Қобыланды - батыр Қазақ эпосы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Облыс аудан мектеп

Кіші ғылыми жоба
Қобыланды батыр жырының лексика-граматикалық ерекшеліктері

Облыс аудан мектеп:
Сыныбы:
Оқушы аты-жөні:
Жетекші аты-жөні:
Ғылыми жетекші аты-жөні:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
1. Тарау. Қобыланды батыр жырының лексика-грамматикалық ерекшеліктері 5
1.1. Қобыланды батырдың өмірбаяны мен жырлары 5
1.2. Дәстүрлі және заманауи кеңістіктегі "Қобыланды батыр" қаһармандық эпосы. 7
1.3. "Қобыланды-батыр" жыры қазақ халқының ең үздік туындыларының бірі. 11
2. Практикалық бөлім 13
2.1. "Қобыланды-батыр" Қазақ эпосы 13
2.2. Әңгіме сюжеті 13
2.3. Қобыланды батыр жырларынан үзінді 17
Қорытынды 19
Пайдаланған әдебиеттер 20

Аннотация
Қобыланды Тоқтарбайұлы (қаз. Қобыланды Тоқтарбайұлы, XV ғасырда өмір сүрген) -- жартылай аңызға айналған қазақ батыры және Халық қаһарманы.
Қобыланды-батыр Қыпшақ руынан, атап айтқанда Қара-қыпшақ (қаз. қара қыпшақ). Аңыз бойынша, Қобланды XV ғасырда Шыңғыс Әбу-л-Хайрдың кезінде өмір сүрген және оның әскери басшыларының бірі болған. Шәкәрім Құдайбердиевтің айтуынша, Қазақ хандығының құрылуына дәл осы Қобыланды себеп болған: Қобыланды арғындардан келген Даирходжаны (Ақжола) өлтірген, Жәнібек хан оны шариғат сотын өткізу үшін беруді талап еткен, бірақ Әбу-л-Хайр-хан одан бас тартқан. Содан кейін Жәнібек пен Керей бастаған арғындар мен керейлер Әбу-л-Хайрдан бөлініп, Шығысқа көшті.

Abstract
Kobylandy Toktarbayuly (Kaz. Kobylandy Toktarbayevich, who lived in the XV century) is a semi-legendary Kazakh hero and folk hero.
Kobylandy-batyr is from the Kipchak clan, namely Kara-Kipchak (Kaz. black Kipchak). According to legend, Koblandy lived in the XV century during the reign of Genghis Abu-l-Khair and was one of its military leaders. According to shakarim Kudaiberdiyev, it was Koblan who caused the creation of the Kazakh Khanate: Koblan was killed by Dairkhoja (Akzhola) from the argyns, Zhanibek Khan demanded to give it to the Sharia court, but Abu-l-Khair-Khan refused. Then the argyns and Kerey, led by Janibek and Kerey, separated from Abu-l-Khair and moved to the East.

Аннотация
Кобыланды Токтарбаевич (КАЗ. Кобыланды Токтарбаевич, живший в XV веке) - полулегендарный казахский герой и Народный герой.
Кобыланды-батыр из рода кыпчак, а именно Кара-кыпчак (КАЗ. черный Кипчак). Согласно легенде, Кобланды жили во времена Чингиза Абу-л-Хайра в XV веке и были одним из его военачальников. По словам Шакарима Кудайбердиева, именно это и послужило причиной создания Казахского ханства: Кобылан был убит Даирходжей (Акжолой) из Аргын, Жанибек хан потребовал передать его для проведения шариатского суда, но Абу-л-Хайр-хан отказался. Затем аргины и кереи во главе с Жанибеком и Кереем отделились от Абу-л-Хайра и двинулись на Восток.
Кіріспе

Зерттеу тақырыбын таңдауда мен сүйенген ең бастысы-менің жеке қызығушылығым: әркім өз халқының мәдениетін білуі керек. Мен өз жұмысымда "Қобыланды-батыр" эпосының мысалында өткен туралы қаһармандық баяндау түріндегі халық өмірінің тұтас бейнесін қарастырамын. Бұл жұмыс эпикалық шығармада экспрессивті құралдарды қолдануды зерттеуге арналған. Халықтың дамуы әрқашан ата-баба тәжірибесін, ғасырлар бойы қалыптасқан моральдық нормаларды терең әлеуметтік түсінуге негізделген.
Оның ішінде жеке тарихи тұлғалардың мысалында. Солардың бірі-аты аңызға айналған Қобыланды батыр. Белгілі қоғам қайраткері және жазушы Ә.Кекілбаев атап өткендей, "егер біз өзімізді қазақ этносы және ұлты ретінде сақтағымыз келсе, өзіміздің тарихи тамырларымызды терең зерделеуіміз керек".
Қобыланды-батыр патриархалдық-феодалдық тәртіп аясында қазақ мемлекеттілігінің өскіндері сынға түсе бастаған кезде өмір сүріп, жұмыс істеді. Екі ұлыстан-моңғол және қыпшақ-Қобыланды батырдан тұратын Дешті - Қыпшақтың кең хандығында батылдықты ғана емес, халықтық әділеттілікті де бейнелейтін әйгілі, тіпті аңызға айналған әскери қолбасшы болған. Оның беделі сөзсіз болды, бұл адам туралы аңыздар пайда болды.
Осы аңыздардың арқасында біз бүгін Қобыланды-батырды білеміз. "Қобыланды-батыр" қазақ этносын XVI ғасырдан бастап әр түрлі елдердің ғалымдары, ал орыстар-XVIII ғасырдың екінші жартысынан бастап зерттей бастады. ХХ ғасырдың басында біз осы тарихи тұлға туралы материалдарды "Түркістан ведомостарынан"табамыз. Ал Кеңес заманында бұл 1925 жыл болды, Мұхтар Әуезов "Тан" журналында Қобыланды-батырға арналған эпосты эпикалық деп атады. Елімізде осы тақырып бойынша 23 кандидаттық және докторлық диссертациялар қорғалды. Бұл-Қобыланды батырға тарихи тұлға ретінде қаралғандығының дәлелі.
Зерттеу мақсаты: "Қобыланды-батыр" - қазақ қаһармандық эпосы, қажетті ақпаратты іздеу, жүзеге асыру мәтінді зерттеу, ақпаратты талдау, жалпылау және қорытынды жасау арқылы ақпарат жинау.
Тапсырмалар
1. Бақылау және зерттеу, бейнелеу құралдарының байлығын көрсету.
2. "Қобыланды-батыр" эпосында анықталған мәнерлі құралдарды талдау және жүйелеу.
Зерттеу нысаны: "Қобыланды-батыр" қазақ эпосының мәтіні.
Жұмыстың негізгі мақсаты: осы шығармадағы экспрессивті құралдардың байлығын анықтау және көрсету.
Зерттеу әдісі: жиналған материалды сипаттау, талдау және жүйелеу.
Практикалық маңыздылығы: зерттеудің практикалық маңызы болуы мүмкін, оны әдебиет сабақтарында батырлық орыс эпосын зерттеуде, сыныптан тыс оқу сабақтарында, орыс тілінің бейнелеу және экспрессивті құралдарын зерттеуде қолдануға болады.
Тарау. Қобыланды батыр жырының лексика-грамматикалық ерекшеліктері

Қобыланды батырдың өмірбаяны мен жырлары

Қобыланды Тоқтарбайұлы
Қобыланды лақап аты-батыр,Қара-Қыпшақ Қобыланды
Туған күні: XV ғасыр
Қайтыс болған күні: XV ғасыр
Аффилиирленген Әбу-л-Хайра хандығы
Қобыланды Тоқтарбайұлы (қаз. Қобыланды Тоқтарбайұлы, XV ғасырда өмір сүрген) -- жартылай аңызға айналған қазақ батыры және Халық қаһарманы.
Қобыланды-батыр Қыпшақ руынан, атап айтқанда Қара-қыпшақ (қаз. қара қыпшақ). Аңыз бойынша, Қобланды XV ғасырда Шыңғыс Әбу-л-Хайрдың кезінде өмір сүрген және оның әскери басшыларының бірі болған. Шәкәрім Құдайбердиевтің айтуынша, Қазақ хандығының құрылуына дәл осы Қобыланды себеп болған: Қобыланды арғындардан келген Даирходжаны (Ақжола) өлтірген, Жәнібек хан оны шариғат сотын өткізу үшін беруді талап еткен, бірақ Әбу-л-Хайр-хан одан бас тартқан. Содан кейін Жәнібек пен Керей бастаған арғындар мен керейлер Әбу-л-Хайрдан бөлініп, Шығысқа көшті.
Қобыланды-батыр (эпос)
"Қобыланды-батыр" халықтық эпосында Қобыландының қызылбашқа (Сефевидтер) және Қазанханға қарсы күресі сипатталған, Алшағыр ханмен және Едіге-батырдың ұрпақтарымен шайқастар туралы айтылады. Эпосты алғаш рет Ыбырай Алтынсарин Марабай-жирауа сөздерімен жазбаша түрде жазған. Эпостан үзінділер "Дала уалаяты" (1899), "Түркістан ведомостары" (1899), "Торғай газеті" (1901), "Орынбор ғылыми комиссиясының еңбектері" (1910) басылымдарында жарияланды. Тұяқбайдың нұсқасы 1914 жылы қазанда, ал Әбубәкір Диваев жинаған нұсқалары 1922 жылы Ташкентте жарық көрді. Бүгінгі таңда бұл эпостың шамамен 29 нұсқасы бар.
Қобыланды-батыр кесенесі Қобда өзенінің сол жағалауында орналасқан. 1995 жылы жерлеу орнына тас орнатылып, 2007 жылы биіктігі 17,5 м және ені 12 м кесене салынды, ол қазақ батырларының дәстүрлі дулығасына ұқсайды.
Қызылордада 2009 жылы Қобыланды-батырға 12 метрлік ескерткіш тұрғызылды. Ескерткіштің авторлары-сәулетші Сағидолла Кубашев және мүсінші Мұратбай Үмбетов. Қобыланды батырдың атымен Астана, Ақтөбе, Кентау (Түркістан) көшелері аталған. Облыс), Қостанай, Әйтеке би кенттерінде (Қызылорда. облыс) және Зачаганск (БҚО). Қостанай облысындағы Щербаково ауылы бастапқыда "Қобыланды"деп аталды.
Қобыланды-батыр (қаз. Қобыланды батыр) немесе Қарақыпшақ Қобыланды (қаз. Қарақыпшақ Қобыланды) - қазақ батырлық эпосы.
Жырау-жыршы Марабай, Мергенбай, Біржан, Айса, Нұрпейіс, Шапай, Мұрын, Досжан, Құлзақ, әмиян, Нұртуған берген "Қобыланды-батыр" үлгілері бір-бірінен ерекшеленеді, алайда халық өмірінің эпикалық көрінісі олар үшін ортақ болып қала береді.
Жырау-жыршы Марабай, Мергенбай, Біржан, Айса, Нұрпейіс, Шапай, Мұрын, Досжан, Құлзақ, әмиян, Нұртуған берген "Қобыланды-батыр" үлгілері бір-бірінен ерекшеленеді, алайда халық өмірінің эпикалық көрінісі олар үшін ортақ болып қала береді. Сюжеттің негізінде қыпшақтардың жетекшісі батыр Қобыланды мен басқыншылар қызылбаштар арасындағы күрес жатыр. М. Тынышпаевтың зерттеулері бойынша Қобланды-XV ғасырда өмір сүрген тарихи тұлға. Басқа мәліметтер бойынша, оның қабірі Қобда өзенінің жағасында орналасқан (қазіргі. Ақтөбе облысы). Дәстүрлі эпикалық мотивтер қарт ата-аналардан батырдың керемет туылуы, батырлық матч (күйеу жігіттердің жарыстарында жеңіске жету) және күйеуі үшін Тайбурыл атты тәрбиелеген әдемі күртешеге (дана кеңесші әйелдің әдеттегі эпикалық фигурасы) үйлену. Қобыланды жорықтарында батырларды хан тұтқынынан құтқарған Қобақты Қарлық ханның қызы Қараспан мен Орық батырлары көмектеседі. Қобланды Қарлығаға деген сүйіспеншілігінен бас тартады және ол ашуланып оны жарақаттайды. Қарлығуды батырдың ұлы Бөгенбай ғана тыныштандырады. Эпос Кобланда мен Карлыганың үйлену тойымен аяқталады.
Стиль және құрылым
"Қобыланды-батыр" эпосында кейіпкерлердің сезімдері мен көңіл-күйлерін жеткізу, оқиғалар мен құбылыстарды сипаттау үшін әртүрлі көркемдік әдістер қолданылды: бейнелі салыстырулар, эпитеттер, гиперболалар, антитезалар және т.б. "Қобыланды-батыр" эпосының құрылымы қысқа, қайталанулар мен шегінулер сирек кездеседі. "Қобыланды-батыр" эпосының поэтикасына батырдың анасы, әпкесі мен әйелінің жылауы тән.
Опциялар
"Қобыланды-батырдың" ең көне нұсқасы сақталған жоқ. ХІХ ғасырда эпос әңгімешілер мен ақындардың (Марабай, Мергенбай, Біржан, Нұрпейіс, Мұрын, Шапай, Досжан, қабыл, Сүйіншал, Дәулетше және т.б.) сөздерінен жазылды. Эпостың поэтикалық түрдегі 29 нұсқасы белгілі. Оның 26 -- сы Қобыланды туралы, үшеуі Бөгенбай мен Киікбайға, батырдың ұлдарына арналған. Зерттеушілер идеялық-көркемдік жағынан Марабай нұсқасына жақын, әңгімеші Алырай Алтынсариннің сөзімен жазылған Дәулетшенің нұсқасын бөліп көрсетеді. Қобланды хан қазанға қарсы жорығы туралы эпостың үзіндісін Алтынсарин "Қырғыз хрестоматиясына" (1879) орналастырды.
Жарияланымдар
Өлеңнің алғашқы (толық емес) жазбалары ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында жасалды және газеттер мен ғылыми журналдарда жарияланды (мысалы, "қырғыз дала газеті", 1899). 1914 жылы 1890 жылдары ақын Біржан Толымбаевтың (Қостанай уезінің Қарабалық болысы) сөзімен жазылған "Қобланды-батыр" поэмасының толық нұсқасын мұғалім Махмұтсұлтан Тұяқбаев қазандағы араб графикасы негізінде шығарды.
"Қобыланды-батыр" үзінділерін әр жылдары Василий Радлов, Григорий Потанин, Әбубәкір Диваев (1922), Сәкен Сейфуллин (1932), Сәбит Мұқанов (1939) және т. б. жариялаған. Мәлік Ғабдуллин, Бейсембай Кенжебаев, Рахманқұл Бердібаев, Әуелбек Қоңыратбаев, М.Тұяқбаев және т. б. ғалымдар О.Нұрмағамбетова, М.Гумарова және т. б. текстологиялық зерттеулер жүргізіп, "Қобыланды-батыр" эпосының толық нұсқасын жазды. Эпостың үлгілері Қазақстан Ұлттық Ғылым академиясының орталық банкінде сақталады.

Дәстүрлі және заманауи кеңістіктегі "Қобыланды батыр" қаһармандық эпосы.

"Қобыланды-батыр" Геро эпосы 1 қазақ мәдениетінде ерекше орын алады. Оның басты кейіпкері - Қобланды-ұлттық ортада ең танымал батыр батырлардың бірі, ал бірнеше ғасырлар бойы қалыптасқан және бізге жиырма алты нұсқада жеткен ауызша-поэтикалық баяндаудың өзі дәстүрлі қазақ ауызша әдебиетінің жауһары болып табылады. Халық эпосының үш нұсқасы Қобыланды бейнесімен жанама түрде байланысты, өйткені оның ұлдары Бөгенбай мен Киікбайға арналған, Қобыланды өзі тек қазақтардың ғана емес, қарақалпақтардың, Ноғайлардың, Башқұрттардың, татарлардың және басқа да түркі халықтарының ауызша-поэтикалық дәстүрлеріндегі ортақ батыр.
Эпос ауызша-поэтикалық шығармашылыққа тән, ру мен тайпаны сыртқы жаулардан қорғау үшін жасалған әскеривигікті дәріптеу тақырыбына арналған. Бұл тақырып, мәдени әмбебаптардың бірі ретінде, оған тән құрылымдық-көркемдік контексте - батырдың дүниеге келуімен, оныңическимиіктері мен жауларын жеңуімен, әдемі қалыңдықты бағындырумен ашылады. Осылайша, эпикалық дәстүрдің әлемдік кеңістігінде "Қобыланды-батыр" жанрдың типтік үлгісі болып табылады, ол "дәстүрлі мотивтердің бай қорын пайдаланады, олардың көпшілігі халықаралық шығу тегі мен таралуы, бірақ халық санасының даму деңгейіне сәйкес шығармашылықпен қайта түсіндіріледі". Қазіргі ұлттық мәдениеттің кеңістігінде оның әлеуметтік және семантикалық бейімделуінің белсенді процестері жүреді. Эпостың басты кейіпкері Қазақстанның өзекті әлеуметтік-мәдени тәжірибесінде, көптеген көркем түсіндірмелерде өмір сүруді жалғастыруда, бұрынғы контекстен абстракцияланып, жаңа кодтық және тілдік жүйелерге көшіп, өзінің құндылық-семантикалық екпіндерін өзгертуде. Бастапқы көзден уақытша қашықтықты ұлғайту, мәдениеттің бір түрінен екіншісіне ауысу "Қобыланды батырдың" айналасында жаңа идеялардың пайда болуымен қатар жүреді: батырдың архетиптік бейнесі, өзекті,
Дәстүр бойынша "Қобыланды-батыр" эпикалық аңызы музыкалық аспаппен (қыл-қобыз, кейін-домбыра) сүйемелденіп, речитативті түрде айтылатын прозалық мәтін мен рифмалық поэтикалық жолдарды қамтитын музыкалық - поэтикалық түрде орындалды. Қазақстандық филологтар мен музыкатанушылардың зерттеулері аспаптық эпизодтардың эпикалық баяндау құрылымындағы маңызды рөлді растайды, олар бейнелі сипатта болды және тұтас драматургияға органикалық түрде енгізілді. Бүгінгі таңда "Қобыланды-батырға" жатқызуға болатын музыкалық бөлік А.Затаевичтің "қазақ халқының 1000 әні" музыкалық-этнографиялық жинағында, сондай-ақ "қазақ музыкасы" антологиясында үзік-үзік сақталған. Бұл домбыра ойындарының үлгілері және эпикалық әуендер, оның ішінде вокалдық нөмір "Қобыланды " 2, күй Котан-тайши "Қара қыпшақ Қобыланда нең бар Бірлік құлыным?"("Қарақыпшақ Қобыланды, менің құлыным саған не керек еді?"), Эпикалық әннің үш нұсқасы "Қобыланды батыр", 4 нұсқа "Қобыланды батыр. Тайбурылдыц шабысы " ("Қобыланды-батыр. Тайбурыл жүгірісі") және күйі "Қобыланды батыр".
Музыкалық материалдың жеткіліксіздігі және соның салдарынан эпикалық шығарманың музыкалық бөлігінің ерекшеліктерін нашар зерделеу басқа тарихи аңыздар сияқты "Қобыланды-батырдың" музыкалық-стильдік заңдылықтары туралы біржақты айтуға мүмкіндік бермейді. Бірақ эпостың болмысының ерекшелігін түсіну үшін музыканың эпостың синкреттік көркем мәтініне енуін дәстүрлі аудитория тек берілген ретінде ғана емес, сонымен қатар эпостың өзі болуының міндетті шарты ретінде қабылдады деген ойды өзектендіру маңызды. Батырлық аңызды қарым-қатынас формасы ретінде орындау оның музыкалық компонентінен тыс ойластырылмаған. Ол маңызды семантикалық жүктемені көтерді және көркем ақпаратты тарату механизмінің буындарының бірі болды. Басқаша айтқанда, дәстүрлі жағдайда эпикалық шығарманың бейнелі жоспары аудиалды қабылдау процесінде жасалды: сөз бен музыка жасаған есту бейнелері мағынаны жеткізуде негіз болды, ал орындаудың визуалды контексті (жест-ишара, Орындаушының бет-әлпеті) маңызды, бірақ әлі де бағынышты рөлге ие болды.
"Қобыланды-батыр" монументалды қазақ эпосының поэтикалық мәтіндерін зерттеген фольклорист-филологтар оның "ежелгі" және "кеш" нұсқаларын бөліп көрсетеді ауызша ертегілер дәстүрін дамыту, "Қобыланды-батыр" эпосының басқа да халық қаһармандық ертегілерімен - "Алпамыс", "Ата-Тарғын"сюжеттік жақындығын табады, "Қамбар-батыр". Түркі эпосының білгірі в. Жирмунский ноғай циклінің ("Мұса-хан", "Орақ пен Мамай", "Қарасай мен Қази", "Тел-ағыс"), сондай-ақ "Қобыланды-батыр", "Шора-батыр", "ата-Тарғын", "ата-Саин" поэмаларының Тарихи аңыздарға қатыстылығын айқындайды, өйткені XIV ғасырдың аяғынан бастап жаулап алушыларға қарсы Туған көшпенділер үшін күрес жүріп жатыр. Ғалым бұл аңыздардың Батыс Қазақстанда, Кіші жүз аумағында қалыптасқанын атап өтті.
"Қобыланды батыр" эпосы сол кездегі газеттер мен журналдарда әр түрлі поэтикалық қайта баяндалады ("Дала уалаяты", 1899;" Түркістан ведомостары", 1899;" Торғай газеті", 1901; " Орынбор ғылыми комиссиясының еңбектері, 1910). "Қобыланды-батырдың" жаңа көркемдік кеңістікке ауқымды шығуы ХХ ғасырда орын алады, ол өзінің барлық қасиеттерін "мәдениеттің мәтіні" және "әртүрлі кодтарды сақтауға", "алынған хабарламаларды түрлендіруге және жаңаларын тудыруға" қабілетті "ақпараттық генератор" ретінде жүзеге асырады. 1940 жылдан бастап "Қобыланды-батыр" көптеген басылымдар мен қайта басылымдарға ұшырады. 1963 жылы "Көркем әдебиет" баспасы қаһармандық эпостардың 1-томын шығарды, оның ішінде "Қобланды-батыр", ал 1975 жылы "Ғылым" баспасының шығыс әдебиетінің бас редакциясы "Қобланды-батыр" "КСРО халықтарының эпосы" сериясында орыс тіліне аудармасында жарық көрді (аударған Н.Кидайш-Покровская және О.Нұрмағамбетова). 1981 жылы "Жалын" баспасы эпосты с.Сматаеваның прозалық аудармасында және С. Санбаевтың қазақ тілінен жеңілдетілген аудармасында (орта мектеп жасындағы балалар үшін) жариялады. ХХ1 ғасырда "Қобланды-батыр" басылымы басқа тілдерде жалғасын тапты: 2005 жылы "Алматы ютап" баспасы "Қобланды-батыр" орыс және ағылшын тілдерінде; 2011 жылы - поляк тілінде, ал 2017 жылы - әзірбайжан тілінде жарық көрді. Эпикалық ескерткішті әлемнің басқа халықтарының тілдерінде жариялау Қазақстан Республикасының осы елдердегі дипломатиялық өкілдігінің бастамасымен және күшімен жүзеге асырылды және бұл факт "Қобыланды-батырдың" имидждік, ал бас кейіпкердің - қазақ мемлекеттілігінің нышандарының бірі ретінде ресми танылуының дәлелі болып табылады. "Қобыланды-батырдың" тұрақты академиялық басылымдары мен қайта басылымдары оның сақталуын және танымал болуын қамтамасыз етіп, оған "қазақ ауызша әдебиетінің классикасы"мәртебесін бекітті. Бұл процесс кодтардың, тілдік модельдердің және қабылдау бағдарларының өзгеруімен қатар жүрді: есту бейнелерінің дәстүрлі Үстемдігі визуалды бейнелерге ауысты, вариативті ауызша музыкалық-поэтикалық мәтін тұрақты визуалды мәтінмен ауыстырылды (басылым).
Қобланданың құдіретті бейнесі қазақстандық көркем әдебиетте де бейнеленген. И. Есенберлиннің "Көшпенділер" монументалды эпосында Қобланды-батырдың сыртқы келбетінің жарқын ауызша сипаттамасы кездеседі: "батырдың бір көрінісі адамдардың жүрегіне үрей туғызды. Бұл естімеген бойлы, үлкен басы, балға тәрізді қолдары бар адам еді. Көптеген әндерде оның сүйектері түйе тәрізді, ал саусақтары арқардың мүйізінен қаттырақ екендігі айтылған". 2013 жылы "Azia Animation" студиясы Алматы қаласы мұрағат, құжаттар және тілді дамыту басқармасының тапсырысы бойынша "Қобыланды - батыр" халықтық эпосының негізінде сегіз сериялы фильм анимациялық жобасын іске асырды, ал Қазақ хандығының 550 жылдығына (2015) орай әлемдік аты бар режиссер Рүстем Әбдірашев Қобыланды бейнесіне байланысты тарихи картинаны жасады"Қазақ хандығы. Алмаз қылыш". "Адам-аңыз" фильмінде алғаш рет психологиялық тұрғыдан күрделі кейіпкер ретінде көрсетілді, ол алғашқы Қазақ хандығының қалыптасуына көмектесуге тырысып, "жүйеге қарсы" батыл қадам басты.
Қобыланды-батыр туралы эпос қазіргі заманғы музыкалық өнерде Жұматай Тезекбаевтың шығармашылығында, автордың "Геро эпосы "Қобыланды батыр"деп белгілеген дауысы мен симфониялық оркестріне арналған шығармасында сынған. Бұл Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясында профессор Еркеғали Рахмадиевтің композиция сыныбында оқуды аяқтағаннан кейін құрылған композитордың дипломдық жұмысы. Шын мәнінде, студенттік шығарма композитордың шығармашылық өмірбаяны үшін өте маңызды болып шықты, автордың музыкалық бейнелеу саласындағы шығармашылық қалауларын қорытындылап, сонымен бірге болашақ опустарды болжады. Тезекбаевтың "^ обыланды батыр " туралы композитордың ең жарқын стильдік бағдарларына, оның вокалдық музыкаға деген тартымдылығына, жанрды таңдауға стандартты емес көзқарасқа және материалдың нақты көзқарасын көрсететін дәстүрлі емес интерпретацияға бағытталған шығарма ретінде айтуға болады.
Дәл осы сапа оның ХХ ғасырдағы композиторлық музыканың жанрлық жүйесінде жаңа анықтаманы қалыптастыра отырып, "дауысқа және симфониялық оркестрге арналған қаһармандық эпос" ретінде белгіленген "Қобыланды батыр" жанрын түсіндірудегі жаңашыл көзқарасын одан әрі анықтады. Эпикалық аңыздың ауызша мазмұнын және музыкалық шығарманың мәтінін салыстыру композитордың бастапқыда жоспарлағанын көрсетеді.
"Қобыланды-батыр" эпосының 47 жолын музыкалық оқуды 42 жол алды, оның ішінде 11 жол шамалы қайта өңдеуге ұшырады: жолдарды орындармен ауыстыру, семантикалық екпіндерді күшейту мақсатында сөздерді ауыстыру байқалады. Жаңа мәтін 36 жолдан тұрады. Ол шығарманың барлық бөлімдеріне" еніп", сюжеттің даму логикасын құруға көмектеседі, драмалық тұрғыдан маңызды рөл атқарады. Жаңа мәтіннің авторлары прозалық эпизодтардан толығымен бас тартып, оны дәстүрлі эпикалық поэзия тіліне барынша жақындатады, оның ішінде "жыр"эпикалық ертегілеріне тән 7-8 күрделі поэтикалық өлшемді сақтайды. Музыкалық шығарманың мәтінінде эпостың жекелеген жолдарының өткізілмеуі сюжеттің үлкен семантикалық байланысына, оның қабылдауға қол жетімділігіне қол жеткізуге деген ұмтылысқа байланысты. Мазмұнды түрде халық эпосының кеңейтілген мәтінінен мәтін авторлары Қобландтың ата-анасының сипаттамасымен, батыр мен оның әпкесі Қарлығаштың туылуымен, ескі батыр Естемесінің оқуымен, сондай-ақ аты аңызға айналған Тайбұрыл жылқысының бейнесімен байланысты үзінділерді таңдады.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.