Қылмыстық құқық бұзушылықтың арнайы субьектісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

ҚР білім және ғылым министрлігі

Қ. Жұбанов атындағы АӨУ Экономика және құқық факультеті

Курстық жұмыс

Қылмыстық құқық бұзушылықтың арнайы субьектісі

Орындағын: Дастан Қанатұлы

Ақтөбе-2022

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІСІ

Қылмыстық құқық бұзушылық субъектісінің түсінігі және оның міндетті белгілері . . . 5
Қылмыстық құқықтағы субъектінің есі дұрыстық және есі дұрыс еместік мәселелері . . . 12

ҚЫЛМЫСТЫҢ АРНАЙЫ СУБЪЕКТІСІҚылмыстың арнайы субъектісінің мәселелері . . . 21Заңды тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігі . . . 25Заңды тұлғаларды қылмыстық жауаптылыққа тарту . . . 30

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 34

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 40

КІРІСПЕ

Қылмыс жасаған кезде қылмыстық заңда көзделген белгілі бір жасқа толған және есі дұрыс жеке адам қылмыстық заң бойынша қылмыс субъектісі

бола алады.

Қылмыс субъектісінің белгілері жайлы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 14-бабының бірінші бөлігінде былай делінген: Есі дұрыс, осы кодексте белгіленген жасқа толған жеке адам ғана қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс. Қылмыс субъектісі ол қылмыс жасаған есі дұрыс және 16 жасқа толған адам. Кейбір ауыр қылмыстар үшін (кісі өлтіру, зорлау, адам ұрлау, кісі тонау, қорқытып алу т. б. ) қылмыстық жауапқа адам 14 жастан тартылады. Қылмыстық жауапкершілікке тарту көзделген қауіпті әрекет жасаған кезде есі дұрыс емес күйде болған, яғни созылмалы психикалық ауру, психикасының уақытша бұзылуы, кемақылдылығы салдарынан өзінің іс әрекетінің іс жүзіндегі сипаты мен қоғамдық қауіптілігін ұғына алмаған немесе оған ие бола алмаған адам қылмыстық жауапқа тартылмайды. Бұларға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкін. Алкогольді ішімдікті, есірткі заттарды немесе басқа да есеңгірететін заттарды пайдалану салдарынан мас күйінде жасаған қылмыс үшін адам қылмыстық жауаптылықтан босатылмайды. Қылмыстың арнаулы субъектiсi ұғымының заңға енгiзiлуi ҚК Ерекше бөлiмiндегi кейбiр қылмыс түрлерiнiң ерекшелiгiмен, яғни оларды жасау адамдардың белгiлi бiр қызметпен айналысу немесе оларға заңмен жүктелген мiндеттердi орындауымен байланысты ғана мүмкiн болатындығымен түсiндiрiледi. Арнаулы субъектiлер қылмыстың тек орындаушылары ғана бола алады.

Арнаулы субъектiнiң белгiлерi жоқ басқа адамдар қылмысқа қатысушылар ретiнде қарастырылады.

Арнаулы субъектiнiң белгiлерi кейбiр реттерде жасалған қылмыстың қоғамға қауiптiлiк дəрежесiн жоғарлататындықтан негiзгi құрамды жауаптылықты ауырлататын құрамға айналдырады. Мысалы, ҚК 145-бабының 3-бөлiгiнде ″Тұрғын үйге қол сұғылмаушылықты бұзу″ қылмысын адам өзiнiң қызмет бабын пайдаланып жасаса жауаптылығы ауырлатылады.

Бұл тақырыптың өзектілігі еліміз тәуелсіздіктің туын тік көтеріп демократиялық, құқықтық мемлекет құру жолына түскен шақта қылмыстық кодекс баптарына жаңаша қарауды қажет етті.

1997 жылы 16-сында ҚР Қылмыстық колексі қабылданып ол 1998 жылдың 1 қаңтарынан бастап заңды күшіне енді. Қылмыс субъектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және заңға сәйкес сол үшін қылмыстық жауаптылықты көтеруге қабілетті адам болып табылады.

Сөйтіп қылмыстың арнайы субъектісінің түсінігін ашып, қылмыс субъектісінің белгілерін айқындап, қылмыстың субъективтік жағының түсінігін және оның маңызын ашып көрсеткен.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы бұл курстық жұмысы қылмыстың арнайы субъектісінің түсінішінің мәнін, толық табиғатын ашып көрсетіп отыр.

Қылмыстың арнайы субъектісі бар қылмыстық-құқық нормалары жеке тарауларға біріктіріліп, арнайы субъектінің белгісін көрсткен.

Қылмыстың субъективтік жағының белгілерін анықтап, анықтаудың маңызы ерекшеленген.

Курстық жұмыс жазудағы автордың негізгі мақсаты қылмыстың арнайы субъектісінің табиғатын ашу, түрлерін анықтау, қылмыстығ субъективтік жағының түсінігі және орың маңызын көрсету болып табылады.

Жұмыста көрсетілген мәселелердің барлығы толық қамтылып, ашық түрде қарастырылып, қажет пікірлер кқрсетілген.

Курстық жұмысы екі бөлімнен, кіріспеден, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен турады. Бірінші бөлімде қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісінің түсінігі, түрлері және белгілері толық ашылып қөрсетілген, ал, екінші бөлімде қылмыстық құқық бұзушылықтың арнайы субъектісінің түсінігі және соған қатысты мәселелер қарастырылған.

1 ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚ СУБЪЕКТІСІ

Қылмыстық құқық бұзушылық субъектісінің түсінігі және оның міндетті белгілері

Қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі болып қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған және заңға сәйкес сол үшін қылмыстық жауаптылықты көтеруге қабілетті адам танылады. Қылмыстық кодекстің 7, 8, 9-баптарының талаптарына сай Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің күші ҚР азаматтарына, ҚР аумағындағы азаматтығы жоқ адамдарға, сондай-ақ шетелдіктерге қолданылады. Бұдан туатын қорытынды қоғамға ұауіпті іс-әрекет үшін қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауаптылыққа тек қана тірі адам - азамат тартылады. Заттар, жануарлар дүниесі, табиғат күштері келтірген зиян үшін олар қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауапқа тартылмыйды, яғни бұл аталғандар қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі болып танылмайды. Егер адам жануарларды немесе табиғи күштерді пайдалану арқылы қасақана немесе абайсыздықпен басқаға зиян келтірсе, онда қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауаптылыққа сол адамның өзі тартылады. Мысалы, қабаған итке адамды қасақана әдейілеп қаптырса, онда сол адам жөнінде қасақана дене жарақатын келтіргені үшін қылмыстық жауаптылық мәселесі қарастырылады, ал мұндай жағдайда ит қылмыстық құқық бұзушылық субъектісі емес, қылмыстық құқық бұзушылықты істекдің құралы болып табылады.

Сондай-ақ заңды тұлғалар - мекеме, ұйым, кәсіпорын және басқа да заіды ұйымдар қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі болып танылмайды. Кайсыбір кәсіпорын, мекеме, ұйымда еңбек қорғау ережелерінің елеулі бұзылуы үшін қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауаптылыққа мекеме, үйым, кәсіпорын емес, сол еңбек қоргау ережелерін кінәлі түрде бұзған лауазымды адам, егер соның салдарынан адамдар қайғылы жағдайға ұшыраса жауаптылыққ тартылады. Жаңа Қылмыстық кодекстің 15-бабында есі дұрыс 16-жасқа толған жеке тұлға ғана қылмыстық жауапқа тартылуға тиіс деп тура айтылған. Осығын орай, яңни қылмыстық құқық бұзушылық субъкетісі болып тек қана жеке тұлға - адам саналады.

Қылмыстық заң қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауаптылыққа өзінің істеген іс-әрекетіне есеп бере алатын және өзін-өзі басқаруға қабілеті бар адамды, яғни есі дұрыс адамды ғана тарта алады. Адам қоғамға қауіпті іс-әрекет істеген кезде һзінің іс-әрекетіне есеп бере алмаса, яғни қылмыстық құқық бұзушылықты есі дұрыс емес күйде істесе, онда ол адамның іс-әрекетінде кінәнің екі нысаны қасақаналық пен абайсыздық жоқ деп есептеледі. Қоғамға қауіпті іс-әрекетін ұғынып реың мағынасына жетіп, ақылмен, естілікпен істеген есі дұрыс адам ғана қылмыстық құқық бұзушылық үшін кінәлі деп танылады.

Керісінше, қрғамға қауіпті іс-әрекет істеген кезде есі дұрыс емес күйде өзінің іс-әрекеті жөнінде өзіне есеп бере алмайтын, өз әрекетін басқара алмайтын адам қылмыстық құқық бұзушылық субъектісі бола алмайды. Яғни, қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі болып кез-келген адам ғана емес, тек есі дұрыс адас танылады. Бұл қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісінің екінші белгісі болып табылыды.

Өзінің іс-әрекетін сезу және оны басқара алу дені сау адамға туған кезден бастап қалыптасады, пайда болады. Адам белгілі бір жасқа толған кезде қалыптасқан өмірліе тәжірибесі ақылы өзін қоршаған рптадағы құбылысқа дұрыс баға беру, сол ортаға өзінің іс-әрекетінің пайда не зиян келтіретінін ұғыну, нақты жағдайларға байланысты іс-қимыл жасап құқық, моралъ нормалары арқылы тыйым салынғандарды істеу-істемеу немесе ондай қимылдан бас тарту мәселелерін шешуге толық қабілетті болады. Психолог, психиатр, пидиатр, педагог және заңгер мамандардың тұжырымына сәйкес, мұнда жас мөлшері 16 жасқа толган уақыт деп белгіленген. Осы жасқа толған жасөспірімдер өздерінің өылмыстық заңға қайшы кез келген іс-әрекеті үшін қылмыстық құқық бұзушылық үшін жауаптылыққа тартылады. Қылмыстық кодекстің 15 - бабында көрсетілген кейбір қылмыстарды істегені үшін мұндай жауаптылық одан ертерек жаста - 14 жасқа толған уақыттан басталады. Яғни, қылмыстық заңда көрсетілген белгілі бір жасқа болу қылмыстық құқық бұзушылық субъектісінің өажетті белгісінің бірі болып табылады. Сонымен қылмыстық құқық бұзушылықты субъектісі болып қылмыстық заңда көрсетілген жасқа толған, есі дұрыс жеке адам саналады. Қылмыстық құқық бұзушылықты субъектісі жалпы және арнаулы болып екі түрге бөлінеді. Есі дұрыс, заңда белгіленген жасқа толу және жеке адам болу сияқты белгілер - барлық қылмыстық құқық бұзушыоық тән, ортақ белгілер. Бұл белгілер жалпы субънетінің түсінігін береді.

Жалпы субъектінің осы белгілермен қатар, жекеленген қылмыстық құқық бұзушылықты құрамының ерекшелігіне қарай қосымша, арнаулы белгілерді қажет ететін адам қылмыстық құқық бузушылықты арнаулы субъектісі болып табылады. Мысалы, мемлекеттік қызмет мүддесіне қарсы қылмыстың барлығы дерлік арнаулы мемлекттік қызметшілер арқылы істеледі. Бұл жерде мемлекттік қызметші арнаулы субъект юолып табылады., әскери қылмыстарды тек әскери қызметшілер істейді, сондықтан әскери қызметшілер де қылмыстың арнаулы суъектісі болып табылады. Қылмыстық құқық бұзушылық, онымен тығыз байланысты жаза қоғам тарихының барлық дәуiрлерiнде өзгермелi сипатта болып келген ұғымдар. Қылмыстық құқық бұзушылық - бұл адам iс-әрекетiнiң бiр түрi. Осы тұрғыдан алғанда, қылмыстық құқықта қылмыстық құқық бұзушылық ұғымына екi анықтама беру қалыптасқан.

Қылмыстық құқық бұзушылықтың формальды анықтамасы бойынша, қылмыстық құқық бұзушылық дегенiмiз - қылмыстық заң арқылы жазалау қатерiмен тыйым салынған адамның белгiлi бiр әрекетi. Алайда, мұндай анықтама қылмыстық құқық бұзушылық әрекетінiң мәнiн ашпайды, не үшiн заң шығарушы қандай да бiр әрекеттi жасауға тыйым салады, неге бұл әрекеттер қылмыстық құқық бұзушылық деп табылады деген сұрақтарға толығымен жауап бермейдi. Сондықтан қылмыстың материалдық анықтамасын енгiзу арқылы осы сұрақтарға жауап беру мүмкiндiгi қарастырылды.

Қылмыстық құқық бұзушылықтың материалдық анықтамасында қылмыстың негiзгi сапасы - оның қоғамға қауiптiлiгiмен анықталады деген тұжырым жасалған. Бұл анықтамаға сәйкес, қылмыстық құқық бұзушылық дегенiмiз - адамның қоғамға қауiптi iс-әрекетi болып табылады. Жасалған әрекетте қоғамға қауiптiлiк белгiсiнiң бар болуы оның белгiлi бiр қоғамдық қатынастарға зиян келтiредi немесе зиян келтiру қаупiн туғызады дегендi бiлдiредi.

Сонымен, формальды және материалды анықтамалар бiрiн-бiрi толықтырып қылмыстық құқық бұзушылық ұғымын бередi. ҚР ҚК 10-бабының 1-ші бөлiгiне сәйкес қылмыстық құқық бұзушылықтар қоғамға қауіптілік және жазаланушылық дәрежесіне қарай қылмыстаржәне қылмыстық теріс қылықтар болып бөлінеді.

ҚР ҚК 10 бабының 3-ші бөлігінде бекітілген ереже қоғамға зор қауіп төндірмейтін, болмашы зиян келтірген не адамның жеке басына, ұйымға, қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіру қатерін туғызған, оны жасағаны үшін айыппұл салу, түзеу жұмыстары, қоғамдық жұмыстарға тарту, қамаққа алу түріндегі жаза көзделген, айыпты жасалған іс-әрекеттің (әрекет не әрекетсіздік) қылмыстық теріс-қылық болып табылатынын көрсетеді.

Аталған баптың 2-ші бөлігінде көрсетілген анықтамаға сәйкес Қылмыстық Кодексте айыппұл салу, түзеу жұмыстары, бас бостандығын шектеу, бас бостандығынан айыру немесе өлім жазасы түріндегі жазалау қатерімен тиым салынған айыпты жасалған, қоғамға қауіпті іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік) қылмысдеп танылады.

Көрсетiлген анықтамадан қылмыс ұғымы өзiне келесi белгiлердi қамтитынын көремiз: қоғамға қауiптiлiк, қылмыстық құқыққа қайшылық, кiнәлiлiк және жазаланушылық. Осы аталған белгiлердiң жиынтығы болғанда ғана iс-әрекет қылмыс деп танылады.

Еліміздің қылмыстық заңнамасында бекітілген қылмыстық теріс қылықтардың қылмысқа қарағанда өзіндік ерекшеліктері бар екендігін көреміз. Осы айырмашылықтарды қылмыстық құқық бұзушылықтардың белгілерін талдағанда қарастырамыз.

ҚК-нің 285-і, егер бұл әрекеттер қоғам мен мемлекеттің заңмен қорғалатын мүдделеріне елеулі зиян келтірсе, қызметтік өкілеттіктерін қызметтің мүдделеріне қайшы келетін пайдакүнемдік немесе өзге де жеке мүдделер үшін пайдаланатын лауазымды адамдарды ғана қызмет бойынша теріс пайдаланғаны үшін жауапкершілікті көздейді. Қылмыстық құқық жөніндегі оқулықта көрсетілгендей, осы баптың қылмыс субъектісі белгілерінің ерекшелігі-оларды адам қызметтегі міндеттерін пайдалана отырып және оның қызметтік жағдайының арқасында ғана жасай алады, ҚК-нің 285-бабына 1-Ескертпе, лауазымды адамның белгілерін аша отырып, атап айтқанда, бұлар билік өкілдері немесе ұйымдық тұрғыдан орындайтын адамдар екенін көрсетеді. - мемлекеттік органдарда, жергілікті өзін-өзі басқару органдарында, мемлекеттік мекемелерде, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде өкімдік және әкімшілік-шаруашылық функциялары, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдары.

Сонымен, кейбір ғылыми еңбектерде белгілі бір адамның басқару функцияларын орындауының негізі осы адамға билік өкілеттіктерін беретін және осы субъект пен мінез-құлқы басқарылатын объект ретінде әрекет ететін адамдар арасындағы басқарушылық қатынастардың пайда болуын тудыратын заңды факт болуы керек екендігі көрсетілген. ҚР Қылмыстық кодексінде "арнайы" өкілеттік туралы айтылғандықтан, белгілі бір "жалпы" өкілеттіктердің, яғни басқару функцияларын орындаудың әдеттегі, типтік негіздерінің болуын болжау қисынды.

Бұдан әрі құқық салаларында мысалдар келтіріледі. Осылайша, әкімшілік құқықта лауазымдарды ауыстырудың келесі әдістері белгілі: 1) Қабылдау; 2) лауазымға тағайындау; 3) сайлау; 4) конкурс. Қылмыстық құқық теориясында басқару функцияларын орындаудың негізі ретінде лауазымға тағайындау туралы акт, сайлау актісі, сенімхат, еңбек шарты (келісімшарт) деп аталады. Азаматтық құқық мәселелері жөніндегі жұмыстарда осы негіздерге мыналар жатады: тағайындау немесе сайлау туралы шешім (басшы ретінде) ; заңды тұлға органының функцияларын орындайтын басшымен немесе өзге де субъектімен ерекше (еңбек және азаматтық-құқықтық белгілерді біріктіретін) шарт.

Бұл негіздер "жалпы", яғни басқару функцияларын орындаудың әдеттегі негіздері екендігіне күмән жоқ. Бірақ арнайы өкілеттік бойынша басқару функцияларын түсіндіру үшін ҚР Жоғарғы Сотының берген түсіндірмесін беру қажетҚР Жоғарғы Сотының 10. 02 № 6 қаулысы. 2000 "парақорлық және коммерциялық пара беру туралы істер бойынша сот практикасы туралы" былай деп жазылған: "арнайы өкілеттік бойынша аталған функцияларды орындау адамның өзіне заңмен (полиция, прокуратура органдарының тағылымдамадан өтушілері және т. б. ), нормативтік актімен, жоғары тұрған лауазымды адамның бұйрығымен немесе өкімімен не оған құқығы бар органмен жүктелген белгілі бір функцияларды орындайтынын білдіреді. лауазымды тұлға. Мұндай функциялар белгілі бір уақыт ішінде жүзеге асырылуы немесе бір реттік немесе негізгі жұмыспен (халық және алқабилер және т. б. ) біріктірілуі мүмкін".

Қарастырылып отырған қылмыс санаты бойынша ең күрделі мәселелердің бірі-лауазымды тұлға ұғымы туралы мәселе. Осыған байланысты ҚР Жоғарғы Сотының Пленумы ҚК-нің 285-бабына ескертпеде бекітілген лауазымды адамды айқындау өлшемшарттарына тағы да назар аударады.

Осыған байланысты, осы түсініктемені түсіндіре отырып, лауазымды тұлғаның функцияларын арнайы өкілеттік бойынша орындау адамға осындай функцияларды нормативтік-құқықтық актімен немесе уәкілетті органмен немесе лауазымды адаммен жүктеумен байланысты екендігі айтылады. Бұл өкілеттіктер уақытша, бір реттік, негізгі құлмен біріктірілуі мүмкін. Мұндай өкілеттіктердің болмауы, оларды заңсыз субъектінің ұсынуы және т. б. лауазымды адамның болуын болдырмайды.

Құқықтық әдебиеттерде арнайы өкілеттік ұғымының анықтамасы бар, оған сәйкес ол "Әкімшілік-шаруашылық немесе ұйымдық-өкімдік функцияларды, сондай-ақ билік өкілінің функцияларын жүзеге асыруға қоғам өкіліне ресми түрде берілген (Нормативтік немесе жеке акт шығару арқылы) құқықтарды"білдіреді. Бұл тұжырымдаманың мазмұны бізде қарсылық тудырады. Біріншіден, жалпы қолданыстағы нормативтік актінің негізінде арнайы өкілеттік беру. Екіншіден, арнайы өкілеттік бойынша басқару функцияларын орындайтын адамдар тобын тек қоғам өкілдерімен шектеу.

Қылмыстық заң белгілі бір жасқа толған кез-келген ақылға қонымды жеке тұлғалар емес, тек ерекше, қосымша белгілері бар адамдар ғана субъектілері бола алатын қылмыстарды қарастырады. Мысалы, ҚР ҚК 117 - бабының бірінші және екінші бөліктерінде көзделген абортты заңсыз өндіру субъектілері тек дәрігерлер, лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану (ҚР ҚК 307-бабы) - лауазымды адамдар бола алады.

Бұл қылмыстардың ерекшелігі-оларды мұндай белгілерге ие емес адамдар жасай алмайды.

Қолданыстағы қылмыстық заңнамада арнайы субъект ұғымының анықтамасы жоқ. Арнайы субъектілерді сипаттайтын белгілер ҚР ҚК Ерекше бөлігінің нормаларында көзделген.

Қылмыстың арнайы субъектісі-бұл субъектінің жалпы белгілерімен қатар (есі дұрыс, белгілі бір жасқа жетуі) ҚР ҚК-нің Ерекше бөлігінің тиісті нормаларында көзделген, осы қылмыс жасалуы мүмкін қосымша белгілерге ие адам.

Арнайы субъектілердің жауапкершілігі көзделген қылмыстардың құрамы арнайы субъектісі бар құрамдар деп аталады.

ҚР ҚК-де арнайы субъектімен нормалардың едәуір саны бар.

Арнайы субъектілері бар құрамдар көзделмейтін ҚР ҚК-нің Ерекше бөлігінің бірде-бір тарауы жоқ. Ал екі тарау - "Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы қылмыстар" 13-Тарауы және "Әскери қылмыстар" 16-тарауы тек рулық объект бойынша ғана емес, сонымен қатар арнайы қылмыс субъектісінің белгісі бойынша да бөлінген. Мемлекеттік қызмет мүдделеріне және әскери қылмыстарға қарсы көптеген қылмыстардың субъектілері тиісінше тек лауазымды адамдар немесе әскери қызметшілер, сондай-ақ олар жиындардан өту кезінде запастағы азаматтар бола алады.

Арнайы субъектілер тек қылмыс жасаушылар бола алады. Арнайы субъектінің белгілері жоқ басқа адамдар да қатысушы бола алады.

Арнайы субъектінің белгілері көп жағдайда қылмыстың нақты құрамын көздейтін ҚР ҚК нормасында тікелей көрсетіледі. Мысалы, ҚР ҚК 350-бабының диспозициясында қылмыс субъектілері ретінде судьялар, ҚР ҚК 345 - бабында-анықтама жүргізетін адам, тергеуші немесе прокурор тікелей аталған.

Басқа жағдайларда диспозициядағы арнайы субъектінің белгілері түсініледі, содан кейін олар түсіндіру арқылы белгіленеді. Осылайша, зорлау үшін жауапкершілікті көздейтін ҚР ҚК 120-бабын түсіндіру арқылы осы қылмыстың Орындаушы субъектісі ер адам деген қорытынды жасауға болады.

Кейбір жағдайларда арнайы субъектінің белгілері ҚР ҚК Ерекше нормасында белгіленеді. Мысалы, ҚР ҚК 307-бабының ескертпесінде лауазымды тұлға ұғымы берілген, ал ҚР ҚК 366-бабында әскери қылмыстар үшін қылмыстық жауаптылықта болуы мүмкін адамдардың тізбесі келтірілген.

Көрсетілген жағдайларда арнайы субъект ұғымы қылмыстардың едәуір бөлігі үшін беріледі - Мемлекеттік қызмет мүдделеріне қарсы барлық қылмыстар және әскери қылмыстар.

Арнайы субъектінің белгілерін анықтау қылмыстық жауапкершілік туралы мәселені шешуде, сондай-ақ кінәлі адамның іс-әрекетін саралауда, жазаны дараландыруда маңызды мәнге ие. ҚР ҚК-нің Ерекше бөлігінде көзделген арнайы субъект белгілерінің болмауы осы қылмыс үшін қылмыстық жауаптылықты болдырмайды.

Мысалы, лауазымды емес адамның қызметке немқұрайлы қарауы ҚР ҚК 316-бабы бойынша қылмыстық жауаптылықты жояды, өйткені бұл қылмыстың субъектісі тек лауазымды адам болып табылады.

Кейбір жағдайларда арнайы субъектінің белгілері жасалған қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесін арттыратын, негізгі құрамды сол түрдегі қылмыстың білікті құрамына айналдыратын жағдайлар ретінде әрекет етуі мүмкін немесе жауапкершілікті жеңілдететін жағдайлар ретінде әрекет етуі мүмкін.

Мәселен, лауазымдық өкілеттіктерді теріс пайдалану құрамы (ҚР ҚК 307-бабы), егер бұл әрекетті жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адам жасаса (ҚР ҚК 307-бабы 2-бөлігі) негізгіден біліктіге дейін өседі.

Босану кезінде де, одан кейінгі кезеңде де, психотравматикалық жағдайда немесе ақыл-есі кемдігін жоққа шығармайтын психикалық бұзылу жағдайында анасының жаңа туған баласын өлтіруі (ҚР ҚК 97-бабы) осы қылмыс үшін жауапкершілікті жеңілдететін мән-жай болып табылады.

Арнайы субъектінің белгілері қылмыстың негізгі құрамының қажетті белгілері ретінде де, қылмыстың саралануын өзгертетін белгілер ретінде де көзделмеген жағдайларда олар жазаны дараландыру үшін жалпы ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайлар ретінде әрекет ете алады (ҚР ҚК 53, 54-бабы) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.