Бастауыш сынып оқушыларына қозғалысқа берілген есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Жезқазған гуманитарлық колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пән: Математиканың теориялық негіздері және бастауыш класста математиканы оқыту әдістемесі
Тақырыбы: Қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс

Орындаған: Мұқанбетрақым Карина, БМ-49
Тексерген: Нығызбаева Перизат Танауовна

Жезқазған, 2023ж.

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
I.Бастауыш мектепте қозғалыс есептерін оқытудың теориялық негіздері ... ... ... 8
1.1 Қозғалыс сөзінін пайда болу тарихы, қозғалысқа берілген есептер ... ... ... ... 8
1.2 Қозғалысқа байланысты есептерді шешу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Қозғалысқа берілген есептердің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
II. Бастауыш сынып оқушыларына қозғалысқа берілген есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
2.1 Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамытуда қозғалысқа берілген есептердің маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
2.2 Тәжірибелік-педагогикалық жұмыстың мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42

Кіріспе
Зерттеудің көкейкестілігі
Қазіргі таңда білім беру жүйесін реформалаудың маңызды бағыттары қатарынан білім сапасын көтеру мәселесі жетекші орын алады. Жалпы білім беретін мектептерде білім сапасын арттыру, білім беру мазмұнын жетілдіру, оқыту үрдісін жаңа сапалық деңгейге көтеру мұғалімдердің әдістемелік шеберліктерін арттыру сияқты факторлармен байланысты.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: Білім беру реформасы - Қазақстанның бәсекеге нақтылы қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет. Мемлекеттік мамандар даярлау үшін Мемлекеттік басқару академиясының негізінде шетелдік серіктестіктердің қатысуымен ең жоғарғы стандарттарға сәйкес келетін ұлттық басқару мектебі құрылуы қажет. Білім беру жүйесін дамытуды ынталандыру мақсатында және сектор мен мемлекет арасындағы серіктестікті нығайту мемлекеттік жекеменшілік білім беруге кредиттер бөлу жүйесін жетілдіру қажет, -делінген. Ал, оның негізі бастауыш сыныпта қаланбақ. Қазіргі кезде көптеген мұғалімдерге, әсіресе, бастауыш сынып оқытушыларына сабақта фронтальды жұмыс істеу міндеті қойылды. Өйткені, сабақ кезінде оқушылардың басым көпшілігі мұғалімнің нұсқауымен есептерді шешуге енді кіріскенде, сыныптағы басқа оқушылар есептің шешімін тауып қояды. Кейбір оқушылар есептің шешімін тауып қана қоймай, есептің әр түрлі шешімдерін көруге қабілетті болады. Ал оқушылардың ендігі бір бөлігіне жай ғана тапсырманы шешудің өзіне едәуір көмек керек болады. Осыған байланысты мынандай сұрақ туындайды: Сабақта қозғалысқа байланысты есептермен
жұмыс істеуді оқушылардың мүмкіндіктеріне сай келетіндей қалай ұйымдастыруға болады ? Қозғалысқа берілген есептердің көпшілігі 4-сынып
бағдарламасында берілген. Бұл сыныптың бірінші жарты жылдығында оқушылар жалпы ұғыммен таныстырылып, мағлұмат беріледі, яғни қозғалысқа берілген есептердің шешілу жолын үйренеді. Жылдамдық пен уақыттың көбейтіндісі қашықтықты беретіндігін, қашықтықты уақытқа бөлгенде жылдамдық алынатындығын және қашықтықты жылдамдыққа бөлгенде уақыт алынатындығын оқушылар меңгеретін болса, жылдың екінші жартысында қозғалысқа берілген есептерді шығару дағдыларын қалыптастырып, бекіту үшін қарастырылған есептердің берілгендігі бәрімізге мәлім. Балалар қозғалысқа берілген есептер туралы жыл бойына оқығанымен, машық кезінде оқушылардың есепті шығару деңгейлерінің төмендігін байқағандықтан курстық жұмысымда олардың деңгейлерін көтеру үшін есептің мазмұнын түсініп оқуға және толық талдауға көңіл бөлдім. Сонымен, жоғарыда аталған мәселелерге байланысты таңдалған курстық жұмысымның тақырыбы - Бастауыш сынып математикасында қозғалысқа байланысты есептермен жүргізілетін жұмыстардың ерекшелігі.
Зерттеу мақсаты: Бастауыш сыныптардағы оқушыларға қозғалысқа берілген есептермен жүргізілетін жұмыстардың ерекшеліктерін анықтау. Оқушыларға қозғалыс есептерімен жұмыс істеу әдістемесін меңгерту, оқушы білімін дамыта отырып, оның іс-әрекетін тиімді ұйымдастыра білу.
Зерттеу міндеттері:
-Сабақта қозғалыс есептерімен жұмыс істеуді ұйымдастыру мәселесі бойынша әдістемелік әдебиеттерді зерделеу және талдау; -Балалардың есеп шығарудағы математикалық білімін белгілі бір жүйе бойынша дамыту мүмкіндіктерін анықтау;
-Балалардың есеп шығарудағы ой-өрісін дамытудың тиімділігін тексеру;
Зерттеу объектісі - Бастауыш мектептегі математиканы оқыту процесі.
Зерттеу пәні - Бастауыш сыныптағы математика сабағында қозғалыс есептерін шығару тәсілдерін қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісін дамыту жолдары мен әдістері. Зерттеудің ғылыми болжамы - Егер бастауыш сыныпта математика сабағында қозғалыс есептерін шығару тәсілдеріне талдау жасауды қолдану арқылы оқушылардың ой-өрісі дамытылатын болса, онда олардың математикадан білім деңгейі жоғарылайды, өйткені пәнге деген қызығушылығы нәтижелі қалыптасады.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы - Бастауыш мектепте математика сабағындағы есептеуді үйретудің және оны оқытудағы әдістемелік тәсілдердің мүмкіндіктерін ашып, қолдану жолдарын білімгер өзі әдістерін құру арқылы ұсынады.
Зерттеудің теориялық мәні - Қозғалыстың жалпы даму тарихына, бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс есептерін шешуді оқытудың
әдістемелік тәсілдеріне, қозғалыс есептерінің ерекшеліктеріне шолу жасалынды.
Зерттеудің методологиялық негізі - Бастауыш сыныптардағы қозғалыс
есептерін үйрету сабағын жүргізудің қажеттілігі мен пайдасын анықтап көрсетті. Курстық жұмысымда зерттеу әдістерінің келесі түрлері
қолданылды:
-Әдістемелік және психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді зерделеу және талдау; -Педагогикалық жұмыста озық тәжірибені талдау және қорыту; -Бастауыш сыныптың математика сабағына бақылау және талдау жасау

I.Бастауыш мектепте қозғалыс есептерін оқытудың теориялық негіздері

0.1 Қозғалыс ұғымының пайда болу тарихы, қозғалысқа берілген есептер

Қозғалыс - заттар мен құбылыстардың жалпы өзгерісін, бір-біріне әсер етуін білдіретін ұғым. Қозғалыссыз өмір болмайды, ол-барлық нәрсенің өмір сүру тәсілі. Антиктік заман философиясы қозғалыстың бар екенін мойындап қана қоймай, оның мәнін зерделеп, себептерін, жалпы заңдылықтарын ашуға ұмтылды. Кейбір философтар табиғат бастамасын ағып жатқан суға (Фалес), жалындаған отқа (Гераклит), сандар арасындағы үйлесімге (Пифагор),бос кеңістіктегі атомдарға (Демокрит) теңеп, дүниенің динамикалық суреттемесін жасаса, енді біреулер қозғалыс ұғымының қайшылыққа толы екенін (Зенон) айтты. Аристотель ілімінде қозғалыс ұғымы категория деңгейіне көтеріліп, оның көптүрлілігі, болмыс пен танымның басты анықтамаларының бірі екендігі айтылды. Жаңа заман дәуірінде (17-18 ғ.) ғылыми танымның, әсіресе, механиканың қарқынды дамуына орай қозғалыс көбінесе денелердің кеңістікте орын алмасуы және бір-біріне әсер етуі ретінде қарастырылып, дүниенің механикалық суреттемесі жасалды. Гегель қозғалыс ұғымын қалыптасу, өзгеру, даму ұғымдарымен ұштастырып, оның жалпы заңдарын ашты, оны сан мен сапаның өзгеруі, сапалық түрлендіру секілді түсініктермен байытып, қозғалыстың ішкі қайнар көзі қайшылықта екенін көрсетті. Дүниеде өзгермейтін, қозғалмайтын дене болмайтыны секілді, қозғалыс табиғаттағы, қоғамдағы барлық өзгерістерді түгел қамтиды. Қозғалыс-жалпы өзгеріс, нысандардың бір-біріне әрқалай әсер етуі және олардың қалпының ауысуы. Ол-материяның ажырамас өмір сүру тәсілі. Қозғалыссыз материяның болмайтыны секілді, материясыз қозғалыстың болуы мүмкін емес. Қозғалыс сан алуан
болып келеді. Әрбір қозғалыстың өз иесі, өз тасымалдаушысы, яғни түпкі негізі
болады. Алайда, қозғалыстың бастапқы негізін анықтау, яғни алғашқы қозғалыс қалай пайда болды деген мәселеде ғылыми ой-пікірлер мен діни сенімге негізделген теориялар қайшылығы жалғасып келеді. Қозғалыс шектілік пен шексіздіктің, өзгермелілік пен орнықтылықтың, тыныштық пен тынышсыздықтың қайшылығы болып табылады. Қозғалыстың өзіне қарама-қарсы сәті-тыныштық. Ол-қозғалыстың белгілі бір өткінші қалпы, біршама тұрақтылығы. Шексіз тыныштыққа жету-заттың жойылып кетуімен пара-пар келеді. Дамумен салыстырғанда қозғалыс - неғұрлым жалпылама ұғым, өйткені ол жүйенің дамуының ішкі заңдарына сәйкес келмейтін қандай да бір сыртқы және кездейсоқ өзгерістерді қамтиды. ХХ ғасырдың екінші жартысында ғылым мен техниканың, қоғамдық тәжірибенің дамуы жаңа нысандарды, күрделі жүйелер кешенін зерттеуге, қозғалыс және оның түрлері, олардың өзара байланысы туралы жаңа философиялық теориялар жасауға жол ашты.
Бастауыш сыныпта қозғалысқа берілген есептердің көпшілігі 4-сынып бағдарламасында қарастырылады. Бұл түрдегі есептердің негізгі компонеттері: а) қашықтық (S); б) жылдамдық (V); в) уақыт (T). Бұл шамалардың арасындағы байланыс келесі формулалармен өрнектеледі: s=v*t ; v=s:t ;t=s:v. Бұл шамалар бір бірлік жүйесінде болулары
керек. Мысалы, егер жол километрмен, ал уақыт сағатпен есептелетін болса, онда жылдамдық кмсағ-пен есептеледі. Қозғалысқа байланысты есептерді шығаруға дайындық жұмысы оқушылардың қозғалыс туралы түсінігін қорытуды, жаңа шамалармен-жылдамдық, уақыт, қашықтықпен танысуын, осы
шамалардың арасындағы байланыстарды айқындай түсу жағын қарастырады. Енді қозғалысқа берілген есептердің негізгі компоненттеріне жеке-жеке тоқталайық. Жылдамдық - қозғалыстың негізгі математикалық сипаттамаларының бірі, қозғалыстың уақыт бойынша өзгеруінің лездігі. Жылдамдық латынның V әрпімен белгіленеді. Жалпы формуласы: V=S:T (мұндағы S - қашықтық, T - уақыт). Жылдамдықты, әдетте, мс-пен (бірліктердің халықаралық жүйесінде), кейде ммин-пен, кмсағ-пен өлшейді. Уақыт - оқиғаның ұзақтығын және тізбектілігін сипаттайтын математиканың негізгі түсініктерінің бірі. Уақыт оқиғаларды реттеуде, олардың ұзақтығын, заттардың қозғалысын сипаттауда қолданылады. Уақыт латынның T әрпімен белгіленеді. Жалпы формуласы: T=S:V (мұндағы S - қашықтық, V - жылдамдық). Өлшем бірліктері - секунд, минут, сағат. Қашықтық - математикадағы маңызды геометриялық ұғымдардың бірі. Ол қозғалыста шапшаңдықты сипаттайды.Қашықтық латынның S әрпімен белгіленеді. Жалпы формуласы: S=V*T (мұндағы V - жылдамдық, T - уақыт). Негізгі өлшем бірліктері - метр, километр. Жылдамдық, уақыт, қашықтық шамалары арасындағы байланыстарды анықтау басқа пропорционал шамалар арасындағы байланыстарды анықтау әдістемесімен жүргізіледі.
Есептердің әрқайсысы берілген мәліметтер мен ізделінді шамаларға байланысты 3 түрлі болады: Бірінші түрі - денелердің әрқайсысының жылдамдығы және қозғалыс уақыты берілген, ізделінді шама - қашықтық;
Екінші түрі - денелердің әрқайсысының жылдамдығы және қашықтық берілген, ізделінді шама - уақыт; Үшінші түрі - денелердің әрқайсысының қашықтығы және қозғалыс уақыты берілген, ізделінді шама - жылдамдық.

1.2 Қозғалысқа байланысты есептерді шешу жолдары

Математикалық есептерді шешуде қазіргі кезде қолданылып жүрген есеп шығарудың жалпы методикасына тоқталайық.
1.Есептің шартымен танысу Есепті шешуге арналған жұмыс алдымен оның мазмұнымен танысудан
басталады. Есептің мазмұнымен таныстыру дегеніміз - оны оқып шығып, онда
келтірілген жайттардың өмірде болатын ситуацияларын көз алдына келтіру.
Есепті дұрыс түсіну үшін есеп мәтінін әрбір оқушы жеке-жеке оқуы тиіс.
Есепті, әдетте, оқушылар оқиды. Мұғалім есепті тек балаларда есептің тексті жоқ жағдайда немесе олар оқи алмайтын кезде ғана оқиды. Егер есептің шарты шиеленіскен болса, онда оқушыға есептің шартын оқып, оны ойша елестетіп түсінуі үшін уақыт (1-2 минут) беру керек. Есепті дұрыс оқи білудің маңызы зор. Егер есептің текстінде түсініксіз сөздер кездессе, онда оларды түсіндіру керек немесе есепте айтылатын нәрселердің, мысалы, бульдозер, шөп шапқыш машинаның суреттерін көрсету керек. Есепті балалар бір-екі рет, кейде одан көп оқып шығады, бірақ біртіндеп оларды есепті бір оқығанда есте сақтап қалатындай етіп үйрету керек, өйткені бұлай еткенде олар бірден зейін қоя оқитын болады. Есептің шартын оқу кезінде оқушылардың логикалық ойлауын дұрыс қалыптастыра білу керек. Бұл математикалық терминдерді, белгісіз шамаларды түсінуге көмектеседі. Мәтінді есеппен жұмыс істеу кезінде оқушы әр сөзге, әр санға назар аударуы қажет. Мәтінмен ауызша жұмыс жасалғаннан кейін оны математикалық терминдерге (схема,кесте,сызба...) айналдыру керек. Есептің қысқаша шартын құру барысында белгілі шамалар
мен белгісіз шамалардың арасындағы байланыс анықталады. Содан кейін оқушылар қандай шаманы табу керектігін біле алады.
2.Есептің мазмұнын талдау және шешімін іздеу Есептің мазмұнымен танысқаннан кейін оның шешімін іздестіруге кірісуге
болады: оқушылар есепке кірістірілген шамаларды, берілген сандар мен ізделінді сандарды айқындай білуі тиіс, сөйтіп осылардың негізінде сәйкес арифметикалық амалдарды таңдап ала білулері тиіс. Жаңа түрдегі есепті енгізгенде оның шешуін табу жұмысына мұғалім басшылық жасайды, сонан
кейін мұны оқушылар өздігінен орындайды. Екі жағдайда да балалардың шамаларды, берілген және ізделіп отырған сандарды мүшелерге бөлуге көмектесетін, олардың арасындағы байланыстарды тағайындайтын арнайы әдістер пайдаланылады. Мұндай әдістерге есептерді иллюстрациялау, есептерді қайталау, есепті шығару жоспарын талдау және оны құру жатады. Есептердің шешімін іздеуде мәтінге талдау жасау ең көп тараған тәсілдердің бірі. Есептерді талдау ойлау тізбегі арқылы жүзеге асады. Кейін жоспар құрылады. Ойлау бұл кезде кері тәртіппен жүргізіледі. Есептерді талдауды аналитикалық-синтетикалық әдіспен жүргізуге де болады. Есептерді мұғалім түсіндіре отырып шығару керек.
Мысалы: Мектеп пен үйдің арасы 300 м. Оқушы минут сайын 60 м жүреді. Ол 3 мин жүрді. Мектепке жету үшін ол тағы неше метр жүруі керек ?
Есепті оқыған соң мәтін бойынша әңгіме жүргізіледі. Оқушылар тақтада және дәптерлерінде мұғалімнің көмегімен есептің шартының моделін құра бастайды. Мәтін бойынша сұрақ қоя отырып, мұғалім дауыс ырғағымен тірек сөзді бөліп оқиды. Жазуды орындаймыз. Модельдің бірінші жолы:

T=3 мин
Мектеп Үй

300 м
Болғаны - 300 м
Оқушы қанша метр жолды жүріп өтті ? (Белгісіз)
Жүріп өткен жол туралы не білеміз ? (Оқушы минут сайын 60м жүреді)
Оқушы жолда қанша уақыт болды ? (3 минут) Жазылу моделі: Жүргені - ? м, минут сайын 60 м, 3 мин Есептің сұрағы қандай ? (Мектепке жету үшін, ол тағы неше метр жүруі керек?) Жазылу моделі: Қалғаны - ? м Мәтінді есеппен жұмыс істеу нәтижесіндегі соңғы жазылу моделі: Болғаны - 300 м Жүргені - ? м , минут сайын 60 м, 3 мин Қалғаны - ? м Мәтінді есеппен жұмыс істеудің келесі кезеңі - оны шығару жоспарын құру. Ол үшін моделі бойынша есепті талдаймыз. Бұл жағдайда мақсатты талдауды
пайдаланамыз (сұрақтан берілгенге қарай). Мұғалім сыныпқа сұрақ қойып
әңгімелесе отырып, есепті талдау сызбасын салады.
-Есепте нені білу керек? (Оқушыға мектепке дейін жүретін қанша жол қалды ?)
-Қанша қалғанын білу үшін не істейміз ? (Арақашықтық қанша еді және оқушы қаншасын жүріп өтті ?) -Қалған жолды қандай амал арқылы табамыз ? (Азайту)
-Үйден мектепке дейінгі ара қашықтықты білеміз бе ? (Иә,300 м)
-Оқушы қанша жол жүріп өткенін білеміз бе ? (Жоқ. Бірақ ол әр минут сайын 60 м жол жүргенін білеміз) -Оқушы жолда қанша уақыт болды ? (3 минут)
-Жүріп өткен жолын қандай амалмен табамыз ? (Көбейту)
Егер есепті синтезді қолданып талдасақ (берілген сұраққа қарай), онда
әңгімеміз
мына түрде болады:
-Оқушы әр минут сайын 60 м жүргенін білеміз және жолда барлығы 3 минут жүрген, біз нені біле аламыз ? (Жүріп өткен жолды) -Жүріп өткен жолын қандай амалмен табамыз ? (Көбейту) -Үйден мектепке дейінгі қашықтық 300 м екенін білеміз және жүріп өткен жолын біле отырып, енді нені таба аламыз ? (Оқушы мектепке дейін неше метр жол жүруі керек ?) -Қалған жолды қандай амалмен табамыз ? (Азайту) Келесі кезеңде екі амалды орындау керек. Мәтінді есептермен жұмыс істеудің келесі кезеңі - оны шығару жоспарын орындау. Есепті амалдарды орындау арқылы шығаруға болады (түсіндіре отырып немесе түсіндірмей де), сол сияқты өрнек құрып та шығаруға болады. Берілген есепті амалдар арқылы шығаруды жазайық: 1) 60*3=180 м - оқушы жүріп өтті 2) 300 - 180=120 м
Енді есепті шығаруды өрнек түрінде жазып көрсетейік: 300 - 60*3=300 - 180=120 м Жауабы: 120 м жол жүруі керек.
3.Есепті жалпы түрде шығару Есептегі белгілі және белгісіз шамалар анықталғаннан кейін есептің қысқаша шарты құрылады. Белгісіз шаманы табуға қажетті формула анықталады. 4.Есептеу Есепте берілген шамалардың барлығын ХБЖ өлшемдеріне келтіру керек.
Кейін формулаға шамалардың сандық мәндерін қойып, математикалық
есептеулер жүргізу қажет. 5.Есептің шешімін тексеру Есептің шешімін тексеру - бұл есептің дұрыстығын немесе қате
орындалғанын белгілеу. Тексеру кезінде ақыл-ой іс-әрекеттерін және практикалық іс-әрекеттерді пайдалана отырып, қорытынды ой шығарылады: олай болса ... , бұл есеп дұрыс (немесе дұрыс емес). Егер есеп әр түрлі тәсілдермен шешілген жағдайда есептердің шешімдері бірдей болса, онда есеп дұрыс шешілген болып есептеледі.
6.Есепті шешу кезіндегі шығармашылық жұмыс. Шығармашылық сипаттағы есептерге қиындығы жоғары есептер, әр түрлі тәсілдермен шығарылатын есептер, бірнеше шешімі бар есептер жатады. Қиындығы жоғары есептер оқушылардың ойша есептеуіне, есептегі шамалармен деректердің арасындағы байланысты ұғынуына көмегін тигізеді. Есептердің көпшілігі әр түрлі тәсілмен шешілгендіктен, олардың шешімдерін іздеу оқушылардыңесептегі шамалар арасындағы жаңа байланыстарды ашуына мүмкіндік береді. Кейбір шамалары жеткіліксіз немесе артық шамалары бар есептермен жұмыс
істеу кезінде оқушылар шамалардың арасындағы байланысты терең ұғынуға
үйренеді.
Мектеп бағдарламасында оқушылар есептерді әр түрлі тәсілдермен шешуге үйренуі керек деп айтылады. Есептерді әр түрлі тәсілдермен шешу дегеніміз не? Әдістемеде есептерді шешу тәсілдері төмендегідей:
-арифметикалық; -алгебралық; -графикалық; -кестелік. Есептердің қайсысын қай тәсілмен шешу керектігін орынды ажырата білу керек. Есептерді шешудің әр түрлі әдістері әр түрлі шешілу жолдарына әкеледі. Есептерді әр түрлі тәсілдермен шешкеннен кейін, есептердің шешімдерін міндетті түрде салыстыру керек. Бұл тәсіл қай тәсілдің тиімді, қай тәсілдің артықшылығы бар екендігін көрсетеді.

0.3 Қозғалысқа берілген есептердің түрлері

1. Бір пункттен екінші пунктке қарай бір бағыттағы қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс
Қозғалысқа берілген есептердің негізгі түрлерінің бірі - бағыттас
қозғалысқа тоқталайық. Бір пункттен екінші пунктке қарай бір бағыттағы қозғалысқа берілген есептерге артынан қуып жету қозғалысы және қалып қою қозғалысына берілген есептер жатады. Бағыттас қозғалыста екі дене қозғалысты бір мезгілде бастайтын болса, онда олар кездесетін жағдайда, екі дене қозғалыс басталғаннан кездескенге дейін бірдей уақыт жұмсайды. Ал, екі дене қозғалысты әр түрлі уақытта бастайтын болса, онда олар кездескенге дейін қозғалысты алғашқы бастағаны көбірек уақыт жұмсайды.
2. Екі пункттен бір-біріне қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа
байланысты есептермен жұмыс
Екі пункттен бір-біріне қарама-қарсы бағыттағы қозғалыста да қозғалыстың басқа түрлері сияқты екі дене қозғалысты бір мезгілде бастайтын болса, онда олар кездесетін жағдайда, екі дене қозғалыс басталғаннан кездескенге дейін бірдей уақыт жұмсайды. Егер екі дене қозғалысты әр түрлі уақытта бастайтын болса, онда олар кездескенге дейін қозғалысты алғашқы бастағаны көбірек уақыт жұмсайды. Бір-біріне қарама-қарсы қозғалған екі жаяу адам бір-біріне жақындайды. Уақыт бірлігінде нысандардың бір-біріне жақындауын жақындау жылдамдығы дейді. Бір-біріне қарама-қарсы бағытта қозғалу кезінде жақындау жылдамдығы жылдамдықтардың қосындысына тең болады: Vжақынд.= V1+V2 Нысандардың қанша уақыттан кейін кездескенін білу үшін, алғашқы арақашықтықты жақындау жылдамдығына бөлеміз: T=S:Vжақынд. Жақындау жылдамдығы мен уақыт белгілі болса, арақашықтықты табу
үшін жақындау жылдамдығын уақытқа көбейту керек: S=Vжақынд.*T
3. Бір пункттен бірінен-бірі қарама-қарсы бағыттағы қозғалысқа байланысты есептермен жұмыс
Бір пункттен бірінен-бірі қарама-қарсы бағыттағы қозғалыста бірінен-бірі қарама-қарсы бағытта қозғалған екі жаяу адам бір-бірінен алыстайды. Уақыт бірлігінде нысандардың бір-бірінен алыстауын алыстау жылдамдығы дейді. Бірінен-бірі қарама-қарсы бағытта қозғалу кезінде алыстау жылдамдығы жылдамдықтардың қосындысына тең болады: Vалыст.= V1 + V2 Нысандардың қанша уақыттан кейін кездескенін білу үшін, алғашқы ара қашықтықты алыстау жылдамдығына бөлеміз: T=S:Vалыст. Алыстау жылдамдығы мен уақыт белгілі болса, арақашықтықты табу үшін алыстау жылдамдығын уақытқа көбейту керек: S=Vалыст.*T

II Бастауыш сынып оқушыларына қозғалыс есептерін шешуді оқытудың әдістемелік тәсілдері

2.1 Бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау қабілетін дамытуда қозғалысқа берілген есептердің маңызы

Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамытуда қабылдау және жалпылау(қорыту) техникасы маңызды рөл атқарады. Бастауыш сынып оқушыларының осы техникаларды пайдалана білуін қалыптастыру қозғалысқа берілген есептерді шешуіне ықпал етеді. Оқушылардың кез-келген ситуациядан өздігінен шыға білуі, білімді үйреніп қана қоймай, есептерді шешудің түрлі жолдарын таба білуі танымдық белсенділікпен, дербес ойлаумен тығыз байланысты. Осы аталғандар оқушылардың есепті оқып, оның мазмұнын ойша елестетуін, әр түрлі әдістермен есептің қысқаша шартын құруын (заттық иллюстрация, сурет, схема,сызба...), сол шартты орындап, есептің шешімін табуын, оны тексеруін, оған кері есеп құрастыра алуын қалыптастыруға ықпал етеді. Осылайша, оқушылардың логикалық ойлау және танымдық қабілеттерін дамыту есептердің барлық кезеңдерін орындауға мүмкіндік береді.
Есептерді шешу оқушылардың математикалық ұғымдарды, мектеп бағдарламасындағы теориялық білімді толыққанды меңгеруінде аса үлкен маңызға ие. Оқу үдерісінде есептерді әр түрлі тәсілдермен шешу оқушылардың математикаға деген қызығушылығын арттырып, математикалық ойлау қабілетін дамытады. Сондықтан бастауыш сыныптарда есептердің шарттарын
тиімді етіп құру аса маңызды болып табылады. Ол үшін оқушыларға берілген есептерді әр түрлі тәсілмен шешуге жағдай жасалуы қажет. Ол оқушылардың жоғарғы сыныптарда осы тәсілдерді жетілдіруінің іргетасы болып қаланады. Оқушыларға осы тәсілдерді өз бетінше пайдалануды меңгерту мақсатында кейбір типтік эвристикаларды айта кету керек:
-бір ғана есептің әр түрлі модельдерін құру;қорытынды ақпарат;
-мәтінді есептердің құрамындағы мағыналық бірліктерді,есептің шарттары мен шешімдерін мүшелеу; -есептің шешіміне байланысты туындаған қосалқы мәселелерді мүшелеп бөлу;
-ойлау ағашын құру; -объектінің жаңа функцияларын табу; -есептің шартынан әр түрлі логикалық негіздерді бөліп алу; -берілген есептен қорытынды шығару; -ұқсастықтарды пайдалану; -аналитикалық,синтетикалық және аралас тәсілдермен ойлау тізбегін құру; -есепті шешудің жоспарын құру. Жоғарыда айтылған эвристикалар бір-бірімен тығыз байланысты. Олардың біреуі екіншісінің қалыптасуына ықпал етеді. Есепті шешу үшін оның математикалық моделін табу қиын,сондықтан да кейбір қосалқы модельдерді құру тиімдірек болып саналады. Сонымен, мәтінді есептерді шығару барысында оқушылар үйренуге тиіс:
-мәтінді есепті оқу барысында шамалардың схемасын бейнелеуге; -математикалық өрнектер немесе формулаларды схема бойынша құрастыру;
-есептің шешімін ауызша айту немесе оның сандық мәнін жазу; -есепті жалпы тәсілмен шешу. Математика күрделі есептерді шешуде оқушылардың ақыл-ойын тұрақты
деңгейде ұстау үшін көптеген мүмкіндіктер береді. Бұл ретте, оқушыларды өз күшіне, мүмкіндіктеріне, қабілеттеріне сенуге үйрету керек.
Барлық жоғарыда айтылғандардан мынадай тұжырымдар жасауға болады: -Бастауыш сынып оқушыларын қозғалысқа берілген мәтінді есептерді шешуге үйрету мәселесі өте ерте кезде пайда болған мәселелердің бірі болып табылады және осы мәселелерді шешумен көрнекі педагогтар,ғалым-әдіскерлер айналысқан.
-Әдістемелік әдебиетте бірнеше көзқарастарды анықтауға арналған мәтіндік есептер,оны шешу кезеңдері,қозғалысқа берілген есептердің түрлері көп кездеседі.Бірақ,осы есептердің ішінде қозғалысқа берілген есептерді шешу маңызды рөл атқарады.Өйткені,қозғалысқа берілген есептердің бастауыш сынып оқушыларының логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға тигізетін көмегі зор. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.