Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушының өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Қорғауға жіберілді
_________2023 ж.
Тарих География кафедрасының меңгерушісі: Серікбаев Ермек Қойбекович
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫ
6В01506 - Геогрфия тарих мұғалімдерін даярлау мамандығы
Орындаған Амангелді Ж.Н.
Ғылыми жетекшісі
П.ғ.к., доцент м.а. Даменова А.Қ.
Тараз 2023
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
І тарау
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1
Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушының өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері
10
1.2
Жаратылыстану пәнін оқыту және ұйымдастыру бойынша оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыстарының классификациясы.
17
1.3
Оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру формалары және өз бетінше орындалатын жұмыстарға бағыттау.
30
ІІ тарау
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫН ІС-ЖҮЗІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
2.1
5-сынып оқушыларымен Температураны өлшеу. тақырыбы бойынша сабақ барысында өз бетінше орындаған жұмыстары.
42
2.2
Ғимараттарды жылулық оқшаулау. тақырыбы бойынша өз бетінше жүргізілген жұмыстар.
53
2.3
71
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
78
ПАЙДАЛАНҒАН Әдебиеттер ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
81
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Оқушылардың дербестігін, сыни ойлауын, шығармашылық ізденіс қабілетін тәрбиелеу - білім беру мазмұнын жаңартудың жетекші міндеттерінің бірі. Сыныптағы әрбір оқушы өзінің жеке қабілетіне қарай оқу үрдісінің белсенді қатысушысы болуы керек. Осыған байланысты оқушылардың білімді өз бетінше меңгеруінің жалпы және арнайы дағдылары мен қарым-қабілетін қалыптастыру қажеттілігі туындайды. Бұл жұмыста өз бетінше жасалатын жұмыс және өзіндік іс-әрекет ұғымдарының мәні, олардың ортақ ерекше белгілері, жаратылыстану сабағында оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері; өз бетінше оқыту әдісін қолдану арқылы оқушылардың дүниенің жаратылыстану бейнесін қалыптастыру; Оқушылардың жаратылыстану білімдерін өздігінен тереңдету, шығармашылық ізденуге қабілеттерін дамыту, өз бетінше шығармашылық танымдық іс-әрекеттерін белсендіру, танымдық қызығушылықтарын, оқу-танымдық мотивациясын ояту, өз бетінше орындалатын жұмыстың рөлін арттыру. Сабақ құрылымында оқушылардың өз бетінше оқу әрекетін ұйымдастырудың тиімді жүйесін жасау және негіздеу.
Қазіргі мектептің басты міндеті - оқушыларды өз бетінше білім алуға үйрету. Жас ұрпақтың одан әрі психикалық дамуы осыған байланысты болады, ол алған білімін өз бетінше қолдана білуге ғана емес, сонымен қатар жаңа дағдыларды меңгеруге және оларды жетілдіруге ықпал етеді. Бұл тақырыпты әр түрлі ғылыми салаларда көптеген ғалымдар бірнеше рет зерттегенімен, жаратылыстану сабағында оқушылардың өз бетінше жасайтын жұмыстарын ұйымдастырудың әдістерін, түрлері мен ерекшеліктерін зерттеу өзекті болып қала береді. Көптеген ғалымдардың ғылыми зерттеу пәні: философтар, психологтар, дидактиктер, әдіскерлер, педагогиканың негізін қалаған үздіктер (П.В.Копнин, О.М.Коршунова, Б.Г.Богоявленская, Ю.А.Пономарев, В.И.Андреев, Б.И.Коротяев, И.Ю.Лернер, И.С.Н.К.О. М.Медведев, Г.Лемекин, т.б.). Дегенмен, олардың әрқайсысында оқушының өз бетінше жасалтын жұмыс ұғымын анықтауда әр түрлі көзқарастар бар.
Диплом жұмысын зерттеу - Мектептің жаратылыстану курсында өз бетінше жасалатын жұмыстарды қолданудың мақсаттылығы, оның оқушыға беретін тәрбиелік және дамытушылық мәнін ашу.
Диплом жұмысының зерттеу пәні: жаратылыстану сабағы бойынша оқушылар мен өз бетінше жүргізілген жұмыстар.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: жаратылстану пәні бойынша оқушылардың оқу процесінде өз бетінше жұмыс жасауына жол көрсетіп, білім деңгейін арттыру.
Осы қойылған мақсатқа сүйене отырып, дипломдық жұмыстың зерттеу міндеттері анықталады:
жаратылыстану пәні бойынша оқушылардың өз бетінше жұмыс жасай алу қабілетін ашу;
оқушылардың алған білім және білік дағдыларын өмірде және күнделікті қоршаған ортада пайдалана білуге үйрету;
оқушылардың өз бетінше орындайтын тапсырмалар арқылы белсенділік пен тәуелсіздікке тәрбиелеу;
Диплом жұмысының зерттеу әдістері: жаратылыстану сабағында өз бетінше орындалатын жұмыстарды талдау (жаратылыстану сабағынан практикалық жұмыстарды жүргізу және тексеру бойынша эксперименттік жұмыс, тақырыптық реферат, эссе жазу, сұхбаттасу, оқушылар мен бірге талдау жасау).
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы:
1. Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыстардың пайдасын білдік.
Оқушылар өз бетінше жұмыс жасады.
Тақырыпқа байланысты тапсырмаларды практикада жасау арқылы өз бетінше жұмыс жасауға дағдыланды.
Оқушылар басқа да тапсырмаларды өз бетінше жасауға дағдыланды.
Зерттеу базасы: Тараз қаласы 125 International school мектеп базасы.
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады. Сонымен қатар, жұмыста кестелер, фотосуреттер мен диаграммалар көрсетілген. Жұмыстың жалпы көлемі 50 бет.
I. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушының өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері
Қазіргі қоғамда болып жатқан өзгерістер, білім беру жүйесіндегі өзгерістерді талап етеді. Ғылым мен техника қарқындап өсіп отырған шақта мектеп бағдарламасы мен оқулықтарына, олардың барлық жетістіктерін енгізу мүмкін емес. Осы себепті де мектеп ертеңгі білімнің негізін қалап, оқушылардың өздігінен ізденіп, білім алуына баса назар аударуы тиіс. Қазіргі таңда педагогикалық оқытудың озық тәржірбиеге негізделген білім беру негізі қаланып келе жатыр, бұндағы мақсат оқушының логикалық ойлау қабілетін және де өз бетінше білім ала алуына жағдай жасау.
А.Байтұрсыновтың пікірі бойынша, бала білімді тәжірбие арқылы өз бетінше алуы қажет. Мұғалімнің негізгі міндеті оқушының білім алуындағы ұзақ жолды қысқарту үшін, балаға жұмысты деңгейіне қарай оңтайландырып беру және мақсатқа қарай түзеп отыру.
Өз бетінше жасалатын жұмыс - оқушының күрделі іс-әрекеттерінің бір түрі немесе арнайы формасы іспеттес. Өз бетінше жасалатын жұмысты ұйымдастыру, оны басқару-әр мұғалімнің жауапты және күрделі жұмысы. Белсенділік пен тәуелсіздікке тәрбиелеу оқушыларды тәрбиелеудің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Бұл міндет әр мұғалімнің алдында бірінші кезектегі міндеттердің қатарында. Өз бетінше жасалатын жұмыс-бұл мақсат емес. Бұл оқушылардың терең және берік білімі үшін күрес құралы, олардың жеке қасиеттері ретінде белсенділігі мен тәуелсіздігін қалыптастыру, ақыл-ой қабілеттерін дамыту құралы. Мектептің табалдырығын алғаш рет кесіп өткен бала өз іс-әрекетінің мақсатын өз бетінше қоя алмайды, әлі де өз іс-әрекеттерін жоспарлай алмайды, олардың орындалуын реттей алмайды, нәтижені мақсатпен байланыстыра алмайды. Оқу процесінде ол әртүрлі тапсырмаларды жеңуге, оқу міндеттерін шешу процесінде жаңаларын алуға мүмкіндік беретін белгілі бір жоғары дербестік деңгейіне жетуі керек. Қоғамның қазіргі мектепке қойылатын негізгі талабы-ғылыми, өндірістік, қоғамдық міндеттерді өз бетінше шығармашылықпен шеше алатын, сыни тұрғыдан ойлай алатын, өз көзқарасын сенімін дамыта және қорғай алатын, өз білімін жүйелі және үздіксіз толықтыра және жаңарта алатын, іскерлікті жетілдіре алатын, оларды шын мәнінде шығармашылықпен қолдана алатын тұлғаны қалыптастыру.
Оқушылардың оқудағы белсенділігі мен тәуелсіздігінің табиғатын зерттеуде көптеген түрлі бағыттар бар. Бірінші бағыт ежелгі дәуірден басталады. Оның өкілдерін ежелгі грек ғалымдары (Сократ, Платон, Аристотель) деп санауға болады, олар баланың білімді ерікті, белсенді және тәуелсіз игеруінің маңыздылығын терең және жан-жақты негіздеді.
Өз пайымдауларында олар адамның ойлау қабілетін дамыту тек тәуелсіз іс - әрекет процесінде сәтті жүре алатындығына, ал жеке тұлғаны жетілдіру және оның қабілетін дамыту өзін-өзі тану (Сократ) арқылы жүзеге асырылатындығына негізделген. Мұндай әрекет балаға қуаныш пен қанағат сыйлайды және осылайша жаңа білім алудағы пассивтілікті жояды.
Теориялық тұрғыдан өзіндік жұмыстың мәнін зерттей отырып, оқытудың тәуелсіздігі дами алатын қызметтің 3 бағыты бөлінеді - танымдық, практикалық және ұйымдастырушылық-техникалық. Б.П. Есипов (60-шы жылдар) оқу процесінде өзіндік жұмыстың рөлін, орнын, міндеттерін негіздеді.
Оқушылардың білімі мен дағдыларын қалыптастыру кезінде стереотиптік, негізінен ауызша оқыту әдісі тиімсіз болады. Тәуелсіз жұмыс жүйесі деп біз ең алдымен өзара байланысты, бір-бірін анықтайтын, екіншісінің бірінен қисынды түрде туындайтын және жалпы міндеттерге бағынатын жұмыс түрлерінің жиынтығын түсінеміз.
Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыс формалары деп біз оқушылардың тапсырма бойынша және мұғалімнің бақылауымен, бірақ оған тікелей қатыспай, осы үшін арнайы берілген уақытта орындайтын жұмысты түсінеміз. Оқушылар саналы түрде өздерінің ақыл-ой күштерін қолдана отырып және психикалық және физикалық әрекеттердің нәтижесін (ауызша жауап, графикалық құрылыс, тәжірибелерді сипаттау, есептеулер және т.б.) білдіре отырып, мақсатқа жетуге тырысады.
Өз бетінше орындалатын жұмыс мұғалім ұсынған тапсырмаларды орындаудың ең ұтымды тәсілдерін іздеумен, жұмыс нәтижелерін талдаумен байланысты оқушылардың белсенді ақыл-ой әрекеттерін қамтиды. Оқу процесінде оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмысының әртүрлі түрлері қолданылады, олардың көмегімен олар өз бетінше білім және білік дағдыларын дамыта алады. Оқу процесінде қолданылатын өзіндік жұмыстың барлық түрлерін әр түрлі белгілер бойынша жіктеуге болады: дидактикалық мақсат бойынша, оқушылардың оқу іс-әрекетінің сипаты бойынша, мазмұны бойынша, оқушылардың Тәуелсіздік дәрежесі мен шығармашылық элементі бойынша және т. б.
Оқу процесінде өз бетінше жасалатын жұмыстың барлық түрлерін бес топқа бөлуге болады:
Аталған топтардың әрқайсысы өз бетінше орындалатын жұмыстың бірнеше түрін қамтиды, өйткені бір дидактикалық мәселені шешу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл топтар бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл байланыс әртүрлі дидактикалық мәселелерді шешу үшін бірдей жұмыс түрлерін қолдануға болатындығына байланысты. Мысалы, эксперименттік, практикалық жұмыстардың көмегімен дағдыларды игеруге ғана емес, сонымен қатар жаңа білім алуға және бұрын алған білімдерін қолдана білуге қол жеткізіледі..
Негізгі дидактикалық мақсат бойынша жіктеу кезінде жұмыстың мазмұнын қарастырыңыз.
1. Жаңа білім алу және өз бетінше білім алу дағдыларын игеру оқулықпен жұмыс жасау, бақылаулар мен тәжірибелер, аналитикалық және есептеуіш сипаттағы жұмыстар негізінде жүзеге асырылады.
2. Білімді бекіту және нақтылау ұғымдардың белгілерін нақтылау, оларды шектеу, маңызды белгілерді маңызды емес белгілерден бөлу үшін арнайы жаттығулар жүйесінің көмегімен жүзеге асырылады.
3. Білімді практикада қолдану қабілетін дамыту әртүрлі типтегі есептерді шешу, жалпы түрдегі есептерді шешу, эксперименттік жұмыстар және т. б. арқылы жүзеге асырылады.
4. Шығармашылық дағдыларды қалыптастыру эссе жазу кезінде, рефераттар дайындау кезінде, тапсырмаларды шешудің жаңа тәсілдерін, тәжірибенің жаңа нұсқаларын іздеу кезінде және т. б.
Жаратылыстану пәні оқу пәні ретінде табиғат ғылымдарымен тығыз байланысты, бірақ мектеп пәні мен жаратылыстану ғылымдары арасында мақсаты, көлемі, құрылымы, әдістері мен формасында маңызды айырмашылықтар бар. Жаратылыстану ғылымдарының мақсаты-зерттеу арқылы табиғат туралы жаңа мәліметтер алу. Олардан айырмашылығы, әдістеме табиғаттың даму заңдылықтарын емес, оқушыларды табиғат ғылымдарының негіздеріне оқытудың педагогизкалық процесінің заңдылықтарын зерттейді. Оқу пәнінің мақсаты-оқушыларға ғылымда алынған фактілер мен заңдылықтар туралы қарапайым мәліметтерді жеткізу, педагогикалық тұрғыдан алған білімді іс-тәжірибеде қолдана білу.
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып мұқият таңдалады. Білімнің құрылымы және оларды оқу пәнінде ұсыну формасы жаратылыстану әдістемесіне тән жалпы педагогикалық және ерекше принциптермен анықталады. Кез-келген жүйе белгілі бір талаптарды немесе принциптерді қанағаттандыруы керек. Әйтпесе бұл жүйе емес фактілердің, заттар мен құбылыстардың кездейсоқ жиынтығы болады. Өз бетінше жасалатын жұмыс жүйесін құру кезінде негізгі дидактикалық талаптар ретінде келесілер келтірілген:
1. Өз бетінше жасалатын жұмыс жүйесі негізгі дидактикалық міндеттерді шешуге -- жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың терең және берік білім алуына, олардың танымдық қабілеттерін дамытуға, білімді өз бетінше игеру, кеңейту және тереңдету, оларды практикада қолдану қабілетін қалыптастыруға ықпал етуі керек.
2. Жүйе дидактиканың негізгі принциптерін, ең алдымен қол жетімділік пен жүйелілік принциптерін, теорияның практикамен байланысын, саналы және шығармашылық белсенділікті, жоғары ғылыми деңгейде оқыту принципін қанағаттандыруы керек.
3. Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың әртүрлі дағдыларын қалыптастыруды қамтамасыз ету үшін жүйеге кіретін жұмыстары оқу мақсаты мен мазмұны бойынша әр түрлі болуы керек.
Өз бетінше жасалатын жұмыс түрлерін таңдағанда, оның көлемі мен мазмұнын анықтаған кезде, бүкіл оқу процесіндегідей, дидактиканың негізгі принциптерін басшылыққа алу керек. Бұл мәселеде қол жетімділік пен жүйелілік принципі, теорияның практикамен байланысы, қиындықтардың өсуіндегі біртіндеп принципі, шығармашылық белсенділік принципі, сонымен қатар оқушыларға сараланған көзқарас принципі маңызды. Бұл принциптерді өз бетінше жасалатын жұмысты басқаруға қолдану келесі ерекшеліктерге ие болып табылады.
Жаратылыстану пәнінің өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері:
1. Жаратылыстану пәні бойынша өз бетінше жасалатын жұмыс міндеті болуы керек. Бұған жұмыс мақсатын нақты тұжырымдау арқылы қол жеткізіледі. Мұғалімнің міндеті-мектеп оқушыларының жұмысқа деген қызығушылығын және оны мүмкіндігінше жақсы орындауға деген ұмтылысын тудыратын тапсырманың тұжырымдамасын табу. Оқушылар тапсырманың не екенін және оның орындалуы қалай тексерілетінін нақты көрсетуі керек. Бұл оқушылардың жұмысына мағыналы, мақсатты сипат береді және оның сәтті орындалуына ықпал етеді.
2. Өз бетінше жасалатын жұмыс шынымен тәуелсіз болуы керек және оны орындау кезінде оқушыны қарқынды жұмыс істеуге ынталандыруы керек. Алайда, бұл жерде шектен шығуға жол берілмейді: оқытудың әр кезеңінде ұсынылатын өз бетінше жасалатын жұмыстың мазмұны мен көлемі оқушылар үшін орындауға оңай болуы керек, ал оқушылардың өздері теориялық және іс жүзінде өз бетінше жасалатын жұмысты орындауға дайын болуы керек.
3.Алғашқы жұптарда оқушылар қарапайым жұмыс дағдыларын қалыптастыруы керек (сызбалар мен сызбаларды орындау, қарапайым өлшемдер, қарапайым есептерді шешу және т.б.). Бұл жағдайда оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмысының алдында мұғаліммен жұмыс істеу тәсілдерін көрнекі түрде көрсету керек, оған нақты түсініктемелер, тақтадағы жазбалар қоса беріледі.
4. Өз бетінше жұмыс істеу үшін сізге дайын рецепттер мен шаблондар бойынша әрекет етуге мүмкіндік бермейтін, бірақ білімді жаңа жағдайда қолдануды қажет ететін тапсырмаларды ұсыну қажет. Тек осы жағдайда ғана өз бетінше жасалатын жұмыс оқушылардың бастамасы мен танымдық қабілеттерін қалыптастыруға ықпал етеді.
5. Жаратылыстану пәні бойынша өз бетінше жасалатын жұмысты ұйымдастыруда әр түрлі оқушылардың білімін, дағдылары мен қабілеттерін игеру үшін әр түрлі уақыт қажет екенін ескеру қажет. Мұны оқушыларға сараланған көзқарас арқылы жүзеге асыруға болады. Жалпы және жекелеген оқушылардың жұмыс барысын бақылай отырып, мұғалім тапсырмаларды сәтті орындағандарды неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындауға уақытында ауыстыруы керек. Кейбір оқушылар үшін жаттығу жаттығуларын барынша азайтуға болады. Басқаларға жаңа ережені немесе жаңа теорияны игеріп, оны оқу мәселелерін шешуге өз бетінше қолдануды үйрену көптеген практика қолдану керек. Оқушылардың мұндай тобын неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындауға ауыстыру уақтылы болуы керек. Бұл жерде шамадан тыс асығыстық, сондай-ақ оқушыларды жаңа нәрселерді үйренуде, Қабілеттер мен дағдыларды игеруде Алға жылжытпайтын тым ұзақ тапсырмаларда оқушының оқуға деген ынтасын жоғалтауға себеп болады.
6. Өз бетінше жұмыс істеу үшін ұсынылатын тапсырмалар оқушылардың қызығушылығын тудыруы керек. Оған алға қойылған міндеттердің жаңалығы, олардың мазмұнының ерекшелігі, оқушыларға ұсынылған тапсырманың практикалық маңыздылығын немесе игеру әдісін ашу арқылы қол жеткізіледі. Оқушылар әрқашан өз бетінше жасалатын жұмыстарға үлкен қызығушылық танытады, олардың орындау барысында олар заттар мен құбылыстарды зерттейді.
7. Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыстары оқу процесіне жүйелі түрде енгізілуі керек. Тек осы жағдайда ғана олар берік дағдыларды дамытады. Бұл істегі жұмыстың нәтижелері мұғалімдердің бүкіл ұжымы оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыс дағдыларын, барлық пәндер бойынша сабақтарда, соның ішінде оқу шеберханаларында сабақ алған кезде айқынырақ болады.
8. Өз бетінше орындалатын жұмысты ұйымдастырған кезде мұғалімнің материалды баяндауын оқушылардың білім, дағдыларды игерудегі өз бетінше орындалатын жұмыстарын ақылға қонымды үйлестіру қажет. Бұл жағдайда шектен шығуға болмайды: өз бетінше жұмыс істеуге деген шамадан тыс құмарлық бағдарламалық материалды зерттеу қарқынын, оқушылардың жаңа нәрселерді білуде алға жылжу қарқынын бәсеңдетуі мүмкін. Сондықтан да оқушылардың оқуға деген ынтасының тым төмен түсіп кетуін немесе шамадан тыс артуын қадағалап отыру қажет.
9. Оқушылардың кез-келген түрдегі өз бетінше орындайтын жұмыстарын орындау кезінде көшбасшылық рөл мұғалімге тиесілі болуы керек. Мұғалім оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыс жүйесін, оларды оқу процесіне жүйелі түрде енгізуді ойластырады. Ол әр өз бетінше орындалатын жұмыстың мақсатын, мазмұны мен көлемін, оның сабақтағы орнын, өзіндік жұмыстың әртүрлі түрлерін оқыту әдістерін анықтайды. Ол оқушыларға өзін-өзі бақылау әдістерін үйретеді және сапаны бақылауды жүзеге асырады, оқушылардың жеке ерекшеліктерін зерттейді.
1.2 Жаратылыстану пәнін оқыту және ұйымдастыру бойынша оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыстарының классификациясы.
Жаратылыстану пәнінен оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру. Жаратылыстану пәнінің материалының мазмұнын оқушылар оқу іс-әрекеті барысында игереді. Оқытудың нәтижесі осы әрекетке байланысты. Оқушылардың өз іс-әрекеттеріне қатынасы көбінесе мұғалімнің оқу іс-әрекетін қалай ұйымдастыратындығымен анықталады. Кей-кезде оқушының жаратылыстану сабағына деген қызығушылықтың төмендеуі көбінесе мұғалімнің іс-әрекетіне байланысты. Мысалы, олардың оқушылардың шамадан тыс жүктелуіне әкелетін оқу материалының мазмұнын дұрыс таңдамауы; мұғалімнің заманауи оқыту әдістерін және олардың оңтайлы үйлесімін білмеуі; оқушылармен қарым-қатынас орната алмау және оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынасын ұйымдастыра алмау; мұғалімнің жеке басының ерекшеліктері. Жоғарыда айтылған жағдаяттың барлығы мұғалімнің ойында болуы тиіс негізгі ережелер.
Жаратылыстау пәнін оқыту материалын таңдау өз бетінше орындалатын жұмысты ұйымдастыруда маңызды рөл атқарады, өйткені оның көмегімен біз оқыту мазмұны туралы ақпарат аламыз. Алайда баланың қажеттілігінен тыс ақпараттың өзі ол үшін маңызды емес және ешқандай әсер етпейді. Егер ақпарат оқушының қажеттіліктеріне сәйкес келсе және эмоционалды түрде өңделсе, онда ол кейінгі әрекеттерге серпін алады. Ол үшін оқу материалының мазмұны оқушыға қол жетімді болуы керек, оның білімінен туындауы керек және оларға және балалардың өмірлік тәжірибесіне сүйенуі керек, бірақ сонымен бірге материал өте күрделі және қиын болмауы керек. Өз бетінше жасалатын жұмыс оқушылардың жаратылыстану пән бойынша білімінің тереңдігі мен беріктігіне, олардың танымдық қабілеттерінің дамуына, жаңа материалды игеру қарқынына айтарлықтай әсер етеді.
Жаратылыстану пәнінің мектеп мұғалімдерінің жүргізген практикалық тәжірибесі көрсеткендей:
1. Жүйелі түрде жүргізілетін өз бетінше орындалатын жұмыс (тапсырмаларды шешу, бақылаулар мен тәжірибелерді орындау бойынша оқулықпен) оны дұрыс ... жалғасы
М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Қорғауға жіберілді
_________2023 ж.
Тарих География кафедрасының меңгерушісі: Серікбаев Ермек Қойбекович
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫ
6В01506 - Геогрфия тарих мұғалімдерін даярлау мамандығы
Орындаған Амангелді Ж.Н.
Ғылыми жетекшісі
П.ғ.к., доцент м.а. Даменова А.Қ.
Тараз 2023
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
І тарау
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1
Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушының өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері
10
1.2
Жаратылыстану пәнін оқыту және ұйымдастыру бойынша оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыстарының классификациясы.
17
1.3
Оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру формалары және өз бетінше орындалатын жұмыстарға бағыттау.
30
ІІ тарау
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫН ІС-ЖҮЗІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
2.1
5-сынып оқушыларымен Температураны өлшеу. тақырыбы бойынша сабақ барысында өз бетінше орындаған жұмыстары.
42
2.2
Ғимараттарды жылулық оқшаулау. тақырыбы бойынша өз бетінше жүргізілген жұмыстар.
53
2.3
71
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
78
ПАЙДАЛАНҒАН Әдебиеттер ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
81
Қосымшалар
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Оқушылардың дербестігін, сыни ойлауын, шығармашылық ізденіс қабілетін тәрбиелеу - білім беру мазмұнын жаңартудың жетекші міндеттерінің бірі. Сыныптағы әрбір оқушы өзінің жеке қабілетіне қарай оқу үрдісінің белсенді қатысушысы болуы керек. Осыған байланысты оқушылардың білімді өз бетінше меңгеруінің жалпы және арнайы дағдылары мен қарым-қабілетін қалыптастыру қажеттілігі туындайды. Бұл жұмыста өз бетінше жасалатын жұмыс және өзіндік іс-әрекет ұғымдарының мәні, олардың ортақ ерекше белгілері, жаратылыстану сабағында оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері; өз бетінше оқыту әдісін қолдану арқылы оқушылардың дүниенің жаратылыстану бейнесін қалыптастыру; Оқушылардың жаратылыстану білімдерін өздігінен тереңдету, шығармашылық ізденуге қабілеттерін дамыту, өз бетінше шығармашылық танымдық іс-әрекеттерін белсендіру, танымдық қызығушылықтарын, оқу-танымдық мотивациясын ояту, өз бетінше орындалатын жұмыстың рөлін арттыру. Сабақ құрылымында оқушылардың өз бетінше оқу әрекетін ұйымдастырудың тиімді жүйесін жасау және негіздеу.
Қазіргі мектептің басты міндеті - оқушыларды өз бетінше білім алуға үйрету. Жас ұрпақтың одан әрі психикалық дамуы осыған байланысты болады, ол алған білімін өз бетінше қолдана білуге ғана емес, сонымен қатар жаңа дағдыларды меңгеруге және оларды жетілдіруге ықпал етеді. Бұл тақырыпты әр түрлі ғылыми салаларда көптеген ғалымдар бірнеше рет зерттегенімен, жаратылыстану сабағында оқушылардың өз бетінше жасайтын жұмыстарын ұйымдастырудың әдістерін, түрлері мен ерекшеліктерін зерттеу өзекті болып қала береді. Көптеген ғалымдардың ғылыми зерттеу пәні: философтар, психологтар, дидактиктер, әдіскерлер, педагогиканың негізін қалаған үздіктер (П.В.Копнин, О.М.Коршунова, Б.Г.Богоявленская, Ю.А.Пономарев, В.И.Андреев, Б.И.Коротяев, И.Ю.Лернер, И.С.Н.К.О. М.Медведев, Г.Лемекин, т.б.). Дегенмен, олардың әрқайсысында оқушының өз бетінше жасалтын жұмыс ұғымын анықтауда әр түрлі көзқарастар бар.
Диплом жұмысын зерттеу - Мектептің жаратылыстану курсында өз бетінше жасалатын жұмыстарды қолданудың мақсаттылығы, оның оқушыға беретін тәрбиелік және дамытушылық мәнін ашу.
Диплом жұмысының зерттеу пәні: жаратылыстану сабағы бойынша оқушылар мен өз бетінше жүргізілген жұмыстар.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: жаратылстану пәні бойынша оқушылардың оқу процесінде өз бетінше жұмыс жасауына жол көрсетіп, білім деңгейін арттыру.
Осы қойылған мақсатқа сүйене отырып, дипломдық жұмыстың зерттеу міндеттері анықталады:
жаратылыстану пәні бойынша оқушылардың өз бетінше жұмыс жасай алу қабілетін ашу;
оқушылардың алған білім және білік дағдыларын өмірде және күнделікті қоршаған ортада пайдалана білуге үйрету;
оқушылардың өз бетінше орындайтын тапсырмалар арқылы белсенділік пен тәуелсіздікке тәрбиелеу;
Диплом жұмысының зерттеу әдістері: жаратылыстану сабағында өз бетінше орындалатын жұмыстарды талдау (жаратылыстану сабағынан практикалық жұмыстарды жүргізу және тексеру бойынша эксперименттік жұмыс, тақырыптық реферат, эссе жазу, сұхбаттасу, оқушылар мен бірге талдау жасау).
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы:
1. Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыстардың пайдасын білдік.
Оқушылар өз бетінше жұмыс жасады.
Тақырыпқа байланысты тапсырмаларды практикада жасау арқылы өз бетінше жұмыс жасауға дағдыланды.
Оқушылар басқа да тапсырмаларды өз бетінше жасауға дағдыланды.
Зерттеу базасы: Тараз қаласы 125 International school мектеп базасы.
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады. Сонымен қатар, жұмыста кестелер, фотосуреттер мен диаграммалар көрсетілген. Жұмыстың жалпы көлемі 50 бет.
I. ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ӨЗ БЕТІНШЕ ОРЫНДАЛАТЫН ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушының өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері
Қазіргі қоғамда болып жатқан өзгерістер, білім беру жүйесіндегі өзгерістерді талап етеді. Ғылым мен техника қарқындап өсіп отырған шақта мектеп бағдарламасы мен оқулықтарына, олардың барлық жетістіктерін енгізу мүмкін емес. Осы себепті де мектеп ертеңгі білімнің негізін қалап, оқушылардың өздігінен ізденіп, білім алуына баса назар аударуы тиіс. Қазіргі таңда педагогикалық оқытудың озық тәржірбиеге негізделген білім беру негізі қаланып келе жатыр, бұндағы мақсат оқушының логикалық ойлау қабілетін және де өз бетінше білім ала алуына жағдай жасау.
А.Байтұрсыновтың пікірі бойынша, бала білімді тәжірбие арқылы өз бетінше алуы қажет. Мұғалімнің негізгі міндеті оқушының білім алуындағы ұзақ жолды қысқарту үшін, балаға жұмысты деңгейіне қарай оңтайландырып беру және мақсатқа қарай түзеп отыру.
Өз бетінше жасалатын жұмыс - оқушының күрделі іс-әрекеттерінің бір түрі немесе арнайы формасы іспеттес. Өз бетінше жасалатын жұмысты ұйымдастыру, оны басқару-әр мұғалімнің жауапты және күрделі жұмысы. Белсенділік пен тәуелсіздікке тәрбиелеу оқушыларды тәрбиелеудің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылуы керек. Бұл міндет әр мұғалімнің алдында бірінші кезектегі міндеттердің қатарында. Өз бетінше жасалатын жұмыс-бұл мақсат емес. Бұл оқушылардың терең және берік білімі үшін күрес құралы, олардың жеке қасиеттері ретінде белсенділігі мен тәуелсіздігін қалыптастыру, ақыл-ой қабілеттерін дамыту құралы. Мектептің табалдырығын алғаш рет кесіп өткен бала өз іс-әрекетінің мақсатын өз бетінше қоя алмайды, әлі де өз іс-әрекеттерін жоспарлай алмайды, олардың орындалуын реттей алмайды, нәтижені мақсатпен байланыстыра алмайды. Оқу процесінде ол әртүрлі тапсырмаларды жеңуге, оқу міндеттерін шешу процесінде жаңаларын алуға мүмкіндік беретін белгілі бір жоғары дербестік деңгейіне жетуі керек. Қоғамның қазіргі мектепке қойылатын негізгі талабы-ғылыми, өндірістік, қоғамдық міндеттерді өз бетінше шығармашылықпен шеше алатын, сыни тұрғыдан ойлай алатын, өз көзқарасын сенімін дамыта және қорғай алатын, өз білімін жүйелі және үздіксіз толықтыра және жаңарта алатын, іскерлікті жетілдіре алатын, оларды шын мәнінде шығармашылықпен қолдана алатын тұлғаны қалыптастыру.
Оқушылардың оқудағы белсенділігі мен тәуелсіздігінің табиғатын зерттеуде көптеген түрлі бағыттар бар. Бірінші бағыт ежелгі дәуірден басталады. Оның өкілдерін ежелгі грек ғалымдары (Сократ, Платон, Аристотель) деп санауға болады, олар баланың білімді ерікті, белсенді және тәуелсіз игеруінің маңыздылығын терең және жан-жақты негіздеді.
Өз пайымдауларында олар адамның ойлау қабілетін дамыту тек тәуелсіз іс - әрекет процесінде сәтті жүре алатындығына, ал жеке тұлғаны жетілдіру және оның қабілетін дамыту өзін-өзі тану (Сократ) арқылы жүзеге асырылатындығына негізделген. Мұндай әрекет балаға қуаныш пен қанағат сыйлайды және осылайша жаңа білім алудағы пассивтілікті жояды.
Теориялық тұрғыдан өзіндік жұмыстың мәнін зерттей отырып, оқытудың тәуелсіздігі дами алатын қызметтің 3 бағыты бөлінеді - танымдық, практикалық және ұйымдастырушылық-техникалық. Б.П. Есипов (60-шы жылдар) оқу процесінде өзіндік жұмыстың рөлін, орнын, міндеттерін негіздеді.
Оқушылардың білімі мен дағдыларын қалыптастыру кезінде стереотиптік, негізінен ауызша оқыту әдісі тиімсіз болады. Тәуелсіз жұмыс жүйесі деп біз ең алдымен өзара байланысты, бір-бірін анықтайтын, екіншісінің бірінен қисынды түрде туындайтын және жалпы міндеттерге бағынатын жұмыс түрлерінің жиынтығын түсінеміз.
Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыс формалары деп біз оқушылардың тапсырма бойынша және мұғалімнің бақылауымен, бірақ оған тікелей қатыспай, осы үшін арнайы берілген уақытта орындайтын жұмысты түсінеміз. Оқушылар саналы түрде өздерінің ақыл-ой күштерін қолдана отырып және психикалық және физикалық әрекеттердің нәтижесін (ауызша жауап, графикалық құрылыс, тәжірибелерді сипаттау, есептеулер және т.б.) білдіре отырып, мақсатқа жетуге тырысады.
Өз бетінше орындалатын жұмыс мұғалім ұсынған тапсырмаларды орындаудың ең ұтымды тәсілдерін іздеумен, жұмыс нәтижелерін талдаумен байланысты оқушылардың белсенді ақыл-ой әрекеттерін қамтиды. Оқу процесінде оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмысының әртүрлі түрлері қолданылады, олардың көмегімен олар өз бетінше білім және білік дағдыларын дамыта алады. Оқу процесінде қолданылатын өзіндік жұмыстың барлық түрлерін әр түрлі белгілер бойынша жіктеуге болады: дидактикалық мақсат бойынша, оқушылардың оқу іс-әрекетінің сипаты бойынша, мазмұны бойынша, оқушылардың Тәуелсіздік дәрежесі мен шығармашылық элементі бойынша және т. б.
Оқу процесінде өз бетінше жасалатын жұмыстың барлық түрлерін бес топқа бөлуге болады:
Аталған топтардың әрқайсысы өз бетінше орындалатын жұмыстың бірнеше түрін қамтиды, өйткені бір дидактикалық мәселені шешу әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл топтар бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл байланыс әртүрлі дидактикалық мәселелерді шешу үшін бірдей жұмыс түрлерін қолдануға болатындығына байланысты. Мысалы, эксперименттік, практикалық жұмыстардың көмегімен дағдыларды игеруге ғана емес, сонымен қатар жаңа білім алуға және бұрын алған білімдерін қолдана білуге қол жеткізіледі..
Негізгі дидактикалық мақсат бойынша жіктеу кезінде жұмыстың мазмұнын қарастырыңыз.
1. Жаңа білім алу және өз бетінше білім алу дағдыларын игеру оқулықпен жұмыс жасау, бақылаулар мен тәжірибелер, аналитикалық және есептеуіш сипаттағы жұмыстар негізінде жүзеге асырылады.
2. Білімді бекіту және нақтылау ұғымдардың белгілерін нақтылау, оларды шектеу, маңызды белгілерді маңызды емес белгілерден бөлу үшін арнайы жаттығулар жүйесінің көмегімен жүзеге асырылады.
3. Білімді практикада қолдану қабілетін дамыту әртүрлі типтегі есептерді шешу, жалпы түрдегі есептерді шешу, эксперименттік жұмыстар және т. б. арқылы жүзеге асырылады.
4. Шығармашылық дағдыларды қалыптастыру эссе жазу кезінде, рефераттар дайындау кезінде, тапсырмаларды шешудің жаңа тәсілдерін, тәжірибенің жаңа нұсқаларын іздеу кезінде және т. б.
Жаратылыстану пәні оқу пәні ретінде табиғат ғылымдарымен тығыз байланысты, бірақ мектеп пәні мен жаратылыстану ғылымдары арасында мақсаты, көлемі, құрылымы, әдістері мен формасында маңызды айырмашылықтар бар. Жаратылыстану ғылымдарының мақсаты-зерттеу арқылы табиғат туралы жаңа мәліметтер алу. Олардан айырмашылығы, әдістеме табиғаттың даму заңдылықтарын емес, оқушыларды табиғат ғылымдарының негіздеріне оқытудың педагогизкалық процесінің заңдылықтарын зерттейді. Оқу пәнінің мақсаты-оқушыларға ғылымда алынған фактілер мен заңдылықтар туралы қарапайым мәліметтерді жеткізу, педагогикалық тұрғыдан алған білімді іс-тәжірибеде қолдана білу.
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып мұқият таңдалады. Білімнің құрылымы және оларды оқу пәнінде ұсыну формасы жаратылыстану әдістемесіне тән жалпы педагогикалық және ерекше принциптермен анықталады. Кез-келген жүйе белгілі бір талаптарды немесе принциптерді қанағаттандыруы керек. Әйтпесе бұл жүйе емес фактілердің, заттар мен құбылыстардың кездейсоқ жиынтығы болады. Өз бетінше жасалатын жұмыс жүйесін құру кезінде негізгі дидактикалық талаптар ретінде келесілер келтірілген:
1. Өз бетінше жасалатын жұмыс жүйесі негізгі дидактикалық міндеттерді шешуге -- жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың терең және берік білім алуына, олардың танымдық қабілеттерін дамытуға, білімді өз бетінше игеру, кеңейту және тереңдету, оларды практикада қолдану қабілетін қалыптастыруға ықпал етуі керек.
2. Жүйе дидактиканың негізгі принциптерін, ең алдымен қол жетімділік пен жүйелілік принциптерін, теорияның практикамен байланысын, саналы және шығармашылық белсенділікті, жоғары ғылыми деңгейде оқыту принципін қанағаттандыруы керек.
3. Жаратылыстану пәнін оқытуда оқушылардың әртүрлі дағдыларын қалыптастыруды қамтамасыз ету үшін жүйеге кіретін жұмыстары оқу мақсаты мен мазмұны бойынша әр түрлі болуы керек.
Өз бетінше жасалатын жұмыс түрлерін таңдағанда, оның көлемі мен мазмұнын анықтаған кезде, бүкіл оқу процесіндегідей, дидактиканың негізгі принциптерін басшылыққа алу керек. Бұл мәселеде қол жетімділік пен жүйелілік принципі, теорияның практикамен байланысы, қиындықтардың өсуіндегі біртіндеп принципі, шығармашылық белсенділік принципі, сонымен қатар оқушыларға сараланған көзқарас принципі маңызды. Бұл принциптерді өз бетінше жасалатын жұмысты басқаруға қолдану келесі ерекшеліктерге ие болып табылады.
Жаратылыстану пәнінің өзіндік жұмысының формалары мен міндеттері:
1. Жаратылыстану пәні бойынша өз бетінше жасалатын жұмыс міндеті болуы керек. Бұған жұмыс мақсатын нақты тұжырымдау арқылы қол жеткізіледі. Мұғалімнің міндеті-мектеп оқушыларының жұмысқа деген қызығушылығын және оны мүмкіндігінше жақсы орындауға деген ұмтылысын тудыратын тапсырманың тұжырымдамасын табу. Оқушылар тапсырманың не екенін және оның орындалуы қалай тексерілетінін нақты көрсетуі керек. Бұл оқушылардың жұмысына мағыналы, мақсатты сипат береді және оның сәтті орындалуына ықпал етеді.
2. Өз бетінше жасалатын жұмыс шынымен тәуелсіз болуы керек және оны орындау кезінде оқушыны қарқынды жұмыс істеуге ынталандыруы керек. Алайда, бұл жерде шектен шығуға жол берілмейді: оқытудың әр кезеңінде ұсынылатын өз бетінше жасалатын жұмыстың мазмұны мен көлемі оқушылар үшін орындауға оңай болуы керек, ал оқушылардың өздері теориялық және іс жүзінде өз бетінше жасалатын жұмысты орындауға дайын болуы керек.
3.Алғашқы жұптарда оқушылар қарапайым жұмыс дағдыларын қалыптастыруы керек (сызбалар мен сызбаларды орындау, қарапайым өлшемдер, қарапайым есептерді шешу және т.б.). Бұл жағдайда оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмысының алдында мұғаліммен жұмыс істеу тәсілдерін көрнекі түрде көрсету керек, оған нақты түсініктемелер, тақтадағы жазбалар қоса беріледі.
4. Өз бетінше жұмыс істеу үшін сізге дайын рецепттер мен шаблондар бойынша әрекет етуге мүмкіндік бермейтін, бірақ білімді жаңа жағдайда қолдануды қажет ететін тапсырмаларды ұсыну қажет. Тек осы жағдайда ғана өз бетінше жасалатын жұмыс оқушылардың бастамасы мен танымдық қабілеттерін қалыптастыруға ықпал етеді.
5. Жаратылыстану пәні бойынша өз бетінше жасалатын жұмысты ұйымдастыруда әр түрлі оқушылардың білімін, дағдылары мен қабілеттерін игеру үшін әр түрлі уақыт қажет екенін ескеру қажет. Мұны оқушыларға сараланған көзқарас арқылы жүзеге асыруға болады. Жалпы және жекелеген оқушылардың жұмыс барысын бақылай отырып, мұғалім тапсырмаларды сәтті орындағандарды неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындауға уақытында ауыстыруы керек. Кейбір оқушылар үшін жаттығу жаттығуларын барынша азайтуға болады. Басқаларға жаңа ережені немесе жаңа теорияны игеріп, оны оқу мәселелерін шешуге өз бетінше қолдануды үйрену көптеген практика қолдану керек. Оқушылардың мұндай тобын неғұрлым күрделі тапсырмаларды орындауға ауыстыру уақтылы болуы керек. Бұл жерде шамадан тыс асығыстық, сондай-ақ оқушыларды жаңа нәрселерді үйренуде, Қабілеттер мен дағдыларды игеруде Алға жылжытпайтын тым ұзақ тапсырмаларда оқушының оқуға деген ынтасын жоғалтауға себеп болады.
6. Өз бетінше жұмыс істеу үшін ұсынылатын тапсырмалар оқушылардың қызығушылығын тудыруы керек. Оған алға қойылған міндеттердің жаңалығы, олардың мазмұнының ерекшелігі, оқушыларға ұсынылған тапсырманың практикалық маңыздылығын немесе игеру әдісін ашу арқылы қол жеткізіледі. Оқушылар әрқашан өз бетінше жасалатын жұмыстарға үлкен қызығушылық танытады, олардың орындау барысында олар заттар мен құбылыстарды зерттейді.
7. Оқушылардың өз бетінше жасалатын жұмыстары оқу процесіне жүйелі түрде енгізілуі керек. Тек осы жағдайда ғана олар берік дағдыларды дамытады. Бұл істегі жұмыстың нәтижелері мұғалімдердің бүкіл ұжымы оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыс дағдыларын, барлық пәндер бойынша сабақтарда, соның ішінде оқу шеберханаларында сабақ алған кезде айқынырақ болады.
8. Өз бетінше орындалатын жұмысты ұйымдастырған кезде мұғалімнің материалды баяндауын оқушылардың білім, дағдыларды игерудегі өз бетінше орындалатын жұмыстарын ақылға қонымды үйлестіру қажет. Бұл жағдайда шектен шығуға болмайды: өз бетінше жұмыс істеуге деген шамадан тыс құмарлық бағдарламалық материалды зерттеу қарқынын, оқушылардың жаңа нәрселерді білуде алға жылжу қарқынын бәсеңдетуі мүмкін. Сондықтан да оқушылардың оқуға деген ынтасының тым төмен түсіп кетуін немесе шамадан тыс артуын қадағалап отыру қажет.
9. Оқушылардың кез-келген түрдегі өз бетінше орындайтын жұмыстарын орындау кезінде көшбасшылық рөл мұғалімге тиесілі болуы керек. Мұғалім оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыс жүйесін, оларды оқу процесіне жүйелі түрде енгізуді ойластырады. Ол әр өз бетінше орындалатын жұмыстың мақсатын, мазмұны мен көлемін, оның сабақтағы орнын, өзіндік жұмыстың әртүрлі түрлерін оқыту әдістерін анықтайды. Ол оқушыларға өзін-өзі бақылау әдістерін үйретеді және сапаны бақылауды жүзеге асырады, оқушылардың жеке ерекшеліктерін зерттейді.
1.2 Жаратылыстану пәнін оқыту және ұйымдастыру бойынша оқушылардың өз бетінше орындалатын жұмыстарының классификациясы.
Жаратылыстану пәнінен оқушылардың өзіндік жұмысын ұйымдастыру. Жаратылыстану пәнінің материалының мазмұнын оқушылар оқу іс-әрекеті барысында игереді. Оқытудың нәтижесі осы әрекетке байланысты. Оқушылардың өз іс-әрекеттеріне қатынасы көбінесе мұғалімнің оқу іс-әрекетін қалай ұйымдастыратындығымен анықталады. Кей-кезде оқушының жаратылыстану сабағына деген қызығушылықтың төмендеуі көбінесе мұғалімнің іс-әрекетіне байланысты. Мысалы, олардың оқушылардың шамадан тыс жүктелуіне әкелетін оқу материалының мазмұнын дұрыс таңдамауы; мұғалімнің заманауи оқыту әдістерін және олардың оңтайлы үйлесімін білмеуі; оқушылармен қарым-қатынас орната алмау және оқушылардың бір-бірімен қарым-қатынасын ұйымдастыра алмау; мұғалімнің жеке басының ерекшеліктері. Жоғарыда айтылған жағдаяттың барлығы мұғалімнің ойында болуы тиіс негізгі ережелер.
Жаратылыстау пәнін оқыту материалын таңдау өз бетінше орындалатын жұмысты ұйымдастыруда маңызды рөл атқарады, өйткені оның көмегімен біз оқыту мазмұны туралы ақпарат аламыз. Алайда баланың қажеттілігінен тыс ақпараттың өзі ол үшін маңызды емес және ешқандай әсер етпейді. Егер ақпарат оқушының қажеттіліктеріне сәйкес келсе және эмоционалды түрде өңделсе, онда ол кейінгі әрекеттерге серпін алады. Ол үшін оқу материалының мазмұны оқушыға қол жетімді болуы керек, оның білімінен туындауы керек және оларға және балалардың өмірлік тәжірибесіне сүйенуі керек, бірақ сонымен бірге материал өте күрделі және қиын болмауы керек. Өз бетінше жасалатын жұмыс оқушылардың жаратылыстану пән бойынша білімінің тереңдігі мен беріктігіне, олардың танымдық қабілеттерінің дамуына, жаңа материалды игеру қарқынына айтарлықтай әсер етеді.
Жаратылыстану пәнінің мектеп мұғалімдерінің жүргізген практикалық тәжірибесі көрсеткендей:
1. Жүйелі түрде жүргізілетін өз бетінше орындалатын жұмыс (тапсырмаларды шешу, бақылаулар мен тәжірибелерді орындау бойынша оқулықпен) оны дұрыс ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz