Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Мурзағалиева Айнұр
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
ҒЫЛЫМИ ЖОБА
5В012300 - Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша
Алматы, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Мектепке дейінгі білім,
әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
білім беру бағдарламаларының жетекшісі
___________________ Қыяқбаева Ұ.Қ.
___ __________________2022 ж.
ҒЫЛЫМИ ЖОБА
Тақырыбы: Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
5В012300 - Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша
Орындаған:
Мурзағалиева Айнұр
Ғылыми жетекші:
Булшекбаева А.И
п.ғ.д., профессор
Алматы, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ ИНСТИТУТЫ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ, ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ
Бекітемін
Мектепке дейінгі білім,
әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
білім беру бағдарламаларының жетекшісі
п.ғ.к., қауымдаст. профессор
Ұ.Қ.Қыяқбаева___________
___________
Ғылыми жобаға
ТАПСЫРМА
Студент Мурзағалиева Айнұрдың университет ректорының ________________ бұйрығы бойынша Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру тақырыбында Ғылыми жобасы бекітілді.
Ғылыми жобаның аяқталуы - _________
Ғылыми жобада қарастырылған сұрақтар тізімі:
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы.Кеңес беру қызметінің бағыттары мен әдіс-тәсілдері
Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1.Касымова Р.С. Әлеуметтік педагогтың жұмыс технологиясы: Оқу құралы. Алматы: ҚазҰУ, 2020. - 200 б.
2.Бұзаубақова К.Ж., Елубаева М.С.Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі. Оқулық.Тараз, 2019. - 379 б.
3.Өзін - өзі тану және әлеуметтік педагогика журналы 2000-2012 жылдар
4.Отбасы: Бала мен ана. С.С.Қоңыратбаев. Алматы 2006 жыл
5. https:www.freepapers.ru18psihol ogiyaly-kees-beru-procesn-teoretika ly249955.1670000.list6.html
Сызба материалдарының тізімі:
1.Кеңес беру принциптері;
2.Кеңес беру журналы;
3.Ата-анаға кеңес беру журналы.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
5
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
7
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы.Кеңес беру қызметінің бағыттары мен әдіс-тәсілдері
7
Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
10
Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
14
Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
18
ҚОРЫТЫНДЫ
31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
32
КІРІСПЕ
Ғылыми жобаның өзектілігі: Қазіргі білім беру ошақтарында оқушыларды қолдаудың әлеуметтік-педагогикалық жүйесін қолдау мен дамытуды талап етеді. Бүгінгі күнгі қоғамдағы проблемаларға байланысты қазір өзін əлеуметтік қорғаныста сезінетін халықтың əлеуметтiк топтары iс жүзiнде жоқ. Өкінішке орай, бұл жағдай негізінен ең алдымен балаларды әлеуметтік қорғау және балаларға әлеуметтік көмек көрсету саласындағы мамандардың жұмысын қиындатады. Екінші жағынан, осы жағдайдың өзі мәселені сараптап бағалай алатын және оны шешуге көмектесетін әлеуметтік қызмет мамандарына, әлеуметтік педагогтерге сұранысты арттырады.Сондықтан да әлеуметтік педагогика мен әлеуметтік педагогика саласының мамандарын дайындаудың маңызы зор.
Жобаның мақсаты: Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
Жобаның міндеттері:
1. Әлеуметтік педагогикалық кеңес беру тәсілдеріне теориялық талдау жасау;
2. Қазіргі кездегі актуалды отбасылық проблемалардың жаңаша шешімдерін қарастыу.
Жобада күтілетін нәтиже: Меніңше,егер жас әлеуметтік педагогтар өз қызметтерінің қыр-сырын толық меңгеріп,кез келген мәселелердің шешімін тауып,үнемі кәсіби құзыреттілігін дамытып отырса қоғам мәселелерінің бірқатар саны азаяр еді.
Жобаны іске асыру кезеңдері:
1. Зерттеушілік кезең: Жобаның тақырыбы мен өзектілігін анықтау; мәселені іздену және зерттеу; жобаның мақсат, міндеттерін қою;
2. Талдау кезеңі: Жинақталған ресурстарды, ақпарат көздерін талдау, жүйелеу; жоба мақсатына жетудің оңтайлы тәсілдерін іздеу (балама шешімдерді талдау), қызмет алгоритмін құру; жобаны іске асыру жоспарын нақтылап, кезең-кезеңімен жоспарлау;
3. Тәжірибелік кезең: Жоспарланған технологиялық операцияларды орындау; ағымдағы сапаны бақылау; дизайндық, технологиялық өзгерістерге, әдіс-тәсілдерге өзгерістер енгізу (қажет болған жағдайда).
4. Қорытынды кезеңі: Слайд-шоу, бейнеролик, презентациялық материалдарды дайындау; жобаны таныстыру; жобаның нәтижелерін пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу (ұсыну, жариялау т.б). Жобанының орындалуын, нәтижелерін, тиімділігін талдау; жобаны орындау сапасын бағалау.
Жобаны дамыту перспективалары:Біз осы жобаны орындау барысында мектеп оқушылары мен олардың ата-аналарымен консультациялық жұмыстыр жүргізу негізінде өз жұмысымыздың нәтижесінің тиімді екеніне көз жеткіздік. Бұл жұмыс ата-аналарға бала тәрбиесіне көмек құралы, жеке тұлғаға қатысты мәселелерді шешу, ата-анамен бала арасында қарым-қатынас үйлесімдігін орнату және т.б. өмірлік жағдайлардағы әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру қажеттілігі айқындалды. Біздің жобамыздағы технологияларды әлеуметтік педагог, психолог мамандарының белсене қолдануына,олардың жаңа әдіс-тәсілдерді енгізіп, дамытуға ұсынамыз.
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы және оның бағыттары мен әдіс-тәсілдері
Қазіргі уақытта әлеуметтік педагог лауазымы жоғары мәнге ие. Әлеуметтік педагог - бұл тарихи және мәдени дәстүрлерді ескере отырып, гуманизм қағидалары негізінде педагогтар мен ата-аналардың қызметін ұйымдастыра отырып, оқушылардың әлеуметтік және кәсіби өзін-өзі дамуына жағдай жасайтын тұлға.Осы орайда атқарылатын кәсіби жұмыстардың бірі - кеңес беру.
Кеңес беру - әлеуметтік қызметкердің кәсіби қызметінің салыстырмалы түрде жаңа саласы, ол соңғы уақытта дәстүрлі жұмыс түрлерімен қатар дербес қызмет саласы ретінде пайда болды. Кеңес беруді тұлғааралық қарым-қатынастардағы қиындықтармен байланысты әртүрлі әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған адамдармен тікелей жұмыс түрі. Мұнда әсер етудің негізгі құралы белгілі бір жолмен құрылған әңгімелесу болып табылады. Әрине, бұл арнайы және кәсіби дайындықты қажет етеді.
Кеңес беру нәтижесі көбінесе кеңесші мен кеңес беруші арасындағы түсіністікке қол жеткізуге байланысты. Ол үшін келесі технологиялық шарттарды сақтау қажет.
Біріншіден, кеңесшінің позициясы клиенттің көзқарасына қайшы келмеуі керек. Екіншіден, клиентке олардан күтілетін әрекеттер оның қажеттіліктері мен мүдделерін қанағаттандыруға ықпал ететінін және сәйкес келетінін нақты көрсету қажет. Үшіншіден, барлық тең жағдайларда адамдар эмоционалды оң көзқарасты сезінетін адамның позициясын оңай қабылдайтынын ескеру қажет. Клиенттің эмоционалды оң көзқарасын ояту-әлеуметтік жұмыс маманының басты міндеті. Клиентке кеңес беретін әлеуметтік жұмыс маманы сенімге ие болудың және өзара түсіністікті қалыптастырудың арнайы психологиялық әдістерін қолдануы керек. Ол ауызша және вербалды емес қарым-қатынастың мазмұны мен формасына тыңдай, бақылай, сезімтал жауап бере білуі керек. Тәжірибелі кеңесші болу үшін қамқорлық пен түсіністік жеткіліксіз, жұмыс әдістері мен әдістерін тәжірибеде шебер қолдану қажет.
Кәсіби кеңесшілер алдына келген клиентті таңдамайды.Мейлі ол қандай мақсатпен келсе де,мұқият тыңдап, дұрыс көз қараспен,адамгершілік қасиетпен қарсы алуы керек.Бұл тек маманның беделін жоғалтпау үшін ғана керек емес,ол сондай-ақ кәсіби әлеуметтік педагог маманы ретінде алдына келген адамның барлығына көмек қолын созуға міндетті.Клиенттің басындағы проблемасын анықтау үшін оның әңгімесін мұқият тыңдап,әрбір қимыл-қозғалысын қалт жібермей қарап отыру арқылы мұндай проблемаға соқтығысуының мәнін анықтайды.Келесі бір маңызды қадам ол - клиенттің жеке тұлға ретіндегі қасиеттерін анықтау.Бұл деректерсіз кеңесшіге шешім қабылдау қиянға соғады.
Кеңес беру жұмысының бірнеше бағыттары бар:
1. білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге олардың сұранысы бойынша консультация беру;
2. білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге жеке тұлғалық, кәсіптік өзін-өзі айқындау проблемалары және қоршаған ортамен өзара қарым-қатынастар бойынша жеке және топпен консультация жүргізу;
3. күйзелістік, жанжалдық, қатты эмоционалды күйзелістік жағдайда болып табылатын білім алушыларға психологиялық қолдау көрсету;
4.тұлғааралық және топаралық жанжалдарды шешуде делдалдық жұмыстарды ұйымдастыру;
5.білім беру жүйесінде және әлеуметтік ортада кеңес берудің ең көп қолданатын саласы мектеп оқушыларына және олардың ата - аналарына кеңестер беру;
6.баланың психологиялық дамуын шешу мәселесі бойынша;
7.педагогикалық-психологиялық көмекті қажет ететіндерге дер кезінде қажетті іс - шаралар жөнінде;
8. ата - аналарға балалармен ара қатынастарындағы қиындықтар себебі бойынша;
9.ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым - қатынас бойынша;
10.сұраныс бойынша баланың арнайы қабілетіне жеке тұлғалық ерекшелігіне, интеллектуалдық дамуына диагностика жүргізу және ата- аналарға бағыт беру және т.б.
Кеңес беру бағыттары бойынша кеңесші мына міндеттерді атқарады:
1.Оқу-тәрбие мекемелерінің әкімшілігіне, мұғалімдерге, тәрбиешілерге, ата-аналарға балаларды оқыту,тәрбиелеу және бірлесіп жұмыс істеу мәселесі бойынша кеңестер береді.
2.Балаларға оқу, жетілу, өмірлік және кәсіби өз-өзін анықтау, ересектермен және құрбыларымен өзара қарым-қатынас, өз-өзін тәрбиелеу және т.б. мәселелері бойынша жеке және топтық кеңес беріледі.
3.Жеке және топтық кеңес беру арқылы педагогикалық кеңестерге, әдістемелік бірлестіктерге, жалпы мектептік және кластық ата-аналар жиналысына қатысып, дәріс оқу арқылы педагогтардың, ата-аналардың,қоғамдық өкілдердің психологиялық мәдениетінің жоғарылауына септігін тигізеді.
4. Бала тағдырында мүмкін болатын өзгерістерді (арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберу, ата-ана құқығынан айыру, бала асырап алу ж.т.б.) анықтауға байланысты сәйкес инстанциялардан дұрыс шешім шығару мақсатында, халықтық соттың, қамқорлық көрсету ұйымдарының сұранысы бойынша баланың психикалық жағдайы, психикалық даму ерекшеліктері туралы сұрақтар бойынша шешім қабылдаған кезде кеңесші-сарапшы ретінде кеңес береді.
5.Өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру сұрақтары бойынша нақты балалар мекемесіндегі тәрбиелеу жағдайларын балалардың жас ерекше-ліктеріне сәйкестендіріп, психологиялық ерекшеліктерінің негізінде оқу-тәрбие шараларын жоспарлауға кеңесші ретінде қатысады[1].
Клиенттің әңгімесін интерпретациялау кезінде қолданылатын техникалар:
Клиенттің әңгімесінен дұрыс қорытынды жасау үшін және оның проблемасын бағалауда қателеспеу үшін, сондай-ақ клиенттің өзін әңгімесінің интерпретациялануы дұрыс екендігіне сендіру үшін консультант әңгіменің интерпретациялану процесінде келесі ережелерді еске ұстау қажет:
1. Қорытынды жасауға асықпау. Мүмкіндігінше клиенттің шағым-мұңынан (исповеди) соң 10-15 минут онымен қарым-қатынасты үзе отырып, оның орнына ойланып, қорытынды жасау керек. Мұндай үзіліс тек консультантқа қана емес, клиентке де керек. Үзіліс кезінде ол тынышталып, кеңес берушіні тыңдауға және онымен диалог құруға дайындалады.
Мысалы, мұндай үзіліс кезінде шай ішуді ұсынуға болады. Үзіліс кезінде сондай-ақ консультант ойын жинақтап, қажет болса клиентке қосымша сұрақтар қоюға мүмкіндік береді.
2.Кеңес беруші клиент әңгімесінің интерпретациясы кезінде клиент мәселесі және оны шешу әдістері туралы шешім жасалуда негіз болатын, сондай-ақ бір-біріне қайшы келетін мәнді детальдардың қалып кетпеуін қадағалап отыру керек. Егер бұл маңызды ережені сақтамаса, істе қарама-қайшылық міндетті түрде көрінеді және қорытынды жасауда да қайшылықтар болады.
3.Ұсынылып отырған фактілердің интерпретациясы бір жақты болып қалмауын қадағалау керек. Әр түрлі теориялар ережелерін орынды пайдалана білуді үйрену керек. Мұндай практикалық шеберлік әртүрлі психологиялық теорияларды жақсы кәсіби деңгейде меңгерген әр түрлі консультант-мамандардың ұжымдық жұмысында жақсы игеріледі. Сондай-ақ бір мәселеге өздерінің кәсіби бағдары бойынша әр түрлі мамандарды кіріктіретін консилиумды жиі өткізу жақсы нәтиже береді. Мұндай консилиумдар консультанттың өзіндік практикалық іс-әрекетінің басында әсіресе пайдалы болады.
Арнайы тапсырма беру әдіс-тәсілдері.
Киенттің психологиялық жағдайын өзгертуге арналған арнайы тапсырмалар және жаттығулар ретінде пайдаланылатын әдістемелер мен арнайы жасалған техникалар үлкен орын алады. Оларға, мысалы, гиштальт-терапия шеңберінде жасалған бос орындық техникасы, отбасылық терапия шеңберінде жасалған "келісімдер жасау" т.с.с. әдістемелер жатады. Сонымен қатар клиенттің нені және қалай жасауы керектігін қысқаша қағаз бетіне түсіруді талап ететін үй тапсырмалары, клиентпен қосыла отырып бір шешім қабылдауға бағытталған пікірталастар және т.б. түрлері бар. Көбінесе бұл тәсілдер әңгімелесу процесімен тығыз байланысты, тікелей солардан шығады да, клиент үшін ол ерекше сезім тудыратын мәселе болады. Бұл тәсілдерді қолдану көбіне кеңес берушінің теориялық бағдарымен, сонымен қатар психологиялық көмек сұраған адамның проблемасының сипатымен анықталады.
Әдіс - тәсілдердің мұндай түрін меңгергендігі маманның тәжірибесінің қалыптасқандығын және оның кеңес беру бойынша теориялық еңбектермен таныстығын, бұл жұмыстардың ерекшеліктерін толық түсінгенін, сондай - ақ әріптестерімен кәсіби қарым - қатынас жасап олардың тәжірибесін үйреніп жүргенін көрсетеді. Сондықтан мұндай техникалардың кең тізбегімен таныстығы кеңес берушінің кәсіби шеберлігінің, оның кәсіби жинақтылығының шарты болып табылады. Олар кеңес беру әңгімесін мағналы жағынан тереңдетіп, оны эмоцианалды жағынан үйлесімді етеді. Бұл техникаларды дұрыс пайдалану психологиялық ықпалдың тиімділігін, клиент пен кеңес берушінің байланысын қалыптастырудың және дамытудың мүмкіндіктерін кеңейтеді және ұтымдылығын қамтамасыз етеді.
2.Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
Кеңес берушінің ықпал етуінің вербальдық құралдарынан басқа вербальдық емес құралдарының да көптеген түрлері бар. Бұл құралдарды пайдалану көбінесе қандай да бір нақты мақсатқа жету үшін қызмет көрсетіп, клиентпен кеңес беруші арақатынасының тез қалыптасуын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бұл тәсілдер консультантқа деген сенімді арттырады және клиенттің қауіпсіздігіне кепіл береді. Психологиялық ықпалдың табысты болуының негізгі шарты - әңгімені ұйымдастыру барысында келесі тілсіз жүргізілетін байланыс түрлерін тиімді пайдалану болып табылады:
а) психологтың көзқарасы - сөйлесу барысында клиенттің көзіне қарап, айтқан сөздерінің мағынасына түсініп отырғанын білдіру;
б) отырысы - отырғанда клиентке қарама-қарсы емес, кішкене бір-біріне бұрыштап отырғаны әңгімелесуге ыңғайлы жағдай туғызады;
в) бет көрінісі - кеңесшінің бет-әлпетінде тілектестік, мейрімділік, түсінушілік байқалғаны дұрыс;
г) дене қалпы - консультанттың отырысы емін-еркін, дене қалпы ашық, клиенттен жабық емес болуы керек. Қол қусырылған, қолы тыныш таппаған адам клиентке теріс әсерін тигізеді, сондықтан кеңес берушінің дене қалпы клиентке психологиялық ыңғайлы жағдай тұғызатындай болуы керек;
д) даустың ырғағы күші маман дауысы жұмсақ, тілектестік белгісі анық сезілетін, кей-кезде сыбырласып сөйлескеннің үлкен әсері бар;
е) паузаларды пайдалану - кейде үндеместен отырып клиентке өз ойын, тағылымын толық айтуға мүмкіндік береді .
Осы талаптарға сай ұйымдастырылған кеңес беру өз функциясын толық орындайды[2].
Консультациялық қызметтің тағы бір түрі - қашықтықтан кеңес беру. Телефон арқылы кеңес беру оның негізгі нысаны ретінде көптеген азаматтарға тікелей маман-кеңесшіден көмек сұраудан тартынуға немесе мұндай мүмкіндікке ие болмауға, оларды толғандыратын әлеуметтік мәселелер бойынша сырттай кеңестер мен ұсыныстар алуға мүмкіндік береді.
Телефон арқылы кеңес берудің ерекшелігі - клиентте кеңесшінің қиял-ғажайып бейнесін қалыптастыратын анонимділік принципі. Көрнекі әсердің болмауы қабылдаудың дыбыстық арнасына жүктемені күшейтеді.Хабарлама мәтінінің өзі ғана емес, сонымен қатар тон, тембр, сөйлеу жылдамдығы, кідіріс, үнсіздік ұзақтығы да мәнге ие болады. Телефон арқылы кеңес берудің негізгі әдістері (тыңдау, парафразалау, қорытындылау және т.б.) байланыс орнатуға мүмкіндік береді.
Қашықтықтан кеңес берудің бір түрі - хат алмасу бойынша кеңес беру немесе скриботерапия. Ол белгілі бір қалада (ауданда) "сенім телефоны" қызметінің, клиенттің телефонының болмауына, сондай-ақ оның әлеуметтік кеңесшімен көзбен кездесуге құлықсыздығына байланысты телефон арқылы кеңес беру қиын болған жағдайларда қолданылады. Сонымен қатар, халықтың жекелеген санаттары үшін (жазасын өтеп жатқан тұтқындар) хат алмасу бойынша кеңес беру өмірлік маңызды кеңес алудың жалғыз мүмкіндігі, апаттың алдын алатын құрал бола алады. Сонымен қатар, хат алмасу бойынша кеңес беру көптеген жағдайларда тиімді болып табылады.
Консультациялық көмекке мұқтаж ел азаматтарының санаттары арасында егде жастағы адамдар мен мүгедектер ерекше орын алады. Мұндай әлеуметтік қызмет көрсету мамандары арнайы орталықтарда жұмыс істейді. Бұл бөлімшелердің қызметкерлері әлеуметтік-консультациялық көмекке мұқтаж адамдарды анықтайды, қарт азаматтар мен мүгедектер тұратын отбасылармен жұмыс істейді, олардың бос уақытын ұйымдастырады. Олар сондай-ақ өз құзыреті шегінде құқықтық көмек көрсетеді, мүгедектерді оқыту, кәсіптік бағдарлау және жұмысқа орналастыру мәселелері бойынша консультациялар жүргізеді, түрлі әлеуметтік-психологиялық ауытқулардың алдын алумен айналысады.
Егде жастағы адамдар мен мүгедектерді әртүрлі қызмет түрлеріне жеңілдіктер беру, зейнетақыны қайта есептеу және индекстеу, өсиет ресімдеу, сыйға тарту мәселелері толғандырады. Әлеуметтік қызметкерлер өз клиенттерін толғандыратын осы және басқа сұрақтарға жауап беруге дайын болуы керек. Бұл жандардың қамқорлығы үшін үнемі жаңа ақпарат жинақтаған жөн.
Егде жастағы адаммен консультативтік әңгіме әртүрлі бағытта болғанымен, ескеру қажет әдеттегі сәттер де бар. Атап айтқанда, әңгіменің алғашқы минуттарынан бастап әлеуметтік қызметкер мейірімділік пен сыпайылық танытуы керек. Клиентке құрметпен, толық аты-жөнімен жүгіну керек. Кейде әзіл-қалжыңды, комплиментті қолданған жөн, бұл сонымен бірге егде жастағы адамды әңгімеге орналастыруға, оның мәселелерінің шешімін бірлесіп іздеуге мүмкіндік береді. Әңгімелесу барысында әлеуметтік қызметкер клиентке оған және оның проблемаларына қызығушылық танытып, көмектесуге ниет білдіруі өте маңызды. Егде жастағы адамдар кейде ұмытшақ, болады, бұл әлеуметтік қызметкерден түсінуді ғана емес, сонымен қатар ерекше шыдамдылықты қажет етеді.
Кеңес берудің жалпы процедураларының көмегімен кеңес берудің тапсырмалары, мәселелері шешіледі. Осының барлығы кеңес беру психологиясының процедураларының нәтижесіне байланысты. Процедура негізгі нақты психологиялық этаптармен байланысты. Осы этаптар арқылы оны бөліп қарастыруға болады. Кеңес беру псхологиясының бірінші этабында клиенттің эмоционалды қолайлылығы қалыптасады. Клиентпен кездесу процедурасы клиенттің маманмен кездесу алдындағы нақты бір іс-әрекет өзіне қосады. Осы этапта консультанттың жағдай сұрауы және алғашқы кеңес беруі клиент үшін өте маңызды. Көптеген клиенттер консультантқа келгенде психологиялық кедергі мен комплекс пайда болады. Ол консультантқа және басқа да адамдарға байланысты. Әсіресе, психологиялық кедергі мен комплекс танымайтын адамдарға байланысты пайда болады. Оған мысал ретінде консультантпен алғашқы кездесуін алуымызға болады. Осы бейтарап мүмкіндікке жағымсыз іс-әрекет комплексі және психологиялық кедергіні алу үшін арнайы процедура Психологиялық кедергіні алу қолданылады. Осы процедураны қолдану барысында консультант клиентімен нақты бір іс-әрекеттерді қолдану арқылы клиентті тыныштандырып, қауіпсіз психологиялық күйге, өзінің сеніміне кіргізеді.
Кеңес беру психологиясының екінші этабында эмпатикалық тыңдау процедурасы белсенді жұмыс жасайды.Консультант клиентті эмоционалды жағынан түсініп әңгімелерін басынан-аяғына дейін қабылдауы тиіс. Клиенттің сөздеріне яғни жағдайын ойланып, қобалжып кетуге болмайды. Клиентті тыңдай отырып, консультант клиенттің бейнесіне, роліне еніп, ойланып, өзін психологиялық қалыпқа келтіреді, яғни психологиялық жағынан көмек беруге дайындалады.
Кеңес беру психологиясының үшінші этабында мынадай процедуралар қолданылады: анықтау, көзін жеткізу, детальдарды айқындау, нақтылау. Осы процедураның барлығы практикалық рекомендация мен кеңестердің клиентке саналы әсер етуімен байланысты. Бұл процедуралардың мақсаты клиентке терең және толық түрде шешімдерін түсіну, яғни бұл жерде консультанттың тікелей қатысуымен байланысты.Ал кеңес беру психологиясының соңғы этабында алдыңғы этаптағы процедуралар қолданылады. Бұл жерде нақты қолданылатын жағдай клиентке өз-өзіне деген сенімділікті қалыптастыруға көмектесу.
И.В.Цзен, Ю.В.Пахалов т.б. ғалымдар клиент пен психолог қатынасы ерекшеліктерін анықтауға негіз болатын төрт ұстанымды атап көрсеткен: теңдік, серіктестік, жоғарыдан төменге және төменнен жоғарыға. Әртүрлі жағдайларда кеңес беруші түрлі ұстанымдарды жетекші ретінде іріктеп алады. Бірақ кеңес беруде өте дәстүрлі болып теңдік ұстанымымен клиентке қатысты серіктестік ұстанымдары табылады, бұл жағдайларда да бағыттаушы және анықтаушы рөл консультантқа жүктеледі. Сондықтан осы позицияны толығырақ қарастыру керек[3].
Кеңес беру процесіндегі кеңесшімен теңдік ұстанымы бойынша клиент өзін кеңес берушімен тең құқығы бар әріптес ретінде сезініп тең белсенділік көрсетсе өнімді жұмыс істейді. Кеңес беруші клиентті әріптесі ретінде бағалап, оның өмірінде орын алған оқиғалар мен жағдайлар бойынша оны жазғырмайтындықтан клиенттің өзі туралы қандай да бір ақпаратты жасыруға негізі жоқ болады. Теңдік ұстанымы бойынша кеңес берушінің өзі де клиентпен қарым-қатынас жасау барысында ешқандай басымдық, білгірлік көрсетпейді. Бұл жағдай маманның қаншалықты беделді екенін, қаншылықты берік ұстанымда болғанын, олардың білімінің, іскерлігінің және клиент сөздерін талдауына соншалықты көп ынта қоятынын көрсетеді де оған сенім арта түседі. Әрине, теңдік ұстанымында бола отыруы арқылы кеңес беруші ұтып қана қоймай оның жоғалтатыны да бар: себебі жоғарыға ұстанымында болған авторитетпен көбірек есептеседі, оны ешқандай сынамастан ұйып тыңдайды. Жоғары кәсіби маман қажет жағдайда өзінің білімі мен беделіне сүйене отырып бір жағдайда жоғарыға ұстанымын ұстанады, ал келесі жағдайда клиенттің өзіндік бағасын көтеруге, оның білімі мен беделін атап көрсетуге ұмтыла отырып төменге ұстанымын ұстанатын актер болып келеді.
Кеңес беруде кәсіби ықпал мүмкіндіктері өте кең және алуан түрлі. Солардың ішіндегі негізгісі, талассыз, клиентпен жүргізілетін вербалдық қатынас, дәлірек айтқанда - кеңес беру әнгімесі болып табылады. Әнгіменің мұндай түрін кәсіби деңгейде меңгеруді нағыз өнер деп айтуға болады.
1.Клиентпен әнгімелесу
2.Арнайы тапсырма беру әдіс - тәсілдері
3. Тілсіз жүргізілетін байланыс түрлері
Кеңесшінің кәсіптік бағдарға оң ережелер:
1.Кәсіби кеңес кезінде өзіндік бағаны дамытуға және жеке тұлғаның барлық оңтайлы ( жақсы) қасиеттерін көрсетуге, өзіндік анықталудың объективті дамуына көмектесу керек.
2. Кеңес беру кезінде " сенімділік" жағдай туғызу және кеңесті әдепті, өнегелі түрде айтылуы керек. Жеке адамды қоғамның қажеттілігі мен талаптарына сай бағыттау керек.
3. Маман әрбір оқушының жеке адам екенін, оның өзіндік жеке ерекшеліктері, қабілеті, мінез - құлық ерекшеліктері бар екенін ескере отырып, оқушының барлық көрсеткіштік мүмкіндіктерін дамыту керек.
4 Маман жалпылап жүйелі түрде жауап ала алатындай етіп сұрақ қояды; ал кеңесші - жауапкершілігін сезіне отырып беруі керек.
5. Маман - жеке адамның барлық комплекстік негіздеріне сүйене отырып, қорытынды жасайды.
Әлеуметтеік-педагогикалық көмек клиенттің жеке тұлғалық проблемаларын шешуге бағытталған. Бұл жағдайда сананы шектей отырып ықпал жасалатын амалдар кеңінен пайдаланылатын болғандықтан ол тәсілдерді қолдануға өте қатты талаптар қойылады. Себебі, оң нәтижеге жету үшін педагогикалық білім мен еңбектің жалпы принциптерін түсіну жеткіліксіз. Сонымен қатар психикаға терең әсер ету арқылы клиентті сөзсіз илануға жеткізу немесе гипнозға жақындатылған жағдайда сендіру тәсілдерін пайдалану үшін осы тәсілдерді толық менгерген және оларды емін еркін қолдануға шеберлігі жеткілікті болуы керек. Осыған байланысты, клиентпен жүргізілетін бірінші жұмыс - психологиялық-педагогикалық көмектен не күтуге болатындығын және керектігін оған жете түсіндіру. Осы көзқарас тұрғысынан нақты мақсатқа жетуге бағытталған кеңес беру көбінесе өзіндік ерекшелікпен сипатталатын, өте ұзақ және терең зерттеуді талап ететін көмек көрсету жұмысының алғашқы қадамы ретінде қызмет етеді. Кеңес алуға келген адам алғаш рет өзінің өмірлік сәтсіздіктеріндегі өзінің рөлі туралы ойланатын және оған шын мәнінде көмектесу үшін сізбен бір немесе бірнеше кездесудің жеткіліксіз екенін түсіне бастайтын жағдайлар болады. Кеңес беру барысында клиент бірден маңызды көмекке сүйене алуы мүмкін екенін анық сезінсе, нәтижесінде алдында тұрған барлық проблемаларды шешу жолдарын тез тауып алуы немесе шытырман жағдайдан шығуы таяу уақытта немесе ешқашан болмауы мүмкін екенін де түсіне бастайды. Клиент өзіне көмек көрсетілуі керек екендігін түсінуінің өзі өте маңызды. Проблеманы түсінген адам ондай жағдайға енді душар болмау жолдарын іздейді. Осы тәжірибені пайдалану шеңбері кең және көп қырлы мүмкіндіктерінің бар екенінің кепілі бола отырып, әрбір қаралған мәселелерді талдау барысында әр адам өзіне қажетті нәрсені таба алатындығына негіз болады.
3.Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
Әлеуметтік қызмет көрсететіндердің міндеттерін анықтайтын өзіндік этикалық кодекстері бар:
1. Қауіп келтірме! Өз білімдеріңді дұрыс қолдана біл.
2. Бағалама! Жағымсыз бағалауларыңды дауыстап айтпа.
3. Адамды сол қалпында қабылдай біл.Маман алдына келген клиентті түсіне білуге міндетті.
4. Кәсіби құпияны сақтау. Оқушылар, мұғалімдер және ата-аналар жайлы ақпараттарды жариялауға қатаң түрде тыйым салынады.
5. Оқушылар мен қызметкерлер бар жерде, жұмыстағы әріптестеріңмен араларыңдағы түсініксіз мәселелерді шешпе.
6. Компетентті бол! Техникалар мен әдістерді жетік білмесең, қолданба.
7. Клиентпен қарым-қатынаста дистанцияны ұстана біл.
8. Клиенттің өз іс-әрекеті мен өміріне деген жауапкершілік құқығынан айырма.
9. Клиентті қате ақпараттандырма! Себебі клиент дұрыс емес шешім қабылдауы мүмкін.
10. Клиенттің әртүрлі шараларға қатысуындағы еріктілік принципін ұстан!
11. Өзіңді тұлға және маман ретінде сыйлай біл!
Кеңес беру принциптері:
Құпиялылық принципі
Кеңес бере отырып, құпиялылықты сақтау маңызды. Принцип сақталмаған жағдайда,келесі проблемалар орын алуы мүмкін:
а) клиенттің немесе басқа адамдардың өмірі үшін жоғары риск;
б) кәмелетке толмағандарға қатысты жасалатын қылмыстық әрекеттер (зорлық-зомбылық, азғыру, инцест және т.б.);
в) клиентті ауруханаға жатқызу қажеттілігі;
г) клиенттің және өзге да адамдардың есірткі таратуға және басқа да ауыр қылмыстық әрекеттерге қатысуы.
Бейтараптық және ашықтық принципі
консультант оң шешім жолында жанжалдасушы тараптар арасындағы қатынастарда бейтарап кеңесші болуы тиіс. Кеңесші клиенттің мәселелерін ашық талқылай білуі, клиентпен әңгімелесу барысында ашық ұсыныстар беруі тиіс.
Дербестілік принципі
кеңес беру процесі клиентке барынша жақын болуы және оның мәселелерін шешуге (жасына қарай) бағытталуы тиіс.
Кәсіби табандылық принципі
егер отбасында балаға физикалық жаза қолданылса, кеңесші клиентпен кеңес беруді талап етуі керек (ата-аналармен жұмыс); егер оқушының өмірлік жағдайы оған қауіпті болса (бейәлеуметтік компания,мұғалімнің оқушыға теріс көзқарасы,күрделі отбасылық қатынастар және т. б.).
Қарапайым педагогқа қарағанда, әлеуметтік педагогтың рөлі ең алдымен білім беру емес, тәрбиелеуде, оның әлеуметтік көмек беру және қорғау функиясында. Әлеуметтік көмектің бағыты белсенді болуы керек және әлеуметтік жұмыстың субъектілері ретінде клиенттерді тартуы қажет. Әлеуметтік педагогтың отасымен байланысы әрбір нақты отбасы (жалпы отбасы туралы емес) туралы мәлімет пен оның ерекшеліктерін, адамдардың тіршілігінің осы саласында қарым-қатыас жасау процесінің заңдылықтарын ескеру негізінде жасалады.
Әлеуметтік педагогтар - балалармен, олардың ата-аналарымен, ересектермен отбасы-тұрмыстық микроортада және көршілер ортасында, жасөспірімдермен, жастардың, топтарымен және бірлестіктерімен тәрбие жұмысымен жүргізетін, мәдени-сауық, дене шынықтыру-сауықтыру, еңбек, ойын және басқа жұмыстарды, топпен қарым-қатынас жасуды, балалармен ересектердің социумда техникалық, көркем шығармашылық және шығармашылықтың басқа да түрлерін ұйымдастыратын мамандар.
Мектепте әлеуметтік педагогтар педагог-психолог мамандарымен, сынып жетекшілермен, әкімшілік құрамымен және ата-аналармен тығыз байланыста қызмет атқарады. Яғни, олармен оқушылардың құжаттарын тағайындауда, олардың әлеуметтік мұқтаждығына көмек беруде және оқушылардың ішкітұлғалық, тұлғааралық шиеленісті жағдайлар туындағанда, оқушы мен педагог арасында кикілжің пайда болғанда әлеуметтік педагогпен бірлесе жұмыс жүргізеді. Осы кезеңде, әлеуметтік педагогта кеңес беру журналының 2 түрі болуы тиіс. Біріншісі, сынып жетекшіге, оқушыға, пән мұғалімдеріне арналған кеңес беру, ал екіншісі ата-аналарға арналған кеңес беру журналы тіркеліп отыруы қажет. Алғашқы беті мектеп директоры бекіткен, тігіліп мөр басылған болуы шарт.
Олар төмендегіше:
КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ
(сынып жетекшіге, пән мұғалімдеріне және оқушыға)
№
Кеңес алушы-ның аты-жөні
Лауа-зымы
Отбасы-ның түрі, бала саны
Отбасы-лық әлеу-меттік-мате-риал-дық жағда-йы, хал-ахуалы
Туында-ған мәселе
Қолданылатын әдіс-тәсілдер
Берілген кеңес
Нәти-жесі
1
Сейтов Арман Асыл-тайұлы
Оқу-шы
әкесі мен анасы ажырас-қан, әкесі-мен өгей анасының қолын-да тұрады, отбасы-да 3 бала
Орта деңгей-де, отбасы-да әкесі, өгей анасы, әжесі, 2 қарындасы және өзі тұрады
Оқушы мектепке оқу жылының ортасында келіп, әлеумет-тік ортаға бейімде-луінде, бірқатар қиындық туындауда
Топарасында дау-дамай тудырмау-ға көмектесу, бақылау, әңгімілесу, сауалнама және сурет салғызу
Оқушы-ның әлеумет-тік ортада бейімде-луіне топпен, психолог-пен бірлесе тренинг-тар өткізу, оқушы-ның жаңа орта өзін ыңғайлы сезінуіне көмекте-су
Бір апта бақы-лау, екінші аптада оқушы-ның ортада өзін еркін сезі-нуін байқау, оқушылармен достық қарым-қаты-насқа түскен-дігін анық-тау. Сынып жетек-шісімен сөйле-су
АТА-АНАҒА КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ
№
Күні, айы,жылы, уақыты
Ата-ананың аты-жөні
Оқушы-ның аты-жөні
Сыны-бы
Отбасы-лық жағдайы, бала саны
Қай тақырып-та кеңес берілді
Ескерт-пе
Қолы
Әлеуметтік педагог балаларды, жасөпірімдер мен жастарды әлеуметтендіру процесінде мүмкін болатын және мақсатты араласуды қамтамасыз етеді, отбасы мен басқа да тәрбиелеу институттарына көмек береді, балалар мен ересектер арасындағы байланыстырушы жік, делдал үшінші тұлға рөлін атқарады, жеке тұлғамен және қоғаммен жұмыс жасайды. Ол жасөспірімдердің әлеуметтік және кәсіби бағдар алу кезеңінде көмектеседі, балалардың қоғамдағы құқытарын қорғайды.
Кеңес беру әлеуметтік жұмыстардың маңызды әдісі мен технологиясы болып табылады. Әлеуметтік жұмыс тәжірибесінде біраз мәселелерді шешу: дәрігер, заңгер, психолог сияқты көптеген мамандармен ақпарат алмасуды талап етеді. Әлеуметтік жұмыстарды мақұлдау мен оларды қоғамдық тұрғыдан мойындау, көбінесе кеңес берушілер ретіндегі әлеуметтік педагогтің атқаратын ролімен анықталады. Кеңес беру - бұл іс барысында маманның өтініш жасаған адамға пайда болған мәселелердің мәнін түсіндіріп және ұғындыратын , сондай-ақ оны шешу үшін қолдануға болатын түрлі амадарды ұсынатын әлеуметтік жұмыс түрі. Әлеуметтік міндеттерді шешудің технологиялық әдістері ретіндегі кеңес беру - бұл азаматтардың, жеке адамдардың, отбасылардың, топтардың, қауымның қажетті бір ақпаратты анықтау мақсатын және оны қамтамасыз етудегі көмек көрсетудің баламалы түрлерін нұсқауымен ақыл-кеңес беру арқылы әлеуметтік қызметте жиі пайдаланатын шара.
Әлеуметтік кеңес берудің түрлі әдістері мен тәсілдері бар. Солардың арасынан: қадағалау, тестілеу, көндіру, сендіру, хабарлау, кіші тренинг және басқаларын атап өтуге болады.
Әлеуметтік педагог өз қызметінде, әсіресе отбасымен жұмыс жүргізгенде, әлеуметтік кеңес беру пайдаланылады, яғни адамдарға ықпал етудің негізгі жолы - әңгіме-дүкен қажет болып табылатын, тұлғалар арасындағы қатынастардың қиыншылықтарына байланысты әрқилы психологиялық мәселелерді шешуге бағытталған тікелей жұмыстар жүргізу. Психологиялық кеңес беру өтініш иесіне ең алдымен оның тұлғааралық қатынастарын қайта құруға, ал психокоррекциялық немесе шиеленістер негізіне жататын адамның ішкі мәселлерін шешуге бағытталған.
Кеңес беру бұл төмендегідей бірнеше кезеңдерге бөлінетін бір мезгілдік қана әрекет:
-өтініш иесін кеңес алуға итермелеген себептерді анықтау;
-талдау, бағалау, анықтау мәселелері;
-мәселенің құрылуын және кеңестің мақсатын анықтау;
-әрекет ету жоспарын белгілеу;
-тиісті әрекеттерді жүзеге асыру;
-кеңес берудің нәтижесін бақылау және қортындылау.
4.Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
Отбасылық кеңес берудің негізгі мақсаты - адамның ішкі психикалық өмірі мен оның тіршілік әрекетіне әсер ететін жүйеаралық қатынастар арасындағы тепе-теңдікті сақтау. Осыған орай, іс жүзінде әлеуметтік қызметкер өзінің кәсіби қызметіне қатысты отбасымен жұмыс жүргізгенде кеңесшінің, көмекшінің, аудармашының, делдалдың, адвокаттың, брокердің, тәлімгердің және басқалардың рөлін (қызметін) атқаруы мүмкін.
Отбасына психологиялық кеңес берудің келесі кезеңдерін бөлуге болады:
Алдын ала жазылу кезеңі. Жазылу. Өтініштің бекітілуі. Клиент шағымы мен сауалын нысаналау. Отбасы және клиент туралы алғашқы ақпаратты жинау. Ұйымдастырушы сұрақтарды шешу. Клиентті жұмыс тәртібі мен регламентіне бағдарлау.
Бірінші қабылдау кезеңі. Кеңес берушінің клиентпен танысуы. Қосылу техникаларын қолдану арқылы байланыс орнату - кеңес берушінің отбасы мүшелерінің мінез-құлық стилі мен ерекшеліктеріне еліктеу ретіндегі аккомодация (С. Минухин), белсенді эмпатиялық тыңдау (К. Роджерс). Кеңес берушінің өзін таныстыруы және кеңес беру үрдісінде позицияларды құрылымдауы. Сенім және қауіпсіздік атмосферасын орнатуы. Бұл кезеңде отбасы құрамы, отбасы мүшелерінің әрқайсысының жасы, білімі, мамандығы және олардың қарым-қатынас, өзара әрекеттесу ерекшеліктері туралы жалпы ақпарат алу керек. Бұл тұста оңтайлы әдіс - отбасының үш ұрпағы үшін генограмма құру болып табылады. Егер жұмыс тұтастай отбасымен жүргізілетін болса, онда өтініш білдірілген проблемаға қатысы бар отбасы мүшелерінің әрқайсысының позициясын анықтап алған жөн.
Сауалды қайта тұжырымдау. Психологиялық кеңес беруді жүргізу келісімшартына бітім жасау.Келісімшарт негізінде кеңес беру мақсаттары мен клиентке көрсетілетін психологиялық көмек формасы келісіледі. Клиент пен кеңес берушінің жауапкершілігі мәселесі және олардың жұмыс үрдісіндегі қызметтері талқыланады. Ұйымдастырушы мәселелерді келісу жүзеге асырылады: кездесу саны, оның ұзақтығы мен мерзімділігі, қатысушылар құрамы, кеңес беру ақысы.
Диагностикалық кезең. Клиент мәселесін нақтылау. Оны диагноз стереокоптылығы принципіне сәйкес зерттеу, отбасының рөлдік құрылымын және оның ішкі, әлеуметтік ресурстарын анықтау. Ерлі-зайыптылармен танысу сәтінен бастап отбасының даму тарихын реконструкциялау. Проблемалық жағдаяттарды, типтік отбасылық сценарийді талдау, отбасылық мифтерді анықтау және талқылау. Проблема мазмұны мен себептері туралы жұмысшы болжамды тұжырымдау. Шығарылған болжамды тексеру мақсатында қажетті диагностикалық тексеруді жүргізу.
Психологиялық қорытынды жасау кезеңі. Психологиялық диагноз мен болжамды тұжырымдау. Диагностикалық қорытынды отбасының объективті статусын сипаттап, отбасының объективті мәселесіне жасалған шағымына сай қорытынды жасауы қажет және ол негіздемелермен тұжырымдалып, отбасының одан әрі қызмет етуіне жағымды баға беруі керек. Отбасы мәселесін жеңу бойынша ұсыныстардың жалпы жоспарын жасау. Кеңес беруші психологиялық қорытындыны клиентпен кездеспейтін уақытта дайындауы тиіс. Кеңес беруші проблеманы талдау және түсіндіру нәтижесін, сонымен қатар келесі кезеңді жүргізуге арналған негіздемені ұсынуы қажет. Бірқатар жағдайларда психологиялық қорытындыны дайындау проблеманы бірлесе талдау және оны шешімдерін іздестіру кезеңдерімен қабысып жатады.
Проблеманың туындау себептерін бірлесе талдау және оны шешу жолдарын анықтау кезеңі. Проблеманы талдауға бағытталып, отбасы қызметініңкүшті, ресурсты және әлсіз аспектілерін бөлу. Тиімсіз қызмет ету себептерін анықтау. Психологиялық диагноздың негізгі қағидаларын талқылау. Шартты-вариантты болжауды бірлесе жасау. Мәселенің шешілу мүмкіндігін қарастыру, шешімдердің әрқайсысының жақсы және кемшілік жақтарын жан-жақты бағалау. Шешім қабылдау, оны жүзеге асыру жоспарын құру. Отбасы мүшелері арасында жауапкершілік пен қызметтерді бөлу. Қабылданған шешімді өмірде жүзеге асыруға үй тапсырмалары жүйесін жасау.
Қорытынды кезеңі. Қорытындылау. Қабылданған шешімнің іске асырылуын бақылау және бағалау. Кеңес берушімен бірлескен жұмысты аяқтау, одан әрі орнатылатын байланыс түрі мен серзімін талқылау. Отбасында туындайтын қиындықтар мен проблемалардың алдын алу бойынша профилактикалық және превентивті шаралар жоспарын бірлесе құру[4].
Аталған психологиялық кеңес беру кезеңдері бірізділікпен жүзеге аса бермеуі де мүмкін, уақыты немесе жалғасу қисындылығы жағынан бұзылуы ықтимал, кейде алдағы кезеңдерге өтпес бұрын өткен кезеңге қайта оралатын жағдайлар да болады. Кезеңдердің ұсынылған бірізділігі кеңес беру жұмысы мен процедураларының бір түрінен келесі түріне өту заңдылығын анықтайды.
Отбасылық кеңес беру отбасындағы ересектер мен баланың арасындағы әлеуметтік проблемалар, шиеленістік жағдайлар кезінде әлеуметтік педагогикалық ақыл-кеңестік көмекті қамтиды.
Отбасылық кеңес берудің айырмашылығы - әлеуметтік қызметкер кеңес бер барысында не жаппай отбасымен, не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Мурзағалиева Айнұр
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
ҒЫЛЫМИ ЖОБА
5В012300 - Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша
Алматы, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Мектепке дейінгі білім,
әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
білім беру бағдарламаларының жетекшісі
___________________ Қыяқбаева Ұ.Қ.
___ __________________2022 ж.
ҒЫЛЫМИ ЖОБА
Тақырыбы: Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
5В012300 - Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану мамандығы бойынша
Орындаған:
Мурзағалиева Айнұр
Ғылыми жетекші:
Булшекбаева А.И
п.ғ.д., профессор
Алматы, 2022
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ ИНСТИТУТЫ
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ, ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ
Бекітемін
Мектепке дейінгі білім,
әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану
білім беру бағдарламаларының жетекшісі
п.ғ.к., қауымдаст. профессор
Ұ.Қ.Қыяқбаева___________
___________
Ғылыми жобаға
ТАПСЫРМА
Студент Мурзағалиева Айнұрдың университет ректорының ________________ бұйрығы бойынша Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру тақырыбында Ғылыми жобасы бекітілді.
Ғылыми жобаның аяқталуы - _________
Ғылыми жобада қарастырылған сұрақтар тізімі:
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы.Кеңес беру қызметінің бағыттары мен әдіс-тәсілдері
Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1.Касымова Р.С. Әлеуметтік педагогтың жұмыс технологиясы: Оқу құралы. Алматы: ҚазҰУ, 2020. - 200 б.
2.Бұзаубақова К.Ж., Елубаева М.С.Тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі. Оқулық.Тараз, 2019. - 379 б.
3.Өзін - өзі тану және әлеуметтік педагогика журналы 2000-2012 жылдар
4.Отбасы: Бала мен ана. С.С.Қоңыратбаев. Алматы 2006 жыл
5. https:www.freepapers.ru18psihol ogiyaly-kees-beru-procesn-teoretika ly249955.1670000.list6.html
Сызба материалдарының тізімі:
1.Кеңес беру принциптері;
2.Кеңес беру журналы;
3.Ата-анаға кеңес беру журналы.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
5
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
7
Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы.Кеңес беру қызметінің бағыттары мен әдіс-тәсілдері
7
Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
10
Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
14
Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
18
ҚОРЫТЫНДЫ
31
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
32
КІРІСПЕ
Ғылыми жобаның өзектілігі: Қазіргі білім беру ошақтарында оқушыларды қолдаудың әлеуметтік-педагогикалық жүйесін қолдау мен дамытуды талап етеді. Бүгінгі күнгі қоғамдағы проблемаларға байланысты қазір өзін əлеуметтік қорғаныста сезінетін халықтың əлеуметтiк топтары iс жүзiнде жоқ. Өкінішке орай, бұл жағдай негізінен ең алдымен балаларды әлеуметтік қорғау және балаларға әлеуметтік көмек көрсету саласындағы мамандардың жұмысын қиындатады. Екінші жағынан, осы жағдайдың өзі мәселені сараптап бағалай алатын және оны шешуге көмектесетін әлеуметтік қызмет мамандарына, әлеуметтік педагогтерге сұранысты арттырады.Сондықтан да әлеуметтік педагогика мен әлеуметтік педагогика саласының мамандарын дайындаудың маңызы зор.
Жобаның мақсаты: Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру бойынша авторлық бағдарлама құрастыру
Жобаның міндеттері:
1. Әлеуметтік педагогикалық кеңес беру тәсілдеріне теориялық талдау жасау;
2. Қазіргі кездегі актуалды отбасылық проблемалардың жаңаша шешімдерін қарастыу.
Жобада күтілетін нәтиже: Меніңше,егер жас әлеуметтік педагогтар өз қызметтерінің қыр-сырын толық меңгеріп,кез келген мәселелердің шешімін тауып,үнемі кәсіби құзыреттілігін дамытып отырса қоғам мәселелерінің бірқатар саны азаяр еді.
Жобаны іске асыру кезеңдері:
1. Зерттеушілік кезең: Жобаның тақырыбы мен өзектілігін анықтау; мәселені іздену және зерттеу; жобаның мақсат, міндеттерін қою;
2. Талдау кезеңі: Жинақталған ресурстарды, ақпарат көздерін талдау, жүйелеу; жоба мақсатына жетудің оңтайлы тәсілдерін іздеу (балама шешімдерді талдау), қызмет алгоритмін құру; жобаны іске асыру жоспарын нақтылап, кезең-кезеңімен жоспарлау;
3. Тәжірибелік кезең: Жоспарланған технологиялық операцияларды орындау; ағымдағы сапаны бақылау; дизайндық, технологиялық өзгерістерге, әдіс-тәсілдерге өзгерістер енгізу (қажет болған жағдайда).
4. Қорытынды кезеңі: Слайд-шоу, бейнеролик, презентациялық материалдарды дайындау; жобаны таныстыру; жобаның нәтижелерін пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу (ұсыну, жариялау т.б). Жобанының орындалуын, нәтижелерін, тиімділігін талдау; жобаны орындау сапасын бағалау.
Жобаны дамыту перспективалары:Біз осы жобаны орындау барысында мектеп оқушылары мен олардың ата-аналарымен консультациялық жұмыстыр жүргізу негізінде өз жұмысымыздың нәтижесінің тиімді екеніне көз жеткіздік. Бұл жұмыс ата-аналарға бала тәрбиесіне көмек құралы, жеке тұлғаға қатысты мәселелерді шешу, ата-анамен бала арасында қарым-қатынас үйлесімдігін орнату және т.б. өмірлік жағдайлардағы әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру қажеттілігі айқындалды. Біздің жобамыздағы технологияларды әлеуметтік педагог, психолог мамандарының белсене қолдануына,олардың жаңа әдіс-тәсілдерді енгізіп, дамытуға ұсынамыз.
Негізгі бөлім
1. Әлеуметтік-педагогикалық кеңес беру жұмысы және оның бағыттары мен әдіс-тәсілдері
Қазіргі уақытта әлеуметтік педагог лауазымы жоғары мәнге ие. Әлеуметтік педагог - бұл тарихи және мәдени дәстүрлерді ескере отырып, гуманизм қағидалары негізінде педагогтар мен ата-аналардың қызметін ұйымдастыра отырып, оқушылардың әлеуметтік және кәсіби өзін-өзі дамуына жағдай жасайтын тұлға.Осы орайда атқарылатын кәсіби жұмыстардың бірі - кеңес беру.
Кеңес беру - әлеуметтік қызметкердің кәсіби қызметінің салыстырмалы түрде жаңа саласы, ол соңғы уақытта дәстүрлі жұмыс түрлерімен қатар дербес қызмет саласы ретінде пайда болды. Кеңес беруді тұлғааралық қарым-қатынастардағы қиындықтармен байланысты әртүрлі әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған адамдармен тікелей жұмыс түрі. Мұнда әсер етудің негізгі құралы белгілі бір жолмен құрылған әңгімелесу болып табылады. Әрине, бұл арнайы және кәсіби дайындықты қажет етеді.
Кеңес беру нәтижесі көбінесе кеңесші мен кеңес беруші арасындағы түсіністікке қол жеткізуге байланысты. Ол үшін келесі технологиялық шарттарды сақтау қажет.
Біріншіден, кеңесшінің позициясы клиенттің көзқарасына қайшы келмеуі керек. Екіншіден, клиентке олардан күтілетін әрекеттер оның қажеттіліктері мен мүдделерін қанағаттандыруға ықпал ететінін және сәйкес келетінін нақты көрсету қажет. Үшіншіден, барлық тең жағдайларда адамдар эмоционалды оң көзқарасты сезінетін адамның позициясын оңай қабылдайтынын ескеру қажет. Клиенттің эмоционалды оң көзқарасын ояту-әлеуметтік жұмыс маманының басты міндеті. Клиентке кеңес беретін әлеуметтік жұмыс маманы сенімге ие болудың және өзара түсіністікті қалыптастырудың арнайы психологиялық әдістерін қолдануы керек. Ол ауызша және вербалды емес қарым-қатынастың мазмұны мен формасына тыңдай, бақылай, сезімтал жауап бере білуі керек. Тәжірибелі кеңесші болу үшін қамқорлық пен түсіністік жеткіліксіз, жұмыс әдістері мен әдістерін тәжірибеде шебер қолдану қажет.
Кәсіби кеңесшілер алдына келген клиентті таңдамайды.Мейлі ол қандай мақсатпен келсе де,мұқият тыңдап, дұрыс көз қараспен,адамгершілік қасиетпен қарсы алуы керек.Бұл тек маманның беделін жоғалтпау үшін ғана керек емес,ол сондай-ақ кәсіби әлеуметтік педагог маманы ретінде алдына келген адамның барлығына көмек қолын созуға міндетті.Клиенттің басындағы проблемасын анықтау үшін оның әңгімесін мұқият тыңдап,әрбір қимыл-қозғалысын қалт жібермей қарап отыру арқылы мұндай проблемаға соқтығысуының мәнін анықтайды.Келесі бір маңызды қадам ол - клиенттің жеке тұлға ретіндегі қасиеттерін анықтау.Бұл деректерсіз кеңесшіге шешім қабылдау қиянға соғады.
Кеңес беру жұмысының бірнеше бағыттары бар:
1. білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге олардың сұранысы бойынша консультация беру;
2. білім алушыларға, ата-аналар мен педагогтерге жеке тұлғалық, кәсіптік өзін-өзі айқындау проблемалары және қоршаған ортамен өзара қарым-қатынастар бойынша жеке және топпен консультация жүргізу;
3. күйзелістік, жанжалдық, қатты эмоционалды күйзелістік жағдайда болып табылатын білім алушыларға психологиялық қолдау көрсету;
4.тұлғааралық және топаралық жанжалдарды шешуде делдалдық жұмыстарды ұйымдастыру;
5.білім беру жүйесінде және әлеуметтік ортада кеңес берудің ең көп қолданатын саласы мектеп оқушыларына және олардың ата - аналарына кеңестер беру;
6.баланың психологиялық дамуын шешу мәселесі бойынша;
7.педагогикалық-психологиялық көмекті қажет ететіндерге дер кезінде қажетті іс - шаралар жөнінде;
8. ата - аналарға балалармен ара қатынастарындағы қиындықтар себебі бойынша;
9.ұстаз бен шәкірт арасындағы қарым - қатынас бойынша;
10.сұраныс бойынша баланың арнайы қабілетіне жеке тұлғалық ерекшелігіне, интеллектуалдық дамуына диагностика жүргізу және ата- аналарға бағыт беру және т.б.
Кеңес беру бағыттары бойынша кеңесші мына міндеттерді атқарады:
1.Оқу-тәрбие мекемелерінің әкімшілігіне, мұғалімдерге, тәрбиешілерге, ата-аналарға балаларды оқыту,тәрбиелеу және бірлесіп жұмыс істеу мәселесі бойынша кеңестер береді.
2.Балаларға оқу, жетілу, өмірлік және кәсіби өз-өзін анықтау, ересектермен және құрбыларымен өзара қарым-қатынас, өз-өзін тәрбиелеу және т.б. мәселелері бойынша жеке және топтық кеңес беріледі.
3.Жеке және топтық кеңес беру арқылы педагогикалық кеңестерге, әдістемелік бірлестіктерге, жалпы мектептік және кластық ата-аналар жиналысына қатысып, дәріс оқу арқылы педагогтардың, ата-аналардың,қоғамдық өкілдердің психологиялық мәдениетінің жоғарылауына септігін тигізеді.
4. Бала тағдырында мүмкін болатын өзгерістерді (арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберу, ата-ана құқығынан айыру, бала асырап алу ж.т.б.) анықтауға байланысты сәйкес инстанциялардан дұрыс шешім шығару мақсатында, халықтық соттың, қамқорлық көрсету ұйымдарының сұранысы бойынша баланың психикалық жағдайы, психикалық даму ерекшеліктері туралы сұрақтар бойынша шешім қабылдаған кезде кеңесші-сарапшы ретінде кеңес береді.
5.Өзін-өзі басқаруды ұйымдастыру сұрақтары бойынша нақты балалар мекемесіндегі тәрбиелеу жағдайларын балалардың жас ерекше-ліктеріне сәйкестендіріп, психологиялық ерекшеліктерінің негізінде оқу-тәрбие шараларын жоспарлауға кеңесші ретінде қатысады[1].
Клиенттің әңгімесін интерпретациялау кезінде қолданылатын техникалар:
Клиенттің әңгімесінен дұрыс қорытынды жасау үшін және оның проблемасын бағалауда қателеспеу үшін, сондай-ақ клиенттің өзін әңгімесінің интерпретациялануы дұрыс екендігіне сендіру үшін консультант әңгіменің интерпретациялану процесінде келесі ережелерді еске ұстау қажет:
1. Қорытынды жасауға асықпау. Мүмкіндігінше клиенттің шағым-мұңынан (исповеди) соң 10-15 минут онымен қарым-қатынасты үзе отырып, оның орнына ойланып, қорытынды жасау керек. Мұндай үзіліс тек консультантқа қана емес, клиентке де керек. Үзіліс кезінде ол тынышталып, кеңес берушіні тыңдауға және онымен диалог құруға дайындалады.
Мысалы, мұндай үзіліс кезінде шай ішуді ұсынуға болады. Үзіліс кезінде сондай-ақ консультант ойын жинақтап, қажет болса клиентке қосымша сұрақтар қоюға мүмкіндік береді.
2.Кеңес беруші клиент әңгімесінің интерпретациясы кезінде клиент мәселесі және оны шешу әдістері туралы шешім жасалуда негіз болатын, сондай-ақ бір-біріне қайшы келетін мәнді детальдардың қалып кетпеуін қадағалап отыру керек. Егер бұл маңызды ережені сақтамаса, істе қарама-қайшылық міндетті түрде көрінеді және қорытынды жасауда да қайшылықтар болады.
3.Ұсынылып отырған фактілердің интерпретациясы бір жақты болып қалмауын қадағалау керек. Әр түрлі теориялар ережелерін орынды пайдалана білуді үйрену керек. Мұндай практикалық шеберлік әртүрлі психологиялық теорияларды жақсы кәсіби деңгейде меңгерген әр түрлі консультант-мамандардың ұжымдық жұмысында жақсы игеріледі. Сондай-ақ бір мәселеге өздерінің кәсіби бағдары бойынша әр түрлі мамандарды кіріктіретін консилиумды жиі өткізу жақсы нәтиже береді. Мұндай консилиумдар консультанттың өзіндік практикалық іс-әрекетінің басында әсіресе пайдалы болады.
Арнайы тапсырма беру әдіс-тәсілдері.
Киенттің психологиялық жағдайын өзгертуге арналған арнайы тапсырмалар және жаттығулар ретінде пайдаланылатын әдістемелер мен арнайы жасалған техникалар үлкен орын алады. Оларға, мысалы, гиштальт-терапия шеңберінде жасалған бос орындық техникасы, отбасылық терапия шеңберінде жасалған "келісімдер жасау" т.с.с. әдістемелер жатады. Сонымен қатар клиенттің нені және қалай жасауы керектігін қысқаша қағаз бетіне түсіруді талап ететін үй тапсырмалары, клиентпен қосыла отырып бір шешім қабылдауға бағытталған пікірталастар және т.б. түрлері бар. Көбінесе бұл тәсілдер әңгімелесу процесімен тығыз байланысты, тікелей солардан шығады да, клиент үшін ол ерекше сезім тудыратын мәселе болады. Бұл тәсілдерді қолдану көбіне кеңес берушінің теориялық бағдарымен, сонымен қатар психологиялық көмек сұраған адамның проблемасының сипатымен анықталады.
Әдіс - тәсілдердің мұндай түрін меңгергендігі маманның тәжірибесінің қалыптасқандығын және оның кеңес беру бойынша теориялық еңбектермен таныстығын, бұл жұмыстардың ерекшеліктерін толық түсінгенін, сондай - ақ әріптестерімен кәсіби қарым - қатынас жасап олардың тәжірибесін үйреніп жүргенін көрсетеді. Сондықтан мұндай техникалардың кең тізбегімен таныстығы кеңес берушінің кәсіби шеберлігінің, оның кәсіби жинақтылығының шарты болып табылады. Олар кеңес беру әңгімесін мағналы жағынан тереңдетіп, оны эмоцианалды жағынан үйлесімді етеді. Бұл техникаларды дұрыс пайдалану психологиялық ықпалдың тиімділігін, клиент пен кеңес берушінің байланысын қалыптастырудың және дамытудың мүмкіндіктерін кеңейтеді және ұтымдылығын қамтамасыз етеді.
2.Кеңес берушінің ықпал ету құралдары
Кеңес берушінің ықпал етуінің вербальдық құралдарынан басқа вербальдық емес құралдарының да көптеген түрлері бар. Бұл құралдарды пайдалану көбінесе қандай да бір нақты мақсатқа жету үшін қызмет көрсетіп, клиентпен кеңес беруші арақатынасының тез қалыптасуын қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бұл тәсілдер консультантқа деген сенімді арттырады және клиенттің қауіпсіздігіне кепіл береді. Психологиялық ықпалдың табысты болуының негізгі шарты - әңгімені ұйымдастыру барысында келесі тілсіз жүргізілетін байланыс түрлерін тиімді пайдалану болып табылады:
а) психологтың көзқарасы - сөйлесу барысында клиенттің көзіне қарап, айтқан сөздерінің мағынасына түсініп отырғанын білдіру;
б) отырысы - отырғанда клиентке қарама-қарсы емес, кішкене бір-біріне бұрыштап отырғаны әңгімелесуге ыңғайлы жағдай туғызады;
в) бет көрінісі - кеңесшінің бет-әлпетінде тілектестік, мейрімділік, түсінушілік байқалғаны дұрыс;
г) дене қалпы - консультанттың отырысы емін-еркін, дене қалпы ашық, клиенттен жабық емес болуы керек. Қол қусырылған, қолы тыныш таппаған адам клиентке теріс әсерін тигізеді, сондықтан кеңес берушінің дене қалпы клиентке психологиялық ыңғайлы жағдай тұғызатындай болуы керек;
д) даустың ырғағы күші маман дауысы жұмсақ, тілектестік белгісі анық сезілетін, кей-кезде сыбырласып сөйлескеннің үлкен әсері бар;
е) паузаларды пайдалану - кейде үндеместен отырып клиентке өз ойын, тағылымын толық айтуға мүмкіндік береді .
Осы талаптарға сай ұйымдастырылған кеңес беру өз функциясын толық орындайды[2].
Консультациялық қызметтің тағы бір түрі - қашықтықтан кеңес беру. Телефон арқылы кеңес беру оның негізгі нысаны ретінде көптеген азаматтарға тікелей маман-кеңесшіден көмек сұраудан тартынуға немесе мұндай мүмкіндікке ие болмауға, оларды толғандыратын әлеуметтік мәселелер бойынша сырттай кеңестер мен ұсыныстар алуға мүмкіндік береді.
Телефон арқылы кеңес берудің ерекшелігі - клиентте кеңесшінің қиял-ғажайып бейнесін қалыптастыратын анонимділік принципі. Көрнекі әсердің болмауы қабылдаудың дыбыстық арнасына жүктемені күшейтеді.Хабарлама мәтінінің өзі ғана емес, сонымен қатар тон, тембр, сөйлеу жылдамдығы, кідіріс, үнсіздік ұзақтығы да мәнге ие болады. Телефон арқылы кеңес берудің негізгі әдістері (тыңдау, парафразалау, қорытындылау және т.б.) байланыс орнатуға мүмкіндік береді.
Қашықтықтан кеңес берудің бір түрі - хат алмасу бойынша кеңес беру немесе скриботерапия. Ол белгілі бір қалада (ауданда) "сенім телефоны" қызметінің, клиенттің телефонының болмауына, сондай-ақ оның әлеуметтік кеңесшімен көзбен кездесуге құлықсыздығына байланысты телефон арқылы кеңес беру қиын болған жағдайларда қолданылады. Сонымен қатар, халықтың жекелеген санаттары үшін (жазасын өтеп жатқан тұтқындар) хат алмасу бойынша кеңес беру өмірлік маңызды кеңес алудың жалғыз мүмкіндігі, апаттың алдын алатын құрал бола алады. Сонымен қатар, хат алмасу бойынша кеңес беру көптеген жағдайларда тиімді болып табылады.
Консультациялық көмекке мұқтаж ел азаматтарының санаттары арасында егде жастағы адамдар мен мүгедектер ерекше орын алады. Мұндай әлеуметтік қызмет көрсету мамандары арнайы орталықтарда жұмыс істейді. Бұл бөлімшелердің қызметкерлері әлеуметтік-консультациялық көмекке мұқтаж адамдарды анықтайды, қарт азаматтар мен мүгедектер тұратын отбасылармен жұмыс істейді, олардың бос уақытын ұйымдастырады. Олар сондай-ақ өз құзыреті шегінде құқықтық көмек көрсетеді, мүгедектерді оқыту, кәсіптік бағдарлау және жұмысқа орналастыру мәселелері бойынша консультациялар жүргізеді, түрлі әлеуметтік-психологиялық ауытқулардың алдын алумен айналысады.
Егде жастағы адамдар мен мүгедектерді әртүрлі қызмет түрлеріне жеңілдіктер беру, зейнетақыны қайта есептеу және индекстеу, өсиет ресімдеу, сыйға тарту мәселелері толғандырады. Әлеуметтік қызметкерлер өз клиенттерін толғандыратын осы және басқа сұрақтарға жауап беруге дайын болуы керек. Бұл жандардың қамқорлығы үшін үнемі жаңа ақпарат жинақтаған жөн.
Егде жастағы адаммен консультативтік әңгіме әртүрлі бағытта болғанымен, ескеру қажет әдеттегі сәттер де бар. Атап айтқанда, әңгіменің алғашқы минуттарынан бастап әлеуметтік қызметкер мейірімділік пен сыпайылық танытуы керек. Клиентке құрметпен, толық аты-жөнімен жүгіну керек. Кейде әзіл-қалжыңды, комплиментті қолданған жөн, бұл сонымен бірге егде жастағы адамды әңгімеге орналастыруға, оның мәселелерінің шешімін бірлесіп іздеуге мүмкіндік береді. Әңгімелесу барысында әлеуметтік қызметкер клиентке оған және оның проблемаларына қызығушылық танытып, көмектесуге ниет білдіруі өте маңызды. Егде жастағы адамдар кейде ұмытшақ, болады, бұл әлеуметтік қызметкерден түсінуді ғана емес, сонымен қатар ерекше шыдамдылықты қажет етеді.
Кеңес берудің жалпы процедураларының көмегімен кеңес берудің тапсырмалары, мәселелері шешіледі. Осының барлығы кеңес беру психологиясының процедураларының нәтижесіне байланысты. Процедура негізгі нақты психологиялық этаптармен байланысты. Осы этаптар арқылы оны бөліп қарастыруға болады. Кеңес беру псхологиясының бірінші этабында клиенттің эмоционалды қолайлылығы қалыптасады. Клиентпен кездесу процедурасы клиенттің маманмен кездесу алдындағы нақты бір іс-әрекет өзіне қосады. Осы этапта консультанттың жағдай сұрауы және алғашқы кеңес беруі клиент үшін өте маңызды. Көптеген клиенттер консультантқа келгенде психологиялық кедергі мен комплекс пайда болады. Ол консультантқа және басқа да адамдарға байланысты. Әсіресе, психологиялық кедергі мен комплекс танымайтын адамдарға байланысты пайда болады. Оған мысал ретінде консультантпен алғашқы кездесуін алуымызға болады. Осы бейтарап мүмкіндікке жағымсыз іс-әрекет комплексі және психологиялық кедергіні алу үшін арнайы процедура Психологиялық кедергіні алу қолданылады. Осы процедураны қолдану барысында консультант клиентімен нақты бір іс-әрекеттерді қолдану арқылы клиентті тыныштандырып, қауіпсіз психологиялық күйге, өзінің сеніміне кіргізеді.
Кеңес беру психологиясының екінші этабында эмпатикалық тыңдау процедурасы белсенді жұмыс жасайды.Консультант клиентті эмоционалды жағынан түсініп әңгімелерін басынан-аяғына дейін қабылдауы тиіс. Клиенттің сөздеріне яғни жағдайын ойланып, қобалжып кетуге болмайды. Клиентті тыңдай отырып, консультант клиенттің бейнесіне, роліне еніп, ойланып, өзін психологиялық қалыпқа келтіреді, яғни психологиялық жағынан көмек беруге дайындалады.
Кеңес беру психологиясының үшінші этабында мынадай процедуралар қолданылады: анықтау, көзін жеткізу, детальдарды айқындау, нақтылау. Осы процедураның барлығы практикалық рекомендация мен кеңестердің клиентке саналы әсер етуімен байланысты. Бұл процедуралардың мақсаты клиентке терең және толық түрде шешімдерін түсіну, яғни бұл жерде консультанттың тікелей қатысуымен байланысты.Ал кеңес беру психологиясының соңғы этабында алдыңғы этаптағы процедуралар қолданылады. Бұл жерде нақты қолданылатын жағдай клиентке өз-өзіне деген сенімділікті қалыптастыруға көмектесу.
И.В.Цзен, Ю.В.Пахалов т.б. ғалымдар клиент пен психолог қатынасы ерекшеліктерін анықтауға негіз болатын төрт ұстанымды атап көрсеткен: теңдік, серіктестік, жоғарыдан төменге және төменнен жоғарыға. Әртүрлі жағдайларда кеңес беруші түрлі ұстанымдарды жетекші ретінде іріктеп алады. Бірақ кеңес беруде өте дәстүрлі болып теңдік ұстанымымен клиентке қатысты серіктестік ұстанымдары табылады, бұл жағдайларда да бағыттаушы және анықтаушы рөл консультантқа жүктеледі. Сондықтан осы позицияны толығырақ қарастыру керек[3].
Кеңес беру процесіндегі кеңесшімен теңдік ұстанымы бойынша клиент өзін кеңес берушімен тең құқығы бар әріптес ретінде сезініп тең белсенділік көрсетсе өнімді жұмыс істейді. Кеңес беруші клиентті әріптесі ретінде бағалап, оның өмірінде орын алған оқиғалар мен жағдайлар бойынша оны жазғырмайтындықтан клиенттің өзі туралы қандай да бір ақпаратты жасыруға негізі жоқ болады. Теңдік ұстанымы бойынша кеңес берушінің өзі де клиентпен қарым-қатынас жасау барысында ешқандай басымдық, білгірлік көрсетпейді. Бұл жағдай маманның қаншалықты беделді екенін, қаншылықты берік ұстанымда болғанын, олардың білімінің, іскерлігінің және клиент сөздерін талдауына соншалықты көп ынта қоятынын көрсетеді де оған сенім арта түседі. Әрине, теңдік ұстанымында бола отыруы арқылы кеңес беруші ұтып қана қоймай оның жоғалтатыны да бар: себебі жоғарыға ұстанымында болған авторитетпен көбірек есептеседі, оны ешқандай сынамастан ұйып тыңдайды. Жоғары кәсіби маман қажет жағдайда өзінің білімі мен беделіне сүйене отырып бір жағдайда жоғарыға ұстанымын ұстанады, ал келесі жағдайда клиенттің өзіндік бағасын көтеруге, оның білімі мен беделін атап көрсетуге ұмтыла отырып төменге ұстанымын ұстанатын актер болып келеді.
Кеңес беруде кәсіби ықпал мүмкіндіктері өте кең және алуан түрлі. Солардың ішіндегі негізгісі, талассыз, клиентпен жүргізілетін вербалдық қатынас, дәлірек айтқанда - кеңес беру әнгімесі болып табылады. Әнгіменің мұндай түрін кәсіби деңгейде меңгеруді нағыз өнер деп айтуға болады.
1.Клиентпен әнгімелесу
2.Арнайы тапсырма беру әдіс - тәсілдері
3. Тілсіз жүргізілетін байланыс түрлері
Кеңесшінің кәсіптік бағдарға оң ережелер:
1.Кәсіби кеңес кезінде өзіндік бағаны дамытуға және жеке тұлғаның барлық оңтайлы ( жақсы) қасиеттерін көрсетуге, өзіндік анықталудың объективті дамуына көмектесу керек.
2. Кеңес беру кезінде " сенімділік" жағдай туғызу және кеңесті әдепті, өнегелі түрде айтылуы керек. Жеке адамды қоғамның қажеттілігі мен талаптарына сай бағыттау керек.
3. Маман әрбір оқушының жеке адам екенін, оның өзіндік жеке ерекшеліктері, қабілеті, мінез - құлық ерекшеліктері бар екенін ескере отырып, оқушының барлық көрсеткіштік мүмкіндіктерін дамыту керек.
4 Маман жалпылап жүйелі түрде жауап ала алатындай етіп сұрақ қояды; ал кеңесші - жауапкершілігін сезіне отырып беруі керек.
5. Маман - жеке адамның барлық комплекстік негіздеріне сүйене отырып, қорытынды жасайды.
Әлеуметтеік-педагогикалық көмек клиенттің жеке тұлғалық проблемаларын шешуге бағытталған. Бұл жағдайда сананы шектей отырып ықпал жасалатын амалдар кеңінен пайдаланылатын болғандықтан ол тәсілдерді қолдануға өте қатты талаптар қойылады. Себебі, оң нәтижеге жету үшін педагогикалық білім мен еңбектің жалпы принциптерін түсіну жеткіліксіз. Сонымен қатар психикаға терең әсер ету арқылы клиентті сөзсіз илануға жеткізу немесе гипнозға жақындатылған жағдайда сендіру тәсілдерін пайдалану үшін осы тәсілдерді толық менгерген және оларды емін еркін қолдануға шеберлігі жеткілікті болуы керек. Осыған байланысты, клиентпен жүргізілетін бірінші жұмыс - психологиялық-педагогикалық көмектен не күтуге болатындығын және керектігін оған жете түсіндіру. Осы көзқарас тұрғысынан нақты мақсатқа жетуге бағытталған кеңес беру көбінесе өзіндік ерекшелікпен сипатталатын, өте ұзақ және терең зерттеуді талап ететін көмек көрсету жұмысының алғашқы қадамы ретінде қызмет етеді. Кеңес алуға келген адам алғаш рет өзінің өмірлік сәтсіздіктеріндегі өзінің рөлі туралы ойланатын және оған шын мәнінде көмектесу үшін сізбен бір немесе бірнеше кездесудің жеткіліксіз екенін түсіне бастайтын жағдайлар болады. Кеңес беру барысында клиент бірден маңызды көмекке сүйене алуы мүмкін екенін анық сезінсе, нәтижесінде алдында тұрған барлық проблемаларды шешу жолдарын тез тауып алуы немесе шытырман жағдайдан шығуы таяу уақытта немесе ешқашан болмауы мүмкін екенін де түсіне бастайды. Клиент өзіне көмек көрсетілуі керек екендігін түсінуінің өзі өте маңызды. Проблеманы түсінген адам ондай жағдайға енді душар болмау жолдарын іздейді. Осы тәжірибені пайдалану шеңбері кең және көп қырлы мүмкіндіктерінің бар екенінің кепілі бола отырып, әрбір қаралған мәселелерді талдау барысында әр адам өзіне қажетті нәрсені таба алатындығына негіз болады.
3.Клиентке кеңес беру барысында орындалатын талаптардың маңызы және кеңес берудің этикалық принциптері
Әлеуметтік қызмет көрсететіндердің міндеттерін анықтайтын өзіндік этикалық кодекстері бар:
1. Қауіп келтірме! Өз білімдеріңді дұрыс қолдана біл.
2. Бағалама! Жағымсыз бағалауларыңды дауыстап айтпа.
3. Адамды сол қалпында қабылдай біл.Маман алдына келген клиентті түсіне білуге міндетті.
4. Кәсіби құпияны сақтау. Оқушылар, мұғалімдер және ата-аналар жайлы ақпараттарды жариялауға қатаң түрде тыйым салынады.
5. Оқушылар мен қызметкерлер бар жерде, жұмыстағы әріптестеріңмен араларыңдағы түсініксіз мәселелерді шешпе.
6. Компетентті бол! Техникалар мен әдістерді жетік білмесең, қолданба.
7. Клиентпен қарым-қатынаста дистанцияны ұстана біл.
8. Клиенттің өз іс-әрекеті мен өміріне деген жауапкершілік құқығынан айырма.
9. Клиентті қате ақпараттандырма! Себебі клиент дұрыс емес шешім қабылдауы мүмкін.
10. Клиенттің әртүрлі шараларға қатысуындағы еріктілік принципін ұстан!
11. Өзіңді тұлға және маман ретінде сыйлай біл!
Кеңес беру принциптері:
Құпиялылық принципі
Кеңес бере отырып, құпиялылықты сақтау маңызды. Принцип сақталмаған жағдайда,келесі проблемалар орын алуы мүмкін:
а) клиенттің немесе басқа адамдардың өмірі үшін жоғары риск;
б) кәмелетке толмағандарға қатысты жасалатын қылмыстық әрекеттер (зорлық-зомбылық, азғыру, инцест және т.б.);
в) клиентті ауруханаға жатқызу қажеттілігі;
г) клиенттің және өзге да адамдардың есірткі таратуға және басқа да ауыр қылмыстық әрекеттерге қатысуы.
Бейтараптық және ашықтық принципі
консультант оң шешім жолында жанжалдасушы тараптар арасындағы қатынастарда бейтарап кеңесші болуы тиіс. Кеңесші клиенттің мәселелерін ашық талқылай білуі, клиентпен әңгімелесу барысында ашық ұсыныстар беруі тиіс.
Дербестілік принципі
кеңес беру процесі клиентке барынша жақын болуы және оның мәселелерін шешуге (жасына қарай) бағытталуы тиіс.
Кәсіби табандылық принципі
егер отбасында балаға физикалық жаза қолданылса, кеңесші клиентпен кеңес беруді талап етуі керек (ата-аналармен жұмыс); егер оқушының өмірлік жағдайы оған қауіпті болса (бейәлеуметтік компания,мұғалімнің оқушыға теріс көзқарасы,күрделі отбасылық қатынастар және т. б.).
Қарапайым педагогқа қарағанда, әлеуметтік педагогтың рөлі ең алдымен білім беру емес, тәрбиелеуде, оның әлеуметтік көмек беру және қорғау функиясында. Әлеуметтік көмектің бағыты белсенді болуы керек және әлеуметтік жұмыстың субъектілері ретінде клиенттерді тартуы қажет. Әлеуметтік педагогтың отасымен байланысы әрбір нақты отбасы (жалпы отбасы туралы емес) туралы мәлімет пен оның ерекшеліктерін, адамдардың тіршілігінің осы саласында қарым-қатыас жасау процесінің заңдылықтарын ескеру негізінде жасалады.
Әлеуметтік педагогтар - балалармен, олардың ата-аналарымен, ересектермен отбасы-тұрмыстық микроортада және көршілер ортасында, жасөспірімдермен, жастардың, топтарымен және бірлестіктерімен тәрбие жұмысымен жүргізетін, мәдени-сауық, дене шынықтыру-сауықтыру, еңбек, ойын және басқа жұмыстарды, топпен қарым-қатынас жасуды, балалармен ересектердің социумда техникалық, көркем шығармашылық және шығармашылықтың басқа да түрлерін ұйымдастыратын мамандар.
Мектепте әлеуметтік педагогтар педагог-психолог мамандарымен, сынып жетекшілермен, әкімшілік құрамымен және ата-аналармен тығыз байланыста қызмет атқарады. Яғни, олармен оқушылардың құжаттарын тағайындауда, олардың әлеуметтік мұқтаждығына көмек беруде және оқушылардың ішкітұлғалық, тұлғааралық шиеленісті жағдайлар туындағанда, оқушы мен педагог арасында кикілжің пайда болғанда әлеуметтік педагогпен бірлесе жұмыс жүргізеді. Осы кезеңде, әлеуметтік педагогта кеңес беру журналының 2 түрі болуы тиіс. Біріншісі, сынып жетекшіге, оқушыға, пән мұғалімдеріне арналған кеңес беру, ал екіншісі ата-аналарға арналған кеңес беру журналы тіркеліп отыруы қажет. Алғашқы беті мектеп директоры бекіткен, тігіліп мөр басылған болуы шарт.
Олар төмендегіше:
КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ
(сынып жетекшіге, пән мұғалімдеріне және оқушыға)
№
Кеңес алушы-ның аты-жөні
Лауа-зымы
Отбасы-ның түрі, бала саны
Отбасы-лық әлеу-меттік-мате-риал-дық жағда-йы, хал-ахуалы
Туында-ған мәселе
Қолданылатын әдіс-тәсілдер
Берілген кеңес
Нәти-жесі
1
Сейтов Арман Асыл-тайұлы
Оқу-шы
әкесі мен анасы ажырас-қан, әкесі-мен өгей анасының қолын-да тұрады, отбасы-да 3 бала
Орта деңгей-де, отбасы-да әкесі, өгей анасы, әжесі, 2 қарындасы және өзі тұрады
Оқушы мектепке оқу жылының ортасында келіп, әлеумет-тік ортаға бейімде-луінде, бірқатар қиындық туындауда
Топарасында дау-дамай тудырмау-ға көмектесу, бақылау, әңгімілесу, сауалнама және сурет салғызу
Оқушы-ның әлеумет-тік ортада бейімде-луіне топпен, психолог-пен бірлесе тренинг-тар өткізу, оқушы-ның жаңа орта өзін ыңғайлы сезінуіне көмекте-су
Бір апта бақы-лау, екінші аптада оқушы-ның ортада өзін еркін сезі-нуін байқау, оқушылармен достық қарым-қаты-насқа түскен-дігін анық-тау. Сынып жетек-шісімен сөйле-су
АТА-АНАҒА КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ
№
Күні, айы,жылы, уақыты
Ата-ананың аты-жөні
Оқушы-ның аты-жөні
Сыны-бы
Отбасы-лық жағдайы, бала саны
Қай тақырып-та кеңес берілді
Ескерт-пе
Қолы
Әлеуметтік педагог балаларды, жасөпірімдер мен жастарды әлеуметтендіру процесінде мүмкін болатын және мақсатты араласуды қамтамасыз етеді, отбасы мен басқа да тәрбиелеу институттарына көмек береді, балалар мен ересектер арасындағы байланыстырушы жік, делдал үшінші тұлға рөлін атқарады, жеке тұлғамен және қоғаммен жұмыс жасайды. Ол жасөспірімдердің әлеуметтік және кәсіби бағдар алу кезеңінде көмектеседі, балалардың қоғамдағы құқытарын қорғайды.
Кеңес беру әлеуметтік жұмыстардың маңызды әдісі мен технологиясы болып табылады. Әлеуметтік жұмыс тәжірибесінде біраз мәселелерді шешу: дәрігер, заңгер, психолог сияқты көптеген мамандармен ақпарат алмасуды талап етеді. Әлеуметтік жұмыстарды мақұлдау мен оларды қоғамдық тұрғыдан мойындау, көбінесе кеңес берушілер ретіндегі әлеуметтік педагогтің атқаратын ролімен анықталады. Кеңес беру - бұл іс барысында маманның өтініш жасаған адамға пайда болған мәселелердің мәнін түсіндіріп және ұғындыратын , сондай-ақ оны шешу үшін қолдануға болатын түрлі амадарды ұсынатын әлеуметтік жұмыс түрі. Әлеуметтік міндеттерді шешудің технологиялық әдістері ретіндегі кеңес беру - бұл азаматтардың, жеке адамдардың, отбасылардың, топтардың, қауымның қажетті бір ақпаратты анықтау мақсатын және оны қамтамасыз етудегі көмек көрсетудің баламалы түрлерін нұсқауымен ақыл-кеңес беру арқылы әлеуметтік қызметте жиі пайдаланатын шара.
Әлеуметтік кеңес берудің түрлі әдістері мен тәсілдері бар. Солардың арасынан: қадағалау, тестілеу, көндіру, сендіру, хабарлау, кіші тренинг және басқаларын атап өтуге болады.
Әлеуметтік педагог өз қызметінде, әсіресе отбасымен жұмыс жүргізгенде, әлеуметтік кеңес беру пайдаланылады, яғни адамдарға ықпал етудің негізгі жолы - әңгіме-дүкен қажет болып табылатын, тұлғалар арасындағы қатынастардың қиыншылықтарына байланысты әрқилы психологиялық мәселелерді шешуге бағытталған тікелей жұмыстар жүргізу. Психологиялық кеңес беру өтініш иесіне ең алдымен оның тұлғааралық қатынастарын қайта құруға, ал психокоррекциялық немесе шиеленістер негізіне жататын адамның ішкі мәселлерін шешуге бағытталған.
Кеңес беру бұл төмендегідей бірнеше кезеңдерге бөлінетін бір мезгілдік қана әрекет:
-өтініш иесін кеңес алуға итермелеген себептерді анықтау;
-талдау, бағалау, анықтау мәселелері;
-мәселенің құрылуын және кеңестің мақсатын анықтау;
-әрекет ету жоспарын белгілеу;
-тиісті әрекеттерді жүзеге асыру;
-кеңес берудің нәтижесін бақылау және қортындылау.
4.Отбасына әлеуметтік-педагогикалық кеңес берудің теориялық негіздері
Отбасылық кеңес берудің негізгі мақсаты - адамның ішкі психикалық өмірі мен оның тіршілік әрекетіне әсер ететін жүйеаралық қатынастар арасындағы тепе-теңдікті сақтау. Осыған орай, іс жүзінде әлеуметтік қызметкер өзінің кәсіби қызметіне қатысты отбасымен жұмыс жүргізгенде кеңесшінің, көмекшінің, аудармашының, делдалдың, адвокаттың, брокердің, тәлімгердің және басқалардың рөлін (қызметін) атқаруы мүмкін.
Отбасына психологиялық кеңес берудің келесі кезеңдерін бөлуге болады:
Алдын ала жазылу кезеңі. Жазылу. Өтініштің бекітілуі. Клиент шағымы мен сауалын нысаналау. Отбасы және клиент туралы алғашқы ақпаратты жинау. Ұйымдастырушы сұрақтарды шешу. Клиентті жұмыс тәртібі мен регламентіне бағдарлау.
Бірінші қабылдау кезеңі. Кеңес берушінің клиентпен танысуы. Қосылу техникаларын қолдану арқылы байланыс орнату - кеңес берушінің отбасы мүшелерінің мінез-құлық стилі мен ерекшеліктеріне еліктеу ретіндегі аккомодация (С. Минухин), белсенді эмпатиялық тыңдау (К. Роджерс). Кеңес берушінің өзін таныстыруы және кеңес беру үрдісінде позицияларды құрылымдауы. Сенім және қауіпсіздік атмосферасын орнатуы. Бұл кезеңде отбасы құрамы, отбасы мүшелерінің әрқайсысының жасы, білімі, мамандығы және олардың қарым-қатынас, өзара әрекеттесу ерекшеліктері туралы жалпы ақпарат алу керек. Бұл тұста оңтайлы әдіс - отбасының үш ұрпағы үшін генограмма құру болып табылады. Егер жұмыс тұтастай отбасымен жүргізілетін болса, онда өтініш білдірілген проблемаға қатысы бар отбасы мүшелерінің әрқайсысының позициясын анықтап алған жөн.
Сауалды қайта тұжырымдау. Психологиялық кеңес беруді жүргізу келісімшартына бітім жасау.Келісімшарт негізінде кеңес беру мақсаттары мен клиентке көрсетілетін психологиялық көмек формасы келісіледі. Клиент пен кеңес берушінің жауапкершілігі мәселесі және олардың жұмыс үрдісіндегі қызметтері талқыланады. Ұйымдастырушы мәселелерді келісу жүзеге асырылады: кездесу саны, оның ұзақтығы мен мерзімділігі, қатысушылар құрамы, кеңес беру ақысы.
Диагностикалық кезең. Клиент мәселесін нақтылау. Оны диагноз стереокоптылығы принципіне сәйкес зерттеу, отбасының рөлдік құрылымын және оның ішкі, әлеуметтік ресурстарын анықтау. Ерлі-зайыптылармен танысу сәтінен бастап отбасының даму тарихын реконструкциялау. Проблемалық жағдаяттарды, типтік отбасылық сценарийді талдау, отбасылық мифтерді анықтау және талқылау. Проблема мазмұны мен себептері туралы жұмысшы болжамды тұжырымдау. Шығарылған болжамды тексеру мақсатында қажетті диагностикалық тексеруді жүргізу.
Психологиялық қорытынды жасау кезеңі. Психологиялық диагноз мен болжамды тұжырымдау. Диагностикалық қорытынды отбасының объективті статусын сипаттап, отбасының объективті мәселесіне жасалған шағымына сай қорытынды жасауы қажет және ол негіздемелермен тұжырымдалып, отбасының одан әрі қызмет етуіне жағымды баға беруі керек. Отбасы мәселесін жеңу бойынша ұсыныстардың жалпы жоспарын жасау. Кеңес беруші психологиялық қорытындыны клиентпен кездеспейтін уақытта дайындауы тиіс. Кеңес беруші проблеманы талдау және түсіндіру нәтижесін, сонымен қатар келесі кезеңді жүргізуге арналған негіздемені ұсынуы қажет. Бірқатар жағдайларда психологиялық қорытындыны дайындау проблеманы бірлесе талдау және оны шешімдерін іздестіру кезеңдерімен қабысып жатады.
Проблеманың туындау себептерін бірлесе талдау және оны шешу жолдарын анықтау кезеңі. Проблеманы талдауға бағытталып, отбасы қызметініңкүшті, ресурсты және әлсіз аспектілерін бөлу. Тиімсіз қызмет ету себептерін анықтау. Психологиялық диагноздың негізгі қағидаларын талқылау. Шартты-вариантты болжауды бірлесе жасау. Мәселенің шешілу мүмкіндігін қарастыру, шешімдердің әрқайсысының жақсы және кемшілік жақтарын жан-жақты бағалау. Шешім қабылдау, оны жүзеге асыру жоспарын құру. Отбасы мүшелері арасында жауапкершілік пен қызметтерді бөлу. Қабылданған шешімді өмірде жүзеге асыруға үй тапсырмалары жүйесін жасау.
Қорытынды кезеңі. Қорытындылау. Қабылданған шешімнің іске асырылуын бақылау және бағалау. Кеңес берушімен бірлескен жұмысты аяқтау, одан әрі орнатылатын байланыс түрі мен серзімін талқылау. Отбасында туындайтын қиындықтар мен проблемалардың алдын алу бойынша профилактикалық және превентивті шаралар жоспарын бірлесе құру[4].
Аталған психологиялық кеңес беру кезеңдері бірізділікпен жүзеге аса бермеуі де мүмкін, уақыты немесе жалғасу қисындылығы жағынан бұзылуы ықтимал, кейде алдағы кезеңдерге өтпес бұрын өткен кезеңге қайта оралатын жағдайлар да болады. Кезеңдердің ұсынылған бірізділігі кеңес беру жұмысы мен процедураларының бір түрінен келесі түріне өту заңдылығын анықтайды.
Отбасылық кеңес беру отбасындағы ересектер мен баланың арасындағы әлеуметтік проблемалар, шиеленістік жағдайлар кезінде әлеуметтік педагогикалық ақыл-кеңестік көмекті қамтиды.
Отбасылық кеңес берудің айырмашылығы - әлеуметтік қызметкер кеңес бер барысында не жаппай отбасымен, не ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz