бөлімі, компрессорлық цех өз жұмыстарын атқарады.
2.2 Кәсіпорынның негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау
Бүгінгі шаруашылық жүргізуші субъектінің қызметін экономикалық талдау бойынша маңызды рөл атқарады. Сонымен бірге кәсіпорынды дамытудың стратегиялары мен тактикасы жасалады, басқарушылық шешімдер мен жоспарлар негізделеді, іске асыру талданады, өндіріс тиімділігін арттыру үшін ресурстар анықталады және кәсіпорынның тиімділігі бағаланады. [15]
Меркі ірімшік зауыты ЖШС қызметінің 2020-2022 жылдардағы негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін келесі 1- кесте мәліметтері негізінде қарастырайық.
Кесте 1
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері
№
Көрсеткіштер
2020ж.
2021ж.
2022ж.
Ауытқу
202219+;-
Өзгеру темпі,%
2021
2020
2022
2021
1
2
3
4
5
6
7
8
1
Өнім өткізу және қызмет көрсетуден түскен түсім, мың тг
77399,6
107289
146249
38960
138,6
136,31
2
Өткізілген өнім мен көрсетілген қызметтің өзіндік құны, мың тг.
63454
86986
117803
30817
137,1
135,43
3
Жалпы табыс (шығын), м. тг
13946,4
20304
28447
8143
145,6
140,11
4
Мерзімдік шығындар, мың тг
12341
15838
20828
4990
128,3
131,51
5
Салық салынғанға дейінгі табыс (шығын), мың тг.
1605,4
4466
7619
3153
278,2
170,60
6
Персоналдардың орт. тізімдік саны, адам
78
108
116
8
137,2
107,48
7
НӨҚ орташа жылдық құны, мың теңге
37256
41449
56080
14631
152,07
135,3
8
1 жұмыс-ң орташа жылдық ЕӨ, мың тг.
992,3
1003,69
1272,72
269,03
101,0
126,83
9
Қор қайтарымы (қ1қ7), тг
2,84
2,59
2,61
0,019
91,15
100,75
10
Қор сиымдылығы (қ7қ1), тг
0,35
0,386
0,383
-0,0029
109,7
99,26
11
Еңбек ақы қоры, м. тг
39405,6
62275
72313
10038
158,0
116,12
12
1 жұмыс-ң орташа жылдық ЕА, мың тг.
510,2
583
629,8
46,8
115,2
108,04
13
Өткізілген өнімнің
1 тг-ге шаққандағы шығыны, теңге
0,82
0,81
0,805
-0,005
98,9
99,3
14
Сату рентабельділігі, %
18,02
4,16
5,2
1,0
23,1
125,15
15
Өндіріс рентабельділігі, %
2,07
5,13
6,47
1,3
125,97
125,97
Кәсіпорын қызметінің нәтижелеріне талдаулар жүргізу үшін Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің өндірістік-шаруашылық қызметін сипаттайтын 2020-2022жж. аралығындағы негізгі технико-экономикалық көрсеткіштері қолданылды. Есепті және алдыңғы кезеңдердің техника-экономикалық талдауы мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік берді: 2021 жылы өнімді (қызмет көрсетуден) сатудан түскен түсім 2020 жылмен салыстырғанда 38,6%-ға жоғарылады. Ал 2021 жылмен салыстырғанда 38960мың теңге немесе 36,31%-ға ұлғайғандығы байқалады. Өнімді сатудан түскен түсімнің өсуіне сәйкес 2021 жылы көрсетілген қызметтердің құны 2020 жылмен салыстырғанда 37,1% - ға және 2022 жылы 2021 жылмен салыстырғанда 30 817 мың теңгеге немесе 35,43% - ға өсті. Басқаша айтқанда, өнімнің өзіндік құнының өсу қарқыны сатылған өнімнен түсетін кірістің өсу қарқынынан 0,82% - ға төмен.
Кәсіпорын мерзімдік шығыстар 2021 жылы 2020 жылмен салыстырғанда 128,3% - ға және +4990 мың теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 2022 жылы 31,51% - ға ұлғайды. Белгіленген шығындардың артуы кәсіпорынның түпкілікті нәтижесінің өсуіне теріс әсер етеді. Өйткені, кәсіпорында мерзімдік шығындарының шамасы аса жоғары. Компанияның негізгі қызметі сүт өнімдерін өндіру болып табылады. 2020 жылы компанияның пайдасы 1 605 мың тг, ал 2021 жылы-4 466 мың теңгені құрады. Есепті жылы пайда 2,8 есе өсті, ал есепті жылы қаржылық нәтижелер өсті: пайда 7619,0 мың теңгеге, яғни 3153 мың теңгеге екі есе өсті. Компания өнім ассортиментінің ұлғаюына байланысты 2021 жылы 29 адам жұмысқа қосты, бұл 2021 жылы қызметкерлер санының өткен жылмен салыстырғанда 37,2% - ға артқанын көрсетеді. Өткен жылмен салыстырғанда есепті жылы өнімге сұраныстың артуына байланысты жұмысқа қосымша 8 адам жұмысқа орналастырылды, бұл 7,48%-ға артық. Қызметкерлер санының ұлғаюына байланысты 2021 жылы жалақы 2020 жылмен салыстырғанда 158,0% - ға және 2022 жылы +10,038 мың теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 16,12% - ға өсті. Басқаша айтқанда, 2021 жылы 1 қызметкердің орташа жылдық жалақысы 2020 жылмен салыстырғанда 15,2% - ға өсті. 2022 жылы ол 2021 жылмен салыстырғанда + 46,8 мың теңгеге артып, 108,04% құрады. Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің ескірген базалық активтерінің бір бөлігі баланстан алынып, сүт өнімдерінің жаңа партиясы сатып алынатын болды. Бұл өз кезегінде олардың орташа жылдық құнына әсер етті.
2021 жылы негізгі құралдардың орташа жылдық құны 2020 жылмен салыстырғанда +52,07% - ға және жаңа негізгі құралдарды сатып алу есебінен +14631 мың теңгеге немесе 2022 жылмен салыстырғанда 35,3% - ға ұлғайды. 2022 жылы 2021 жылы негізгі құралдардың орташа жылдық құны 2020 жылмен салыстырғанда +52,07% - ға және жаңа негізгі құралдарды сатып алу есебінен +14631 мың теңгеге немесе 2022 жылмен салыстырғанда 35,3% - ға ұлғайды. 2022 жылы қор қайтарымы 2,61 теңгеден 2,59 теңгеге дейін +0,019 теңге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 0,75% - ға өсті. Акциялар 0,74% - ға төмендеді. Бұл нәтиже компанияның оны тұрақты негізде тиімді пайдаланатынын көрсетеді. Бұл ретте өнімді сатудан болған шығын 2022 жылы 1 теңгеге -0,005 теңгеге немесе 2021 жылмен салыстырғанда 0,805 теңгеге дейін 0,7(100-99, 3)% - ға төмендеді. Қор қайтарымы 2022 жылы 2021 жылмен салыстырғанда пайыздық тармаққа өсті. 2022 жылы компанияның техника-экономикалық көрсеткіштері өткен жылдармен салыстырғанда жақсарды.
Басқаша айтқанда, компания тұрақты дамуда. Бірақ болашақта кәсіпорынның өркендеуін қамтамасыз ету үшін кәсіпорын басшылары кәсіпорынның тиімділігін арттыруға күш салу үшін барлық ресурстарды пайдалануы керек.
Қызмет көрсету көлемі пайда мөлшеріне оң немесе теріс әсер етуі мүмкін. Қызмет көлемі өскен сайын, сәйкесінше пайда мөлшері де артады, ал көрсетілген қызмет шығынды болса, пайда мөлшерінде де азаюлар болады. Сондықтан, қызмет көрсетуден түскен түсім талданады. Бұл көрсеткіште біз өнімнің натуралды және баға түріндегі көрсеткіштерін көре аламыз.
Кәсіпорын қызметкері - еңбек шартының ережелеріне сәйкес кәсіпорынмен жеке тұлға ретінде байланысатын жеке тұлғалардың жиынтығы.
Талдаудың негізгі мақсаты: жұмыс күшінің тығыздығын зерттеу, ең бастысы еңбек өнімділігінің негізгі көрсеткіштерін бағалау, жұмыс күшіне әсер етудің нақты көрсеткіштердің ауытқуын тудыратын себептерді анықтау; еңбек ресурстарын неғұрлым тиімді пайдалану үшін ресурсты және еңбек өнімділігінің қалыпты өсу деңгейін анықтау.
Еңбек ресустарын перспективалық техника-экономикалық талдау еңбек ресурстарын пайдалануды жалпы бағалаудан басталады. Оны келесі 2 кесте мәліметтері арқылы көрсетуге болады.
Кесте 2
Меркі ірімшік зауыты ЖШС-нің еңбек ресурстарын пайдалануын жалпы бағалау
№
Көрсеткіштер
Өлшем бірлігі
2021 жыл
2022 жыл
Ауытқу +;-
Өзгеру қарқыны, %
1
2
3
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz