Мемлекеттің негізгі ерекше белгілері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛК УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және құқық факультеті
Құқықтану кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Мемлекет және құқық теориясы
Тақырыбы: Мемлекеттің пайда болуы
Орындаған: ҚжБ-101 студенті
Есболова.Ж.Ж
Тексерген: т.ғ.к
Исибаева Е.И
Ақтөбе 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.Мемлекет адамзаттың жалпы өмір сүруінің ерекше саяси ұйымы ретінде
1.1 Мемлекеттің пайда болу теориялары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Мемлекет мәні және оның эволюциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Мемлекеттің негізгі ерекше белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2
КІРІСПЕ
Маған берілген тақырып ол мемлекеттің пайда болуы.Негізі мемлекеттің пайда болуын бұрын біз алдымен мемлекет және құқық теориясы пәні және түсінігімен танысатын боламыз, жеке жеке тоқталып өтеміз.
Содан соң мемлекеттің пай болуында қандай қағидаттар бар және оның түрлері қандай барлығы егжей тенжейлі айтылып, жалпыға түсінікті тілмен жеткізетін боламын. Адам тұлға болып қалыптасуы үшін әрқашан ізденісте, білім алуда, еңбек етуден қолы босамауы керек. Білім ешқашан артық етпейді. Соған орай осы жұмысымда өзге елдердегі шыққан теориялар арқылы тек қана басқа елдерде емес Қазақстандада мемлекеттің пайда болуы аса ескеретінділігі бар екенін және сол елдің қағидаттары туралы айта өтетін боламын. Ол туралы айтуымның мақсаты "салыстыру, білу, сынау". Мүмкін ұқсастықтар болып қалады деген мақсатта.
Бәрімізге мәлім қазір мемлекеттің шығуы туралы нақты мәліметтердің аздығына байланысты, осының ішінде айта кету керек, қозғау қажет, оны шешу тәсілін ойлау қажет деп ойлаймын. Сондықтан да бұл курстық жұмыста барлығы қамтылып оны тереңірек айта кететін боламын
Тарихқа сүйенетін болсақ біздің ғаламшарымыз осыдан 4-5 млрд жыл бұрын пайда болғанын білеміз.Адам жер бетінде осыдан 40 мың жыл бұрын пайда болғаны анық.Алғаш рет мемлекет боп, ұйым боп өмір сүру біздің дәуірімізден 4-5 мың жыл бұрын пайда болғаны да арнайы дәләлденіп зерттелген.Сәйкесінше мемлекеттің пайда болуы тақырыбында осыларды айрықша айқындап оның өзектілігі, мақсаты, зерттеу есебі, зерттеудің пәні және оның обьектісін айқын көрсете отырып, құрылымында сөзге тие кететін боламыз. Алғашқы адамзат отбасы - адамдар пайда болып, жер бетінде өмір сүре бастағанына екі миллион жылдай уақыт өтті. Қоғам тілінің даму үрдісіне сәйкес адамның дене құрылысы, миы, тәжірибесі мен құралдары дамыды.
Адамдардың табиғатындағы өзгерістер тоқтады, бірақ олардың өмірі мен тәжірибесінің табиғаты алдымен баяу, содан кейін тез дами бастады. Бұл процесс бірте-бірте алғашқы қауымдық қоғамға айналды. Қоғамның дамуы екі бағытта жүрді: адамдар өмірінің дамуы және соның нәтижесінде олардың қолданатын құралдары өзгерді, дамуды жаңғырту. Бірақ бұл процесс баяу дамыды. Адамзат қоғамдары мыңдаған жылдар бойы өмір сүрді. Адам сол елдің азаматы болып, сол елдің кеңесіне, заң жүйесіне бағынып, өзінің іс-әрекетін, мінез-құлқын, іс-әрекетін ортақ мүдде мен мақсатқа жету үшін пайдаланады. Ежелгі заманнан бері адамдар билік пен құқық қашан, қалай пайда болды деген сұраққа қызығушылық танытып, зерттеп келеді. Мемлекеттердің пайда болуы теориясының мәніне қысқаша тоқталайық. Жалпы мемлекет болған жерде оның қоғаммен ерекше бір байланыста болуы шарт.Сондықтанда мемлекет пен қоғам өз араларындағы принциптермен мен түсініктерін арнайы нұсқаулықтар арқылы туындатады.
Мемлекет туралы жазуды бастамас бұрын, біз алдымен оның қоғамда әрекет ететінін, қандай да бір қарым-қатынаста болатынын, өз тарапынан, яғни қоғамға белгілі бір әсерін тигізетінін, ал өз тарапынан адамдарға әсер ете алатынын ескереміз. . Сондықтан қоғам мен мемлекет арасындағы қарым-қатынастың негізгі принциптері мен негіздері оның ең маңызды жанама өкілді институттарының көмегімен теориялық тұрғыдан анықталуы керек.
Қоғам - бұл материалдық және интеллектуалдық игіліктер өндірілетін, тұтынылатын және таратылатын адам ұйымы мен өмірінің нысаны, бұл адамдар арасындағы қарым-қатынастардың тұрақтылығы мен тұрақтылығына, мінез-құлықты бақылау, реттеу және
3
әсер ету қабілетіне ықпал етуге арналған нақты тәртіп. оның мүшелері.арнайы жұмыс құралдарының болуы. Жәнеде адамдардан құралған өз араларында жақын қарым қатынас және байланыстары бар өз ойларын бір бірлеріне айқын жеткізе алатын жинақтасқан
ұйым.
Ертедегі қауымдық қоғамның тайпалық немесе рулық-тайпалық құрылымының мемлекетті неліктен құрғанын зерттеу - осы процестерге әсер ететін факторларды анықтау, олардың бағытының динамикасын және жекелеген халықтардың жалпы және ерекше белгілерін бастан өткеру жағдайын анықтау. көптеген теориялар, тұжырымдар мен пікірлер тұжырымдады. Олардың кейбіреулері саяси-құқықтық ойлар тарихында елеулі із қалдырмай тез ұмытылды, ал кейбіреулері адамдардың қиялын әлдеқашан жаулап алып, олардың дүниетанымы мен түсінігіне әлі де әсер етіп келеді.
Бұл теорияларды талдау барысында біз әрбір ойшылдың мемлекеттің пайда болуына өзіндік көзқарасы бар екенін, олардың көзқарасы басқа ойшылдардың көзқарасынан бөлек, ұстанымын негіздеу де әртүрлі екенін байқаймыз. Сондықтан кейде терең және оң ойлар жеңіл және үстірт ойлармен қатар өмір сүреді. Дамып келе жатқан мемлекеттер Шығыс билеушілерінен үлгі алды және өз азаматтарына айтарлықтай билік жүргізе алды.
Қоғам-адамдардан құралған өз араларында жақын қарым қатынас және байланыстары бар өз ойларын бір бірлеріне айқын жеткізе алатын жинақтасқан ұйым.Мемлекет дегеніміз арнайы бір жерді басқара отырып халықтың өмір сүруіне олардың дамуына мүмкіндік беретін ұйым.Мемлекеттің пайда болуы тақырыбының мақсаты осы тақырыпты оқи отыра мемлекет жалпы қалай, қандай теориялар арқылы, қандай да бір байланысты оқиғалар арқылы пайда болуын ашып түсіндіру.Және мемлекет пайда болуының басымдылықтарымен оның заңдылықтарын түсінуге көмектеседі.Ал өзектілігі болса оның мәнінде себебі мемлекет не үшін қажет, мемлекет болып немесе болмаған жағдайда қандай жағдаяттар болатынын ашып түсіндіреді. Мемлекеттің құрылымын білу үшін міндетті түрде оның нысандары зерттелуі қажет.Оның құрылымын біліп қана қоймай ішкі көрінісіне түніле кету керек.
Мемлекеттің пайда болуына байланысты арнайы нақты мәліметтерге негізделген деректер мен көзқарастар бар.Олар жағдайлармен концепциялар арқылы туындайды.Жәнеде бұл тақырыптың арнайы зерттеу пәні бар ол пән.Мемлекет және құқық теориясы деп аталады.Ал оның обьектісіне келетін болсақ ғалымдармен ілімгершілердің арнайы шығарған теориялары, олардың жеке ойлары мен анықтамалары жатады.Мемлекеттің пайда болуы тақырыбы өзіне ғана тән ерекшелігі бар,өйткені мемлекет абстрактілі санат, категория ретінде зерттелінеді, оқытылады.
Мемлекетті жалпы жалпы сипаттары бойынша тарихи дамудағы өзгеру сатыларын жан жақты қамтып, толықтырылып, қарастырады.Мемлекет пайда болуы адамдардың салалық заң ғалымдары пәндері бойынша алғашқы түсініктерін қалыптастырып, қажетті мағлұмат береді.Және бұның кейбір мәселелерін ақпараттарын ашып көрсетуде тарихи әдістемелікпен оны тану түсінігімен тетіктерін, молынан пайдаланғандығы.Зерттеу міндеттері алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы мен мемлекеттің пауда болуына көз салып, әр ұлт пен әр халық арасында тараған теориялардың ерекшеліктеріне шолу жасау.
Курстық жұмыстың құрылымы.Бұл курстық жұмыс кіріспе бөлімнен жәнеде мемлекеттің пайда болу себептерін жалпы нұсқаулығына бағытталған бірінші бөлімнен Қазақстанда мемлекеттің анықтамасы мен түрлері құрылымының пайда болуына бағытталған екінші бөлімнен кейін қорытындылайтын қорытынды бөлімнен әріқарай қолданылған әдебиеттерден құрылған
4
1. Мемлекет адамзаттың жалпы өмір сүруінің ерекше саяси ұйымы ретінде
1.1 Мемлекеттің пайда болу теориялары
Мемлекет - қоғамдық биліктің ерекше ұйымы, ол енді жоқ бүкіл халықтың еркіне сәйкес келеді, саяси сипатқа ие. Оның ерекшелігі келесісі:
- егер қарабайыр жүйенің қоғамдық билігі баршаның мүддесін білдірсе оның қалыптасуына қоғам мен бүкіл ересек халық қатысты, содан кейін саяси билік ең алдымен корпоративтік мүдделерді білдіреді белгілі бір бөлік, әлеуметтік топ,сынып
- саяси билікті жүзеге асыруды арнайы аппарат жүзеге асырады қоғамнан бөлінген және жұмыссыз мемлекеттік қызметшілер тікелей қоғамдық өндірісте, кәсіби түрде орындайды басқару функциялары, бұл үшін ақшалай сыйақы алу; - саяси билік шешімдерінің орындалуы арнайы қамтамасыз етіледі жазалау аппараты, зорлық-зомбылық аппараты (әскер, полиция, барлау, түрмелер және т.б.). 3.
Мемлекеттік қызметшілердің үлкен аппаратын ұстауға, саяси билікті білдіретін түрлі салықтар мен алымдар қажет.Ежелгі римдіктер мемлекетінің қалыптасуына арасындағы күрес ықпал етті
байырғы Рим ақсүйектерін құрайтын патрицийлер мен плебейлер,қоғамды басқаруға рұқсат етілмеген жаңадан келгендер құқығынан айырылды.Ежелгі немістер мемлекетінің пайда болуы жаулап алумен жеделдеді Рим империясының орасан зор аумағы, оны басқару үшін билік органдары рулық жүйе бейімделмеген. Мұндай тарихи жағдайларда бұл мүмкін емес тайпалық бірлестіктердегі римдіктердің көп халқын да қабылдамады оларға үстемдік ету. Объективті түрде басқа ұйым қажет болады қоғамнан жоғары тұрған және тармақталған мемлекеттік билік басқару аппараты. Әртүрлі факторлардың әсер ету дәрежесі (еңбек бөлінісі, жеке меншік, таптар) әртүрлі халықтардың мемлекетінің құрылуы туралы әртүрлі түрде көрінеді. Егер Афинада олардың жиынтық әсері болды максимум, содан кейін Азия мен Ежелгі Шығыс елдерінде жеке меншік те,бірде-бір тап мемлекет құрылысына айтарлықтай әсер еткен жоқ. Керісінше, оның өзі формацияның қуатты катализаторына айналды артықшылықты топтар мен қабаттар.
Бұл елдерде тайпалық қауымдардың өмір сүруінің негізгі шарты болды олардың ауқымды суаруды үйлестіру және т.б қоғамдық жұмыстар. Осы жұмыстарды қауымдастық аралық басқару органдары,қауымдық әкімшілер және қалыптасып келе жатқан аппараттың негізін құрады мемлекеттік билік.Мемлекеттің пайда болуына себеп болған факторлардың ерекшелігі,қалыптасып келе жатқан формалды және типологиялық ерекшеліктеріне әсер етті мемлекеттер.
Бұл Египет пен Кіші Азияның тапқа дейінгі ежелгі шығыс деспотизмдері,және Месопотамия, Месоаме-рика және Таулы Перудің негізгі қала-мемлекеттері және Балқан түбегінің, Эгей аралдарының құл иеленуші мемлекеттері теңіздер мен Апеннин, Батыс және Шығыс Еуропаның феодалдық мемлекеттері.Дамып келе жатқан мемлекеттердің барлық алуан түрлі формаларымен олардың барлығы бар
оларды қарабайырдан айтарлықтай ерекшелейтін кейбір қасиеттер мемлекеттік органдар.
5
Биліктің алғашқы қауымдық ұйымы негізделсе рулық бірлестіктің барлық мүшелерінің қандас туысы, одан кейін мемлекет - бойынша оның азаматтарының немесе субъектілерінің аумақтық қоғамдастығы.Территория кеңістіктік шектерді, шекараларды,бір күйді екінші күйден бөлу, қалыптасу тәртібі мен құрылымы
мемлекеттік органдар, олардың міндеттері мен функциялары.Айта кету керек, мемлекеттің белгісі аумақ емес өздігінен және тұрғындарды тұрғылықты жері бойынша бөлу,азаматтардың белгілі бір мемлекетке тиесілігін белгілеу.
Мемлекеттердің құрылуының жалпы және ерекше заңдылықтары халықтың назарын аударып, олардың назарын әуел бастан-ақ өзіне аударды, қай әлеуметтік топтар немесе топтар мемлекеттік басқаруға бірінші кезекте қатысты, ол әрекеттерге не әсер етті және олардың мақсаттары мен бағыттары, құқықтың саяси-тарихи. осы мағынадағы пайымдаулар көптеген пікірлерді, пайымдаулар мен шешімдерді тудырды және олардың кейбіреулері бүгінгі күні де халықтың санасын жаулап, өз идеялары мен пікірлерімен елге әсер етуді жалғастыруда.
Төмендегі ойларды талдай отырып, біз әрбір ойшылдың мемлекеттің шығу тегіне қалай қарайтынын және өз ұстанымын негіздеу арқылы басқа ойшылдардан ерекшеленетінін көреміз. Дегенмен, ойшылдар ұсынған постулаттар, болжамдар мен ережелер жиынтығы баға жетпес байлық болып табылады. Олардың негіздерін білу, әлеуметтік-саяси және мемлекеттік-құқықтық шындықтың өзгермелі кезеңдеріндегі адам ойлауының логикасын түсіну, әртүрлі ойшылдар қолданған дәлелдер мен дәлелдерді салыстыру және талдау, олардың күшті жақтарын талдау маңызды және маңызды. олардың әлсіз жақтарын ашып, бұл теориялардың адамзат игілігіне жарамсыздығы туралы қорытынды жасау.
Теологиялық-патерналистік теориялар ең көне және ең көне институттандырылған мемлекеттердің қатарына жатады. Теологиялық теория өзінің мәртебесін илаһи сезімнен алған бұл теорияда Алланың идеялары мен қалауларын жүзеге асыруға және қасиетті кітаптарды жазуға ғана негізделген. Олардың пайымдауынша, Алла тағала халықты жаратқанда қоғам мен республиканы біріктіріп, билікті ұстаған басшыларды берді.Заңдылық пен құқық тәртібін сақтау құдайдың өсиетін орындау болып түсіндірілді ал зайырлы билік құдайдың билігінің жердегі аналогы болып саналады.
Патернализмнің теологиялық теориядан айырмашылығы мемлекеттік биліктің отбасы әкесінің билігімен ұқсатығы мен туыстығын көре білді. Теологиялық-патерналистік теориялар ең ежелгі және ең ежелгі мемлекеттерде орнықты. Тәңірлік мағынадан шыққан бұл теологиялық теологияда дін ілімі тек Алланың идеялары мен қалауларын жүзеге асыруға және қасиетті кітаптар жазуға негізделген. Олардың пайымдауынша, Алла тағала адамдарды жаратқанда қоғам мен республиканы біріктіріп, оларға өз істеріне иелік ететін басшылар берген.
Арнайы дәрежеде оған органикалық теория жақындап, біріншіден мемлекеттік құрылым мен екіншіден тірі ағза, әсіресе халық арасында параллельді қатынас тудырды. Жеке организмнің басы, аяғы, қолы, т.б. кез келген мемлекеттік құрылым арнайы белгіленген мақсатқа арналған және олардың әрқайсысы әртүрлі қызмет атқаратыны сияқты басқа мемлекеттік құрылымдардың рөлі мен іс әрекеттерін жаңадан жаңғыртуы керек. Олардың барлығы бір-бірімен байланысты және
6
олардағы актерлер басқалардың іс-әрекетін анықтайды және бағыттайды.
Кең таралған феодализм тұсында. Дегенмен, бұл тұжырымдама әлі де бар Ватиканның ресми доктринасы.Осы көзқарастар бойынша мемлекет нәтижесі болып табылады құдайдың ерік-жігерінің көріністері, Құдайдың құдіретінің іс жүзінде жүзеге асуы жер. Дінтанушылардың пікірінше, кез келген зайырлы билік биліктен туындайды шіркеулер, діни ұйымдардың билігі. Ал халық талассыз керек
ерік-жігердің жалғасы ретіндегі мемлекеттің барлық бұйрығына бағыну құдайлық.
Патриархалдық теорияның ішінде бірнеше факторларды атап көрсету үрдісі бар. Бірінші қозғалыстың өкілдері Платон мен Аристотельдің пікірінше, дене немесе қол бір-бірімен әрекеттесе алмайтыны сияқты адам мемлекеттен тыс өмір сүре алмайды. Содан кейін Герберт Спенсер және оның ізбасарлары адам бейнесінде құрылған мемлекет қоғам бар болғанша бар, ал мемлекет сау болса, оның құрылымдары да сау болуы керек деген идеяны кеңінен насихаттады.
Г.Гроцци, Д.Локк, П.Гольбах, Дж.Ж.Руссо және А.Н.Радишшев сияқты көрнекті ойшылдар бастамашы болған әлеуметтік консенсус теориясы кең тараған. Бұл теория бойынша мемлекеттің қалыптасуы адамдардың келісімі факторына және олардың үйлестірілген әрекеттеріне негізделген. Бұл теорияны жақтаушылардың пікірінше, адамдар өздерінің күнделікті өмірінде қалыпты жағдайды қамтамасыз ету, тәртіпті сақтау және кез келген агрессиядан қорғау үшін қажетті өкілеттіктерді беру арқылы мемлекетке кіруге шешім қабылдады. Бұл мәселе шешілген соң, олар қаланың келісімімен әрекет етті.
Билік құқығын халық қабылдаса, мемлекет әркімнің мүддесін қамтамасыз ететін, әркімнің игілігі үшін жұмыс істейтін біртұтас ұйымға айналады. Егер ол бұл миссияны нашар немесе мүлде орындаса, онда Дж.Ж.Руссо мен А.Н.Радищев ұсынған радикалды консенсус теориясының ағымына сәйкес, адамдар оған сенбеуге, тіпті көтеріліс арқылы билікті толық ауыстыруға құқылы. Аристотельдің пікірінше, мемлекет - адамның ең жақсы түрі ортақ игілікке арналған коммуникация. Бұл өскеннің бір түрі отбасы. Монарх билігі - әке (патриарх) билігінің табиғи жалғасы,отбасы мүшелеріне қамқорлық жасайтын және олардың мойынсұнуын қамтамасыз етеді
Күштеу теориясы мемлекеттің қалыптасу және даму процесінің түпкі себебі ретінде мәжбүрлеу факторларын қарастырады. Сондықтан бұл теорияны жақтаушылар ішкі күшейтуді, ал басқалары сыртқы күшейтуді атап көрсетеді. Халықтың бір бөлігі ішкі зорлық-зомбылық арқылы билікке келсе, қалғандары тығырықтан шығудың қолайлы жолын таңдай бастады. Осылайша, мемлекет мемлекеттік мекемелер мен мекемелерге жеке меншікті еркін және міндетті түрде пайдалану арқылы құрылды. Мұны қолдаушылар теориялар мемлекет зорлық-зомбылық нәтижесінде пайда болды деп мәлімдейді, арқылы әлсіз және қорғансыз тайпаларды күшті және ұйымдасқан тайпалардың жаулап алуы.Теория зорлық-зомбылық, жаулап алу, қанау культін уағыздады,бір халықтың екінші халықтың құлдығы.
Зорлық-зомбылық кезінде бір аймақта тұратын халық көрші аудандарда тұратын халықты өзіне бағындыра бастайды, жаулап алған халық жеке байлығы мен мүлкін көбейту үшін құл мен қызметшіге айналады, мұндай мәжбүрлеу
7
жоспарсыз жүзеге асырылмайды.Мәжбүрлеу теориясына баға бере отырып, мемлекеттің қалыптасу процесіне мәжбүрлеу қатысқанымен, бұл теориядағы мәжбүрлеу абсолютті және қиянатқа айналады және бұл дұрыс емес екенін атап өткен жөн. Бұл теория өкілдерінің пікірінше, мемлекет қажет күштілерден гөрі әлсіз тайпалар. Ұйымдастыру құралы ретінде және жаулаушылардың басқарушылық ықпалы, мемлекет қуатты болады жаулап алынғандарды басқалардың ықтимал қол сұғушылықтарынан қорғау құралдары күшті тайпалар.К.Каутский қоғамның одан әрі дамуымен дәлелдеуге тырысты мемлекет жалпыға бірдей үйлесімділік құралына, қорғау органына айналды күштінің де, әлсіздің де ортақ игілігін қамтамасыз ету. Теория нацистік Германия ресми идеология ретінде қабылдады.
Шарт теориясы. Бұл теория XVII-XVIII ғасырлар бойы феодалдық мемлекеттің институттары мен құқықтық тәртібіне қарсы дамып, көптеген елдерде кең тарады. Теорияға сәйкес, адамдар бастапқыда қақтығыстар мен шиеленістерге көз жұмады. Олардан аулақ болу үшін халық келісім жасады. олар бір-бірінің билігін адал және әділ түрде басқарғысы келді. халыққа берілді. Содан бері мемлекет келісім бойынша өз міндеттемелерін орындап келеді. Күрделі алаяқтық немесе келісім шарттарын бұзған жағдайда халық өзі құрған билікті күшпен құлатуға құқылы.
Шарт теориясының қарсыластары бұл шарт тарихта болмаған, өйткені оның жасалғаны туралы дерек жоқ деп есептейді. Дегенмен, теорияның негізгі қағидалары феодализмге қарсы күресте прогрессивті рөл атқарып, азаматтық қатынастардың дамуына ықпал етті. Сонымен бірге келісім-шарт теориясының негізгі қағидалары мен талаптары АҚШ-тың Тәуелсіздік Декларациясымен, Францияның адам құқықтары мен адам құқықтары және басқа да құжаттармен бекітілген.Мысалы АҚШ-тың декларациясында мынандай қағида жазылған:Біз мынандай өзінен өзі анық әділеттілікті мойындаймыз барлық адамдар тең және олар жаратушымен арнайы ажыратылмайтын өмір сүру бостандық және бақытқа ұмтылу құқықтарымен қамтамасыз ету үшін басқарылатындардың келісімімен адамдар өз мойнына әділетті билікті алатын үкімет құрды.Әр жолы қандай да болмасын басқару формасы осы қағидаларды бұзуға әкеліп соқтыратын болса,халық оны жойып халықтың қауіпсіздігі мен бақытын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жаңа үкімет құруға құқы бар.Қазақстан Республикасының Конституциясының 3-бабы бойынша талапты арнайы мақсатта бекіткен.Мемлекеттік биліктің бірден бір бастауы халық өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді ... билікті ешкімде иемденіп кете алмайды. Билікті иемденіп кету заң бойынша қудаланады.
Диалектикалық материалистік теория мемлекеттің пайда болуын табиғи-тарихи себептермен түсіндіреді: өндірісті қаржыландыруда жеке меншіктің пайда болуы, қоғамның таптарға бөлінуі және олардың теңсіздігі, күшті әлеуметтік қайшылықтар мен қақтығыстардың пайда болуы, мемлекеттік басқарудың жүйелілігінің болмауы. таптық қақтығыстар. Осы мақсатта ол саяси билікті өз қолына алып, бүкіл қоғамға өз еркін жүктейді. Ол өзінің диктатурасын, яғни
8
қоғамдағы саяси билігін осылай орнатады. Бұл көзқарас Ф.Энгельстің Семьяның жеке меншіктің және мемлекеттің шығу тегі деген еңбегінде Мемлекет туралы деген лекциясында толығырақ негізделген.
К.Маркстің кейбір еңбектерінде мемлекеттің қалыптасуының күрделі процесінің көптеген ерекшеліктері дұрыс көрсетілген, бірақ оларды түсіндіруде бұл процестегі таптық элементтің рөлін асыра көрсету фактісін ескермеуге болмайды, өйткені шын мәнінде мемлекет үстем таптың қарсыластарын басып-жаншумен, басумен, қанаумен шектеледі, ол құрылмайды, бірақ тұтастай алғанда қоғамды басқару, оның қалыпты жұмыс істеуі мен прогрессивті дамуына жағдай жасау да осы нысан және қоғамдық қолдау, құқық тәртібі.
Нәсілдік теория. Бұл теорияның концептуалды мазмұны бойынша күшті мемлекет құру тек жоғары нәсілдерге ғана тән. Тек солардың ғана басқа төменгі халықтарды басқаруға құқығы бар. Табиғаты жағынан төмен этностардың өкілдері жоғары нәсілдің мемлекеттік билігіне еш ойланбастан бағынуы керек, ал олар белгілеген тәртіп барлығына міндетті. Бұл теория Рим империясынан басталды. Мысалы:Шыңғыс хан өзінің жауыздығын осылай көрсеткен:Адамның ләззаты мен рахаты зығырданы қайнағандарды басып жаншу оның тамырына балта шабу жеңілгендерді алдыңа салып алып қуу олардың иеленгендерін тартып алу оларға қымбат болғандардың көздерінен жас сорғалату құшағыңа олардың қыздары мен әйелдерін қысу Германия да бұл тұжырымдаманы қолдады.
А.Гитлер өзінің нәсілдік теориясы туралы Менің күресім деген еңбегінде былай деген:Адамзаттың барлық мәдениеті мен өркениеті біздің жерімізде артилардың тіршілік етуімен тікелей байланысты.Егер артилықтар біртіндеп қырылып немесе бірден өлсе бүкіл жер шары жаппай мәдениетсіздікке душар болғанын байқатқан болар еді. Наполеон Бүкіл Еуропаны тіпті кейін дүние жүзін француздардың басқаруымен болатынын одақтастық деп түсінді және Францияның барлық елдерге билік жүргізуін ерекше мәртебе деп бағалады.
Психологиялық теория (еліктеу теориясы). Француз әлеуметтанушысы және криминологы, әлеуметтанудағы субъективті-психологиялық бағыттың негізін салушылардың бірі Жан Габриэль Тард (1843-1904) және орыс және поляк заңгері, әлеуметтанушы, философ Лев.Иосифович Петражицкий (1867-1931), оның шәкірті орыс және американ социологы, Заң ғылымдарының магистрі, Ресейдің қылмыстық құқық және криминология социология мектебінің негізін қалаушы Питирим Александрович Сорокин (1889-1968) және т.б. мемлекеттің пайда болуын адам психикасының қасиеттерінің көрінісімен, оның психологиялық қажеттілігімен түсіндірді. адамдардың ұйымдасқан қоғамда өмір сүруі.
Олар адам сана мен ерік-жігерге ие биоәлеуметтік тіршілік иесі деп есептеді. Ұйымдасқан қоғам, әрине, оның өмір сүруінің табиғи және жалғыз мүмкін болатын ортасы. Адам қоғамнан тыс қалыпты және толық дами алмайды. Әрине, адамдар мемлекет құру қажеттілігін түсінбес бұрын, олардың психикасы қалыптасуы керек, яғни. бұл теория ескермейтін ішкі (өзіндік сана) және сыртқы (экономикалық, саяси және т.б.) объективті факторлардың ықпалында болуы. Ж.Г. Тард өзінің Еліктеу заңдары (1890) еңбегінде қоғамдық прогрестің негізгі қозғалтқышын анықтады: жаңа нәрсені ойлап табуға қабілетсіз қарапайым адамдардың еліктеу
9
және пайдалану, бірнеше дарынды жаңашыл жасаушылардың өнертабыстары.
Жаңа өнертабыс пайда ... жалғасы
Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛК УНИВЕРСИТЕТІ
Экономика және құқық факультеті
Құқықтану кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Мемлекет және құқық теориясы
Тақырыбы: Мемлекеттің пайда болуы
Орындаған: ҚжБ-101 студенті
Есболова.Ж.Ж
Тексерген: т.ғ.к
Исибаева Е.И
Ақтөбе 2022
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.Мемлекет адамзаттың жалпы өмір сүруінің ерекше саяси ұйымы ретінде
1.1 Мемлекеттің пайда болу теориялары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Мемлекет мәні және оның эволюциясы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Мемлекеттің негізгі ерекше белгілері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ПАЙДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2
КІРІСПЕ
Маған берілген тақырып ол мемлекеттің пайда болуы.Негізі мемлекеттің пайда болуын бұрын біз алдымен мемлекет және құқық теориясы пәні және түсінігімен танысатын боламыз, жеке жеке тоқталып өтеміз.
Содан соң мемлекеттің пай болуында қандай қағидаттар бар және оның түрлері қандай барлығы егжей тенжейлі айтылып, жалпыға түсінікті тілмен жеткізетін боламын. Адам тұлға болып қалыптасуы үшін әрқашан ізденісте, білім алуда, еңбек етуден қолы босамауы керек. Білім ешқашан артық етпейді. Соған орай осы жұмысымда өзге елдердегі шыққан теориялар арқылы тек қана басқа елдерде емес Қазақстандада мемлекеттің пайда болуы аса ескеретінділігі бар екенін және сол елдің қағидаттары туралы айта өтетін боламын. Ол туралы айтуымның мақсаты "салыстыру, білу, сынау". Мүмкін ұқсастықтар болып қалады деген мақсатта.
Бәрімізге мәлім қазір мемлекеттің шығуы туралы нақты мәліметтердің аздығына байланысты, осының ішінде айта кету керек, қозғау қажет, оны шешу тәсілін ойлау қажет деп ойлаймын. Сондықтан да бұл курстық жұмыста барлығы қамтылып оны тереңірек айта кететін боламын
Тарихқа сүйенетін болсақ біздің ғаламшарымыз осыдан 4-5 млрд жыл бұрын пайда болғанын білеміз.Адам жер бетінде осыдан 40 мың жыл бұрын пайда болғаны анық.Алғаш рет мемлекет боп, ұйым боп өмір сүру біздің дәуірімізден 4-5 мың жыл бұрын пайда болғаны да арнайы дәләлденіп зерттелген.Сәйкесінше мемлекеттің пайда болуы тақырыбында осыларды айрықша айқындап оның өзектілігі, мақсаты, зерттеу есебі, зерттеудің пәні және оның обьектісін айқын көрсете отырып, құрылымында сөзге тие кететін боламыз. Алғашқы адамзат отбасы - адамдар пайда болып, жер бетінде өмір сүре бастағанына екі миллион жылдай уақыт өтті. Қоғам тілінің даму үрдісіне сәйкес адамның дене құрылысы, миы, тәжірибесі мен құралдары дамыды.
Адамдардың табиғатындағы өзгерістер тоқтады, бірақ олардың өмірі мен тәжірибесінің табиғаты алдымен баяу, содан кейін тез дами бастады. Бұл процесс бірте-бірте алғашқы қауымдық қоғамға айналды. Қоғамның дамуы екі бағытта жүрді: адамдар өмірінің дамуы және соның нәтижесінде олардың қолданатын құралдары өзгерді, дамуды жаңғырту. Бірақ бұл процесс баяу дамыды. Адамзат қоғамдары мыңдаған жылдар бойы өмір сүрді. Адам сол елдің азаматы болып, сол елдің кеңесіне, заң жүйесіне бағынып, өзінің іс-әрекетін, мінез-құлқын, іс-әрекетін ортақ мүдде мен мақсатқа жету үшін пайдаланады. Ежелгі заманнан бері адамдар билік пен құқық қашан, қалай пайда болды деген сұраққа қызығушылық танытып, зерттеп келеді. Мемлекеттердің пайда болуы теориясының мәніне қысқаша тоқталайық. Жалпы мемлекет болған жерде оның қоғаммен ерекше бір байланыста болуы шарт.Сондықтанда мемлекет пен қоғам өз араларындағы принциптермен мен түсініктерін арнайы нұсқаулықтар арқылы туындатады.
Мемлекет туралы жазуды бастамас бұрын, біз алдымен оның қоғамда әрекет ететінін, қандай да бір қарым-қатынаста болатынын, өз тарапынан, яғни қоғамға белгілі бір әсерін тигізетінін, ал өз тарапынан адамдарға әсер ете алатынын ескереміз. . Сондықтан қоғам мен мемлекет арасындағы қарым-қатынастың негізгі принциптері мен негіздері оның ең маңызды жанама өкілді институттарының көмегімен теориялық тұрғыдан анықталуы керек.
Қоғам - бұл материалдық және интеллектуалдық игіліктер өндірілетін, тұтынылатын және таратылатын адам ұйымы мен өмірінің нысаны, бұл адамдар арасындағы қарым-қатынастардың тұрақтылығы мен тұрақтылығына, мінез-құлықты бақылау, реттеу және
3
әсер ету қабілетіне ықпал етуге арналған нақты тәртіп. оның мүшелері.арнайы жұмыс құралдарының болуы. Жәнеде адамдардан құралған өз араларында жақын қарым қатынас және байланыстары бар өз ойларын бір бірлеріне айқын жеткізе алатын жинақтасқан
ұйым.
Ертедегі қауымдық қоғамның тайпалық немесе рулық-тайпалық құрылымының мемлекетті неліктен құрғанын зерттеу - осы процестерге әсер ететін факторларды анықтау, олардың бағытының динамикасын және жекелеген халықтардың жалпы және ерекше белгілерін бастан өткеру жағдайын анықтау. көптеген теориялар, тұжырымдар мен пікірлер тұжырымдады. Олардың кейбіреулері саяси-құқықтық ойлар тарихында елеулі із қалдырмай тез ұмытылды, ал кейбіреулері адамдардың қиялын әлдеқашан жаулап алып, олардың дүниетанымы мен түсінігіне әлі де әсер етіп келеді.
Бұл теорияларды талдау барысында біз әрбір ойшылдың мемлекеттің пайда болуына өзіндік көзқарасы бар екенін, олардың көзқарасы басқа ойшылдардың көзқарасынан бөлек, ұстанымын негіздеу де әртүрлі екенін байқаймыз. Сондықтан кейде терең және оң ойлар жеңіл және үстірт ойлармен қатар өмір сүреді. Дамып келе жатқан мемлекеттер Шығыс билеушілерінен үлгі алды және өз азаматтарына айтарлықтай билік жүргізе алды.
Қоғам-адамдардан құралған өз араларында жақын қарым қатынас және байланыстары бар өз ойларын бір бірлеріне айқын жеткізе алатын жинақтасқан ұйым.Мемлекет дегеніміз арнайы бір жерді басқара отырып халықтың өмір сүруіне олардың дамуына мүмкіндік беретін ұйым.Мемлекеттің пайда болуы тақырыбының мақсаты осы тақырыпты оқи отыра мемлекет жалпы қалай, қандай теориялар арқылы, қандай да бір байланысты оқиғалар арқылы пайда болуын ашып түсіндіру.Және мемлекет пайда болуының басымдылықтарымен оның заңдылықтарын түсінуге көмектеседі.Ал өзектілігі болса оның мәнінде себебі мемлекет не үшін қажет, мемлекет болып немесе болмаған жағдайда қандай жағдаяттар болатынын ашып түсіндіреді. Мемлекеттің құрылымын білу үшін міндетті түрде оның нысандары зерттелуі қажет.Оның құрылымын біліп қана қоймай ішкі көрінісіне түніле кету керек.
Мемлекеттің пайда болуына байланысты арнайы нақты мәліметтерге негізделген деректер мен көзқарастар бар.Олар жағдайлармен концепциялар арқылы туындайды.Жәнеде бұл тақырыптың арнайы зерттеу пәні бар ол пән.Мемлекет және құқық теориясы деп аталады.Ал оның обьектісіне келетін болсақ ғалымдармен ілімгершілердің арнайы шығарған теориялары, олардың жеке ойлары мен анықтамалары жатады.Мемлекеттің пайда болуы тақырыбы өзіне ғана тән ерекшелігі бар,өйткені мемлекет абстрактілі санат, категория ретінде зерттелінеді, оқытылады.
Мемлекетті жалпы жалпы сипаттары бойынша тарихи дамудағы өзгеру сатыларын жан жақты қамтып, толықтырылып, қарастырады.Мемлекет пайда болуы адамдардың салалық заң ғалымдары пәндері бойынша алғашқы түсініктерін қалыптастырып, қажетті мағлұмат береді.Және бұның кейбір мәселелерін ақпараттарын ашып көрсетуде тарихи әдістемелікпен оны тану түсінігімен тетіктерін, молынан пайдаланғандығы.Зерттеу міндеттері алғашқы қауымдық құрылыстың ыдырауы мен мемлекеттің пауда болуына көз салып, әр ұлт пен әр халық арасында тараған теориялардың ерекшеліктеріне шолу жасау.
Курстық жұмыстың құрылымы.Бұл курстық жұмыс кіріспе бөлімнен жәнеде мемлекеттің пайда болу себептерін жалпы нұсқаулығына бағытталған бірінші бөлімнен Қазақстанда мемлекеттің анықтамасы мен түрлері құрылымының пайда болуына бағытталған екінші бөлімнен кейін қорытындылайтын қорытынды бөлімнен әріқарай қолданылған әдебиеттерден құрылған
4
1. Мемлекет адамзаттың жалпы өмір сүруінің ерекше саяси ұйымы ретінде
1.1 Мемлекеттің пайда болу теориялары
Мемлекет - қоғамдық биліктің ерекше ұйымы, ол енді жоқ бүкіл халықтың еркіне сәйкес келеді, саяси сипатқа ие. Оның ерекшелігі келесісі:
- егер қарабайыр жүйенің қоғамдық билігі баршаның мүддесін білдірсе оның қалыптасуына қоғам мен бүкіл ересек халық қатысты, содан кейін саяси билік ең алдымен корпоративтік мүдделерді білдіреді белгілі бір бөлік, әлеуметтік топ,сынып
- саяси билікті жүзеге асыруды арнайы аппарат жүзеге асырады қоғамнан бөлінген және жұмыссыз мемлекеттік қызметшілер тікелей қоғамдық өндірісте, кәсіби түрде орындайды басқару функциялары, бұл үшін ақшалай сыйақы алу; - саяси билік шешімдерінің орындалуы арнайы қамтамасыз етіледі жазалау аппараты, зорлық-зомбылық аппараты (әскер, полиция, барлау, түрмелер және т.б.). 3.
Мемлекеттік қызметшілердің үлкен аппаратын ұстауға, саяси билікті білдіретін түрлі салықтар мен алымдар қажет.Ежелгі римдіктер мемлекетінің қалыптасуына арасындағы күрес ықпал етті
байырғы Рим ақсүйектерін құрайтын патрицийлер мен плебейлер,қоғамды басқаруға рұқсат етілмеген жаңадан келгендер құқығынан айырылды.Ежелгі немістер мемлекетінің пайда болуы жаулап алумен жеделдеді Рим империясының орасан зор аумағы, оны басқару үшін билік органдары рулық жүйе бейімделмеген. Мұндай тарихи жағдайларда бұл мүмкін емес тайпалық бірлестіктердегі римдіктердің көп халқын да қабылдамады оларға үстемдік ету. Объективті түрде басқа ұйым қажет болады қоғамнан жоғары тұрған және тармақталған мемлекеттік билік басқару аппараты. Әртүрлі факторлардың әсер ету дәрежесі (еңбек бөлінісі, жеке меншік, таптар) әртүрлі халықтардың мемлекетінің құрылуы туралы әртүрлі түрде көрінеді. Егер Афинада олардың жиынтық әсері болды максимум, содан кейін Азия мен Ежелгі Шығыс елдерінде жеке меншік те,бірде-бір тап мемлекет құрылысына айтарлықтай әсер еткен жоқ. Керісінше, оның өзі формацияның қуатты катализаторына айналды артықшылықты топтар мен қабаттар.
Бұл елдерде тайпалық қауымдардың өмір сүруінің негізгі шарты болды олардың ауқымды суаруды үйлестіру және т.б қоғамдық жұмыстар. Осы жұмыстарды қауымдастық аралық басқару органдары,қауымдық әкімшілер және қалыптасып келе жатқан аппараттың негізін құрады мемлекеттік билік.Мемлекеттің пайда болуына себеп болған факторлардың ерекшелігі,қалыптасып келе жатқан формалды және типологиялық ерекшеліктеріне әсер етті мемлекеттер.
Бұл Египет пен Кіші Азияның тапқа дейінгі ежелгі шығыс деспотизмдері,және Месопотамия, Месоаме-рика және Таулы Перудің негізгі қала-мемлекеттері және Балқан түбегінің, Эгей аралдарының құл иеленуші мемлекеттері теңіздер мен Апеннин, Батыс және Шығыс Еуропаның феодалдық мемлекеттері.Дамып келе жатқан мемлекеттердің барлық алуан түрлі формаларымен олардың барлығы бар
оларды қарабайырдан айтарлықтай ерекшелейтін кейбір қасиеттер мемлекеттік органдар.
5
Биліктің алғашқы қауымдық ұйымы негізделсе рулық бірлестіктің барлық мүшелерінің қандас туысы, одан кейін мемлекет - бойынша оның азаматтарының немесе субъектілерінің аумақтық қоғамдастығы.Территория кеңістіктік шектерді, шекараларды,бір күйді екінші күйден бөлу, қалыптасу тәртібі мен құрылымы
мемлекеттік органдар, олардың міндеттері мен функциялары.Айта кету керек, мемлекеттің белгісі аумақ емес өздігінен және тұрғындарды тұрғылықты жері бойынша бөлу,азаматтардың белгілі бір мемлекетке тиесілігін белгілеу.
Мемлекеттердің құрылуының жалпы және ерекше заңдылықтары халықтың назарын аударып, олардың назарын әуел бастан-ақ өзіне аударды, қай әлеуметтік топтар немесе топтар мемлекеттік басқаруға бірінші кезекте қатысты, ол әрекеттерге не әсер етті және олардың мақсаттары мен бағыттары, құқықтың саяси-тарихи. осы мағынадағы пайымдаулар көптеген пікірлерді, пайымдаулар мен шешімдерді тудырды және олардың кейбіреулері бүгінгі күні де халықтың санасын жаулап, өз идеялары мен пікірлерімен елге әсер етуді жалғастыруда.
Төмендегі ойларды талдай отырып, біз әрбір ойшылдың мемлекеттің шығу тегіне қалай қарайтынын және өз ұстанымын негіздеу арқылы басқа ойшылдардан ерекшеленетінін көреміз. Дегенмен, ойшылдар ұсынған постулаттар, болжамдар мен ережелер жиынтығы баға жетпес байлық болып табылады. Олардың негіздерін білу, әлеуметтік-саяси және мемлекеттік-құқықтық шындықтың өзгермелі кезеңдеріндегі адам ойлауының логикасын түсіну, әртүрлі ойшылдар қолданған дәлелдер мен дәлелдерді салыстыру және талдау, олардың күшті жақтарын талдау маңызды және маңызды. олардың әлсіз жақтарын ашып, бұл теориялардың адамзат игілігіне жарамсыздығы туралы қорытынды жасау.
Теологиялық-патерналистік теориялар ең көне және ең көне институттандырылған мемлекеттердің қатарына жатады. Теологиялық теория өзінің мәртебесін илаһи сезімнен алған бұл теорияда Алланың идеялары мен қалауларын жүзеге асыруға және қасиетті кітаптарды жазуға ғана негізделген. Олардың пайымдауынша, Алла тағала халықты жаратқанда қоғам мен республиканы біріктіріп, билікті ұстаған басшыларды берді.Заңдылық пен құқық тәртібін сақтау құдайдың өсиетін орындау болып түсіндірілді ал зайырлы билік құдайдың билігінің жердегі аналогы болып саналады.
Патернализмнің теологиялық теориядан айырмашылығы мемлекеттік биліктің отбасы әкесінің билігімен ұқсатығы мен туыстығын көре білді. Теологиялық-патерналистік теориялар ең ежелгі және ең ежелгі мемлекеттерде орнықты. Тәңірлік мағынадан шыққан бұл теологиялық теологияда дін ілімі тек Алланың идеялары мен қалауларын жүзеге асыруға және қасиетті кітаптар жазуға негізделген. Олардың пайымдауынша, Алла тағала адамдарды жаратқанда қоғам мен республиканы біріктіріп, оларға өз істеріне иелік ететін басшылар берген.
Арнайы дәрежеде оған органикалық теория жақындап, біріншіден мемлекеттік құрылым мен екіншіден тірі ағза, әсіресе халық арасында параллельді қатынас тудырды. Жеке организмнің басы, аяғы, қолы, т.б. кез келген мемлекеттік құрылым арнайы белгіленген мақсатқа арналған және олардың әрқайсысы әртүрлі қызмет атқаратыны сияқты басқа мемлекеттік құрылымдардың рөлі мен іс әрекеттерін жаңадан жаңғыртуы керек. Олардың барлығы бір-бірімен байланысты және
6
олардағы актерлер басқалардың іс-әрекетін анықтайды және бағыттайды.
Кең таралған феодализм тұсында. Дегенмен, бұл тұжырымдама әлі де бар Ватиканның ресми доктринасы.Осы көзқарастар бойынша мемлекет нәтижесі болып табылады құдайдың ерік-жігерінің көріністері, Құдайдың құдіретінің іс жүзінде жүзеге асуы жер. Дінтанушылардың пікірінше, кез келген зайырлы билік биліктен туындайды шіркеулер, діни ұйымдардың билігі. Ал халық талассыз керек
ерік-жігердің жалғасы ретіндегі мемлекеттің барлық бұйрығына бағыну құдайлық.
Патриархалдық теорияның ішінде бірнеше факторларды атап көрсету үрдісі бар. Бірінші қозғалыстың өкілдері Платон мен Аристотельдің пікірінше, дене немесе қол бір-бірімен әрекеттесе алмайтыны сияқты адам мемлекеттен тыс өмір сүре алмайды. Содан кейін Герберт Спенсер және оның ізбасарлары адам бейнесінде құрылған мемлекет қоғам бар болғанша бар, ал мемлекет сау болса, оның құрылымдары да сау болуы керек деген идеяны кеңінен насихаттады.
Г.Гроцци, Д.Локк, П.Гольбах, Дж.Ж.Руссо және А.Н.Радишшев сияқты көрнекті ойшылдар бастамашы болған әлеуметтік консенсус теориясы кең тараған. Бұл теория бойынша мемлекеттің қалыптасуы адамдардың келісімі факторына және олардың үйлестірілген әрекеттеріне негізделген. Бұл теорияны жақтаушылардың пікірінше, адамдар өздерінің күнделікті өмірінде қалыпты жағдайды қамтамасыз ету, тәртіпті сақтау және кез келген агрессиядан қорғау үшін қажетті өкілеттіктерді беру арқылы мемлекетке кіруге шешім қабылдады. Бұл мәселе шешілген соң, олар қаланың келісімімен әрекет етті.
Билік құқығын халық қабылдаса, мемлекет әркімнің мүддесін қамтамасыз ететін, әркімнің игілігі үшін жұмыс істейтін біртұтас ұйымға айналады. Егер ол бұл миссияны нашар немесе мүлде орындаса, онда Дж.Ж.Руссо мен А.Н.Радищев ұсынған радикалды консенсус теориясының ағымына сәйкес, адамдар оған сенбеуге, тіпті көтеріліс арқылы билікті толық ауыстыруға құқылы. Аристотельдің пікірінше, мемлекет - адамның ең жақсы түрі ортақ игілікке арналған коммуникация. Бұл өскеннің бір түрі отбасы. Монарх билігі - әке (патриарх) билігінің табиғи жалғасы,отбасы мүшелеріне қамқорлық жасайтын және олардың мойынсұнуын қамтамасыз етеді
Күштеу теориясы мемлекеттің қалыптасу және даму процесінің түпкі себебі ретінде мәжбүрлеу факторларын қарастырады. Сондықтан бұл теорияны жақтаушылар ішкі күшейтуді, ал басқалары сыртқы күшейтуді атап көрсетеді. Халықтың бір бөлігі ішкі зорлық-зомбылық арқылы билікке келсе, қалғандары тығырықтан шығудың қолайлы жолын таңдай бастады. Осылайша, мемлекет мемлекеттік мекемелер мен мекемелерге жеке меншікті еркін және міндетті түрде пайдалану арқылы құрылды. Мұны қолдаушылар теориялар мемлекет зорлық-зомбылық нәтижесінде пайда болды деп мәлімдейді, арқылы әлсіз және қорғансыз тайпаларды күшті және ұйымдасқан тайпалардың жаулап алуы.Теория зорлық-зомбылық, жаулап алу, қанау культін уағыздады,бір халықтың екінші халықтың құлдығы.
Зорлық-зомбылық кезінде бір аймақта тұратын халық көрші аудандарда тұратын халықты өзіне бағындыра бастайды, жаулап алған халық жеке байлығы мен мүлкін көбейту үшін құл мен қызметшіге айналады, мұндай мәжбүрлеу
7
жоспарсыз жүзеге асырылмайды.Мәжбүрлеу теориясына баға бере отырып, мемлекеттің қалыптасу процесіне мәжбүрлеу қатысқанымен, бұл теориядағы мәжбүрлеу абсолютті және қиянатқа айналады және бұл дұрыс емес екенін атап өткен жөн. Бұл теория өкілдерінің пікірінше, мемлекет қажет күштілерден гөрі әлсіз тайпалар. Ұйымдастыру құралы ретінде және жаулаушылардың басқарушылық ықпалы, мемлекет қуатты болады жаулап алынғандарды басқалардың ықтимал қол сұғушылықтарынан қорғау құралдары күшті тайпалар.К.Каутский қоғамның одан әрі дамуымен дәлелдеуге тырысты мемлекет жалпыға бірдей үйлесімділік құралына, қорғау органына айналды күштінің де, әлсіздің де ортақ игілігін қамтамасыз ету. Теория нацистік Германия ресми идеология ретінде қабылдады.
Шарт теориясы. Бұл теория XVII-XVIII ғасырлар бойы феодалдық мемлекеттің институттары мен құқықтық тәртібіне қарсы дамып, көптеген елдерде кең тарады. Теорияға сәйкес, адамдар бастапқыда қақтығыстар мен шиеленістерге көз жұмады. Олардан аулақ болу үшін халық келісім жасады. олар бір-бірінің билігін адал және әділ түрде басқарғысы келді. халыққа берілді. Содан бері мемлекет келісім бойынша өз міндеттемелерін орындап келеді. Күрделі алаяқтық немесе келісім шарттарын бұзған жағдайда халық өзі құрған билікті күшпен құлатуға құқылы.
Шарт теориясының қарсыластары бұл шарт тарихта болмаған, өйткені оның жасалғаны туралы дерек жоқ деп есептейді. Дегенмен, теорияның негізгі қағидалары феодализмге қарсы күресте прогрессивті рөл атқарып, азаматтық қатынастардың дамуына ықпал етті. Сонымен бірге келісім-шарт теориясының негізгі қағидалары мен талаптары АҚШ-тың Тәуелсіздік Декларациясымен, Францияның адам құқықтары мен адам құқықтары және басқа да құжаттармен бекітілген.Мысалы АҚШ-тың декларациясында мынандай қағида жазылған:Біз мынандай өзінен өзі анық әділеттілікті мойындаймыз барлық адамдар тең және олар жаратушымен арнайы ажыратылмайтын өмір сүру бостандық және бақытқа ұмтылу құқықтарымен қамтамасыз ету үшін басқарылатындардың келісімімен адамдар өз мойнына әділетті билікті алатын үкімет құрды.Әр жолы қандай да болмасын басқару формасы осы қағидаларды бұзуға әкеліп соқтыратын болса,халық оны жойып халықтың қауіпсіздігі мен бақытын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жаңа үкімет құруға құқы бар.Қазақстан Республикасының Конституциясының 3-бабы бойынша талапты арнайы мақсатта бекіткен.Мемлекеттік биліктің бірден бір бастауы халық өз билігін жүзеге асыруды мемлекеттік органдарға береді ... билікті ешкімде иемденіп кете алмайды. Билікті иемденіп кету заң бойынша қудаланады.
Диалектикалық материалистік теория мемлекеттің пайда болуын табиғи-тарихи себептермен түсіндіреді: өндірісті қаржыландыруда жеке меншіктің пайда болуы, қоғамның таптарға бөлінуі және олардың теңсіздігі, күшті әлеуметтік қайшылықтар мен қақтығыстардың пайда болуы, мемлекеттік басқарудың жүйелілігінің болмауы. таптық қақтығыстар. Осы мақсатта ол саяси билікті өз қолына алып, бүкіл қоғамға өз еркін жүктейді. Ол өзінің диктатурасын, яғни
8
қоғамдағы саяси билігін осылай орнатады. Бұл көзқарас Ф.Энгельстің Семьяның жеке меншіктің және мемлекеттің шығу тегі деген еңбегінде Мемлекет туралы деген лекциясында толығырақ негізделген.
К.Маркстің кейбір еңбектерінде мемлекеттің қалыптасуының күрделі процесінің көптеген ерекшеліктері дұрыс көрсетілген, бірақ оларды түсіндіруде бұл процестегі таптық элементтің рөлін асыра көрсету фактісін ескермеуге болмайды, өйткені шын мәнінде мемлекет үстем таптың қарсыластарын басып-жаншумен, басумен, қанаумен шектеледі, ол құрылмайды, бірақ тұтастай алғанда қоғамды басқару, оның қалыпты жұмыс істеуі мен прогрессивті дамуына жағдай жасау да осы нысан және қоғамдық қолдау, құқық тәртібі.
Нәсілдік теория. Бұл теорияның концептуалды мазмұны бойынша күшті мемлекет құру тек жоғары нәсілдерге ғана тән. Тек солардың ғана басқа төменгі халықтарды басқаруға құқығы бар. Табиғаты жағынан төмен этностардың өкілдері жоғары нәсілдің мемлекеттік билігіне еш ойланбастан бағынуы керек, ал олар белгілеген тәртіп барлығына міндетті. Бұл теория Рим империясынан басталды. Мысалы:Шыңғыс хан өзінің жауыздығын осылай көрсеткен:Адамның ләззаты мен рахаты зығырданы қайнағандарды басып жаншу оның тамырына балта шабу жеңілгендерді алдыңа салып алып қуу олардың иеленгендерін тартып алу оларға қымбат болғандардың көздерінен жас сорғалату құшағыңа олардың қыздары мен әйелдерін қысу Германия да бұл тұжырымдаманы қолдады.
А.Гитлер өзінің нәсілдік теориясы туралы Менің күресім деген еңбегінде былай деген:Адамзаттың барлық мәдениеті мен өркениеті біздің жерімізде артилардың тіршілік етуімен тікелей байланысты.Егер артилықтар біртіндеп қырылып немесе бірден өлсе бүкіл жер шары жаппай мәдениетсіздікке душар болғанын байқатқан болар еді. Наполеон Бүкіл Еуропаны тіпті кейін дүние жүзін француздардың басқаруымен болатынын одақтастық деп түсінді және Францияның барлық елдерге билік жүргізуін ерекше мәртебе деп бағалады.
Психологиялық теория (еліктеу теориясы). Француз әлеуметтанушысы және криминологы, әлеуметтанудағы субъективті-психологиялық бағыттың негізін салушылардың бірі Жан Габриэль Тард (1843-1904) және орыс және поляк заңгері, әлеуметтанушы, философ Лев.Иосифович Петражицкий (1867-1931), оның шәкірті орыс және американ социологы, Заң ғылымдарының магистрі, Ресейдің қылмыстық құқық және криминология социология мектебінің негізін қалаушы Питирим Александрович Сорокин (1889-1968) және т.б. мемлекеттің пайда болуын адам психикасының қасиеттерінің көрінісімен, оның психологиялық қажеттілігімен түсіндірді. адамдардың ұйымдасқан қоғамда өмір сүруі.
Олар адам сана мен ерік-жігерге ие биоәлеуметтік тіршілік иесі деп есептеді. Ұйымдасқан қоғам, әрине, оның өмір сүруінің табиғи және жалғыз мүмкін болатын ортасы. Адам қоғамнан тыс қалыпты және толық дами алмайды. Әрине, адамдар мемлекет құру қажеттілігін түсінбес бұрын, олардың психикасы қалыптасуы керек, яғни. бұл теория ескермейтін ішкі (өзіндік сана) және сыртқы (экономикалық, саяси және т.б.) объективті факторлардың ықпалында болуы. Ж.Г. Тард өзінің Еліктеу заңдары (1890) еңбегінде қоғамдық прогрестің негізгі қозғалтқышын анықтады: жаңа нәрсені ойлап табуға қабілетсіз қарапайым адамдардың еліктеу
9
және пайдалану, бірнеше дарынды жаңашыл жасаушылардың өнертабыстары.
Жаңа өнертабыс пайда ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz