Ауыр және аса ауыр қылмыстар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

1 тарау Қылмыстардың санаттары мен жіктелімдері туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ..

2 тарау Онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...

3-тарау Ауыр және аса ауыр қылмыстар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

4-тарау Құқық қорғау органдарының қызметіндегі қылмыстарды жіктеудің маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Қазақстан мемлекеттік тәуелсіздік алғаннан кейін егемен мемлекет пен оның барлық азаматтарының өмірі құрылатын барлық құқықтық базаны түбегейлі қайта құру қажеттілігі туындады. Осыған байланысты көп нәрсе жасалды: заңдар мен жарлықтардың едәуір саны әзірленді және енгізілді, осы заңнамалық актілердің барлығын республиканың жетекші заңгер-ғалымдары мен заңгер-практиктері терең пысықтады, ал олардың ең маңыздылары, мысалы, Негізгі Заң - Қазақстан Республикасының Конституциясы сияқты, республикалық референдумда жалпыхалықтық мақұлдауға ие болды.
Қазақстан халқы алдына құқықтық мемлекет құрудың тарихи міндетін қойды. Мұндай мемлекет құру үшін қоғамның өмірін ізгілендіруге және демократияландыруға, жынысына, ұлтына, мүліктік жағдайына, әлеуметтік қатыстылығына, лауазымына және т. б. айырмашылықтарға байланысты кемсітушіліктің кез келген түрін жоюға бағытталған жаңа құқықтық жүйені қалыптастыру қажет. Жаңа құқық қоғамды адамның еркін дамуына, адамның қабілеттерін жеке тұлғаның мүддесі үшін де, қоғам мүддесі үшін де дамытуға және пайдалануға жағдай жасауға бағыттауы керек .
Дәл осындай құқықтық жүйе Қазақстан Республикасында егемендік пен тәуелсіздік алған сәттен бастап құрыла бастады. Қазақстан Республикасының дербес өмір сүруінің бірнеше жылында адамдар өмірінің көптеген жақтарын реттеуге бағытталған көптеген заңдар мен басқа да нормативтік актілер қабылданды. Қылмыс және қылмыстық жауапкершілік сияқты құбылыстың мәні басқаша қарастырылады. Олардың кейбір түрлері жоғалып кетті (алыпсатарлық, валюта саудасы және т.б.), ал басқалары пайда болды (есірткі саудасы және т. б.). Құқық пен заңдар адамгершілікке, өркениетке айналады, бірақ бұл қылмыспен күресудің қажеті жоқ дегенді білдірмейді. Күрес түрлері өзгеруде, қылмыстың алдын алуға көбірек көңіл бөлу керек.
Осылайша, бұл тақырыптың өзектілігі, ең алдымен, қылмыс ұғымын және оның ауырлығын, қатыгездігін қайта қарауды талап ететін әлеуметтік жағдаймен анықталады.
Бұл тақырыптың өзектілігі Қазақстанның алдында тұрған міндеттермен, қоғамның барлық мүшелерінің заңдарды мүлтіксіз сақтауының, құқықтық тәртіпті тиісті деңгейде сақтаудың маңыздылығымен анықталады.
Заң адамның өмірін, денсаулығын, оның бостандығын, қадір-қасиеті мен абыройын осы табиғи құқықтарға қастандық жасайтындардан қорғауы керек. Сондықтан адам өзінің құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын заңдарды білуі керек. Заңдарды зерделеу Қазақстанда қандай мемлекет құрылып жатқанын, азаматтардың қандай құқықтары мен бостандықтары бар екенін және лауазымды адамдар, басқа азаматтар оларды бұзған жағдайда адамның заңды мүдделері кіммен қорғалатынын түсінуге мүмкіндік береді .
Проблематикасы қылмыс, ең алдымен, оның қоғамдық қауіптілігіне, қатыгездігіне, ауырлығына, оны жасаған адамның кінәсінің дәрежесіне, заңға қатаң сәйкес анықталады.

1 тарау. ҚЫЛМЫСТАРДЫҢ САНАТТАРЫ МЕН ЖІКТЕЛІМДЕРІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Қылмыс санаттары
Қылмыс санаттары деп оларды нақты белгілері бойынша топқа бөлуді
айтамыз. Қылмысты санаттауға іс-əрекеттің қоғамға қауіптілігінің сипаты мен
дəрежесі немесе қылмыс құрамының жекелеген элементтері негіз болады.
Қылмыстық заңда қылмысты санаттаудың үш түрлі көрнісі қалыптасқан. Ол
біріншіден, іс-əрекеттің қоғамға қауіптілігінің сипаты мен дəрежесіне қарап
қылмысты төрт түрлі санатқа бөлу, екіншіден, қылмыстың объектісі бойынша
санаттау. Осы белгі бойынша барлық қылмыстарды Қылмыстық кодекстің
Ерекше бөлімінде бірнеше санатқа бөлініп, объектісінің маңыздылығына қарай
бірінен соң бірі орын алған, мысалы адам өміріне қарсы, мемлекеттің
егемендігіне, басқару тəртібіне, меншікке қарсы, əскери қылмыстар т. б.
Үшіншіден, қоғамға қауіптілік дəрежесі бірдей қылмыстар, қоғамға қауіптілік
сипаттарына қарай жай, күшейтілген (квалифицированные), артықшылық
берілген (привелигированные) болып бөлшектенеді. Мысалы, кісі өлтіру,
ауырлатпайтын жəне жеңілдетпейтін жағдайларда кісі өлтіру, жеңілдететін
жағдайда жан күйзелу жағдайында кісі өлтіру жəне т.б. Қазақ КСР 1959-жылы
қабылданған Қылмыстық кодексінде қылмыс санаттары деген мəселе
көрсетілмеген еді. Тек қана 1972-жылы 4-қарашада Қылмыстық кодексте 7-1
деген жаңа бап енгізіліп, бапта ауыр қылмыстың түсінігі ғана берілді.
Қазақстан Республикасының жаңа Қылмыстық кодексінде қылмысты
санаттау туралы арнаулы норма енгізіліп, онда қылмыстар сипатына жəне
қоғамға қауіптілік дəрежесіне жəне кінəнің түріне байланысты онша ауыр емес,
ауырлығы орташа, ауыр жəне аса ауыр болып санаттарға бөлінген.
Қылмыстық кодекстің 10-бабына сəйкес жасалғаны үшін осы кодексте
көзделген ең ауыр жаза екі жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын
қасақана жасалған əрекет, сондай-ақ жасалғаны үшін осы Кодексте көзделген ең
ауыр жаза бес жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын абайсызда
жасалған əрекет онша ауыр емес қылмыс деп танылады.
Жасалғаны үшін осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза бес жылға
басбостандығынан айырудан аспайтын қасақана жасалған əрекет, сондай-ақ
жасалғаны үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі
жаза көзделген абайсызда жасалған əрекет ауырлығы орташа қылмыс деп
танылады.
Жасалғаны үшін осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза он екі жылдан бас
бостандығынан айырудан аспайтын қасақана жасалған əрекет ауыр қылмыс деп
танылады.
Жасалғаны үшін осы Кодексте көзделген ең ауыр жаза он екі жылдан астам
мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза немесе өлім жазасы -
қасақана жасалған əрекет аса ауыр қылмыс деп танылады.
Қылмысты осылай етіп санаттарға бөлу қылмыстық құқық ғылымында
қалыптасқан ғылым санаттарын қылмыстық кодекстің санкциясында
белгіленген, қоғамға қауіптілік дəрежесіне қарай бөлу жөніндегі қазіргі заманғы

талапқа сай келеді.
Жаза мөлшерінің баптардың санкциясында нақты белгіленуінің өзі соттың өз
білермендігімен қылмысты сол немесе басқа бір санатқа жатқызуына мүмкіндік
бермейді. Қылмысты дəл бір санатқа жатқызуға мүмкіндік беретін қосымша
белгілердің түрі кінə нысандары болып табылады. Мысалы, ауыр жəне аса ауыр
қылмыстарға тек қасақана ғана қылмыстар жатады. Ауырлығы орташа немесе онша ауыр емес қылмыстарға қасақана немесе абайсызда жасалатын қылмыстар жатады. Осы санаттарға сəйкес аса ауыр қылмыстарға қоғамға қауіптілік дəрежесі ерекше ауыр қасақана қылмыстар, мысалы, кісіні ауырлататын жағдайларда өлтіру, мемлекетке опасыздық жасау, бандитизм, шабуыл жасап тонау сияқты қылмыс түрлері жатады.
Ауыр қылмыстарға мысалы, контрабанда, денеге қасақана ауыр жарақат
салу, ауырлататын жағдайды біле тұра кінəсіз адамды қылмыстық жауапқа
тарту қылмыстары жатады.
Ауырлығы орташа қылмыстарға қасақана немесе абайсызда істелген
қылмыстар: абайсызда кісі өлтіру, кісіні өзін-өзі өлтіруге дейін жеткізу, денеге
қасақана орта дəрежеде жарақат салу жəне т.б. жатады.
Онша ауыр емес қылмыстарға бас бостандығынан айырмайтын жаза
қолданылуы мүмкін. Оған қорлау, жала жабу, абайсыдза денеге ауыр немесе
орта дəрежедегі жарақат түсіру сияқты қасақана немесе абайсызда істелген
қылмыстар жатады. Қылмысты санаттарға бөлудің маңызы ерекше. Санаттарға
бөлу белгісі бойынша бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтейтін
режимді белгілеу: шартты жазаны қолдану, немесе қолданбау (63-бап), шартты
түрде соттаудың күшін жою немесе сынақ мерзімін ұзарту (64-бап),
қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындауда (59-бап), жазаны
өтеуден мерзімінен бұрын шартты түрде босату (70-бап), айыптау үкімінің
ескіруі мерзімінің өтуіне байланысты жазаны өтеуден босату (75-бап),
рақымшылық немесе кешірім жасау актісі негізінде қылмыстық жауаптылық
немесе жазадан босату (76-бап), сотталғандықты жою немесе алып тастау (77-
бап) мəселелері шешіледі.
Заң әдебиеттерінде қылмыстырды жіктеу мәселесіне айтарлықтай көңіл бөлінеді. Қылмыстарды жіктеу жеке нақты белгілері бойынша істелген қылмысты анықтауға, яғни әлеуметгік мәніне, қоғамдық қауіптілік сипаты мен дәрежесі, кінәнің нысаны, қылмыстың саралануы мен тартылатын жазасына қарай санаттарға бөлуге мүмкіндік беретін болғандықтан қылмыстық құқықта негізге алынатын мәндердің біріне ие болады.
Қылмыстарды жіктеу заң ғылымында құқықтың түрлі салаларын (қылмыстық, қылмыстық іс жүргізу, қылмыстық-атқару) қамтитын болғандықтан кешенді сипатқа ие болады және турлі құкықтық ғылымдармен, соны ішінде криминологиямен және криминалистикамен қарастырылады. Дегенмен, ол үшін негізгісі қылмыс болып саналатын коғамдық қауіпті әрекеттер шеңберін анықтау тек қылмыстық кұқыққа жүкгелгендіктен, қылмыстық-құкықтық жікгеу болып табылады .
Қылмыстық кұқық теориясында жіктеу ұғымының үш түрлі жағы қарастырылады:
1 -- жіктеулерді құру рәсімдері;
2 -- құрылған жіктеулер;
3 -- жіктеулерді пайдалану рәсімдері.
Қылмыстарды жіктеу негізіне түрлі өлшем белгілері алынған. Біріншіден қылмыс объектісін алатын болсақ, қылмыс объектілеріне байланысты ҚР Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімі әрқайсысы немесе белгілі бір шоғырланған қылмыстық-құқықтық нормалары өзі тектес объектілерге қол сұғатын қылмысты істегены үшін жауаптылықты қарастыратын тарауларға бөлінеді. Мұндай жіктеудің маңызы құқық қолданушының Қылмыстық кодексті пайдалануын жеңілдетуімен ғана емес, сонымен бірге нақты әрекет-тің әлеуметтік-саяси мәнін дүрыс анықтауға мүмкіндік беруімен, сондай-ақ жасалаған әрекетті дұрыс саралауға көмектесуімен керінеді.
Екіншіден, қылмыстарды жіктеу белгісі ретінде кінә нысаны танылады. ҚР ҚК Ерекше бөліміндегі барлық қылмыстық әрекеттер қасаканалықпен және абайсыздықта істеген болып бөлінеді. Қылмысты қасаканалыққа немесе абайсыздыкқа жатқызу айтарлыктай занды салдарларға әкеп тірейді:
а) қоғамдық қауіптілік сипаты мен дәрежесін анықтауға (мысалы, абайсызда істелген қылмыс ауыр немесе аса ауыр деп танылуы мүмкін емес; қьпімыстың қайталануы тек қасақана қылмыста ғана танылады; қылмысқа дайындалу мен сжталу үшін кінәнің тек қана қасақаналық нысаны қарастырылады);
ә) жазаға (кдсақана қылмыс үшін заң бойынша қатаңырақ жаза қарастырылады); б)түзеу мекемелерінің түрін анықтауға (абайсыздықпен істелген қылмыста жаза түзеу колония-қоныста өтелсе, ал касаканалыкга -- жалпы, қатаң және ерекше режимдегі түзеу колонияларында өтеледі);
в) қылмыстық жауаптылықтан басату (ҚР ҚК 65-69-баптары) және қылмыстық жазадан босату (ҚР ҚК 70-76-баптары) шарттарына әсер етеді .
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1999 жылғы 30-сәуірдегі Соттардың қылмыстық жаза тағайындау кезіндегі заңдылықты сақтауы туралы қаулысының 16-тармағында адам бірнеше, әсіресе қасақаналықпен қылмыс істегенде кінәнің қоғамдық қауіптілігі арта түсетіндігі жөнінде түсінік берілген. Осыған орай, ҚР ҚК 58 және 60-баптарындағы талаптарды мүлтіксіз орындау мүндай адамдарды заңды, негізді және әділетті жазаға тартуды анықтаудың шарттарының бірі болып табылады 46.
Ғалымдардың көпшілігі қылмыстарды жіктеудің өлшемдік негізі ретінде қоғамдық қауіптілікті қарастырады, алайда олар мұны қылмыстық ауырлық белгілері арқылы жанама түрде жүзеге асыруды ұсынады 47.
1997 жылғы ҚР Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлімінде заңшығарушы алғаш рет қылмыстарды:
1) қоғамдық қауіптілік сипаты мен;
2) қоғамдык кауіптілік дөрежесі сияқты екі өлшемдік негізін ескере отырып төрт санатқа бөледі.
Қоғамдық қауіптілік сипаты қылмыстың сапалық сипатын көрсетеді. Ол әлеуметтік мәніне, қол сұғылатын объектінің құндылығына, нәтижесінде келтірілген зиянның мөлшеріне, сондай-ақ кінәнің нысанына карай анықталады. Дәл осы қоғамдық қауіптілік сипаты бойынша ҚР ҚК Ерекше бөлімінің тарауларына енетін қылмыстардың (мысалы, меншікке қарсы қылмыстар (6-тарау) экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардан (7-тарау) айырмашьшықта болады не ҚР ҚК Ерекше бөлімінің бір тарауына кіретін түрлі топтардың айырмашылықтары болады (мысалы, Жеке адамға қарсы қылмыстар деген 1-тарауға адам өміріне қарсы кылмыстар (96-102-баптар); денсаулыққа қарсы қылмыстар (103-111-баІггар); азаматтардың өмірі мен денсаулығына қауіп төңдіретін қылмыстар (112-119-баптар); жыныстық қылмыстар (120-124-баптар); жеке бостандыққа қарсы қьшмыстар (125-128-баптар); азаматгардың ар-намысы мен қадір-қасиетіне қарсы қылмыстар (129-130-баптар)).
Қоғамдық кауіптілік дәрежесі қьшмыстың сандық көрсеткіші болады. Әр әрекеттің қоғамдық қауіптілік дәрежесі, біріншіден сол әрекет қүрамының қүрылымдық белгілерін сипаттайтын мән-жайларға, екіншіден, заңшығарушының осы құрамдарды саралаушы деп таныған мән-жайларына;
үшіншіден, қылмыстық ниетті жүзеге асыру дәрежесіне; төртіншіден, катысушьшардың болуына; бесіншіден, адамның істеген әрекеттерінің көптігіне байланысты. Сөйтіп, адам өлтіру түрлері: жай кісі өлтіру -- ҚР ҚК 96-бабының 1-бөлігі, ауырлатушы мән-жайларда өлтіру ҚР ҚК 96-бабының 2-бөлігі, жеңілдетуші мән-жайларда өлтіру -- ҚР ҚК 97-100-баптары қандай жағдайда болмасын кез келген адамның (ауруына, қартайғандығына, кәмелетке толмағандығына және басқаларға қарамастан) өмірі бірдей қарастырылады.
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1999 жылғы 30-сәуірдегі Соттардың қылмыстық жаза тағайындау кезіндегі заңдылықты сақтауы туралы қаулысының 2-тармағында істелген қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесін анықтауда соттардын, қылмыстардың ауырлық дәрежесін анықтау тәртібін реттейтін ҚР ҚК 10-бабының талаптарына сүйенуге тура келеді. Мұнда нақты кылмыстық әрекет істелгенде барлық мән-жайлардың жиын-тығы алынады (кінәнің нысаны, қылмыстың істелу себебі, әдісі, мән-жайы мен сатысы, келтірілген зардаптың ауырлығы, сотталушылардың әрқайсының қылмысты істеуге қатысу дәрежесі мен сипаты) .
ҚР ҚК 10-бабында барлық қылмыс қоғамдық қауіптілік сипаты мен дәрежесіне қарай 4 түрлі санатқа бөлінеді деп бекітілген. Оларға: онша ауыр емес қылмыс (ҚР ҚК 10-6. 2-бөл.), ауырлығы орташа қылмыс (ҚР ҚК 10-6. 3-бөл.), ауыр қылмыстар (ҚР ҚК 10-6. 4-бөл.), ерекше ауыр қылмыс (ҚР ҚК 10-6. 5-бөл.). Белгілі бір санатгағы қылмыстың ауырлығы жазаның түрімен және мөлшерімен, сондай-ақ кінәнің нысанымен (қасақаналық немесе абайсыздық) анықталады.
Онша ауыр емес қылмыс деп, істелгені үшін Қылмыстық кодексте көзделген ең ауыр жаза екі жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын қасақана істелген әрекет, сондай-ақ, істелгені үшін Қылмыстық кодексте көзделген ең ауыр жаза бес жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын абайсызда істелген әрекет танылады. ҚР ҚК Ерекше бөлімінде ауырлығы онша емес қылмыстар қатарына мейілінше көп (206) әрекет жатады (2005 жылдың 8-шілдесіндегі ҚР ҚК-не өзгертулерді қоса есептегенде).
ҚР Жоғарғы Соты Пленумының 1999 жылғы 30-сәуірдегі Соттардың қылмыстық жаза тағайындау кезіндегі заңдылықты сақтауы туралы қаулысының 10-тармағында ауыр қоғамдық қауіптілігі жоқ (1979 жылғы ҚазКСР ҚК бойынша -- ҚР ҚК-де бұл онша ауыр емес қылмыс) қылмыс белгілері бар әрекет істеген адамдарға қатысты соттардың қылмыстық жазасыз-ақ түзелу және ҚР ҚК 65-68-баптарында керсетілген негіздер бойынша қылмыстық жазадан босату мүмкіндігін талқылауы керектігі жөнінде түсінік беріледі. Соттың қылмыстык жаза қолданбай-ақ адамды түзеу мүмкіндігі туралы қорытындысы сотталушы тұлға туралы істің мән-жайлары мен деректері жан-жақты, толық және объективті негізделген болуы тиіс .

Қылмыстарды жіктеу әртүрлі критерийлерге негізделуі мүмкін.
1. Жіктеу-бұл белгілі бір белгілер (критерийлер) бойынша сыныптарға объектілердің үлкен жиынтығын бөлуді білдіретін ғылыми таным әдісі. Қылмыстық құқықта олар осы бастапқы ережені қолданады және қылмыстардың жіктелуін қылмыстарды бір немесе басқа критерий бойынша біртекті топтарға бөлу ретінде анықтайды. Мысалы, кінә нысандары бойынша қылмыстар қасақана және абайсызда жіктеледі; себептері бойынша - өзімшіл және өзімшіл емес; жасау тәсілі бойынша - зорлық-зомбылық және зорлық-зомбылықсыз .
Ұзаққа созылатын және жалғасатын қылмыстардың түрлерін бөліп көрсетудің де практикалық маңызы зор. Ұзаққа созылған қылмыс-бұл іс-әрекет жасалған сәттен бастап аяқталған деп саналатын және бұл жағдайда кінәлі ұсталғанға немесе кінәсін мойындағанға дейін белгісіз уақытқа созылатын қылмыс. Осы сәттен бастап қылмыстық жауапкершілікке тартудың ескіру мерзімі басталады. Оларға бас бостандығынан айыру орындарынан қашу, есірткіні заңсыз сақтау және т. б.
Жалғасып жатқан қылмыс бір ниетпен біріктірілген бірнеше әрекеттермен жасалады. Сонымен, дүкен кассирі белгілі бір ақша сомасын иемденуге ниет білдіре отырып, ойластырылған бірнеше амалдарды жүзеге асырады. Бұл бірнеше рет емес, бір қылмыс болады, оны іріктеу кезінде ескеру керек.
2. Қылмыстық құқық үшін ең маңызды мән-қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесіне байланысты қылмыстардың жіктелуі. Заң шығарушы осы критерийлерді басшылыққа ала отырып, қылмыстардың төрт санатын анықтады: ауырлығы төмен, ауырлығы орташа, ауыр, аса ауыр.
Ауырлығы аз - бұл қасақана және абайсыз әрекеттер, оларды жасағаны үшін екі жылдан аспайтын бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Мысалы, адам өлтіру немесе денсаулығына ауыр зиян келтіру қаупі үшін екі жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Бұл тағайындалған жаза туралы емес, санкцияда қарастырылғанын есте ұстаған жөн.
Ауырлығы орташа қылмыс - бұл қасақана және абайсыз әрекеттер, олар үшін қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылға бас бостандығынан айырудан аспайды. Сонымен, біреудің мүлкін ұрлағаны үшін үш жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған. Дәл осындай жаза абайсызда адамның өліміне әкеп соқтырған жол ережесін бұзғаны үшін қарастырылған.
Ауыр қылмыстар - бұл қасақана және абайсыз әрекеттер, оларды жасағаны үшін он жылдан аспайтын бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Мысалы, ұрлық жасағаны үшін екі жылдан алты жылға дейін бас бостандығынан айыру, абайсызда екі немесе одан да көп адамның - төрт жылдан он жылға дейін өліміне әкеп соққан жол ережесін бұзғаны үшін бірнеше рет белгіленді .
Осы үш қылмыс санатының барлығы қасақана да, абайсыз да кінәні білдіреді. Бірақ аса ауыр қылмыстар-бұл тек қасақана жасалған әрекеттер, оларды жасағаны үшін 10 жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру немесе қатаң жаза (өлім жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру) көзделген.
3. Қылмыстардың жіктелуі тек теориялық қана емес, сонымен қатар практикалық маңызы бар. Қылмысты белгілі бір санатқа жатқызу оны жасаған адам үшін белгілі бір құқықтық салдарға әкеп соғады, мысалы, бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтеу режимін анықтау, шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды қолдану; жасалған қылмыстардың біліктілігіне әсер етеді. Мысалы, адамды ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасады деп айыптаумен байланысты көрінеу жалған денонсация біліктілігі жоқ денонсацияға қарағанда үш есе қатаң жазаға әкеп соғады.
Біріншіден, қылмыс объектісі. Қылмыс объектісіне байланысты Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлігі тарауларға бөлінеді, олардың әрқайсысында бір рулық объектіге қол сұғатын қылмыстар (жеке адамға, отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар, адамның және азаматтың конституциялық және өзге де құқықтары мен бостандықтары және т. б.) үшін жауапкершілікті көздейтін нормалардың белгілі бір топтары шоғырланған.. Бұл жіктеудің мәні құқық қолданушыға кодексті пайдалануды жеңілдетіп қана қоймай, сонымен қатар әр нақты әрекеттің әлеуметтік-саяси мәнін дұрыс анықтауға мүмкіндік береді, сонымен қатар істі дұрыс саралауға көмектеседі. Мысалы, зияткерлік меншік құқығын бұзғаны үшін жауапкершілікті көздейтін ҚК-нің 184-бабы ҚК-нің Ерекше бөлігінің "меншікке қарсы қылмыстар" 6-тарауына, ал Ресей Федерациясының ҚК-де мұндай қылмыстар үшін жауапкершілікті көздейтін баптар "адам мен азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарына қарсы қылмыстар" тарауына орналастырылған . Бұдан шығатыны, егер Ресей Федерациясының Қылмыстық Кодексі бойынша аталған қылмыстық әрекеттерден жәбірленуші ретінде тек жеке тұлға танылуы мүмкін (бұл қылмыстардың ата-баба объектісі адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтары болып табылады), онда Қазақстан Республикасына жеке тұлғалардың ғана емес, заңды тұлғалардың да зияткерлік меншік құқығын қорғайды, өйткені заң шығарушы мұнда ата-баба объектісін анықтады меншік қатынастары.
Екіншіден, қылмыстарды жіктеу критерийі кінәнің бір түрі болуы мүмкін. Барлық қылмыстық әрекеттер қасақана және абайсыз болып бөлінеді. Қылмысты қасақана немесе абайсызда жатқызу өте ауыр құқықтық салдарға әкеп соғады: қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесін анықтауға әсер етеді (абайсыз қылмыстарды ауыр немесе аса ауыр деп тануға болмайды, рецидив тек қасақана қылмыстарға қатысты танылады, қылмысқа дайындалу және қылмысқа оқталу кезінде кінәнің қасақана түрі ғана мүмкін болады), жаза (қасақана жасалған қылмыстар, әдетте, қатаң жазаланады), оны өтеу тәртібі, қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату және т .б. Кейде жіктеудің негізі қылмыстың себебі болып табылады, мысалы, өзімшілдік (мүлікті тәркілеу Қылмыстық кодексте көзделген жағдайларда, тек өзімшілдік қылмыстар жасағаны үшін тағайындалуы мүмкін).
Үшіншіден, қылмыстарды жіктеудің негізі іс-әрекеттің қоғамдық қауіптілігінің сипаты мен дәрежесі болуы мүмкін. Дәл осы критерий Қылмыстық кодекстің 10-бабында қылмыстарды санаттарға бөлуді негіздеді. Қылмыстық кодекстің Ерекше бөлігінде көзделген барлық әрекеттер қоғамдық қауіптіліктің сипаты мен дәрежесіне қарай ауырлығы төмен қылмыстарға, ауырлығы орташа қылмыстарға, ауыр қылмыстарға және аса ауыр қылмыстарға бөлінеді.
Қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза екі жылдан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер, сондай-ақ Қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайтын абайсызда жасалған әрекеттер ауырлығы аз қылмыстар деп танылады .
Қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза бес жылдан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер, сондай-ақ жасағаны үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсыз әрекеттер ауырлығы орташа қылмыстар деп танылады.
Қылмыстық кодексте көзделген ең жоғары жаза он екі жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын қасақана жасалған әрекеттер ауыр қылмыс деп танылады.
ҚК жасағаны үшін он екі жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру немесе өлім жазасы түріндегі жаза көзделген қасақана жасалған әрекеттер аса ауыр қылмыстар деп танылады.
Қылмыстарды көрсетілген санаттарға бөлу оларды қылмыстық жауапкершілікке тарту, істегенін саралау, жаза тағайындау және қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату туралы мәселені шешу кезінде заң жасаған адамдарға сараланған көзқарасты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Сонымен, ауырлығы аз немесе орташа қылмыстарға дайындық қылмыстық жауапкершілікке тартылмайды. Қылмыстық тәртіпте ауырлығы аз қылмысқа қастандық жасалмайды. Жағдайлардың кездейсоқ үйлесуі салдарынан ауырлығы аз қылмысты алғаш рет жасау қылмыстық жауапкершілік пен жазаны жеңілдететін мән-жай болып табылады. Аз ауырлықтағы қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындау кезінде қатаң жазаны неғұрлым қатаң түрде сіңіру принципі қолданылуы мүмкін. Шартты түрде сотталған адам сынақ мерзімі ішінде ауырлығы аз қылмыс жасаған жағдайда сот жаза тағайындау кезінде шартты соттаудың күшін жою немесе оны сақтау туралы мәселені шешеді, ал мұндай жағдайларда өзге санаттағы қылмыс жасау шартты соттаудың міндетті күшін жоюға әкеп соғады. Тиісті жағдайларда ауырлығы аз немесе орташа қылмыстар жасалған жағдайда адам белсенді өкінуге байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатылуы мүмкін; одан кейінгі мінсіз мінез-құлқына байланысты адамды қоғамдық қауіпті деп тану мүмкін .стігі; қылмыс жасалған сәттен бастап екі жылдық (ауырлығы аз қылмыс жасаған кезде) және бес жылдық (ауырлығы орташа қылмыс жасаған кезде) ескіру мерзімінің өтуі немесе соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген күннен бастап тиісінше үш және алты жыл ескіру мерзімінің өтуі. Ауырлығы аз немесе орташа қылмыстар жасағаны үшін жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату тағайындалған жаза мерзімінің жартысын (кәмелетке толмаған үшін үштен бірін) өтеу бойынша қолданылуы мүмкін. Ауырлығы аз немесе орташа қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруды өтеп жатқан адамдарға сот жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жеңіл жаза түрімен алмастыра алады. Аталған қылмыстар жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға қатысты соттылықты өтеу жаза өтелгеннен кейін үш жыл өткен соң, ал кәмелетке толмағандарға қатысты-бір жыл өтеуге болады. Ауырлығы аз немесе орташа қылмыс жасағаны үшін алғаш рет сотталған кәмелетке толмағандар тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдана отырып, жазадан босатылуы мүмкін.
Ауыр қылмыстар жасау мынадай құқықтық салдарға әкеп соғады: рецидивті қауіпті немесе аса қауіпті деп тану; оның мерзімінің кемінде үштен екісі (кәмелетке толмағандарға қатысты - мерзімнің кемінде жартысы) өткеннен кейін жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босату; он жылдық (кәмелетке толмағандарға қатысты-бес жылдық) мерзімнің өтуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату қылмыс жасалған сәттен бастап немесе айыптау үкімі заңды күшіне енген күннен бастап ескірген; бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға қатысты соттылықты жазасын өтегеннен кейін алты жыл өткен соң (кәмелетке толмағандарға қатысты - үш жыл) өтеу .
Аса ауыр қылмыстар жасаған кезде адамның іс-әрекетінде аса қауіпті рецидив танылуы мүмкін; өлім жазасын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.