Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
МҰРЫН ЖЫРАУ СЕҢГІРБЕКҰЛЫ АТЫНДАҒЫ МАҢҒЫСТАУ ЖОҒАРЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Қорғауға жіберілді
__________ 20__ ж.
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
Мамандығы: 0105000 Бастауыш білім беру
Біліктілігі: 0105104 Бастауыш білім беру қолданбалы бакалавры
Пәні: Педагогика
Дайындаған: Қойшыбай А. Ж
Тобы: ББ-20-1
Ғылыми жетекшісі: Умбетова Ж.М.
Ақтау, 2023жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ: 5
1.1 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруына жағдай жасау 5
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмысы оқыту формасының тиімді әдісі ретінде. 7
1.3 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы мұғалімдер жұмысының формалары 11
1.4 Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын қалыптастыру мәні мен әдістемелік жағдайы 14
2. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ 19
2.1 Бастауыш сынып математика сабақтарындағы өзіндік жұмыс түрлері 19
2.2 Оқушылардың өздігінше жұмысын ұйымдастырудағы мұғалімнің ролі 24
ҚОРЫТЫНДЫ 31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 32
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі: Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде Қазақстан Республикасының орнын алу-үлкен әлеуметтік және саяси маңызы бар мәселе. Осыған байланысты егемен елдің жалпы білім беретін мектептерінің алдына жауапты әрі лайықты міндеттер қойылды. Олардың бірі-оқушыға өзіндік жұмыстың қарапайым дағдыларын үйрету, алған білімдерін біліктілік деңгейіне дейін арттыру.
Жүйелі түрде жүргізілетін жұмыс нәтижесінде оқушымен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру. Атап айтқанда, алдымен жеңіл, содан кейін біртіндеп күрделі тапсырмаларды орындау барысында әртүрлі жағдайларда салыстыру, тұжырымдау және стихиялық ойлау процестері жүреді.
Өзін-өзі тәрбиелеудің негізгі жолы-оқушыны таным процесіне үйрету. Ол үшін барлық сынып оқушыларының өзіндік жұмысы үшін жағдай жасау қажет. Бірқатар әдіскер мұғалімдердің пікірінше, оқушының тұрақты білім базасын қалыптастыру үшін зерттелетін пәнге көп көңіл бөлу, назар аудару қажет, ол үшін белгілі бір педагогикалық мақсат қоюдың рөлі мен маңызы зор. Өйткені, іс жүзінде студент жұмыс істейді, алған білімін жоғары бағалайды, ол өзі риза. Сондықтан оқушының танымдық қабілеттерін дамыту мұғалімнің шеберлігіне тікелей байланысты.
Педагогикада тәуелсіз жұмыс дегеніміз-студенттердің мұғалімнің басшылығымен оның тікелей қатысуынсыз орындайтын тапсырмасы. Оқушылардың өз бетінше орындайтын жұмысы туралы айтқанда, оның бір-бірімен тығыз байланысты екі міндетін ескеру қажет. Осы міндеттердің біріншісі-оқушылардың танымдық іс-әрекетінде тәуелсіздікті дамыту және одан әрі дамыту, оларды өз бетінше білім алуға, дүниетанымды қалыптастыруға үйрету; екіншісі-студенттерге алған білімдерін іс жүзінде өз бетінше қолдана білуге үйрету.
Оқушылардың өзіндік жұмысы ақыл-ой жұмысын жандандыруға бағытталған және мұғалім берген тапсырмаларды орындаудың тиімді тәсілдерін іздеуді қамтиды.
Оқушылардың орындайтын өзіндік жұмысын былайша жіктеуге болады: оқулықтармен, оқулықтармен және басқа да анықтамалық әдебиеттермен жұмыс, есептер шығару бойынша әр түрлі жұмыс; үлестірме материалмен жұмыс, сабақта олардың жолдастарының берген жауаптарын толықтыру; математикалық конференцияларда жасалған баяндамаларға немесе хабарламаларға түсініктеме беру; жеке немесе топтық тапсырмаларды орындау; рефераттар жазу; кейбір көрнекі құралдарды (плакаттар, схемалар, альбомдар) жасау.; экскурсия кезінде өлшеуге немесе есептеуге байланысты практикалық жұмыстарды орындау. Негізгі дидактикалық мақсатқа жауап беретін өзіндік жұмыстар: 1) білім алуға және одан әрі тереңдетуге; 2) білік пен дағдыларды қолдануға бағытталған.
Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларын математика сабақтарына оқыту бойынша өзіндік жұмыс және онымен жұмыс істеу кезеңдері.
Зерттеу нысаны: математика пәнінің ерекшеліктеріне және бастауыш мектептегі математикадағы өзіндік жұмыс түрлеріне негізделген оқушылардың іс-қимыл жүйесі.
Зерттеу мақсаты: өзіндік жұмысты ұйымдастыру арқылы оқушылардың қабілеттерін дамыту және оларды өзіндік жұмысқа тарту.
Зерттеуміндеті: бастауыш сыныптарда зерттеу әдістерін таңдау көптеген факторларға байланысты. Қазіргі жағдайда мектептің алдына қойылған оқытудың жалпы міндеттері, оқытылатын математиканың мазмұны балалардың тиісті материалды игеруге дайындық деңгейімен анықталады.
Зерттеу көздері: тақырып бойынша әдістемелік ғылыми еңбектер, мектепке арналған оқулықтар, оқу бағдарламалары, Математиканы оқыту әдістемесінің пәндерін оқыту тәжірибесі.
Математика сабақтарында оқушылардың өз бетінше орындайтын ауызша және жазбаша, сынып немесе үй, жалпы сынып, топтық, жаппай және жеке жұмыс түрлері қолданылады.
Оқу материалының мазмұнына, оның оқулықта көрсетілу ерекшеліктеріне, қолда бар оқу жабдықтарына және басқа факторларға сәйкес дидактикалық принциптерді басшылыққа ала отырып, мұғалім оқу процесінде өздігінен орындалатын әр түрлі жұмыстарды немесе олардың комбинацияларын қолдануды жоспарлауы керек. Оқушылардың өз бетінше орындауға арналған тапсырмалар нақты мақсатқа ұмтылып, олардың ынтасын арттыруы тиіс. Сондықтан, оқушылардың ынтасын арттыру үшін тапсырмаларда жаңа материалдар, нақты практикалық қолдану, зерттеу сипаты болған жөн.
Зерттеу кезеңдері:
Кіріспе бөлімде зерттеудің өзектілігі, ғылыми аппараты, зертеудің мақсаты, нысанасы, пәні, міндеттері мен зерттеу болжамы, әдістері, кезеңдері көрсетілді.
Бірінші кезеңде зерттеу мақсатында мәселенің теория мен практикадағы жағдайы зерттелді, теориялық тұжырымдамалар талданды, зерттеудің ғылыми аппараты, болжамы мен жетекші идеясы нақтыланды.
Екінші кезеңде зерттеудің теориялық негізі нақтыланып, мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі зерттеу мәселесіне талдау жүргізілді, тәжірибелік жұмыс жасалынды.
Қорытындыда ғылыми жұмыстың нәтижелері негізінде әзірленген тұжырымдар мен ұсыныстар берілді.
Зерттеу болжамы: бастауыш сыныптарда математиканы оқыту мұғалім оқушыларға өзіндік жұмыс түрлерін береді. Оқушылардың математикадағы өзіндік жұмыстарды меңгеру және алған білімдерін практикада қолдану дағдыларын бекіту әдістері.
oo
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
1.1 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруына жағдай жасау
Бүгінгі таңда оқушылардың өз бетімен оқу іс- әрекетін ұйымдастырудың оңтайлы әдістері мен тәсілдерін сондай-ақ, нысандарын іздестіру өзекті сипатқа ие болып отыр. Оқушылардың өз бетімен орындайтын жұмыстарының педагогикалық жүйесін оқу іс-әрекетінде арнайы ұйымдастыру - оқу үдерісін жетілдірудің негізгі алғы шарты болып табылады.
Өзіндік жұмысты орындау шеберлігі оқу жұмысының мақсаттарына сәйкес, түрлі танымдық тапсырмаларды орындау, ізденімпаздықпен жұмыс істеу нәтижесінде жүзеге асады. Кәсіби бағдарланған және дұрыс ұйымдастырылған өзіндік жұмыстар олардың кәсіптік даярлығын шыңдауға қолайлы жағдайлар жасайды.
Сондықтан өздік жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуына оқушының білімінің сапасы тікелей әсер етеді, ол білім сапасы бақылау жүйесі арқылы анықталады.
Білімді бақылау мен педагогикалық диагностика оқу үдерісіне түзетулер енгізуге, оқыту формасын өзгертуге және жаңа әдістер енгізуге мүмкіндік береді. Бақылау оқыту үдерісінің құрамдас бөлігі ретінде тәрбиелік, оқыту функцияларымен қатар ең басты диагностикалық функция атқарады. Оның диагностикалық функциясы білім алушының білім, білік, дағдыларын, жалпы дамуының деңгейін анықтау үдерісі және оның нақты тәртібін бағалау екендігімен байланысты. Сондықтан оқу сапасына диагностика жасауды білім алушының білмеуден білуге қарай жылжуын бақылау және оны түзетуге мүмкіндік беретін үздіксіз бақылау іс-әрекеттерінің жиынтығы ретінде қарастыруға болады.
Бақылаудың оқыту функциясы мынадан білінеді: білім алушыны оқу материалын меңгеруге белсендіреді, оқушытер жолдастарының жауабын тыңдау барысында білім алады, сұрақ қойып және жауап отырып өздері де ауызша сұрауға қатысады, өздерінен сұрап қала ма деп іштей материалды қайталайды.
Бақылау оқушы өз білімі мен мүмкіндіктерін анықтатады, яғни өзіндік бақылауды қалыптастырады. Бақылаудың тәрбиелік функциясы білім алушыны тәртіпке салып, білім алушының әрекетін ұйымдастыруы мен бағыттауынан, білімдегі олқылықтарды анықтап және оны жоюға көмектесуінен, пәнге шығармашылықпен қарауды және өз қабілетін дамытуға ұмтылдыруды қалыптастыруынан байқалады. Ол оқушыларды жүйелі түрде сабаққа дайындалуға, сабаққа зияны тиетін артық ойын-сауықтан бас тартуына, тәртіптілікке және ерік күшін қалыптастыруға үйретеді.
Мектептегі бақылау - оқу үдерісінің құрамдас бөлігі мұғалім мен оқушы арасындағы тікелей және кері байланысты орнатудың құралы. .
Өзіндік бақылау - қол жеткізетін нәтижелерін және оған жету жолындағы қиын тұстарын алдын-ала болжау, өзінің оқу әрекетінің барлық кезеңдерінде жоспарлау, бақылау, бағалау, түзету және реттеу арқылы көрінетін білім алушының өз оқу - танымдық әрекетін сапалы түрде басқаруы. Өздік жұмысты бақылаудың құралдары ретінде өздік жұмысқа арналған бақылау тапсырмалары мен бақылаушы бағдарламалар қолданылады. Өздік жұмысқа арналған бақылау тапсырмаларына оқу материалы бойынша сұрақтар, тұлғаны дамытуға бағытталған жағдайлар, түрлі қиындық деңгейіндегі тест сұрақтары, практикалық жұмыстар, компьютердегі жаттығулар, ішінара сұрау және т.б. жатады.
ОӨЖ-дің ұйымдастырылуы негізгі нормативтік құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.
Бейіндік оқыту жүйесінде СӨЖ-ді ұйымдастыруды белсендіру және оған жаңаша көзқарастың қажеттігі Бейіндік оқыту технологияның ережелеріне сәйкес оны жоспарлауға, ұйымдастыруға, әдістемелік қамтамасыз етуге және бақылауға байланысты болды.
ОӨЖ мазмұны, мектептің техникалық мүмкіндіктері, кітапхананың кітаптармен қамтамасыз етілуімен анықталады. СӨЖ талаптары, СӨЖ сипаттамасы, олардың тақырыптары, тапсырмалары, өткізу формалары, сағат көлемі пән бойынша құрастырылған оқу әдістемелік кешенінде көрсетіледі. ОӨЖ-ді ұйымдастырудың алуан түрлі формаларын қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімді құралы болып табылады.
ОӨЖ-дің нәтижесі бақылаудың жазбаша формалары: конспект, реферат, баяндама, эссе, шығармашылық жұмыс, бақылау жұмысы, жаттығу жұмысы, ғылыми мақала, аудио, видео есеп т.б. түрінде ресімделеді және ақпараттың әр түрлі көздерін еркін пайдалана алу мен оқытудың электрондық құралдарын қолдануға тиімді жағдайлар жасалуына байланысты.
Қазіргі дидактикалық зерттеулерде дербестік ұғымы саналы түрде ұйымдастырылған дағдылар жүйесі ретінде түсіндіріледі. Дербестік қабілеті өздік іс-әрекет (ақпаратты қабылдау, бағалау , өңдеу, шешім қабылдауы оны жүзеге асыру) жасауда маңызды рөл атқарады. Ол адамның белсенділігін айқындайды. Білім беруде белсенділік адамның ерекше көңіл-күйін, оның іс-әрекетке қатынасын (зейінділік, ынталылық, іс-әрекет жағдайларының өзгерісіне тез әрекет жасау) білдіреді. Ғалым Р.А.Низамовтың айтуынша, оқушылардың шығармашылығы мен танымдық белсенділігін дамытудың маңызды құралының бірі шешуді қажет ететін шығармашылық тапсырмалар болып табылады.
ОӨЖ-ді тиімді ұйымдастыру үшін мұғалімға оны ұйымдастырудың қағидаларын білу шарт. Өздік жұмыстың өзіндік ерекшеліктерінің болуына байланысты оны ұйымдастыруда жалпы қағидаларымен қоса оқыту теориясы мен практикасында өздік жұмыстың жағдайын талдаудан туындаған спецификалық қағидалар қолданылады. Сондықтан мұғалім өздік жұмысты ұйымдастыруда ОӨЖ-дің жеке түрде қарастыру, көрнекілік, үй тапсырмасының ғылыми түрде негізделген көлемі мен уақытын есептеу, ұғынықтылық сияқты қағидаларын білуі және басшылыққа алуы тиіс. Оқушылардың өз қабілеттерін көрсетуіне мүмкіндік беру үшін олардың өз бетімен орындайтын өздік және шығармашылық жұмыстарының алуан түрлері мен формаларын оқу үдерісінде үйлестіріп қолдану қажет.
ОӨЖ-ді жетілдірудің факторларына: ОӨЖ-ді проблемалату, ОӨЖ мазмұнын интеграциялау, ОӨЖ-ді диалогизациялау, ОӨЖ-ге ізденіс сипатын беру, ОӨЖ-ді компьютерлендіру, ОӨЖ-дің тұлғаға бағытталуы, ОӨЖ мазмұнын акмеологизациялау, ОӨЖ-дің мотивациялық және әрекеттік жақтарының бірлігін жатқызады.
Қазіргі таңда Қазақстанның жоғары мектеп практикасында СӨЖ-дің тиімділігін арттырудың алуан түрлі әдіс-тәсілдері қолданылуда: оқушыларды ОӨЖ әдісіне үйрету; Оқушының танымдық әрекетін өзін-өзі реттеуін қалыптастыру; оқу материалын оқушыің алдағы оқуы мен кәсібіне қажеттілігін көрсету арқылы ОӨЖ мотивациясын арттыру; ОӨЖ тапсырмасын деңгейлік саралау және жекелендіру; ОӨЖ тапсырмаларының алуан түрлілігі; ОӨЖ-дің міндетті түрде бақылануын ұйымдастыру; ОӨЖ нәтижелеріне деңгейлік саралау жүргізіп бағалау; компьютер техникасын ОӨЖ-де қолдану; ОӨЖ-дің аз топтық және жұптық формаларын енгізу .
Танымдық тапсырмалар, бір жағынан, мақсатты саналы түсініп, әрекет ету болса, екінші жағынан, оқушылардың біліміндегі олқылықтарды дер кезінде байқауға мүмкіндік береді. Оқу тапсырмалары сыртқы қажеттіліктен (тапсырманы орындай салу) біртіндеп іштей қажеттілікке (әрекет ету дағдысын игерудің негізгі мәні мен тәсіліне, жеке тұлғаны дамыту мен оқу іс-әрекетін жандандыру) айналады. Тапсырмаларды құрастырудың негізінде маманның кәсіби іскерлігін қалыптастыру мақсаты жатады.
Оқу жағдаятындағы ең маңызды компонент - түзету ақпараты. Ол тапсырмаларды орындау барысында туған оқу - танымдық қиындықтарды жеңу үшін қолданылады. Яғни, білімге деген ынтасын, қызығушылығын қалыптастыру жолында әр түрлі тапсырмалар орындату арқылы бақылап отыру керек.
Жоғарыда айтылғандарды саралай келе біз оқушыларға білім беру үдерісінде өзіндік жұмысты ұйымдастыру қазіргі заман талабына орай белсенді әдістермен ұйымдастырылуын көздедік.
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмысы оқыту формасының тиімді әдісі ретінде
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық бағыттарына сәйкес білім беру жүйесін дамыта отырып, әлемдік білім кеңістігіне ықпалдастырудағы негізгі бағдар - адамды қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде танып, оның рухани жан-дүниесінің дамуына, көзқарастары мен шығармашылық әлеуетінің, танымдық біліктілігі мен мәдени құндылықтарының жоғары деңгейде дамуына, жеке тұлғасының қалыптасуына жағдай жасау. Қазақстанның білім беру заңдары мен білім стандарттарында да әрбір азаматтың сапалы білім алып, өзінің алдына қойған мақсатына жету үшін, өз бетімен жұмыс жасаудың маңызы зор екені атап көрсетілген [1, 2]. Ғылымның барлық саласында білім мазмұны мен көлемі қауырт өсіп отырған қазіргі әлемдік жаһандану кезіндегі осы мақсат, өздігінен оқу іс-әрекетін тиімді ұйымдастыруға да тікелей байланысты. Осыдан келіп, оқушылардың өздігінен оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың оңтайлы әдістері мен тәсілдерін, оқыту түрлерін, нысандарын іздестіру өзекті сипатқа ие болады. Сондықтан, оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарының педагогикалық жүйесін оқу іс-әрекетінде арнайы ұйымдастыру - оқу процесін жетілдірудің негізгі шарты болып табылады. Қазақстан Республикасында қазіргі білім беру жүйесіне тек педагогикалық және философиялық идеиялар ғана емес, әлеуметтік және саяси идеялар мен жаңарулар елеулі ықпал етуде. Соның бірі өзіндік зерттеу жұмыстарды ұйымдасытруды мәселе ретінде қарастыра келіп, рухани адамгершілікті, көпмәдениетті тұлға тәрбиелеу мәселелерінің өзектілігінің арта түсуі болып отыр. Адам бойындағы асыл құндылықтарды шәкірт бойына сіңіру, қоғамда өз орынын таба білетін дара тұлға тәрбиелеудегі мұғалімнің атқарар қызметі орасан зор [3].
Бүгінгі таңда білім беруде оқушыға тек қана білім, білік дағдыларын ғана қалыптастырып қоймай, алған білімін өмірлік қажеттілігіне жарата алып, оны шығармашылықпен іске асыру жолдарын игеруді үйрету, оқуға деген танымдық қызығушылық қабілетін арттырып, өз білімін әрқашан кеңейту қажеттілігін сезінуге жетелеу көзделеді. Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрлерінен басқа, дәстүрсіз түрлері де пайда болуда. Ол, әрине қоғамның жаңару, жетілдіру жағдайында білім беру саласын реформалаумен тығыз байланыста іске асуда. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың мұндай дәстүрсіз түрлері көбінесе оның жеке әдістеріне негізделіп құрылуда. Оқыту жұмысын тек сабақ арқылы ұйымдастыру мүмкін емес. Сыныптық - сабақ жүйесінің негізгі кемшілігі - оқушылардың дара ерекшеліктерін дамытуға жеткілікті мүмкіндіктердің болмауы - оқытуды ұйымдастырудың басқа жолдарын іздестіруге себеп болды. Сондықтан оқушылардың сыныптық-сабақтағы танымдық әрекетін дамыту, толықтыру және оқушылардың өзіндік шығармашылық белсенділіктерін, қабілеттерін арттыру мақсатында оқыту жұмысын ұйымдастырудың қосымша түрлері қолданылады. Олардың қатарына семинар, экскурсия, факультатативтік, қосымша, конференция сабақтары, үйдегі оқу жүмысы, тәжірибелік - зертханалық және пәндік үйірме жұмыстары, олимпиада, сынақ және емтихан, өзіндік жүмыс түрлерін жатқызуға болады. Өзіндік жұмыс өз бетінше іс-әрекет арқылы іске асады. Өзіндік оқу іс-әрекеті дегеніміз - бұл дидактикалық ұғым, ғылыми практикалық міндеттерді өз бетімен қою, оның шешімін табудың өзіндік тәсілдерін болжау және анықтау, жеке тұлғаның өзін-өзі бақылауы, өзін-өзі бағалауы негізінде педагогикалық үдеріске қатынасушылардың өзара іс-әрекетінде қалыптасқан жеке тұлғаның кіріктірілген білімі. Оқушылардың өзіндік жұмыс процесі кезінде мұғалімнен бала дамуының дербестік шығармашылық әрекеті, логикалық ойлауы сияқты негізгі белгілерін біліп, оқушылармен жеке-дара жұмыстар жүргізуді қажет етеді. Семинар сабақтары көбінесе оқылған лекция тақырыбына байланысты негізгі өзекті мәселелерді талқылау, оқушылардың танымдық ойлау қабілеттерін дамыту, өзіндік шығармашылық белсенділіктерін шыңдау мақсатын көздейді. Тақырып сұрақтарына сай пікір алмасу, өз көзқарастарын дәлеледеу, мұғалімдерге оқушылардың оқу материалын қаншалықты меңгергенін, соған орай сенімдері мен түсініктерінің қалыптасқандығын бақылап, тексеріп, бағалап және бағыт-бағдар беріп отыруға мүмкіндік туғызады. Семинар сабағын өткізу барысында мұғалім проблемалық жағдай туғызып, талқыланып отырған сұрақтарға оқушылардың қызығушылығын оятып, олармен ақылдаса отырып, оны талдаудың жоспарын құрады және ұжымдық ізденушілік әрекеттеріне қолайлы жағдай туғызады.
Экскурсия жұмысының мақсаты - оқушылардың сабақта алған теориялық оқу материалдарын практикамен жалғастыру, бекіту. Сондықтан оқыту процесінде оның маңызы зор. Ол барлық оқу пәндерінде, әсіресе физика, химия, биология, тарих сабақтарында кеңінен қолданылады. Бұл оқушылардың оқу процесін бақылай білуге жаттықтырады және оқу материалын өмірмен байланыстыра алуға үйретеді. Оқытуды экскурсия жолымен ұйымдастырудың үш түрі бар:
Біріншісі - кіріспе экскурсия деп аталады. Ол сабақта күрделі тарауда тақырыптарды өтер алдында үйымдастырылады.
Екіншісі - ілеспелі экскурсия деп аталады. Ол белгілі бір тақырыпқа арналып, сабақ барысында оның орта шенінде немесе өн бойында жүргізіледі.
Үшіншісі - қорытынды экскурсия. Ол күрделі немесе тақырыпты өтіп болғаннан кейін оқушылардың сабақтар жүйесінде алған теориялық білімдерін пысықтау, бекіту мақсатын көздейді. ХVШ ғ. Францияның атақты ғалымы Жан-Жак Руссо балалардың сезімін дамыту үшін, олармен табиғатқа экскурсия жасау қажеттігін дұрыс деп тапты. Оқытудың бұл түрі тек XIX ғ. бастап қолданыла бастады. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың факультатив түрі оқушылардың сұранысы мен қызығушылығы негізінде әртүрлі пәндерге байланысты ұйымдастырылады. Оның қызметі көпжақты: оқушыларды ғылымға қатыстыра отырып, олардың дүниетанымын тереңдетеді және кеңейтеді, белгілі бір пәнге қатысты танымдық қызығушылықтарын тұрақты қалыптастырады.
Оқушылардың пәнге бейімділігін ескере отырып, факультативтік оқуды олардың қалаған мамандықтарына сай психологиялық және практикалық дайындығын арттыру және кәсіби бағдарын қалыптастырудың нәтижелі формасы ретінде қолдануға болады. Ол оқудың жоғары ғылыми деңгейін қамтамасыз етіп, оқушылардың өзіндік білім алуы мен шығармашылық дамуына да ықпал етеді. Оқушылардың факультативтік оқуда алған білімдері мен дағдылары сабақтарда белсенді қолданып, олардың міндеттері, мазмұны мен әдістері арасындағы өзара байланыс логикалық тұрғыда іске асса, онда оқу жүйесінің нәтижесі анағұрлым артады. Конференция ретінде өткізілетін сабақ түрі кейбір тақырыптарды меңгерту, оның ғылыми дәрежесін көтеру мақсатын көздейді. Оқу жұмысын ұйымдастыруда мұғалімнің тағы бір міндеті - оқушылардың сабақтан тыс кездерінде танымдық әрекеттерін тереңдету, үлгермеушілікті болдырмау. Сондықтан кейбір оқушылардың дарын-талаптарын, ғылымға бейімділігін немесе сұранысын сабақ барысында толық қамтамасыз етіп, жағдайлар жасауға әр кезде мүмкіндік бола бермейді. Ол үшін оларға үйірме мен ғылыми жұмыстарын ұйымдастырудың маңызы бар. Пәндік үйірме жүмыстары сабаққа қарағанда бағыты, мазмұны, ұйымдастыру тәсілі мен уақыт өлшемі тұрғысынан өзіндік ерекшеліктері бар. Олар оқушылардың қызығушылығы мен пәндерге бейімділігін дамытуда және тапсырылған жұмыстарды нәтижелі орындауға қолайлы жағдай туғызып отырады.
Оқушылардың пәндік үйірме жұмыстары оқыту процесін жандандырып, оның сапасын көтеруге әсер етеді. Үлгере алмаушылықты жою үшін жеке немесе бір топ оқушылармен қосымша және кеңес беру сабақтары да ұйымдастырылады. Сынақ жүмыстарын жоғары сынып оқушыларына енгізудегі мақсат -бағдарламадағы теориялық білімдерді күшейту, бекіту және оқыту процесінде оқушылардың жоғары белсенділіктерін, жауапкершілігін, дербестігін орнықтыру. Сынақ жұмыстары өзінің ұйымдастыру ерекшелігіне сай оқу жұмысынан тыс оқушылардың өздігінен білім алуын жалғастыруға ықпал етеді. Сынақты ұйымдастыру оқушылардың жеке жауаптары, бақьлау және топтық, практикалық - зертханалық жұмыстары, тақырып бойынша шығарма және баяндама жазу түрінде жүргізіледі. Үйдегі оқу жұмысы - оқушылардың үйде өз бетімен орындайтын оқу жұмыстары сыныпта өткен сабақтардың жалғасы ретінде саналады. Сондықтан да оны кейде оқыту процесінің бір компоненті ретінде қарастырылады. Оқушының үйдегі оку жұмысын сыныптағы оқу жұмысымен жалғастырып, толықтырып отырса, онда олардың алған білімдері терең және берік болады. Оның маңызы оқыту жұмысын ұйымдастырудың сабақтың басқа түрлеріне қарағанда ерекше. Бұл жұмыстың танымдық қызметімен бірге оның тәрбиелік мәні де зор. Себебі, үй жұмысын күнделікті орындау барысында оқушылардың дербестігі, ойлау қабілеті артып, өздігінен білім алуға жүйелі түрде дағдыланады. Соның негізінде білім мен біліктілік өте берік меңгеріледі, оқушының ақыл- ой әрекетінің жеке дара дәстүрі қалыптасады. Келешекте оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарының жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін ендіруді және ақпараттық технологиялармен өздігінен орындалатын жұмыстарды ұйымдастыруды және т.б. мәселелер дербес зерттеуді қажет етеді.
1.3 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы мұғалімдер жұмысының формалары
Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең алдымен педагогикалық технология деген ұғымды түсіну керек. Оқыту технологиясы-оқу бағдарламаларында қарастырылған алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. Сөйтіп, оқыту технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнды педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Педагогикалық технология-оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс-әрекеттің жүйелі дамып отыратын жобасы. Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар: мұғалімнің басқаруымен оқушылардың дербестілігінің өзара байланысы, олардың жұмысты өз еркімен және қолдарымен істеуі, және оған әсер ететін мативтер және т.б. Дәлірек, айтқанда, мұғалім сабаққа дайындалғанда өзінің әрекетін ойластырумен шектелмей, денгейіне қарай оқушының әрекетіне мән беруі тиіс. Уақытты тиімді пайдаланып, оқушының өз бетімен тапсырманы орындауына ұдайы жағдай жасалуы қажет.
Оқу әрекеті барысында оқушылардың өз бетімен тапсырманы орындау дағдыларын қалыптастыруға болады.
Оқушылардың өзіндік жұмысы туралы түсінік беру:
Оқушылардың өз бетімен тапсырманы орындау әдістемесімен таныстыру.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ұйымдастырылуы - баланың жеке басын дамытудың басты кепілі. Ол үшін мұғалім мына қағмдаларды есінде ұстауы қажет:
1. Баланың бойындағы қамқорлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру.
2.Білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай . жасау;
3.Өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру. Дәстүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл,сана бар деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю крек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын принциптерге негізделген. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді па йдалана білугне үйретеді. Психологиялық зерттеулерге қарағанда оқушылардың "ойша" әрекеттену қабілеттері әсіресе, бастауыш мектеп жасындағы, яғни негізгі оқу іс-әрекеті, дағдылары қалыптасқанда үздіксіз дамиды және сондай-ақ олардың шығармашылықпен өзін-өзі көрсете білу қажеттігі басым. Бұл оның жеке тұлғаның анықтауына, өз қабілеттерін жүзеге асыруға және оның қанағаттандырылуы оқушыға әрқашан қуаныш сезімін тудырады.
В.В.Давыдов оқушыларды осы кезеңде байқалатын психологиялық жаңа сапалық қасиеттерді сипаттай отырып, былай дейді: "Оқушы өз әректетінде барынша көп қадам жасаған сайын, ол түрлі варианттарын салдыстыра алады."-деді.
Бастауыш мектепте оқушылар жұмысын әшекейлеп ұйымдастыру формасында әр оқушы тек өзіне арналған (дайындығына және қабілетіне) байланысты тапсырмалар алады. Мұндай тапсырмалар ретінде оқулық пен басқа оқу құралдары мен мазмұндама, шығарма, әр түрлі бақылаулар өткізу т.б.
Тапсырма орындаудың жекелеп ұйымдастырудың екі түрі бар. Біріншісінде оқушы барша сыныпқа бірдей берілген тапсырманы өз алдына, басқалармен хабарласпай лрындайды. Екіншісінде әр оқушы өзіне тиіс өзіндік жұмыстарын орындайды. Осылай әр баланың дайындығына орай жаттығулар беріп, оның алға ілгерілеуін қамтамасыз етуге болады. Оқушылардың өзіндік жұмысты орындау барысында өте маңызды мәселе - мұғалімнің тапсырманы орындауға бақылауы, оқушыларда кездескен қиындықтарға дер кезінде көмек беруі, яғни жұмыс барысында ол шәкірттерге жұмыстың дұрыс қолдануға кеңес беріп, сілтеме сұрақтар қойып, бағытқа салып отырады. Ал егер оқушылардың тапсырманы орындауға күші келмейтінін сезсе, жеке жұмыстарын доғарып, бүкіл сыныпқа қосымша түсініктеме, кеңес береді. Жеке жұмыстарды сабақтың барлық кездерінде де әр түрлі дидактикалық міндеттерді шешумен байланыстырып отырған жөн. Мысалы, жаңа білімдерді игеру және бекітуді ептілік пен дағдыларды қалыптасытру және орынқтыруда өткенді қоыртындылау мен қайталауда бақылау кезеңінде, зерттеу - ізденіс әдістерін үйренуде.
Әлбетте, оқушылардың жұмысын ұйымдастырудың бұл формасын бекіту, қайталау әр түрлі жаттығулар үшін қолданған өте қолайлы, бірақ оның тиімділігі жаңа материалмен байланысты өзіндік жұмыстар орындауда, алдағы болатын сабаққа өз бетінше дайындалғанда орынды жемісін береді.
Мысалы, сабақта өтілетін көркем шығармаға байланысты әр оқушыға немесе оқушылар тобына күні бұрын жеке тапсырмалар беріп қоюға болады. Бүкіл сынып болып шығарманы оқып шығуы шарт.
Осы оқу барысында әр оқушы (өз) сұрағына жауап дайындайды. Мұндай жұмысқа орай есте ұстайтын жәйт: 1) әр бала өз мүмкіндігіне сай жұмыс істеп бағасын алады. 2) Әркім шығарманың өзіне тапсырған бөлігі бойынша талдау жүргізеді де, сабақта өзіне тиісті материалды түсіндіріп береді. Үлгерімі төмен оқушылар үшін дайындалған тапсырмалар орындау үлгерімімен қоса беріледі. Осылай әр оқушының білім дәрежесін, қабілетін ескере отырып, олардың оқу процесінде, қадам, қадамнан алға ілгерілеуіне тиімді ықпал жасауға болады. Қазіргі мектептерде ұжымдық тұрғыда оқыту жүйесі қалыптасқан. Бағдарлама да соған сай жасалған. Ұжымдық жүйеде оқытудың пайдасы мол. Алайда, жеке оқушылардың түрлі психологиялық, физиологиялық т.б. өзіндік ерекшеліктері жан-жақты зерттеулер есепке алуды қажет етеді.
Сондықтан, мұғалімнің оқыту барысында жақсы үлгерімге жету үшін, әрбір баланың өзіндік ерекшеліктерін жете білуге үлкен мән беру қажет. Мұнсыз оқу-тәрбие жұмысы іске аспайды. Сыныпқа арналған ана тілі оқулығында берілген оқу материалдарын мұғалім жеке оқушының өзіндік ерекшелігіне қарай сұрыптап әр - алуан жаттығу түрлерін жасауға болады. Осы оқу процесінде әр оқу процесінде жеке оқушылардың әр түрлі өзіндік ерекшеліктерін есепке алу проблемасы. Аса ауқымды, әрі күрделі процесс. Мұның өзі тек диференциялап оқытуды ғана емес, сонымен қатар, бала тілін таба білуді, оны оқуға қызықтыруды, оқу материалдарынан алынған дидактикалық принциптерін тұтасқан бірлігінде үйретуді қажет етеді.
Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда оларды топқа бөліп, әр қайсысымен жекелеп жұмыс жүргізудің маңызы зор.
Мұндай жағдайларда оқушының ынытымақтастық сезімдер мен ойлау дербестігі дамиды. Осыған орай мына сабақты үлгі ретінде көресетемін.
Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы етіп тәрбиелеу - әрбір ұстаздың борыщы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға хылықтық педагогиканың нәрлі қайнары мен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайлылық пен кішіпейілділік қасиеттерін қаллыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазіналарымен байытуға қазақ халықыныңы әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс. Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын оқушылардың өз бетіндік жұмыстарын, ұйымдастырудағы жалпы дамуын қамтамасыз етуі керек. Бала жаңа жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мұғалімі олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс. Оқуішылардың сүйіспеншілігін арттыру мақсатын сабақ барысында тиімсді әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп отыру, мұғалімнің басты міндеті екені белгілі.
Мұндай жағдайда жұмыстың мазмұнын, орындау тәсілдерін мұғалім өзі айтып, түсіндіреді, ал оқушы тек орындаушы ретінде жұмыс істейді. Ал егер мұғалімс оқушыға бәрін өзі айтпай, бұрын алған білімдерін қодлдануға лайықты жағдайлар туғызатын болса, онда оқуша өздігінен ізденіп, жатса міндеттерді шешуге тырысады. Мұндай жағдайда оның дербестігі өздігінен істейтін әрекеті артады. Бұдан шығатын әдлістемелік қортындыда оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда алдымен оларды өздігінен жұмыс істеуге дайындайтын жаттығулардан бастап, кейін мұғалімнің көмегінмен орындайтын дербес жұмыстар соңында толық өздігінен жасайтын жұмыстарға үйрету қажет. Мұғалімс мен оқушы арасындағы қызметіне қарай, оқушылардың өзіндік жұмысының негіздерін мынандай көрсетуге болады.
1.4 Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын қалыптастыру мәні мен әдістемелік жағдайы
Оқушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру оқушының пәнге деген қызығушылығынан және қажеттілігінен туады. Өз білімін көтеру жекелеген оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамытып, шығармашылық белсенділігін арттырады. Оқушылар оқыту барысында білім алады, ал содан соң оны қолдану ары қарай шығармашылыққа үйлеседі. Математиканы оқытуда сабақтың нәтижелілігі мен оқушылардың ойлау белсенділігін арттыруда түрлі әдіс тәсілдерді іздестіруге көп көңіл бөлінеді.
Сабақтың басында өткізілетін жаттығулар оқушыларды бірден жұмысқа кірістіретіндей қызықты болуы тиіс. Сабақтың ортасында немесе соңында, балалар жазбаша немесе практикалық жұмыстан шаршаған кезде, қызықты есептеулер оларды сергітеді, жұмыс қабілетінарттырады.
Қызықты жаттығуларды орынды әрі шеберлікпен пайдалана білу сабақтың нәтижелілігі мен сапасын арттырудың да негізгі тәсілдерінің бірі екендігін тәжірибе көрсетіп отыр. Ең алдымен оқушылардың зеректілігін, ойлау қабілетін дамытатындай есептер шығара білуге үйрету керек. Бастауыш буында әзіл есептер мен сұрақтар ауызша есептеулерде зеректілікке, тапқырлыққа баулиды. Оқушыны ұшқыр ойлауға, тез шешім қабылдауға дайындайды. Әзіл есептер шығару арқылы қарапайымнан күрделіге қарай көңіл аудару керек. Бірте-бірте ақыл ойды жетілдіруге көмектесетін есептерді шешуге әкеледі. Осы арқылы баланың өзіндік көзқарасы қалыптасып, өзіне деген сенімі артады.
Мысалы:
Бір адамнан оның неше баласы бар екенін сұрайды. Жауабы ойланарлықтай болады: Менің 6 ұлым бар, ал әрбір ұлымда туған қарындасы бар. Осы жанұяда неше бала бар?. Жауабы: жеті бала (6 ұл, бір қыз)
Қарапайым логикалық, яғни әртүрлі мазмұндағы стандартты емес есептерді ауызша шығара білудің білімділік және тәрбиелік мақсаты зор. Бұндай есептер оқушылардың математика пәніне қызығушылығына және ойлау қабілетінің дамуына әсерін тигізері сөзсіз.
Мысалы:
1. Бірдей жеті бөлке нанды 12 адамға қалайша тең бөліп беру керек? ( Бір бөлке нанды 12-ге бөлуге болмайды). Жауабы: үш нанды төрт тең бөлікке бөліп, қалған төртеуін үш тең бөлікке бөліп кесу керек. Сонда әрбір адамға наннан келетіндей 12 тең үлеске бөлінеді.
2. Үш сөреде кітап тұр. Төменгі сөредегі кітап қалған екі сөреге қарағанда екі есе аз, ал ортаңғыда қалған екеуіне қарағанда үш есе аз, ал үстіңгі сөреде 30 кітап тұр. Үш сөредегі кітап қанша?
Шешуі: Төменгі сөредегі кітаптарды бір бірлік десек, онда ортаңғы және жоғарғы екі сөреде екі бірлік, ал үш сөредегі барлық кітаптар үш бірлік. Бұдан төменгі сөреде барлық кітаптың бөлігі, ортаңғы сөреде барлық кітаптың бөлігі. Төменгі және ортаңғы екі сөреде барлық кітаптың бөлігі, бұдан жоғарғы сөредегі 30 кітап барлық кітаптың бөлігі; барлық үш сөредегі кітап (кітап).
Есеп шығаруға үйрету алғашқы сабақтардың өзінде-ақ басталып, сынып ілгерілеген сайын бірте-бірте сәйкес шеберлік те қалыптаса бастайды.
Ауызша есептеуге үйрету уақыт үнемдеу тұрғысынан тиімді. Бір ғана мысалдың нәтижесін бірнеше тәсілмен есептегенде берілетін түсіндірмелер, аралық нәтижелердің қалай шығатыны, ақтық нәтижеде не болатыны ауызша айтылады да, оларды жазуға уақыт жұмсалмайды.
Математика сабағында ауызша есептеу дағдыларын қалыптастыру жұмыстарын жүргізудің маңызы зор. Сабақта оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үшін есеп шығарғанда орындайтын амалдарды ойша шешіп алуды дағдыландырған жөн.
Сабақтарда балалардың математикаға деген ынтасын арттыруға, олардың өз бетінше жұмыс істей білу дағдысын тәрбиелеуге ерекше назар аударылады. Пәнге деген ынтасы мен өз бетінше ойлай білу өзара тығыз байланысты. Оқушылардың сабақта өздігінен орындайтын жұмыстарын тиімді ұйымдастыру үшін математика кабинеттерінде дидактикалық материал, үлестірмелі материалдар, баспа негіздегі дәптерлер, тағы басқа оқу құралдары жинастырылуы қажет. Дегенмен, оқушыларға оқулықпен жұмыс істеуді үйретудің орны ерекше. Барлық ғылыми-техникалық білімнің көзі - кітапқа, оның ішінде оқулыққа оқушылардың сүйіспеншілігі мен құрметін арттыру, олармен өздігінен жұмыс істеуді үйрету мұғалімнің басты міндетінің бірі.
Мектеп оқушыларының өз бетінше жұмыстарын ұйымдастырудың басты формасы - жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік дағдысын дамыту. Бұл үшін төмендегідей тиісті талаптарды орындауға тура келеді:
1. Өз бетінше істелетін кез-келген жұмыстың нақты мақсаты болу керек. Әрбір оқушы жұмыстың орындалу тәртібін жетік білу керек.
2. Өз бетінше жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілетін, творчестволық ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
3. Жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын, талпынысын оята білуі тиіс. Яғни оның тілегі жұмыстың соңына дейін бәсендемейтіндей болуы керек.
4. Өз бетінше жұмысты оқушылар еңбек дағдылары мен әдістерін жетік игеріп түсетіндей етіп ұйымдастыру қажет.
Қорыта айтқанда, оқушыларды шығармашылыққа, өз бетімен іс-әрекет етуге бағытталған тапсырмалар саны көбейгенде ғана, өз пікірін айта алатын, оны дәлелдей білетін, өмірге деген өзіндік көзқарасы қалыптасқан, үнемі ізденіс үстінде болатын, қоғам дамуына үлес қоса алатын, жан-жақты жетілген жас ұрпақты дайындай аламыз.
Елбасымыз А.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіндегі Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасы тақырыбындағы лекциясындағы: сөзінде Қазақстан қазіргі кезде экономикалық дамудың индустриялық кезеңіне аяқ басты... Білім берудегі бүгінгі жаңа бағыт,әрбір жастың даралық сипаты, нақты мүмкіндіктерін және өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін ескеру арқылы жүзеге асырылуы тиіс, - деген болатын. Сонымен қазіргі білім беруді түбегейлі жаңарту - Қазақстанның өркениетті дамыған 50 елдің қатарынан орын алуына кепіл болуы тиіс.
Бізде: Бастауыш саты-бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп-оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы деген ұғым қалыптасқан. Ал АҚШ-тағы адамның әлеуетінің даму мүмкіндіктерін зерттей иниститутының директоры Глен Доуман жапондық инженер Сони фирмасының негізін қалаушы Масару Ибуконың Үш жастан кейін бәрі кеш деген кітабына жазған алғы сөзінде бес жасқа дейін балалардың ми клеткаларының 70-80 пайызы дамып,жетіледі дейді. Осыған ғалымдарымыздың бес жасқа дейінгілерде 90 пайыз таным қалыптасады деген дәлелдері сәйкес келеді. Олай болса бастауыш сыныпқа танымы, ойлауы, шығармашылық қабілеттері кешеуілдеп немесе жетілген балалардың келуі заңдылық. Өйткені қазіргі кезеңде 5 жасқа дейінгі балалардың көбі үйінде, ата-аналарының, ата-әжелерінің қолында тәрбиеленетіні рас. Сондықтан бала қабілеттерінің дамып, жетілуі сол адамдардың тәрбиелік іс-әрекеттеріне байланысты.
Бәріміздің арманымыз - баламыздың жақсы азамат болып, достарымен, болашақ әріптестерімен тіл табысып, бақытты ғұмыр кешкені. Сондықтан да мектептің міндеті - балаға жалаң білім беру ғана емес, оны өмір сүруге бейімдеу. Ал бұған қалай қол жеткізуге болады?
Сапалы білім - дәстүрлі білім берудегі білім ғана емес, баланың шығармашылық әрекетке бейімділігі, оның тұлғалық қасиеттерінің дамуы болады. Бірақ қазіргі жағдайда
Қазіргі кезде егемен елімізде білімді берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып мектеп практикасына енгізілуде. Әрбір мұғалімнің алдында оқушылардың үлгерімін жоғарлату мақсаты қойылады. Бірақ мұғалімнің сабақта таңдаған жұмыстың орташа ырғағы оқушылардың бірілеріне ыңғайлы, екіншілері үшін жылдам, қалғандарына тіпті баяу болуы мүмкін. Сондықтан мұғалім сабақта жаңа технологияларды қолданып,оқыту сапасын арттыруы қажет. Әрбір оқыту әдісі оқушылардың өзіндік жұмысын қамтиды. Оқыту әдісінің міндеті - кіші мектеп жасындағы оқушылардың дербестігін арттыру, өздігінен жұмыс істеуге баулу. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың өздігінен істейтін әрекеті оның белсенділігін арттырады. Оқушылардың оқудағы белсенділігі дегеніміз-оқуға қажетті білім мен дағдыны меңгеру ғана емес,оларды өмірде практикада пайдалана білу, үйрену. Мысалы, мұғалімнің баяндап тұрған материалын түсіну үшін,оқушының зейін қойып тыңдауы,ал оған білімін кеңейтіп, толықтыру үшін, өздігінен кітап оқуы, бақылауы, тәжірибе жасауы, жазып, сызу сияқты жұмыстар орындау қажет.
А.Байтұсыновтың пікірі бойынша; Бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алуы керек. Балалар қиналмай, керек білімін кешікпей, кезінде алып отыруы үшін, балаға жұмысты әліне шағындап беріп, бетін белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыруы керек. -деген.
Өзіндік жұмыс - арнайы бөлінген уақыт ішінде мұғалімнің көмегінсіз орындалатын жұмыс. Өзіндік жұмысты ұйымдастыруда мына жағдайларды ескеруіміз керек:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МҰРЫН ЖЫРАУ СЕҢГІРБЕКҰЛЫ АТЫНДАҒЫ МАҢҒЫСТАУ ЖОҒАРЫ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Қорғауға жіберілді
__________ 20__ ж.
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
Мамандығы: 0105000 Бастауыш білім беру
Біліктілігі: 0105104 Бастауыш білім беру қолданбалы бакалавры
Пәні: Педагогика
Дайындаған: Қойшыбай А. Ж
Тобы: ББ-20-1
Ғылыми жетекшісі: Умбетова Ж.М.
Ақтау, 2023жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ: 5
1.1 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруына жағдай жасау 5
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмысы оқыту формасының тиімді әдісі ретінде. 7
1.3 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы мұғалімдер жұмысының формалары 11
1.4 Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын қалыптастыру мәні мен әдістемелік жағдайы 14
2. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ 19
2.1 Бастауыш сынып математика сабақтарындағы өзіндік жұмыс түрлері 19
2.2 Оқушылардың өздігінше жұмысын ұйымдастырудағы мұғалімнің ролі 24
ҚОРЫТЫНДЫ 31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 32
КІРІСПЕ
Зерттеу өзектілігі: Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігінде Қазақстан Республикасының орнын алу-үлкен әлеуметтік және саяси маңызы бар мәселе. Осыған байланысты егемен елдің жалпы білім беретін мектептерінің алдына жауапты әрі лайықты міндеттер қойылды. Олардың бірі-оқушыға өзіндік жұмыстың қарапайым дағдыларын үйрету, алған білімдерін біліктілік деңгейіне дейін арттыру.
Жүйелі түрде жүргізілетін жұмыс нәтижесінде оқушымен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру. Атап айтқанда, алдымен жеңіл, содан кейін біртіндеп күрделі тапсырмаларды орындау барысында әртүрлі жағдайларда салыстыру, тұжырымдау және стихиялық ойлау процестері жүреді.
Өзін-өзі тәрбиелеудің негізгі жолы-оқушыны таным процесіне үйрету. Ол үшін барлық сынып оқушыларының өзіндік жұмысы үшін жағдай жасау қажет. Бірқатар әдіскер мұғалімдердің пікірінше, оқушының тұрақты білім базасын қалыптастыру үшін зерттелетін пәнге көп көңіл бөлу, назар аудару қажет, ол үшін белгілі бір педагогикалық мақсат қоюдың рөлі мен маңызы зор. Өйткені, іс жүзінде студент жұмыс істейді, алған білімін жоғары бағалайды, ол өзі риза. Сондықтан оқушының танымдық қабілеттерін дамыту мұғалімнің шеберлігіне тікелей байланысты.
Педагогикада тәуелсіз жұмыс дегеніміз-студенттердің мұғалімнің басшылығымен оның тікелей қатысуынсыз орындайтын тапсырмасы. Оқушылардың өз бетінше орындайтын жұмысы туралы айтқанда, оның бір-бірімен тығыз байланысты екі міндетін ескеру қажет. Осы міндеттердің біріншісі-оқушылардың танымдық іс-әрекетінде тәуелсіздікті дамыту және одан әрі дамыту, оларды өз бетінше білім алуға, дүниетанымды қалыптастыруға үйрету; екіншісі-студенттерге алған білімдерін іс жүзінде өз бетінше қолдана білуге үйрету.
Оқушылардың өзіндік жұмысы ақыл-ой жұмысын жандандыруға бағытталған және мұғалім берген тапсырмаларды орындаудың тиімді тәсілдерін іздеуді қамтиды.
Оқушылардың орындайтын өзіндік жұмысын былайша жіктеуге болады: оқулықтармен, оқулықтармен және басқа да анықтамалық әдебиеттермен жұмыс, есептер шығару бойынша әр түрлі жұмыс; үлестірме материалмен жұмыс, сабақта олардың жолдастарының берген жауаптарын толықтыру; математикалық конференцияларда жасалған баяндамаларға немесе хабарламаларға түсініктеме беру; жеке немесе топтық тапсырмаларды орындау; рефераттар жазу; кейбір көрнекі құралдарды (плакаттар, схемалар, альбомдар) жасау.; экскурсия кезінде өлшеуге немесе есептеуге байланысты практикалық жұмыстарды орындау. Негізгі дидактикалық мақсатқа жауап беретін өзіндік жұмыстар: 1) білім алуға және одан әрі тереңдетуге; 2) білік пен дағдыларды қолдануға бағытталған.
Зерттеу пәні: бастауыш сынып оқушыларын математика сабақтарына оқыту бойынша өзіндік жұмыс және онымен жұмыс істеу кезеңдері.
Зерттеу нысаны: математика пәнінің ерекшеліктеріне және бастауыш мектептегі математикадағы өзіндік жұмыс түрлеріне негізделген оқушылардың іс-қимыл жүйесі.
Зерттеу мақсаты: өзіндік жұмысты ұйымдастыру арқылы оқушылардың қабілеттерін дамыту және оларды өзіндік жұмысқа тарту.
Зерттеуміндеті: бастауыш сыныптарда зерттеу әдістерін таңдау көптеген факторларға байланысты. Қазіргі жағдайда мектептің алдына қойылған оқытудың жалпы міндеттері, оқытылатын математиканың мазмұны балалардың тиісті материалды игеруге дайындық деңгейімен анықталады.
Зерттеу көздері: тақырып бойынша әдістемелік ғылыми еңбектер, мектепке арналған оқулықтар, оқу бағдарламалары, Математиканы оқыту әдістемесінің пәндерін оқыту тәжірибесі.
Математика сабақтарында оқушылардың өз бетінше орындайтын ауызша және жазбаша, сынып немесе үй, жалпы сынып, топтық, жаппай және жеке жұмыс түрлері қолданылады.
Оқу материалының мазмұнына, оның оқулықта көрсетілу ерекшеліктеріне, қолда бар оқу жабдықтарына және басқа факторларға сәйкес дидактикалық принциптерді басшылыққа ала отырып, мұғалім оқу процесінде өздігінен орындалатын әр түрлі жұмыстарды немесе олардың комбинацияларын қолдануды жоспарлауы керек. Оқушылардың өз бетінше орындауға арналған тапсырмалар нақты мақсатқа ұмтылып, олардың ынтасын арттыруы тиіс. Сондықтан, оқушылардың ынтасын арттыру үшін тапсырмаларда жаңа материалдар, нақты практикалық қолдану, зерттеу сипаты болған жөн.
Зерттеу кезеңдері:
Кіріспе бөлімде зерттеудің өзектілігі, ғылыми аппараты, зертеудің мақсаты, нысанасы, пәні, міндеттері мен зерттеу болжамы, әдістері, кезеңдері көрсетілді.
Бірінші кезеңде зерттеу мақсатында мәселенің теория мен практикадағы жағдайы зерттелді, теориялық тұжырымдамалар талданды, зерттеудің ғылыми аппараты, болжамы мен жетекші идеясы нақтыланды.
Екінші кезеңде зерттеудің теориялық негізі нақтыланып, мектепке дейінгі білім беру жүйесіндегі зерттеу мәселесіне талдау жүргізілді, тәжірибелік жұмыс жасалынды.
Қорытындыда ғылыми жұмыстың нәтижелері негізінде әзірленген тұжырымдар мен ұсыныстар берілді.
Зерттеу болжамы: бастауыш сыныптарда математиканы оқыту мұғалім оқушыларға өзіндік жұмыс түрлерін береді. Оқушылардың математикадағы өзіндік жұмыстарды меңгеру және алған білімдерін практикада қолдану дағдыларын бекіту әдістері.
oo
І. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
1.1 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруына жағдай жасау
Бүгінгі таңда оқушылардың өз бетімен оқу іс- әрекетін ұйымдастырудың оңтайлы әдістері мен тәсілдерін сондай-ақ, нысандарын іздестіру өзекті сипатқа ие болып отыр. Оқушылардың өз бетімен орындайтын жұмыстарының педагогикалық жүйесін оқу іс-әрекетінде арнайы ұйымдастыру - оқу үдерісін жетілдірудің негізгі алғы шарты болып табылады.
Өзіндік жұмысты орындау шеберлігі оқу жұмысының мақсаттарына сәйкес, түрлі танымдық тапсырмаларды орындау, ізденімпаздықпен жұмыс істеу нәтижесінде жүзеге асады. Кәсіби бағдарланған және дұрыс ұйымдастырылған өзіндік жұмыстар олардың кәсіптік даярлығын шыңдауға қолайлы жағдайлар жасайды.
Сондықтан өздік жұмыстың дұрыс ұйымдастырылуына оқушының білімінің сапасы тікелей әсер етеді, ол білім сапасы бақылау жүйесі арқылы анықталады.
Білімді бақылау мен педагогикалық диагностика оқу үдерісіне түзетулер енгізуге, оқыту формасын өзгертуге және жаңа әдістер енгізуге мүмкіндік береді. Бақылау оқыту үдерісінің құрамдас бөлігі ретінде тәрбиелік, оқыту функцияларымен қатар ең басты диагностикалық функция атқарады. Оның диагностикалық функциясы білім алушының білім, білік, дағдыларын, жалпы дамуының деңгейін анықтау үдерісі және оның нақты тәртібін бағалау екендігімен байланысты. Сондықтан оқу сапасына диагностика жасауды білім алушының білмеуден білуге қарай жылжуын бақылау және оны түзетуге мүмкіндік беретін үздіксіз бақылау іс-әрекеттерінің жиынтығы ретінде қарастыруға болады.
Бақылаудың оқыту функциясы мынадан білінеді: білім алушыны оқу материалын меңгеруге белсендіреді, оқушытер жолдастарының жауабын тыңдау барысында білім алады, сұрақ қойып және жауап отырып өздері де ауызша сұрауға қатысады, өздерінен сұрап қала ма деп іштей материалды қайталайды.
Бақылау оқушы өз білімі мен мүмкіндіктерін анықтатады, яғни өзіндік бақылауды қалыптастырады. Бақылаудың тәрбиелік функциясы білім алушыны тәртіпке салып, білім алушының әрекетін ұйымдастыруы мен бағыттауынан, білімдегі олқылықтарды анықтап және оны жоюға көмектесуінен, пәнге шығармашылықпен қарауды және өз қабілетін дамытуға ұмтылдыруды қалыптастыруынан байқалады. Ол оқушыларды жүйелі түрде сабаққа дайындалуға, сабаққа зияны тиетін артық ойын-сауықтан бас тартуына, тәртіптілікке және ерік күшін қалыптастыруға үйретеді.
Мектептегі бақылау - оқу үдерісінің құрамдас бөлігі мұғалім мен оқушы арасындағы тікелей және кері байланысты орнатудың құралы. .
Өзіндік бақылау - қол жеткізетін нәтижелерін және оған жету жолындағы қиын тұстарын алдын-ала болжау, өзінің оқу әрекетінің барлық кезеңдерінде жоспарлау, бақылау, бағалау, түзету және реттеу арқылы көрінетін білім алушының өз оқу - танымдық әрекетін сапалы түрде басқаруы. Өздік жұмысты бақылаудың құралдары ретінде өздік жұмысқа арналған бақылау тапсырмалары мен бақылаушы бағдарламалар қолданылады. Өздік жұмысқа арналған бақылау тапсырмаларына оқу материалы бойынша сұрақтар, тұлғаны дамытуға бағытталған жағдайлар, түрлі қиындық деңгейіндегі тест сұрақтары, практикалық жұмыстар, компьютердегі жаттығулар, ішінара сұрау және т.б. жатады.
ОӨЖ-дің ұйымдастырылуы негізгі нормативтік құжаттарына сәйкес жүзеге асырылады.
Бейіндік оқыту жүйесінде СӨЖ-ді ұйымдастыруды белсендіру және оған жаңаша көзқарастың қажеттігі Бейіндік оқыту технологияның ережелеріне сәйкес оны жоспарлауға, ұйымдастыруға, әдістемелік қамтамасыз етуге және бақылауға байланысты болды.
ОӨЖ мазмұны, мектептің техникалық мүмкіндіктері, кітапхананың кітаптармен қамтамасыз етілуімен анықталады. СӨЖ талаптары, СӨЖ сипаттамасы, олардың тақырыптары, тапсырмалары, өткізу формалары, сағат көлемі пән бойынша құрастырылған оқу әдістемелік кешенінде көрсетіледі. ОӨЖ-ді ұйымдастырудың алуан түрлі формаларын қолдану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімді құралы болып табылады.
ОӨЖ-дің нәтижесі бақылаудың жазбаша формалары: конспект, реферат, баяндама, эссе, шығармашылық жұмыс, бақылау жұмысы, жаттығу жұмысы, ғылыми мақала, аудио, видео есеп т.б. түрінде ресімделеді және ақпараттың әр түрлі көздерін еркін пайдалана алу мен оқытудың электрондық құралдарын қолдануға тиімді жағдайлар жасалуына байланысты.
Қазіргі дидактикалық зерттеулерде дербестік ұғымы саналы түрде ұйымдастырылған дағдылар жүйесі ретінде түсіндіріледі. Дербестік қабілеті өздік іс-әрекет (ақпаратты қабылдау, бағалау , өңдеу, шешім қабылдауы оны жүзеге асыру) жасауда маңызды рөл атқарады. Ол адамның белсенділігін айқындайды. Білім беруде белсенділік адамның ерекше көңіл-күйін, оның іс-әрекетке қатынасын (зейінділік, ынталылық, іс-әрекет жағдайларының өзгерісіне тез әрекет жасау) білдіреді. Ғалым Р.А.Низамовтың айтуынша, оқушылардың шығармашылығы мен танымдық белсенділігін дамытудың маңызды құралының бірі шешуді қажет ететін шығармашылық тапсырмалар болып табылады.
ОӨЖ-ді тиімді ұйымдастыру үшін мұғалімға оны ұйымдастырудың қағидаларын білу шарт. Өздік жұмыстың өзіндік ерекшеліктерінің болуына байланысты оны ұйымдастыруда жалпы қағидаларымен қоса оқыту теориясы мен практикасында өздік жұмыстың жағдайын талдаудан туындаған спецификалық қағидалар қолданылады. Сондықтан мұғалім өздік жұмысты ұйымдастыруда ОӨЖ-дің жеке түрде қарастыру, көрнекілік, үй тапсырмасының ғылыми түрде негізделген көлемі мен уақытын есептеу, ұғынықтылық сияқты қағидаларын білуі және басшылыққа алуы тиіс. Оқушылардың өз қабілеттерін көрсетуіне мүмкіндік беру үшін олардың өз бетімен орындайтын өздік және шығармашылық жұмыстарының алуан түрлері мен формаларын оқу үдерісінде үйлестіріп қолдану қажет.
ОӨЖ-ді жетілдірудің факторларына: ОӨЖ-ді проблемалату, ОӨЖ мазмұнын интеграциялау, ОӨЖ-ді диалогизациялау, ОӨЖ-ге ізденіс сипатын беру, ОӨЖ-ді компьютерлендіру, ОӨЖ-дің тұлғаға бағытталуы, ОӨЖ мазмұнын акмеологизациялау, ОӨЖ-дің мотивациялық және әрекеттік жақтарының бірлігін жатқызады.
Қазіргі таңда Қазақстанның жоғары мектеп практикасында СӨЖ-дің тиімділігін арттырудың алуан түрлі әдіс-тәсілдері қолданылуда: оқушыларды ОӨЖ әдісіне үйрету; Оқушының танымдық әрекетін өзін-өзі реттеуін қалыптастыру; оқу материалын оқушыің алдағы оқуы мен кәсібіне қажеттілігін көрсету арқылы ОӨЖ мотивациясын арттыру; ОӨЖ тапсырмасын деңгейлік саралау және жекелендіру; ОӨЖ тапсырмаларының алуан түрлілігі; ОӨЖ-дің міндетті түрде бақылануын ұйымдастыру; ОӨЖ нәтижелеріне деңгейлік саралау жүргізіп бағалау; компьютер техникасын ОӨЖ-де қолдану; ОӨЖ-дің аз топтық және жұптық формаларын енгізу .
Танымдық тапсырмалар, бір жағынан, мақсатты саналы түсініп, әрекет ету болса, екінші жағынан, оқушылардың біліміндегі олқылықтарды дер кезінде байқауға мүмкіндік береді. Оқу тапсырмалары сыртқы қажеттіліктен (тапсырманы орындай салу) біртіндеп іштей қажеттілікке (әрекет ету дағдысын игерудің негізгі мәні мен тәсіліне, жеке тұлғаны дамыту мен оқу іс-әрекетін жандандыру) айналады. Тапсырмаларды құрастырудың негізінде маманның кәсіби іскерлігін қалыптастыру мақсаты жатады.
Оқу жағдаятындағы ең маңызды компонент - түзету ақпараты. Ол тапсырмаларды орындау барысында туған оқу - танымдық қиындықтарды жеңу үшін қолданылады. Яғни, білімге деген ынтасын, қызығушылығын қалыптастыру жолында әр түрлі тапсырмалар орындату арқылы бақылап отыру керек.
Жоғарыда айтылғандарды саралай келе біз оқушыларға білім беру үдерісінде өзіндік жұмысты ұйымдастыру қазіргі заман талабына орай белсенді әдістермен ұйымдастырылуын көздедік.
1.2.Оқушылардың өзіндік жұмысы оқыту формасының тиімді әдісі ретінде
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық бағыттарына сәйкес білім беру жүйесін дамыта отырып, әлемдік білім кеңістігіне ықпалдастырудағы негізгі бағдар - адамды қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде танып, оның рухани жан-дүниесінің дамуына, көзқарастары мен шығармашылық әлеуетінің, танымдық біліктілігі мен мәдени құндылықтарының жоғары деңгейде дамуына, жеке тұлғасының қалыптасуына жағдай жасау. Қазақстанның білім беру заңдары мен білім стандарттарында да әрбір азаматтың сапалы білім алып, өзінің алдына қойған мақсатына жету үшін, өз бетімен жұмыс жасаудың маңызы зор екені атап көрсетілген [1, 2]. Ғылымның барлық саласында білім мазмұны мен көлемі қауырт өсіп отырған қазіргі әлемдік жаһандану кезіндегі осы мақсат, өздігінен оқу іс-әрекетін тиімді ұйымдастыруға да тікелей байланысты. Осыдан келіп, оқушылардың өздігінен оқу іс-әрекетін ұйымдастырудың оңтайлы әдістері мен тәсілдерін, оқыту түрлерін, нысандарын іздестіру өзекті сипатқа ие болады. Сондықтан, оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарының педагогикалық жүйесін оқу іс-әрекетінде арнайы ұйымдастыру - оқу процесін жетілдірудің негізгі шарты болып табылады. Қазақстан Республикасында қазіргі білім беру жүйесіне тек педагогикалық және философиялық идеиялар ғана емес, әлеуметтік және саяси идеялар мен жаңарулар елеулі ықпал етуде. Соның бірі өзіндік зерттеу жұмыстарды ұйымдасытруды мәселе ретінде қарастыра келіп, рухани адамгершілікті, көпмәдениетті тұлға тәрбиелеу мәселелерінің өзектілігінің арта түсуі болып отыр. Адам бойындағы асыл құндылықтарды шәкірт бойына сіңіру, қоғамда өз орынын таба білетін дара тұлға тәрбиелеудегі мұғалімнің атқарар қызметі орасан зор [3].
Бүгінгі таңда білім беруде оқушыға тек қана білім, білік дағдыларын ғана қалыптастырып қоймай, алған білімін өмірлік қажеттілігіне жарата алып, оны шығармашылықпен іске асыру жолдарын игеруді үйрету, оқуға деген танымдық қызығушылық қабілетін арттырып, өз білімін әрқашан кеңейту қажеттілігін сезінуге жетелеу көзделеді. Қазіргі кезде мектеп тәжірибесінде сабақтың қалыптасқан дәстүрлі түрлерінен басқа, дәстүрсіз түрлері де пайда болуда. Ол, әрине қоғамның жаңару, жетілдіру жағдайында білім беру саласын реформалаумен тығыз байланыста іске асуда. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың мұндай дәстүрсіз түрлері көбінесе оның жеке әдістеріне негізделіп құрылуда. Оқыту жұмысын тек сабақ арқылы ұйымдастыру мүмкін емес. Сыныптық - сабақ жүйесінің негізгі кемшілігі - оқушылардың дара ерекшеліктерін дамытуға жеткілікті мүмкіндіктердің болмауы - оқытуды ұйымдастырудың басқа жолдарын іздестіруге себеп болды. Сондықтан оқушылардың сыныптық-сабақтағы танымдық әрекетін дамыту, толықтыру және оқушылардың өзіндік шығармашылық белсенділіктерін, қабілеттерін арттыру мақсатында оқыту жұмысын ұйымдастырудың қосымша түрлері қолданылады. Олардың қатарына семинар, экскурсия, факультатативтік, қосымша, конференция сабақтары, үйдегі оқу жүмысы, тәжірибелік - зертханалық және пәндік үйірме жұмыстары, олимпиада, сынақ және емтихан, өзіндік жүмыс түрлерін жатқызуға болады. Өзіндік жұмыс өз бетінше іс-әрекет арқылы іске асады. Өзіндік оқу іс-әрекеті дегеніміз - бұл дидактикалық ұғым, ғылыми практикалық міндеттерді өз бетімен қою, оның шешімін табудың өзіндік тәсілдерін болжау және анықтау, жеке тұлғаның өзін-өзі бақылауы, өзін-өзі бағалауы негізінде педагогикалық үдеріске қатынасушылардың өзара іс-әрекетінде қалыптасқан жеке тұлғаның кіріктірілген білімі. Оқушылардың өзіндік жұмыс процесі кезінде мұғалімнен бала дамуының дербестік шығармашылық әрекеті, логикалық ойлауы сияқты негізгі белгілерін біліп, оқушылармен жеке-дара жұмыстар жүргізуді қажет етеді. Семинар сабақтары көбінесе оқылған лекция тақырыбына байланысты негізгі өзекті мәселелерді талқылау, оқушылардың танымдық ойлау қабілеттерін дамыту, өзіндік шығармашылық белсенділіктерін шыңдау мақсатын көздейді. Тақырып сұрақтарына сай пікір алмасу, өз көзқарастарын дәлеледеу, мұғалімдерге оқушылардың оқу материалын қаншалықты меңгергенін, соған орай сенімдері мен түсініктерінің қалыптасқандығын бақылап, тексеріп, бағалап және бағыт-бағдар беріп отыруға мүмкіндік туғызады. Семинар сабағын өткізу барысында мұғалім проблемалық жағдай туғызып, талқыланып отырған сұрақтарға оқушылардың қызығушылығын оятып, олармен ақылдаса отырып, оны талдаудың жоспарын құрады және ұжымдық ізденушілік әрекеттеріне қолайлы жағдай туғызады.
Экскурсия жұмысының мақсаты - оқушылардың сабақта алған теориялық оқу материалдарын практикамен жалғастыру, бекіту. Сондықтан оқыту процесінде оның маңызы зор. Ол барлық оқу пәндерінде, әсіресе физика, химия, биология, тарих сабақтарында кеңінен қолданылады. Бұл оқушылардың оқу процесін бақылай білуге жаттықтырады және оқу материалын өмірмен байланыстыра алуға үйретеді. Оқытуды экскурсия жолымен ұйымдастырудың үш түрі бар:
Біріншісі - кіріспе экскурсия деп аталады. Ол сабақта күрделі тарауда тақырыптарды өтер алдында үйымдастырылады.
Екіншісі - ілеспелі экскурсия деп аталады. Ол белгілі бір тақырыпқа арналып, сабақ барысында оның орта шенінде немесе өн бойында жүргізіледі.
Үшіншісі - қорытынды экскурсия. Ол күрделі немесе тақырыпты өтіп болғаннан кейін оқушылардың сабақтар жүйесінде алған теориялық білімдерін пысықтау, бекіту мақсатын көздейді. ХVШ ғ. Францияның атақты ғалымы Жан-Жак Руссо балалардың сезімін дамыту үшін, олармен табиғатқа экскурсия жасау қажеттігін дұрыс деп тапты. Оқытудың бұл түрі тек XIX ғ. бастап қолданыла бастады. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың факультатив түрі оқушылардың сұранысы мен қызығушылығы негізінде әртүрлі пәндерге байланысты ұйымдастырылады. Оның қызметі көпжақты: оқушыларды ғылымға қатыстыра отырып, олардың дүниетанымын тереңдетеді және кеңейтеді, белгілі бір пәнге қатысты танымдық қызығушылықтарын тұрақты қалыптастырады.
Оқушылардың пәнге бейімділігін ескере отырып, факультативтік оқуды олардың қалаған мамандықтарына сай психологиялық және практикалық дайындығын арттыру және кәсіби бағдарын қалыптастырудың нәтижелі формасы ретінде қолдануға болады. Ол оқудың жоғары ғылыми деңгейін қамтамасыз етіп, оқушылардың өзіндік білім алуы мен шығармашылық дамуына да ықпал етеді. Оқушылардың факультативтік оқуда алған білімдері мен дағдылары сабақтарда белсенді қолданып, олардың міндеттері, мазмұны мен әдістері арасындағы өзара байланыс логикалық тұрғыда іске асса, онда оқу жүйесінің нәтижесі анағұрлым артады. Конференция ретінде өткізілетін сабақ түрі кейбір тақырыптарды меңгерту, оның ғылыми дәрежесін көтеру мақсатын көздейді. Оқу жұмысын ұйымдастыруда мұғалімнің тағы бір міндеті - оқушылардың сабақтан тыс кездерінде танымдық әрекеттерін тереңдету, үлгермеушілікті болдырмау. Сондықтан кейбір оқушылардың дарын-талаптарын, ғылымға бейімділігін немесе сұранысын сабақ барысында толық қамтамасыз етіп, жағдайлар жасауға әр кезде мүмкіндік бола бермейді. Ол үшін оларға үйірме мен ғылыми жұмыстарын ұйымдастырудың маңызы бар. Пәндік үйірме жүмыстары сабаққа қарағанда бағыты, мазмұны, ұйымдастыру тәсілі мен уақыт өлшемі тұрғысынан өзіндік ерекшеліктері бар. Олар оқушылардың қызығушылығы мен пәндерге бейімділігін дамытуда және тапсырылған жұмыстарды нәтижелі орындауға қолайлы жағдай туғызып отырады.
Оқушылардың пәндік үйірме жұмыстары оқыту процесін жандандырып, оның сапасын көтеруге әсер етеді. Үлгере алмаушылықты жою үшін жеке немесе бір топ оқушылармен қосымша және кеңес беру сабақтары да ұйымдастырылады. Сынақ жүмыстарын жоғары сынып оқушыларына енгізудегі мақсат -бағдарламадағы теориялық білімдерді күшейту, бекіту және оқыту процесінде оқушылардың жоғары белсенділіктерін, жауапкершілігін, дербестігін орнықтыру. Сынақ жұмыстары өзінің ұйымдастыру ерекшелігіне сай оқу жұмысынан тыс оқушылардың өздігінен білім алуын жалғастыруға ықпал етеді. Сынақты ұйымдастыру оқушылардың жеке жауаптары, бақьлау және топтық, практикалық - зертханалық жұмыстары, тақырып бойынша шығарма және баяндама жазу түрінде жүргізіледі. Үйдегі оқу жұмысы - оқушылардың үйде өз бетімен орындайтын оқу жұмыстары сыныпта өткен сабақтардың жалғасы ретінде саналады. Сондықтан да оны кейде оқыту процесінің бір компоненті ретінде қарастырылады. Оқушының үйдегі оку жұмысын сыныптағы оқу жұмысымен жалғастырып, толықтырып отырса, онда олардың алған білімдері терең және берік болады. Оның маңызы оқыту жұмысын ұйымдастырудың сабақтың басқа түрлеріне қарағанда ерекше. Бұл жұмыстың танымдық қызметімен бірге оның тәрбиелік мәні де зор. Себебі, үй жұмысын күнделікті орындау барысында оқушылардың дербестігі, ойлау қабілеті артып, өздігінен білім алуға жүйелі түрде дағдыланады. Соның негізінде білім мен біліктілік өте берік меңгеріледі, оқушының ақыл- ой әрекетінің жеке дара дәстүрі қалыптасады. Келешекте оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстарының жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін ендіруді және ақпараттық технологиялармен өздігінен орындалатын жұмыстарды ұйымдастыруды және т.б. мәселелер дербес зерттеуді қажет етеді.
1.3 Оқушылардың өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудағы мұғалімдер жұмысының формалары
Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең алдымен педагогикалық технология деген ұғымды түсіну керек. Оқыту технологиясы-оқу бағдарламаларында қарастырылған алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдіс, құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы. Сөйтіп, оқыту технологиясында мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы мен себептілігі жатыр, ал қажетті мазмұнды педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты. Педагогикалық технология-оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс-әрекеттің жүйелі дамып отыратын жобасы. Өзіндік жұмысты ұйымдастырудың негізгі шарттары мыналар: мұғалімнің басқаруымен оқушылардың дербестілігінің өзара байланысы, олардың жұмысты өз еркімен және қолдарымен істеуі, және оған әсер ететін мативтер және т.б. Дәлірек, айтқанда, мұғалім сабаққа дайындалғанда өзінің әрекетін ойластырумен шектелмей, денгейіне қарай оқушының әрекетіне мән беруі тиіс. Уақытты тиімді пайдаланып, оқушының өз бетімен тапсырманы орындауына ұдайы жағдай жасалуы қажет.
Оқу әрекеті барысында оқушылардың өз бетімен тапсырманы орындау дағдыларын қалыптастыруға болады.
Оқушылардың өзіндік жұмысы туралы түсінік беру:
Оқушылардың өз бетімен тапсырманы орындау әдістемесімен таныстыру.
Оқушылардың өзіндік жұмыстарының ұйымдастырылуы - баланың жеке басын дамытудың басты кепілі. Ол үшін мұғалім мына қағмдаларды есінде ұстауы қажет:
1. Баланың бойындағы қамқорлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру.
2.Білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай . жасау;
3.Өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру. Дәстүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл,сана бар деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю крек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын принциптерге негізделген. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді па йдалана білугне үйретеді. Психологиялық зерттеулерге қарағанда оқушылардың "ойша" әрекеттену қабілеттері әсіресе, бастауыш мектеп жасындағы, яғни негізгі оқу іс-әрекеті, дағдылары қалыптасқанда үздіксіз дамиды және сондай-ақ олардың шығармашылықпен өзін-өзі көрсете білу қажеттігі басым. Бұл оның жеке тұлғаның анықтауына, өз қабілеттерін жүзеге асыруға және оның қанағаттандырылуы оқушыға әрқашан қуаныш сезімін тудырады.
В.В.Давыдов оқушыларды осы кезеңде байқалатын психологиялық жаңа сапалық қасиеттерді сипаттай отырып, былай дейді: "Оқушы өз әректетінде барынша көп қадам жасаған сайын, ол түрлі варианттарын салдыстыра алады."-деді.
Бастауыш мектепте оқушылар жұмысын әшекейлеп ұйымдастыру формасында әр оқушы тек өзіне арналған (дайындығына және қабілетіне) байланысты тапсырмалар алады. Мұндай тапсырмалар ретінде оқулық пен басқа оқу құралдары мен мазмұндама, шығарма, әр түрлі бақылаулар өткізу т.б.
Тапсырма орындаудың жекелеп ұйымдастырудың екі түрі бар. Біріншісінде оқушы барша сыныпқа бірдей берілген тапсырманы өз алдына, басқалармен хабарласпай лрындайды. Екіншісінде әр оқушы өзіне тиіс өзіндік жұмыстарын орындайды. Осылай әр баланың дайындығына орай жаттығулар беріп, оның алға ілгерілеуін қамтамасыз етуге болады. Оқушылардың өзіндік жұмысты орындау барысында өте маңызды мәселе - мұғалімнің тапсырманы орындауға бақылауы, оқушыларда кездескен қиындықтарға дер кезінде көмек беруі, яғни жұмыс барысында ол шәкірттерге жұмыстың дұрыс қолдануға кеңес беріп, сілтеме сұрақтар қойып, бағытқа салып отырады. Ал егер оқушылардың тапсырманы орындауға күші келмейтінін сезсе, жеке жұмыстарын доғарып, бүкіл сыныпқа қосымша түсініктеме, кеңес береді. Жеке жұмыстарды сабақтың барлық кездерінде де әр түрлі дидактикалық міндеттерді шешумен байланыстырып отырған жөн. Мысалы, жаңа білімдерді игеру және бекітуді ептілік пен дағдыларды қалыптасытру және орынқтыруда өткенді қоыртындылау мен қайталауда бақылау кезеңінде, зерттеу - ізденіс әдістерін үйренуде.
Әлбетте, оқушылардың жұмысын ұйымдастырудың бұл формасын бекіту, қайталау әр түрлі жаттығулар үшін қолданған өте қолайлы, бірақ оның тиімділігі жаңа материалмен байланысты өзіндік жұмыстар орындауда, алдағы болатын сабаққа өз бетінше дайындалғанда орынды жемісін береді.
Мысалы, сабақта өтілетін көркем шығармаға байланысты әр оқушыға немесе оқушылар тобына күні бұрын жеке тапсырмалар беріп қоюға болады. Бүкіл сынып болып шығарманы оқып шығуы шарт.
Осы оқу барысында әр оқушы (өз) сұрағына жауап дайындайды. Мұндай жұмысқа орай есте ұстайтын жәйт: 1) әр бала өз мүмкіндігіне сай жұмыс істеп бағасын алады. 2) Әркім шығарманың өзіне тапсырған бөлігі бойынша талдау жүргізеді де, сабақта өзіне тиісті материалды түсіндіріп береді. Үлгерімі төмен оқушылар үшін дайындалған тапсырмалар орындау үлгерімімен қоса беріледі. Осылай әр оқушының білім дәрежесін, қабілетін ескере отырып, олардың оқу процесінде, қадам, қадамнан алға ілгерілеуіне тиімді ықпал жасауға болады. Қазіргі мектептерде ұжымдық тұрғыда оқыту жүйесі қалыптасқан. Бағдарлама да соған сай жасалған. Ұжымдық жүйеде оқытудың пайдасы мол. Алайда, жеке оқушылардың түрлі психологиялық, физиологиялық т.б. өзіндік ерекшеліктері жан-жақты зерттеулер есепке алуды қажет етеді.
Сондықтан, мұғалімнің оқыту барысында жақсы үлгерімге жету үшін, әрбір баланың өзіндік ерекшеліктерін жете білуге үлкен мән беру қажет. Мұнсыз оқу-тәрбие жұмысы іске аспайды. Сыныпқа арналған ана тілі оқулығында берілген оқу материалдарын мұғалім жеке оқушының өзіндік ерекшелігіне қарай сұрыптап әр - алуан жаттығу түрлерін жасауға болады. Осы оқу процесінде әр оқу процесінде жеке оқушылардың әр түрлі өзіндік ерекшеліктерін есепке алу проблемасы. Аса ауқымды, әрі күрделі процесс. Мұның өзі тек диференциялап оқытуды ғана емес, сонымен қатар, бала тілін таба білуді, оны оқуға қызықтыруды, оқу материалдарынан алынған дидактикалық принциптерін тұтасқан бірлігінде үйретуді қажет етеді.
Оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда оларды топқа бөліп, әр қайсысымен жекелеп жұмыс жүргізудің маңызы зор.
Мұндай жағдайларда оқушының ынытымақтастық сезімдер мен ойлау дербестігі дамиды. Осыған орай мына сабақты үлгі ретінде көресетемін.
Мектеп табалдырығын аттаған жас бала ертеңгі ел тұтқасы десек, оларды парасатты, саналы етіп тәрбиелеу - әрбір ұстаздың борыщы. Бүгінгі мұғалім кіші мектеп оқушыларына тек білім беріп қана қоймай, оларға хылықтық педагогиканың нәрлі қайнары мен сусындату, әрбір оқушы бойына ұлттық мінез-құлық, адамгершілік, сыпайлылық пен кішіпейілділік қасиеттерін қаллыптастыруға, баланың жан дүниесін рухани қазіналарымен байытуға қазақ халықыныңы әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін меңгертуге тиіс. Алдыңғы қатарлы тәжірибені жетілдіре отырып, оқу үрдісіне жаңа әдіс-тәсілдерді, оқытудың жаңа технологияларын оқушылардың өз бетіндік жұмыстарын, ұйымдастырудағы жалпы дамуын қамтамасыз етуі керек. Бала жаңа жаңалыққа құмар, білмегенін білгісі келіп, белгісіз нәрсені ашуға тырысатын болғандықтан, бастауыш сынып мұғалімі олардың осы талпынысын дамытуға көңіл бөлуі тиіс. Оқуішылардың сүйіспеншілігін арттыру мақсатын сабақ барысында тиімсді әдіс-тәсілдерді енгізіп, оны ұйымдастыру формасын түрлендіріп отыру, мұғалімнің басты міндеті екені белгілі.
Мұндай жағдайда жұмыстың мазмұнын, орындау тәсілдерін мұғалім өзі айтып, түсіндіреді, ал оқушы тек орындаушы ретінде жұмыс істейді. Ал егер мұғалімс оқушыға бәрін өзі айтпай, бұрын алған білімдерін қодлдануға лайықты жағдайлар туғызатын болса, онда оқуша өздігінен ізденіп, жатса міндеттерді шешуге тырысады. Мұндай жағдайда оның дербестігі өздігінен істейтін әрекеті артады. Бұдан шығатын әдлістемелік қортындыда оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыруда алдымен оларды өздігінен жұмыс істеуге дайындайтын жаттығулардан бастап, кейін мұғалімнің көмегінмен орындайтын дербес жұмыстар соңында толық өздігінен жасайтын жұмыстарға үйрету қажет. Мұғалімс мен оқушы арасындағы қызметіне қарай, оқушылардың өзіндік жұмысының негіздерін мынандай көрсетуге болады.
1.4 Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауын қалыптастыру мәні мен әдістемелік жағдайы
Оқушылардың өз бетімен жұмысын қалыптастыру оқушының пәнге деген қызығушылығынан және қажеттілігінен туады. Өз білімін көтеру жекелеген оқушылардың өз бетімен жұмыс істеу дағдысын дамытып, шығармашылық белсенділігін арттырады. Оқушылар оқыту барысында білім алады, ал содан соң оны қолдану ары қарай шығармашылыққа үйлеседі. Математиканы оқытуда сабақтың нәтижелілігі мен оқушылардың ойлау белсенділігін арттыруда түрлі әдіс тәсілдерді іздестіруге көп көңіл бөлінеді.
Сабақтың басында өткізілетін жаттығулар оқушыларды бірден жұмысқа кірістіретіндей қызықты болуы тиіс. Сабақтың ортасында немесе соңында, балалар жазбаша немесе практикалық жұмыстан шаршаған кезде, қызықты есептеулер оларды сергітеді, жұмыс қабілетінарттырады.
Қызықты жаттығуларды орынды әрі шеберлікпен пайдалана білу сабақтың нәтижелілігі мен сапасын арттырудың да негізгі тәсілдерінің бірі екендігін тәжірибе көрсетіп отыр. Ең алдымен оқушылардың зеректілігін, ойлау қабілетін дамытатындай есептер шығара білуге үйрету керек. Бастауыш буында әзіл есептер мен сұрақтар ауызша есептеулерде зеректілікке, тапқырлыққа баулиды. Оқушыны ұшқыр ойлауға, тез шешім қабылдауға дайындайды. Әзіл есептер шығару арқылы қарапайымнан күрделіге қарай көңіл аудару керек. Бірте-бірте ақыл ойды жетілдіруге көмектесетін есептерді шешуге әкеледі. Осы арқылы баланың өзіндік көзқарасы қалыптасып, өзіне деген сенімі артады.
Мысалы:
Бір адамнан оның неше баласы бар екенін сұрайды. Жауабы ойланарлықтай болады: Менің 6 ұлым бар, ал әрбір ұлымда туған қарындасы бар. Осы жанұяда неше бала бар?. Жауабы: жеті бала (6 ұл, бір қыз)
Қарапайым логикалық, яғни әртүрлі мазмұндағы стандартты емес есептерді ауызша шығара білудің білімділік және тәрбиелік мақсаты зор. Бұндай есептер оқушылардың математика пәніне қызығушылығына және ойлау қабілетінің дамуына әсерін тигізері сөзсіз.
Мысалы:
1. Бірдей жеті бөлке нанды 12 адамға қалайша тең бөліп беру керек? ( Бір бөлке нанды 12-ге бөлуге болмайды). Жауабы: үш нанды төрт тең бөлікке бөліп, қалған төртеуін үш тең бөлікке бөліп кесу керек. Сонда әрбір адамға наннан келетіндей 12 тең үлеске бөлінеді.
2. Үш сөреде кітап тұр. Төменгі сөредегі кітап қалған екі сөреге қарағанда екі есе аз, ал ортаңғыда қалған екеуіне қарағанда үш есе аз, ал үстіңгі сөреде 30 кітап тұр. Үш сөредегі кітап қанша?
Шешуі: Төменгі сөредегі кітаптарды бір бірлік десек, онда ортаңғы және жоғарғы екі сөреде екі бірлік, ал үш сөредегі барлық кітаптар үш бірлік. Бұдан төменгі сөреде барлық кітаптың бөлігі, ортаңғы сөреде барлық кітаптың бөлігі. Төменгі және ортаңғы екі сөреде барлық кітаптың бөлігі, бұдан жоғарғы сөредегі 30 кітап барлық кітаптың бөлігі; барлық үш сөредегі кітап (кітап).
Есеп шығаруға үйрету алғашқы сабақтардың өзінде-ақ басталып, сынып ілгерілеген сайын бірте-бірте сәйкес шеберлік те қалыптаса бастайды.
Ауызша есептеуге үйрету уақыт үнемдеу тұрғысынан тиімді. Бір ғана мысалдың нәтижесін бірнеше тәсілмен есептегенде берілетін түсіндірмелер, аралық нәтижелердің қалай шығатыны, ақтық нәтижеде не болатыны ауызша айтылады да, оларды жазуға уақыт жұмсалмайды.
Математика сабағында ауызша есептеу дағдыларын қалыптастыру жұмыстарын жүргізудің маңызы зор. Сабақта оқушылардың ойлау қабілетін дамыту үшін есеп шығарғанда орындайтын амалдарды ойша шешіп алуды дағдыландырған жөн.
Сабақтарда балалардың математикаға деген ынтасын арттыруға, олардың өз бетінше жұмыс істей білу дағдысын тәрбиелеуге ерекше назар аударылады. Пәнге деген ынтасы мен өз бетінше ойлай білу өзара тығыз байланысты. Оқушылардың сабақта өздігінен орындайтын жұмыстарын тиімді ұйымдастыру үшін математика кабинеттерінде дидактикалық материал, үлестірмелі материалдар, баспа негіздегі дәптерлер, тағы басқа оқу құралдары жинастырылуы қажет. Дегенмен, оқушыларға оқулықпен жұмыс істеуді үйретудің орны ерекше. Барлық ғылыми-техникалық білімнің көзі - кітапқа, оның ішінде оқулыққа оқушылардың сүйіспеншілігі мен құрметін арттыру, олармен өздігінен жұмыс істеуді үйрету мұғалімнің басты міндетінің бірі.
Мектеп оқушыларының өз бетінше жұмыстарын ұйымдастырудың басты формасы - жұмыстарды орындау, ептілік, іскерлік, шеберлік дағдысын дамыту. Бұл үшін төмендегідей тиісті талаптарды орындауға тура келеді:
1. Өз бетінше істелетін кез-келген жұмыстың нақты мақсаты болу керек. Әрбір оқушы жұмыстың орындалу тәртібін жетік білу керек.
2. Өз бетінше жұмыс оқушылардың бойындағы танымдық қабілетін, творчестволық ойлау жүйесін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
3. Жұмыстың мазмұны оқушының қызығуын, талпынысын оята білуі тиіс. Яғни оның тілегі жұмыстың соңына дейін бәсендемейтіндей болуы керек.
4. Өз бетінше жұмысты оқушылар еңбек дағдылары мен әдістерін жетік игеріп түсетіндей етіп ұйымдастыру қажет.
Қорыта айтқанда, оқушыларды шығармашылыққа, өз бетімен іс-әрекет етуге бағытталған тапсырмалар саны көбейгенде ғана, өз пікірін айта алатын, оны дәлелдей білетін, өмірге деген өзіндік көзқарасы қалыптасқан, үнемі ізденіс үстінде болатын, қоғам дамуына үлес қоса алатын, жан-жақты жетілген жас ұрпақты дайындай аламыз.
Елбасымыз А.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетіндегі Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасы тақырыбындағы лекциясындағы: сөзінде Қазақстан қазіргі кезде экономикалық дамудың индустриялық кезеңіне аяқ басты... Білім берудегі бүгінгі жаңа бағыт,әрбір жастың даралық сипаты, нақты мүмкіндіктерін және өзін-өзі іске асыруға, өзін-өзі дамытуға қабілеттілігін ескеру арқылы жүзеге асырылуы тиіс, - деген болатын. Сонымен қазіргі білім беруді түбегейлі жаңарту - Қазақстанның өркениетті дамыған 50 елдің қатарынан орын алуына кепіл болуы тиіс.
Бізде: Бастауыш саты-бұл оқушы тұлғасы мен санасының қарқынды дамитын құнды, қайталанбайтын кезеңі. Сондықтан бастауыш мектеп-оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы деген ұғым қалыптасқан. Ал АҚШ-тағы адамның әлеуетінің даму мүмкіндіктерін зерттей иниститутының директоры Глен Доуман жапондық инженер Сони фирмасының негізін қалаушы Масару Ибуконың Үш жастан кейін бәрі кеш деген кітабына жазған алғы сөзінде бес жасқа дейін балалардың ми клеткаларының 70-80 пайызы дамып,жетіледі дейді. Осыған ғалымдарымыздың бес жасқа дейінгілерде 90 пайыз таным қалыптасады деген дәлелдері сәйкес келеді. Олай болса бастауыш сыныпқа танымы, ойлауы, шығармашылық қабілеттері кешеуілдеп немесе жетілген балалардың келуі заңдылық. Өйткені қазіргі кезеңде 5 жасқа дейінгі балалардың көбі үйінде, ата-аналарының, ата-әжелерінің қолында тәрбиеленетіні рас. Сондықтан бала қабілеттерінің дамып, жетілуі сол адамдардың тәрбиелік іс-әрекеттеріне байланысты.
Бәріміздің арманымыз - баламыздың жақсы азамат болып, достарымен, болашақ әріптестерімен тіл табысып, бақытты ғұмыр кешкені. Сондықтан да мектептің міндеті - балаға жалаң білім беру ғана емес, оны өмір сүруге бейімдеу. Ал бұған қалай қол жеткізуге болады?
Сапалы білім - дәстүрлі білім берудегі білім ғана емес, баланың шығармашылық әрекетке бейімділігі, оның тұлғалық қасиеттерінің дамуы болады. Бірақ қазіргі жағдайда
Қазіргі кезде егемен елімізде білімді берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Осыған орай, соңғы кезде оқытудың әр түрлі педагогикалық технологиялары жасалып мектеп практикасына енгізілуде. Әрбір мұғалімнің алдында оқушылардың үлгерімін жоғарлату мақсаты қойылады. Бірақ мұғалімнің сабақта таңдаған жұмыстың орташа ырғағы оқушылардың бірілеріне ыңғайлы, екіншілері үшін жылдам, қалғандарына тіпті баяу болуы мүмкін. Сондықтан мұғалім сабақта жаңа технологияларды қолданып,оқыту сапасын арттыруы қажет. Әрбір оқыту әдісі оқушылардың өзіндік жұмысын қамтиды. Оқыту әдісінің міндеті - кіші мектеп жасындағы оқушылардың дербестігін арттыру, өздігінен жұмыс істеуге баулу. Кіші мектеп жасындағы оқушылардың өздігінен істейтін әрекеті оның белсенділігін арттырады. Оқушылардың оқудағы белсенділігі дегеніміз-оқуға қажетті білім мен дағдыны меңгеру ғана емес,оларды өмірде практикада пайдалана білу, үйрену. Мысалы, мұғалімнің баяндап тұрған материалын түсіну үшін,оқушының зейін қойып тыңдауы,ал оған білімін кеңейтіп, толықтыру үшін, өздігінен кітап оқуы, бақылауы, тәжірибе жасауы, жазып, сызу сияқты жұмыстар орындау қажет.
А.Байтұсыновтың пікірі бойынша; Бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алуы керек. Балалар қиналмай, керек білімін кешікпей, кезінде алып отыруы үшін, балаға жұмысты әліне шағындап беріп, бетін белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыруы керек. -деген.
Өзіндік жұмыс - арнайы бөлінген уақыт ішінде мұғалімнің көмегінсіз орындалатын жұмыс. Өзіндік жұмысты ұйымдастыруда мына жағдайларды ескеруіміз керек:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz