Негізгі құралдардың тексеру бағдарламасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

«Қаржылық есеп»

пәні бойынша

«Қаржылық есеп»: «Негiзгi құралдардың шығуын құжатты рәсімдеу және есепке алу мен тексеру»

пәні бойынша: тақырыбы бойынша

«Қаржылық есеп»:

пәні бойынша:

Орындаған

Орындаған: студент

: Адамбек Индира

Орындаған: мамандық

: ЕЖА

Орындаған: курс

: 3

Орындаған: топ

: топ

Орындаған: Тексерген

Орындаған: оқытушы

: Тойлыбаева Жанар

Орындаған: Баға

АЛМАТЫ, 2022

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Негізгі құралдар есебі . . . 5

1. 1Негізгі құралдардың есептен шығарылуының есебi . . . 6

1. 2Негiзгi құралдар объектілерінің есептен шығарылуы (есептен шығуы) . . . 7

2Негізгі құралдарды есптен шығуын құжатты0 расимдеу . . . 10

2. 1. Негiзгi құралдардың шығуын құжатты рәсімдеу және есебі. .

. . . 11

2. 2

3. Негізгі құралдар аудиті . . . 14

3. 1Негiзгi құралдардың сақталу, есепке алу және пайдалану есебiнiң аудитiнiңбасты мiндетi . . . 15

3. 2Негізгі құралдар аудитінің ақпаратат көздері . . . 16

3. 3Негізгі құралдардың тексеру бағдарламасы . . . 17

4. XYZ компаниясы . . . 18

4. 1Негізгі құралдарды XYZ компаниясында қарастыру талдау . . . 19

Қортынды . . . 20

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 22

Кіріспе

Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана жүреді, ал ол еңбек заттары (шикізат, материалдар, сатып алынған жартылай фабрикаттар) және еңбек құралдары (машина, станок) болып бөлінеді. Бұл арада еңбек құралдарының құрамы сыртқы белгісімен емес, олардың өндіріс процесінде атқаратын роліне қарап анықталады. Мысалға, заводта дайындалған бу қазаны сол зауыт үшін дайын өнім болып саналады; ал орнату үшін сатып алған субъект үшін осы қазан еңбек құралы болып табылады. Осы қазанды келешекте қайта сатуға алса, онда ол тауар болып табылады.

Негізгі құралдар дегеніміз - материалдық активтер, оларды ұйым өндірісте пайдалану немесе басқа тұлғаларға жалға беру немесе әкімшілік мақсаттар үшін ұстап тұрады және бір жылдан көп мерзім пайдаланылады, осы пайдалану мерзімде өз құнын амортизация арқылы бірте бірте өндірілген өнімге ауыстырады.

Негізгі құралдардың есебінде 4 ең маңызды әрекеттері бар:

негізгі құралдардың алынған мерзімдегі тіркелген сомасы;
негізгі құралдардың пайдалану мерзімінде есептейтін тозу ставкасы;
қабылдап алынғаннан кейін негізгі құралдардың өзгеріп отырған құндары шоттарда қалай көрсетілетінділігі;
негізгі құралдардың шығарылынуындағы тіркелуі.

Негізгі құралдар бухгалтерлік есепте жеке инвентарлық объект ретінде көрсетіледі, мысалы ғимарат бұл объектіге әрбір жеке тұрған ұй кіреді, сол сияқты жабдықтарда, сондықтан есепке аларда кіріс құжатында (паспорт) объектіге жататын құрылғылар (қосалқы бөлшектер) жазылу керек.

Негізгі құралдар ХҚЕС №16 «Негізгі құралдар» сәйкес жіктеледі:салалар бойынша; бағыты бойынша; (өндірістік, өн. емес) пайдалану бағыты бойынша түрлер мен түр топтарына; (жер, жабдықтар, ғимараттар. . ) 9 түр.

-иелігі бойынша; (меншікті, жалға алынған, уақытша пайдалануда)

-пайдалану маңызы бойынша; (әрекетті, запастағы, әрекетсіз)

-мүліктік құрамы бойынша; (инвентарлық, инвентарсыз)

салықтық нысандар бойынша (топталған, әр топқа өз шектелген норма белгіленеді) .

Шаруашылықтың әр саласында, натуральдық-заттық белгі бойынша, негізгі құралдар мынадай түрлерге бөлінеді:ғимараттар; құрылыстар; беріліс құрылғылары; жабдықтар; өндірістік мүліктермен иеліктер; шаруашылық мүліктері; үлкен жұмыс малы мен өсім малы; кітапхана қоры; жерді жақсартуға күрделі шығындар(ғимараттардан басқа) ; мұражай құндылықтарымен басқа объектілер; басқа да негізгі құралдар.

Иелігіне байланысты негізгі құралдар меншікті және жалданған болып бөлінеді.

Меншікті негізгі құралдар -сол кәсіпорын ие болатын және баланстық есепте ескерілетін негізгі құралдар.

Жалданған негізгі құралдар- бұл басқа ұйым немесе кәсіпорын ие болып, басқа бір ұйымда жалға алу шарты бойынша уақытша пайдаланым негізгі құралдар. Бұл құралдар жалға алушыда баланстан тыс шоттарда есептеледі. Сонымен негізгі құралдар көптеген өндіріс құралдары бойына пайдалынылады, қасиетімен нысанын сақтай отырып, жанама түрде тозады, өзінің құнын жаңадан жасалған өнімге біртіндеп көшіреді.

Негізгі құралдар қозғалысы №16 ХҚЕС -на сәйкес бағаланады:

Бастапқы құн - бұл негізгі құралдарды салу немесе сатып алу бойынша нақты жұмсалған шығынның құны, бұған төленген, өтелмеген салықтар мен алымдар, сондай-ақ активтерді мақсатқа сай пайдалану үшін жұмыстын күйіне келтіруге байланысты жеткізу, монтаждау, қондыру, іске қосу шығындары және кез келген өзге шығындар енгізіледі. Күрделі қаржы есебінен салынған (тұрғызылған) немесе сатып алынған негізгі құралдар үшін бастапқы құны мүлік құны болып табылады. Ол мыналардан тұрады: ғимараттар мен құрылыстар үшін объектілер салу (тұрғызу) жөніндегі құрылыс және монтаж жұмыстарының шығындары, жобалау-іздестіру жұмыстары, сондай-ақ объектілердің мүліктік құнына бекітілген тәртіпке енгізуге жататын басқа шығындар.

Баланстық құн - бастапқы құнның сомасынан жиынтық тозуды алыптастаған құн (есептік (қалдық) құн) .

Жою құны - бұл негізгі құралдарды пайдалы қызметінің соныңда пайда болатын қосалқы бөлшектердің, сынықтардың, қалдықтардың жорамал құны, бұдан шығарып тастау жөнінде күтілетін шығындар шығарып тасталады(жобаланған құн) .

1. Негізгі құралдардың есептен шығарылуының есебi

НК обьектілері ұйымның бухгалтерлік балансынан:

1. Физикалық және моральдық жағынан тозғанда.

2. Шаруашылық қызметте пайдаланылмаған обьектілер сатылганда.

3. Жарғылық капиталға салым ретінде басқа субьектілерге берілгенде,

4. Басқа занды немесе жеке тұлғаларға өтеусіз берілген.

5. Калдықтарды ұзақ мерзімді (каржылық) жалға бергенде

6. Кемшіліктерге, табиғи апаттарға және басқа зиянке байланысты есептен шығарылады.

Шаруашылық ұйымдары қолданыстағы зандарға сәйкес өзiне тиесiлi үйлерді, ғимараттарды, жабдықтарды, көлiк құралдарын және мүлiктердi (инвентарьларды) басқа субьектілерге беруге, айырбастауға, жалға беруге, тегiн уақытша пайдалануға немесе карызға беруге, егер заңдарда және субъектiнiң жартысында өзгедей көзделмесе, сондай-ақ оларды баланстан есептен шығаруга құқылы. Кәсіпорындардың, цехтар мен басқа обьектiлердiн құрылысына, кеңейтiлуiне және техникалық қайта жарактануына байланысты физикалық және моральды тозуы бойынша таратылған кезде: табиғи апаттардын, аварияның, калыпты пайдалану жағдайларының бұзылуының нәтижесiнде негiзгi табыннан малдарды акау ретінде шыгарып тастаганда; шаруашылық аралық және басқа кәсіпорындар ортақ касiпорынға баланстан шығару арқылы отеусiз бергенде, сыйлағанда, табыс еткенде (сатканда), өткiзгенде және айырбастағанда НҚ шығарылады.

Тарату толық немесе ішінара (объект қайта жабдықталғанда және жанғыртылғанда) болады. Ғимараттар, жабдықтар және басқа да тозған құралдар. белгiленген қызмет мерзiмiн жұмыспен өтегеннен кейiн, физикалық тозуы салдарынан толық ескірген өндiрiстiк үй, егер бұл обьектiлердi қалпына келтiру экономикалық жағынан тиiмсiз немесе мүмкiн емес болса және оларды басқа шаруашылық субъектiлерiне өткiзу немесе сату мүмкiн болса, олар тарату тәртiбiмен субьект балансынан есептен шығарылады.

НҚ жарамсыздығынан, оларды қалпына келтiрудiн мүмкiн еместiгiн немесе тиiмсiздiгiн анықтау үшiн, сондай-ақ НК есептен шығаруға қажеттi құжаттарды рәсiмдеу үшiн субьект басшысының бұйрығы бойынша(құрылтайшылардың немесе өкiлеттiлердiң жиналысының шешiмi) кұрамында:

1. Бас инженер немесе субьект басшысынын орынбасары.

2. Бас бухгалтер немесе оның орынбасары.

3. НК үшiн жауапкершiлiк артылған материалды жауапты тұлға.

4. Меншiк иесiнiн немесе өкiлеттi мемлекеттiк органының екiлi.

5. МАИ өкiлi (көлік құралдарын есептен шыгарганда) бар тұрақты қызмет ететiн комиссия құрылады.

НК жекелеген турлерiн баланстан есептен шыгағанда комиссията: механиктер, энергетиктер, гидротехниктер, жылу техниктері, технологтар, малдәрiгерлерi, техниктер сиякты тиiстi мамандар енгізіледі.

1. Есептен шығарылатын обьектiге тiкелей байқау жүргізеді және оның калпына келтiруге және одан әрi пайдалануга жарамсыздыгын аныктайды.

2. Обьектіні есептен шығарудын нақты себептерiн анықтайды (тозу, кайта құру, қалыпты пайдалану жағдайларынын бұзылуы, авария және баскалар) .

3. НК пайдаланудан ерте шыгып қалуына кiнәлi адамдарды анықтайды және оларды жауапқа тартуға ұсыныс жасайды.

4. Есептен шығарылатын обьектiнiн жекелеген тетіктерін, бөлшектерiн, материалдарын пайдалану мүмкiндiгiн анықтайды және оларды бағалайды.

5. Есептен шыгарылганнын пайдалануға жарамды тетiктерiн, белшектерiн, турлi-тұсти жане қымбат багалы металдарып алуға бақылау жасайды, олардың саны мен мөлшерін анықтайды және олардын қоймага еткiзiлуiн бақылайды.

6. НҚ обьектiлерiн есептен шығаруды НК №3 нысанындағы "НК есептен шыгару актiсiмен" жане НК №4 нысанындағы "Автокелік кұралдарын есептен шығару актісімен" (2 дана) рәсiмделедi. Оның бiрiншiсi бухгалтерияға берiледi, екінші материалдық жауапты адамда қалып, калған тауарлы материалдық құндылыктарды есептен шығаруға негiздеме болып табылады.

НҚ №3 және НК № 4 нысандарындагы актiлерде жасалған немесе салынған жылы, кәсiпорынға келiп түскен күнi, пайдалануға берiлген уакыты, объектiнiн бастапқы (агымдық) күны, есептелген тоту сомасы, жөндеулердің саны көрсетіледі. Актi кәсiпорын басшысы бекіткеннен кейшн ғана объектiнi таратуға кiрiседi. Актінің келесі жағында объектiнi тарату жөніндегі шығындар мен НК таратудан алынған материалдық құндылыктардың түсiмi көрсетіледі. Материалдық құндылыктарды қоймага өткiзу жүкқұжатпен рәсімдетеді (кіріске алу пайдаланудын мүмкiн бағасы бойынша жегітабыннан жануарлардын жарамсызын шығаруды табындагы жануарға арналған актімен рәсiмдей да (бір жануарға № 57 нысан, топқа № 57 нысаны) .

Баланстан есептен шыгарылған көпжылдық өсiмдiктер көп жылдық өсiмдiктердi есептен шығаруға арналған №58 нысандағы актімен рәсiмделедi.

Малдардың сойылғаны мен өлiм-жiтiмi малдар мен құстардың шыгарылуына арналган №100 нысандағы актімен рәсiмделедi. Оны субъект басшысы тағайындаған арнайы комиссия өлiм-жiтiм, сойыс болган күнi жасайды. Жекелеген тұлгалардың кiнәсi бойынша мал өлетін болса, актiнiн негiзiнде келтiрiлген зиянды етеудін мөлшерi туралы шешім қабылданады. Осы актiлердiң негiзiнде инвентарлық карточкаларда, инвентарлық карточкалардын тiзiмдемесiнде және олардың тұрган жерi бойынша НК инвентарлық тiзiмдерiнде НК шығарылғандығы туралы белгiлер қойылады. Бір субъектiнiң екiншiсiне НК табыс етуi НК №1 актiсiмен рәсiмделедi, ол екі данада жасалады. Актiнiң негiзiнде инвентарлық карточкаларда және инвентарлық тiзiмдерде негiзгi құралдардың шығарылғандығы туралы белгiлер қойылады. НК субъект iшiндегi бір цехтан екiншi цехқа ауысуы НК №1 нысандағы актiмен рәсiмделедi. Оның негiзiнде НК орналасқан жерi бойынша инвентарлық карточкалар мен инвентарлық тiзiмдерде құралдардын қозғалысы туралы белгілер қойылады.

1. 2Негiзгi құралдар объектілерінің есептен шығарылуы (есептен шығуы)

Негізгі құралдарды сату:

1. Баланстық құнға Д-т 7410 К-т 2411-2417 - 800, 0.

2. Бұрын есептелген тозудың сомасына Д-т 2421-2429 K-T 2411-2417-200, 0.

3. Сатып алушы ұсынған шоттын сомасына (салық шот фактурасына сәйкес ҚҚС-сыз келiсiм құнына) Д-т 1210 К-т 6210 - 1 500, 0.

4. Салық шот-фактурасы бойынша ҚҚС сомасына Д-т 1210 К-т 3130 - 300, 0

5. ҚҚС-ты бюджетке төлеу Д-т 3130 К-т 1040 - 300. 0

6. Сатып алушының ұсынылған шоттағы берешекті өтеуі-T 1040, 1050, 1010 K-T 1210- 800. 0. 7. Жыл сонында:

а) жиынтық табысты кемiту шығындары Д-т 5410 К-т 7410- 800, 0;

а) жиынтық табыстын өсуiнен алынған кiрiстер Д-т 6210 К-т 5410-1 500. 0. Объектiлердiң жойылуы (физикалық немесе моральдық жағынан тозуы бойынша) нәтижесiнде НҚ шығарылуы

1. Жойылатын обьектiлердiң баланстық кұнына Д-т 7410 K-T 2411-2417-125-70, 0. 2. Бұрын есептелген тозудын сомасына Д-т 2421-2429 KT 2411-2417.

3. НҚ бөлшектегенi үшiн жұмысшыларға жалақы есептелген де Д-т 7410 к-т 3350-20 000, 0.

4. Әлеуметтiк сақтандыру мен зейнетақымен қамсыздандыруға аударымдар (30%) жасалды. Д-т 7410 К-т 3150 -3190- 6 000

6. Бөлшектеліп жойылатын обьектiнi тасымалдағаны үшін автошаруашылықтын шотын төлеуге келiсiм берілді Д-т7410 К-Т 3310-3, 4.

7. НҚ обьектiлерiн жоюдан алынған материалдар (металл сынықтары, қосалқы бөлшектер) көрсетiледi Д-т 1314, 1315 K-T 6210-1, 6.

8. Жыл сонында кiрiстер мен шығыстар жиынтық табыстын (зияннын) есебiнен есептен шығарылады:

а) барлық шығыстар Д-т 5410 К-т 7410 - 99, 8;

ә) кiрiстер Д-т 6210 К-т 5410.

НК обьектілерін өтеусіз беру

1. Баланстық құнына Д-т 7410 К-т 2411-2417 - 800, 0.

2. Есептелген тозу сомасына Д-т 2421-2429 к-т 2411-2417 200, 0.

3. Өтеусiз беру жөнiндегi шығыстар Д-т 7410 к-т 3350, 3150, 3310, 8030-15, 0.

4. ҚҚС қауіпсіздіқа (баланстық құннан 20%) Д-т 7210 К-т 3130 -160, 0.

5. Бюджетке ҚҚС төленген Д-г 3 130 к-т 1040 - 160, 0

6. Жыл сонында жылдық кiрiстi кемітуге есептен шығарылатын шығыстар

Д-т 5410 К-т 7410, 7210-935, 0

Басқа шаруашылық субьектiлерiнiң жарғылық капиталына салым немесе құрылтайшылық жарна ретінде табыс етiлуi нәтижесiнде НҚ шығарылуы.

Егер жарғылық капиталға салынғанын (келісілген кұн) берiлетiн НҚ объектiлерiнiн баланстық құнына сәйкес келсе:

1. Берілетін НҚ обьектiлерiнiң баланстық құнына Д-т 2310 к T2411-2417-90, 0.

2. Бұрын есептелген тозудың сомасы Д-т 2421-2429 к-т 2411 2417-100, 0.

Егер жарғылық капиталға салынатын салым (келісілген кұн) негiзгi құралдардын баланстык кунынан артык болса:

1. Берілген НК баланстық кұнына Д-т 7410 К-т 2411-2417 90, 0.

2. Бұрын есептелген тозудын сомасына Д-т 2421-2429 к-т 2411-2417-100, 0.

3. Берілген обьектiлердiң келiсiлген құнына Д-т 2310 К-т6210-1200, 0.

4. НҚ келiсiлген және баланстық құндарының арасындағы айырмашылықтықтан ҚҚС (15%) мәнiне Д-т 7210 K-т 3130-60, 0.

5. Бюджетке ҚҚС теленген Д-т 3130 К-т 1040 - 60, 0

6. Жыл сонында:

а) кеміту шығындары Д-т 5410 К-т 7410, 7210 - 960, 0;

ә) кiрiстер Д-т 6210 к-т 5410- 1 200, 0, кiрiс - 240, 0.

Iшкi қозғалыс НҚ бір цехтан (құрылымдық бөлiмшеден) басқасына табыс етілгенде Д-т 2411-2417 К-т 2411-2417-450, 0

НҚ жетіспеушілігі

1. Бұрын есептелген тозу сомасына Д-т 2421-2429 к-т 2411 2417-300, 0.

2. Жетіспейтін НК баланстық құнына Д-т 8048 (құндылықтардың бүлінуінен болған жетiспеушiлiк немесе ысырап) K-T 2411-2417-700, 0.

3. Жетіспеушілікке кiнәлi адам белгiлi болғанда немесе оны сот шешiмiмен аныктағанда:

а) НҚ баланстық күніне Д-т 1254 (материалдық зиянды өтеу жөнiндегi шығыстар) К-т 2180 (жетіспеушілік жане ысырап) - 700, 0;

ә) жетіспейтін НҚ нарыктық және баланстық құндарының арасындағы айырмаға Д-т 1254 (материалдық зиянды өтеу жөнiндегi шығыстар) К-т3520 - 500, 0;

б) жетіспеушілікті өтеудін тәртiбiн сот органы немесе кiнәлi адам мен шаруашылық субьектiнiң арасындағы келiсiм белгiлейдi. Жетiспеушiлiктi өтеу шамасына қарай Д-т 1010, 3350 к-т 1254 (материалдық зиянды өтеу жөнiндегi шығыстар) .

Сонымен, бiр мезгiлде кұндардағы айырмашылықтың белігіне Д-т 3520 К-т 6210;

в) егер кiнәлi адам анықталмаса немесе өтеуiн алудан сот бас тартса Д-т 7210 к-т 2180-700, 0,

Жыл соңында ысыраптар жиынтық кiрiстiн кемуiне жаткызылады Д-т 5410 К-т 7210 - 700, 0 Тауар айырбасы операцияларының нәтижесiнде шығарылуы

1. Баланстық құнға Д-т 7410 К-т 2411-2417 - 800, 0

2. Бұрын есептелген тозудың бақылауына Д-т 2421-2429 K-T 2411-2417-200, 0.

3. Берілген НҚ келiсiм (келісілген) кұнына, ККС-сыз Д-т 1210 К-т 6210 - 1 500, 0.

4. ҚҚС қауіпсіздіке Д-т 1210 К-т 3130 - 300, 0.

5. Берілген НҚ орнына алынған тауар кiрiстелгенде (ҚҚС-сызкелiсiм құны) Д-т 1330 К-т 3310-1 500, 0. 6. Өтелетiн ҚҚС сомасына Д-т 1420 к-т 3310 - 300, 0.

7. ҚҚС-ты есепке алу Д-т 3130 к-т 1420 - 300, 0

8. Өзара мiндеттемелердi есепке алу Д-т 3310 К-т 1210-1 500, 0

9. Жыл корытындысы бойынша:

а) шығыстар Д-т 5410 К-т 7410 - 800, 0

а) кiрiстер Д-т 6210 К-т 5410-1 500, 0. Kipic 700, 0 теңге құрады.

1. 3Негізгі құралдардың қозғалысының талдауы

Негізгі құралдар - бұл кез-келген өндірістің ең негізгі факторларының бірі. Оның жағдацы және тиімді қолдануы кәсіптік щаруашылық қызметіне соңғы қорытындылары тіке әсер етеді. Негізгі қорды рацианалды қолдану және өнеркәсіптің кәсіптік қуаты барлық техникалық - экономикалық еөрсеткіштердің жақсаруына алып келеді, сонымен қатар өнім шығару көлемінің өсуіне, еңбек көлемінің дайындығына.

Негізгі қордың талдауы бірнеше бағытта жүруы мүмкін, оны кешенді өңдеу осы құрылымға баға беруге, динамика және тиімділік пен негізгі қорларды және ұзақ мерзімді инвестициялар қолдануға болады.

Талдау бағыты мен талдау тапсырмасының таңдауы басқару қажеттіліктерімен анықталады. Негізгі құралдардың динамика құрылымын талдау, инвестициялық тплдау қаржылық талдаудың мазмұнын құрайды. Негізгі құралдарды қолдану тиімділігінің бағасы және пайдаланылу шығындары басқарушылық талдауға жатады, бірақ жоғарыда көрсетілгендей бұл талдаулардың арасында шектеу жоқ,

Мазмұны бойынша және құрал - жабдықты пайдалы талдау өнімнің өзіндік бағасын талдаудың құрама бөлігі болып табылады.

Негізгі құралдарды талдаудың әдісі таңдаулы жоғарғы нұсқаны қолдануына бағытталған. Сондықтан талдаудың басты еркшеліктері мынандай

Негізгі құралдарды қолдануда нұсқалықтың шешілуі

Келешекке бағытталу

Келешекті талдау - инвестиция талдаудың негізгі түрі, негізгі құрлдар балансындағы талдау және қолдану тиімділігі.

Негізгі құралдардың динамикасы мен құрылымының жағдайын зертеуге ерекше көңіл бөлінеді, өйткені ұзақ мерзімді кәсіпорын активінде үлкен үлес салмағын алады.

Кәсіпорынның негізгі қоры өнеркәсіптік - және өнеркәсіптік емес болып бөлінеді, сонымен қатар өндірістік емес қорларды белгілейді.

Одан басқа активті бөлігін (жұмыс машиналары және құрал - жабдықтар) және пассивті бөлігінің қорын анықтау белгіленген, сонымен қатар функционалды белгіленген бөлек кіші топтар сәйкес келу белгіленген өндірістік ғимарат, жұмысшылар және жұмыс машиналары, құрал - жабдықтар, орнату және өлшеу құралдары және тағы басқалар)

Бұл жерде үлкен көңіл бөлінетін жағдай пассив пен активтің қарым - қатынасы, жұмыс машинасы, өйкені олардың жоғары үйлесімділігі көбіне қор қайтарымына, қор табыстылығына және кәсіпорынның қаржылық жағдайы на туелді.

Неғұрлым негізгі құралдарды толық және рационалды қолдану еңбек өндірісінің өсуіне қор қайтарымының жоғарлауына жұмыс пен қызмет көрсетудің көбейуіне өіндік құнның төмендеуіне алып келеді:

Негізгі құралдардың тапсырмасын талдау мынандай:

1 Негізгі құралдардың құрылымдық бөлімшелері және кәсіпорнның қажеттіліктерін қанағаттандыруды орнату;

2 Көлемінің құрамының және техникалық деңгейінің сәйкес келуі;

3 Жаңартылуы және шығып келуі;

4 Негізгі құралдардың техникалық жағдайын зерттеу;

5 Тиімді құрал - жабдықты қолданудың уақыты және қуаты бойынша анықтау;

6 Қор қайтарым өсімінің резервтерін анықтау, негізгі құралдарды қолдануды жақсарту үшін қызмет пен кіріс есебінің көлемінің ұлғаюы.

2. 1Негiзгi құралдардың шығуын құжатты рәсімдеу және есебі.

Кәсіпорындардың өндiрiстiк шаруашылық процесiнде негiзгi құралдың құрамында мынандай себептермен өзгерістер болады: негiзгi құралдардың қажет емес обьектілерін өткізу; басқа кәсiпорындарғ ақысыз тегiн беру(сыйлау) ;

негiзгi құралдар обьектiлерiн халық тұтынатын тауарларға немесе басқа тауар -материлдық құндылықтарға айырбастау:

сынуi, моральдык тозғаны, стихиялық апатқа ұшырауы бойынша жою (шығыстан шығару) :

кәсіпорын iшiнде жекелеген обьектiлердiн жылжуы, басқа касіпорындара олардың жарғылық капиталына салым түрінде беру:

негізгі құралдар объектілерінің түгендеу кезінде жетіспеу, немесе бүлінуі; негiзгi құралдар обьектiлерiн арзандату.

Негiзгi құралдар обьектiлерiн басқа кәсіпорындарға төлем шартымен (аукциондар мен конкурстарда сату) өткізу келiсiмдi бағамен жүзеге асырылады. Сатып алушыға объектіні беру фактысы «Негізгі құралдарды кабылдау-беру (жылату) актiсiмен нысан МНК-1) үш данада рәсiмделедi: алғашқы екеуі тапсыратын кәсіпорындарда онда бірінші данасы есепке қосылады, екінші-беру хабарламасына акцепке тіркеледі, үшінші-данасы негізгі құралдар обьектілеріқабылдаушы адамға беріледі. Актіге обьектінің жағдайы, оның бастапқы құны, тозу дәрежесі көрсетіледі.

Сонымен, негізгі құралдар кәсіпорынның есебінен шығарылады:

Жойылғанда (пайдалану мерзімі аяқталғанда) ;

Сатылғанда;

Ауыстырылғанда;

Өтеусіз берілгенде;

Сынғанда;

Еншілес ұйымға жарғылық капитал ретінде салынғанда;

Қызметкерге еңбекақы ретінде;

Түгендеу барсында кем шыққанда.

Мысалы : Жабдық жойылады, баланстық құны 105000 тг. Жиналған тозу сомасышығарылады 1345000 тг., жою әрекеттері үшін еңбекақы есептелді 38000 тг, . Салықтар есептелді3762 тг 1710 тг жабдықты жоюдан металллом кіріске алынды. 27000тг, .

1-кесте. Негізгі құралдардың шаруашылық операциялар мазмұны

Шаруашылық операция мазмұны

Сома, тг.

дт

кт

Шаруашылық операция мазмұны: 1. Негізгі құралдың баланстық құны есептен шығарылды

Сома, тг.: 105000

дт: 7410

кт: 2410

Шаруашылық операция мазмұны: 2. Негізгі құралдың жиналған тозу сомасы есептен шығарылады

Сома, тг.: 1345000

дт: 2420