Функционалдық сауаттылықтың түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

М. Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан университеті

Физика-математика факультеті

«Физика» кафедрасы

Оқушылардың функцияналдық сауаттылықтарын физика сабақтарында қалыптастыру жолдары

Курстық жұмыс

БББ:6В01505 «Физика-информатика»

Орындаған: ФИ-31 тобы студенті Дүйсенбаев Е. М

Тексерген : Аға оқытушы Имангалиева Б. С.

Орал, 2022 ж

МАЗМҰНЫ

МАЗМҰНЫ:

КІРІСПЕ . . . 3

1 Фунцияналдық сауаттылық туралы тусінік

1. 1 «Функционалдық сауаттылық» ұғымының қолданылуы . . . 4

1. 2 Функционалдық сауаттылықтың түрлері . . . 8

2 Физика сабақтарында жаратылыстану-ғылыми сауаттылығы

2. 1 Кинематиканың негізгі ұғымдары . . . 11

2. 2 Функционалдық сауаттылықты физика пәнінде қалыптастыру . . . 14

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 33

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 34

КІРІСПЕ

«Сабақ беру - үйреншікті жай ғана шеберлік емес,

ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер»

Жүсіпбек Аймауытов.

Тәуелсіз елдің негізі-білімді ұрпақ, бірақ жаңа дәуірдің күн тәртібінде тұрған мәселе - өнімді білім беру, білім беру сапасын жақсарту және бай рухани әлемі бар адамды тәрбиелеу, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру. Бүгінгі ақпараттандыру дәуірінде оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту білім берудің ең жоғары мақсаттарының бірі болып табылады.

Елбасы Н. Назарбаев 2012 жылғы 27 қаңтардағы «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту - Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына Жолдауында мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша бес жылдық ұлттық жоспарды қабылдау жөнінде нақты міндет қойды.

Осы нұсқаулықтың негізінде маусым айында Үкіметтің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысымен бекітілген «Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012 - 2016 жылдарға арналған ұлттық іс - қимыл жоспары» қабылданды. Жоспардың мақсаты - Қазақстанда мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту үшін қажетті жағдайлар жасау болып белгіленген.

Курстық жұмыстың өзектілігі: Оқушылардың функционалдық дағдылары мектеп қабырғасында қалыптасады. Қарқынды дамып келе жатқан әлемде функционалды сауаттылық оқушылардың әлеуметтік-мәдени, саяси және экономикалық қызметке, сондай - ақ өмір бойы білім алуына ықпал ететін базалық фактор болып табылады.

Курстық жұмыстың мақсаты: Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын арттыру, оқушының пәнді терең түсіну қабілетін дамыту, сабақтан тыс алған білімдерін кез келген жағдайда тиімді пайдалану қабілетін қамтамасыз ету болып табылады.

Курстық жұмыстың міндеттері : Мұғалім баланы оқыта отырып, оның еркіндігін, белсенділігін, шығармашылық ойлауын қалыптастырады және тәуелсіз шешім қабылдауға үйретеді.

Курстық жұмыстың практикалық құндылығы: Мұғалім оқушыны тек қана мектептің бағдарламасымен шектеліп қалдырмай, теориялық білімдерін практикалық жұмыстармен, өмірмен байланыстыра білуге үйрету керек. Осындай әдіс - тәсілдерді түрлендіріп, жүйелі түрде пайдаланып мұғалімнің шәкірттері өз бетімен жұмыс істеуге тез үйренеді.

1 Фунцияналдық сауаттылық туралы тусінік

1. 1 «Функционалдық сауаттылық» ұғымының қолданылуы

"Функционалдық сауаттылық" ұғымы алғаш рет өткен ғасырдың 60-жылдарында ЮНЕСКО құжаттарында пайда болды және кейінірек зерттеушілердің қолданданысына енді. Функционалдық сауаттылық, кеңінен алғанда, білім берудің (бірінші кезекте жалпы білім беруді) көп жоспарлы адамзат қызметімен байланысын біріктіретін тұлғаның әлеуметтік бағдарлану тәсілі ретінде түсіндіріледі. Функционалдық сауаттылықтың қазіргі тез құбылатын әлемде адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсене қатысуына, сондай-ақ өмір бойы білім алуға ынталандыратын негізгі факторлардың бірі болып табылады.

Функционалдық сауаттылығы дегеніміз - адамдардың әлеуметтік, мәдени, саяси және экономикалық қызметтерге белсене араласуы, яғни бүгінгі жаһандану дәуіріндегі заман ағымына, жасына қарамай ілесіп отыруы, адамның мамандығына, жасына қарамай үнемі білімін жетілдіріп отыруы. Ондағы басты мақсат жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене және рухани тұрғысынан дамыған азаматын қалыптастыру, оның әлемде әлеуметтік бейімделуі болып табылады. Қоғамның дамуына байланысты сауаттылық ұғымының мәні тарихи тұрғыдан өзгергенін, тұлғаға қойылатын талаптарда оқу, жазу, санай білу қабілеттерінен гөрі белгілі бір қоғамда өмір сүруге қажетті білім мен біліктердің жиынтығын игеру, яғни функционалдық сауаттылыққа жету, қалыптастыру, меңгерту. Қазіргі әлемдегі, еліміздегі өріс алып отырған түрлі бағыттағы дамулардың әсерінен қоғамның адамға қоятын талаптарының өзгеруі нәтижесінде функционалдық сауаттылық ұғымы кең тарала бастады.

Функционалдық сауаттылыққа бейімделу, оның қалыптаса бастауы бастауыш мектептен бастау алады. Қазірде олар оқитын пән оқулықтарының мазмұны көбіне алғашқы сауаттылықтан басталып, әрмен қарай дамып, жүйелене түседі. Алайда, оны алдымен пән ұстазы ескеріп: «Игерілетін білім, білік, дағдылардың қайсылары функционалдық сауаттылыққа жол ашады? Олардың басқалардан ерекшелігі неде?» деген сүрақтарға өздері жауапты қарап, шәкірттердің санасына сіңірудің әдіс-тәсілдерін жан-жақты қолдануды басшылыққа алуы орынды. Ол үшін функционалдық сауаттылыққа жататын білімдер мен біліктердің, әсіресе, жиі қолданылатын іс-әрекет түрлерінің өзара тәуелділігін, бірімен бірінің үндестігін оқулықтардағы мазмұнының мәтінімен байланыстыру қажет.

Функционалдық сауаттылық дегеніміз - өмірңбойы білім алуына ықпал ететін, авторлық база жасау. Өмір бойы іздену, яғни бүгінгі жаһандану дәуіріндегі заман ағымына қарай ілесіп отыру. Оқушылардың функционалдық сауаттылығы екіншіден, мектептен басталады.

Мектеп-бұл оқу ортасы, оның жүрегі-мұғалім. Оқушыға білім беруге көмектесу үшін мұғалім функционалды сауаттылыққа ие болуы керек. Бала тәрбиесі бүкіл ел бойынша ерекше орын алады. Мұғалімдердің негізгі міндеті-балалардың ойлау қабілеттерін дамыту, біздің байлығымыз бен бақытымыз болып табылатын Мәңгілік Тәуелсіздігімізді сақтай алатын оқушыларды тәрбиелеу. Мұғалім сабақты түрлендіріп, өмірмен байланыстырып өтуінде, пәндік білімдеріне, ептіліктеріне және сауаттылығына сүйене отырып, оқу пәндері арқылы, оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру негізінде жүзеге асады.

Оқушылардың мектепте алған білімдерін, іскерлігі мен дағдыларын адами іс-әрекеттердің әртүрлі салаларында, сондай-ақ тұлғааралық қарым-қатынас пен әлеуметтік қатынастарда өмірлік міндеттерді шешу үшін пайдалана алу қабілеттерін қалыптастыратын және дамытатын білім мазмұнының іс-әрекеттік компонентін кіріктіру оның практикалық және қолданбалық мазмұнын күшейтуге септігін тигізеді.

Функционалды сауатты адам қоғамның құндылықтарына сәйкес, қоғамдық ақуалдың қалыптасқан мүдделеріне қарай әрекет етеді. Бүгінгі күнге қажетті мамандықты таңдап дұрыс шешім қабылдап, заманауи ақпараттық технологиялардың тілін біліп кез келген әлеуметтік ортаға бейімделеді. Осы тұрғыда функционалды сауатты адамның негізгі белгілерін тұжырымдауға болады: қоғамдық ортада өмір сүре білетін, тіл табыса білетін, белгілі бір сапалық қасиеттері бар, жалпы негізгі және пәндік құзыреттіліктерді меңгерген адам болып саналады. Негізгі құзыреттіліктер кез келген адамның таңдаған мамандығына қабілеттіліктері мен біліктігіне, бәсекеге қабілетті орта жағдайында өзінің жеке өмірі мен кәсіби жұмысында нәтижеге жетуін түсінуіне мүмкіндік береді.

А. Хуторскойдің пікіріне сүйенсек, құзыреттілік - тұлғаның өзара байланысты сапаларының жиынтығы (білімдер, біліктер, дағдылар, әрекет қабілеттері) . А. Хуторской сонымен қатар білімділік компетенцияларын да көрсетеді. Білімділік құзыреттілік - бұл оқушының шынайы өмірдегі нысандарға қатысты жеке тұлғалық жөне әлеуметтік-маңызды да өнімді қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті мәндік бағдарлардың, білімдердің, біліктердің, дағдылар мен іс-әрекет тәжірибешілерінің жиынтығы деп қорытындылайды.

Құзыреттілік - танымдық, кәсіптік, шығармашылық қызмет атқарудың және өзгелермен эмоциялық-құндылық қатынастар жасаудың әлеуметтік тәжірибелерін меңгеріп, азаматтық қоғам жағдайында өмір сүруге қабілеттілік болып табылады деген айқындама қорытылып шығарылды.

Сонымен қатар, негізгі құзыреттілік - бұл мемлекеттің орта мектепті бітіруші тұлғаның сапасына МЖБС-да және оқу бағдарламаларында көрсетілген білім беру нәтижелері түрінде қоятын талаптары.

Мектеп бітірушінің негізгі құзыреттіліктері оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту нәтижесі ретінде белгіленіп, мынадай түрлерге бөлінген :

-басқарушылық (проблеманы шешу қабілеті) ;

-ақпараттық (өзіндік танымдық қызметке қабілеті немесе өмір бойы білім ала білуі) ;

-коммуникативтік (қазақ, орыс және ағылшын (шет) тілдерінде ауызша, жазбаша және нәтижелі қарым-қатынас жасауға қабілеті) ;

-әлеуметтік (әлеуметтік өзара іс-қимыл жасауға қабілеті) ;

-тұлғалық (өзіндік іске асыру, өзін-өзі жетілдіру, өмірлік және кәсіби өзін-өзі анықтау, төзімді болу қабілеті) ;

-азаматтық (қазақстандық сана-сезім мен мәдени ұқсастық негізінде өзінің отаны үшін жауапкершілікті сезіну қабілеті) ;

-технологиялық (тиімді пайдалану деңгейінде технологияларды, оның ішінде ғылыми, сандық технологияларды пайдалану қабілеті) .

Бұл құзыреттіліктер оқушылардың функционалдық сауаттылығының құраушысы болып, оқушының әртүрлі өмірлік салаларда тиімді өмір сүруіне мүмкіндік беретін дағдылары мен қабілеттерін қамтамасыз етеді.

Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың халықаралық бағдарламасына (Programmer for International Student Assessment - РІSА) сәйкес «Функционалдық сауаттылық» ұғымы білім беру саласында келесідегідей жаңа басымдықтарды айқындайды: мектепте алған білімдерін өмірлік жағдаяттарда қолдана білу, әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істей білу және алынған ақпараттарды сыни тұрғыдан бағалай білу, өзінің болжамдарын ұсыну және зерттеулер жүргізу, өзінің ойын негіздей білу және т. б. қабілеттерін қалыптастыру болады.

Функционалдық сауаттылықты түсінудің басқа да жолдары бар: адамның жақсылық пен тілектестік рухында тәрбиеленуі үшін қарым-қатынас мәдениетін, жеке кәсіби дайындығын, кәсіби технологиялық дайындығын қамтамасыз етеді.

Жеке тұлғаның басты функционалдық сапасы белсенділік, шығармашылық пен ойлауға қабілеттілік және стандартты емес шешімдер қабылдай алуы, өзін-өзі дамытуға, өздігінен оқуға, өз білгенін іске асыру болып табылады.

Осы тұрғыда оқушылардың функционалдық сауаттылығы өмірден алатын білім, білік және дағдыларды адам жұмысының әртүрлі саласындағы алуан түрлі тапсырмаларды шешудің, еңбек өнімділігі мен әлеуметтік-экономикалық дамудың тұтас алғандағы әлеуметтік қатынастардың оқушының меңгеретін білім мазмұнымен байланысы арқылы қалыптасады.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңының 8 - бабында «Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен іс - тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» деп атап көрсетілген. [2. 5б] Осыған байланысты еліміздің 15 жастағы оқушыларының білім жетістіктерінің деңгейін анықтауға Қазақстан PISA - 2000 халықаралық зерттеуін тұңғыш рет 15 жастағы оқушылардың білім сапасын анықтау үшін дәйекті ақпарат алу мақсатында атсалысты.

PISA халықаралық зерттеуі оқушылардың қабілеттерін емес, ол оқу барысында меңгерген білімдері мен дағдыларын өмірлік жағдайларда қолдана білу ептіліктерін бағалауға бағытталған.

PISA зерттеуінің негізгі бағыттары:

- Математикалық сауаттылығы;

- Жаратылыстану сауаттылығы;

- Оқу сауаттылығы.

PISА мақсаты : әлемдік деңгейде салыстырылатын әр мемлекеттің оқыту нәтижелері жөніндегі сенімді мәліметтерді алу, саралау.