Кәсіпорынның потенциалын бағалау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
МКҚК Алматы мемлекеттік бизнес колледжі
Алматы қаласы білім басқармасы

ҚУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:Кәсіпорынның инновациялары мен ғылыми-техникалық потенциалы
Пән: Кәсіпорын экономикасы
Студент:Санғаджиев Мұхаммед Сергейұлы
Курс:3
Мамандығы:
Біліктілік:
Топ:3мен А

Бағасы:___(_______)
Қоргау күні:___ _________20___ж
Пән оқытушысы:Чайнуписова Данагул Ермакановна

Алматы 2022 ж.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Кәсіпорынның инновациясы мен ғылыми-техникалық әлеуетінің теориялық негіздері
1.1Инновацияның мәні және оның бәсекелестіктегі рөлі ... ... ... ... ... ...5
1.2Ғылыми-техникалық әлеуеттің мәні және оның инновациялық қызметтің рөлі ... ... ... ... ... ... .10
1.3 Кәсіпорынның ғылыми-техникалық әлеуетінің компоненттері
1.3.1 Материалдық-техникалық база ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3.2 Ғылыми кадрлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3.3 Ақпараттық құраушы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3.4 Ұйымдастыру-басқару құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.4 Ғылыми-техникалық потенциалдың көрсеткіштері
2. Ақсай нан-тоқаш комбинаты ЖШС мысалында ғылыми-техникалық потенциалды құру және іске асыру
2.1 Кәсіпорынның потенциалының қалыптастыру негіздері
2.2 Кәсіпорынның потенциалын бағалау
2.3Кәсіпорынның ғылыми-техникалық әлеуетін арттыру мүмкіндіктері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет

КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың мақсаты.Инновацияның,ғылыми-техника лық потенциалдың және оның кәсіпорын өміріндегі рөліне анықтама беру. Сондай-ақ ғылыми-техникалық прогресс ұғымын қарастыру, ғылыми-техникалық потенциалдың компоненттерін талдау. Ғылыми-техникалық потенциал-бұл ғылыми-техникалық прогреске қол жеткізу үшін қажетті материалдық-техникалық, ақпараттық, кадрлық ресурстардың жиынтығы. Ғылыми-техникалық прогресс-бұл ғылым мен техниканың үздіксіз даму процесі. Кең мағынада бұл ғылыми зерттеулердің нәтижелерін қолдана отырып, жаңа технологиялар, техникалар мен өнімдер жасау.
Міндеттер.Мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
1.Инновациялар мен ғылыми-техникалық потенциалға анықтама беру;
2.Инновациядағы ғылыми-техникалық қызметтің рөлін анықтау;
3.Ғылыми-техникалық потенциалды жіктеу;
4.Ғылыми-техникалық потенциалдың көрсеткіштері;
5.Зерттеу объектісін талдау;
6.Кәсіпорынның ғылыми-техникалық құрамдас бөлігін жақсарту әдістерін ұсыну;
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі. Нарықтың үнемі өзгеріп отыратын тенденциялары жағдайында кәсіпорынның өмір сүруі оның ғылыми-техникалық қызметі қаншалықты тиімді жүзеге асыратынына байланысты. Қазіргі әлемде ғылыми-техникалық прогресс өндірісті, экономикалық өсуді, технологияны, техниканы және тауарларды дамытуда басты рөл атқарады.Кәсіпорынның немесе елдің экономикалық өсуіне өндіріске жаңа жабдықтар мен техниканы, ресурстарды пайдалану технологияларын енгізу арқылы қол жеткізіледі, бұл ғылыми-техникалық прогресс арқылы негізгі рөлі .Қазіргі уақытта бірде-бір ел өзінің әлеуметтік-экономикалық проблемаларын ғылыми-техникалық прогрестің әлемдік жетістіктерін тиімді пайдаланбай шеше алмайды .Елдің кез-келген экономикасының дамуы инновациялық қызметке негізделген.Ғылыми институттардың дамуы олардың экономикалық мәселелерін шешудің маңызды факторы болып табылады.
Қорытындылай келе, ғылыми-техникалық прогресс қоғамның маңызды элементі деп айтқым келеді.Кез келген ел немесе кәсіпорын ғылыми және қолданбалы зерттеулерді дамыту арқылы ғана тұрақты экономикалық өсуге қол жеткізеді.
Курстық жұмыстың объектісі - Ақсай нан-тоқаш комбинаты ЖШС. Мұнда Мен 2020 және 2021 жылдардағы деректер арқылы ғылыми-техникалық потенциалды талдадым.Кәсіпорынды тиімді басқару үшін қызметті дұрыс бағалау қажет.Кәсіпорынның қызметін талдау-бұл кәсіпорынның экономикалық өсуіне кедергі келтіретін негізгі проблемаларды анықтау. Практикалық бөлімде мен кәсіпорынды дамытудың негізгі мәселелерін және оларды шешу әдістерін құрастырдым.

1. Кәсіпорынның инновациясы мен ғылыми-техникалық әлеуетінің теориялық негіздері
1.1 Инновацияның мәні және оның бәсекелестіктегі рөлі
Қазіргі нарықтық жағдайда инновациялық қызмет кәсіпорынның өміріндегі маңызды аспекті болып келеді. Нарықта өмір сүру үшін әрбір кәсіпорын үнемі жаңа технологияларды, өнімдерді немесе қызметтерді енгізуге мақсат етеді.
Әдетте инновациялық қызмет дегеніміз-тұтынушылық сұранысқа сәйкес келетін жаңа өнімді өндіріске енгізу үшін интеллектуалды идеялар мен ғылыми білімдерді қолдану болып табылады.Қызметтің маңызды аспектісі инновациялық белсенділік болып табылады.Инновациялық белсенділік-кәсіпорынның жаңа технологиялар мен өнімдерді жаппай жасау.{1.9-бет }
Инновациялық қызмет мыналарды қамтиды:
- Инновацияларды әзірлеу бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструктивтік жұмыстарды іске асыру, зертханалық зерттеулер жүргізу,өнімнің, техниканың және әзірлемелердің зертханалық үлгілерін жасау;
- Жаңа өнім өндірудің технологиялық процесін құрастыру
- ҒЗТКЖ іске асыру үшін ғылыми кадрлар құру;
-Жаңа өнімдерді дайындау үшін қажет жаңа техниканың үлгілерін сынау;
- Инновациялық өнімді іске асыру үшін қажетті ұйымдастырушылық-басқарушылық шешімдерді құру;
-- Инновациялық өнімді жылжыту үшін маркетингтік зерттеулер; {2. бет 44}
Инновация терминінің пайда болуы нарықтық қатынастардың дамуымен байланысты.Инновация терминінің жалпы тұжырымдамасын алғашқылардың бірі болып орыс зерттеушісі Н.Д.Кондратьев ашты. Кондратьев толқындары-бұл 1920 жылдары сипатталған 50 жылдан 60 жылға дейінгі әлемдік экономиканың көтерілу және құлдырау циклдары.Жұмыс принципі: экономикалық белсенділіктің әрбір көтерілу циклінің алдында ірі технологиялық өнертабыстар мен инновацияларға негізделген өндіріс пен техника саласындағы үлкен өзгерістерді байқауға болады. Әрі қарай бұл тұжырымдаманы австриялық зерттеуші Й.Шумпетер ғылыми ортаға инновацияның концепциясы ретінде ұсынды.Ол кәсіпкердің жаңашыл ретіндегі рөлін негіздеді, оның мақсаты жаңа құралғыларды енгізіп өз қызметін жақсарту деп есептеді.
Инновациялар есебінен тұрақты экономикалық өсудің жарқын мысалы ретінде АҚШ-ты айтуға болады. АҚШ-та қалыптасқан ғылыми институттар,білім беру жүйелері, инновациялық жүйе есебінен үлкен ғылыми-техникалық потенциалға ие.Ғылым мен инновация шығындары бойынша қорғаныс шығындарынан кейін екінші орында.Инновация елдің экономикалық көрсеткіштерін дамытудың негізгі элементі болып табылады.Жаңа технологияларды енгізу экономикалық саланы дамытуда, азаматтардың әл-ауқаты мен азаматтардың өмір сүру деңгейін көтеруде негіз болды.
Қазақстанда инновациялық жүйенің негізгі элементтері құрылды деп сеніммен айтуға болады,бірақ үлкен ескертумен.Соңғы жылдары инновациялық белсенді кәсіпорындар өскенімен, бірақ Қазақстан озық елдердің инновациялық жүйелерінің нормаларынан өте алыс.
Менің ойымша Қазақстандағы инновациялық дамудың негізгі проблемалары мыналар болып табылады:
-Кәсіпорынның халықаралық нарыққа әлсіз интеграциясы.Қазіргі әлемде қазақстандық кәсіпорындар мен өнімдер аз біріктірілген.Тіпті ЕАЭО-да қазақстандық кәсіпорындар ерекше рөл атқармайды.Шешу жолдары: мемлекеттің кәсіпорынның ең перспективалы жобаларын қолдауы.
-Инновациялық институттардың әлсіз маңыздылығы.Қазақстанда басқа елдерде қолданылатын институттар бар, бірақ олардың көпшілігі тиімді емес. Қолданыстағы ғылыми және инновациялық институттарды дамыту, сондай-ақ қолданбалы зерттеулер саласында институттар құру қажет.
-Инновацияларды дамыту түрінің біржақтылығы.Қазақстанда технологиялық инновацияларға бағытталған инфрақұрылымның дамуын байқауға болады .Сонымен қатар, басқа елдерде жаңа типтегі инновациялар дамып келеді.
-Ғылым, білім және сауда арасындағы алшақтық.2021 жылы Қазақстан білім деңгейі бойынша 78(3) ішінен 71-ші орынды иеленді.Ғылыми тұрғыдан алғанда, 132-ден 79-шы орын (4).Саудада Қазақстан 100 млрд долларды құрап, 101 млрд долларды құрады, бірақ негізгі тауарлар шикізат ресурстары болып табылады.
-Кәсіпорындардың инновациялық қызметке қызығушылығы жоқ.Менің ойымша бизнестерге инновациялық қызмет үшін қолайлы жағдайлар жоқ.
-Ғылыми кадрлардың жеткіліксіздігі.Қазақстанда ғылым, техника және инженерия саласындағы мамандардың тапшылығын байқауға болады.
Қорытындылай келе,Қазақстан инновациялық дамудың бастапқы кезеңінде екенін айтуға болады. Басқа елдердің ғылыми-технологиялық және инновациялық қызметін талдау көрсеткендей, инновациялық құрылымды дамыту көптеген жылдар алады. Менің ойымша Қазақстанның инновациялық даму келесі факторларға негізделуі тиіс:
-Инновациялар бойынша басты мақсаттар құру;
-Инновациялық жобаларды мемлекет тарапынан қаржыландыру;
-Инновациядағы жаңа салаларды дамыту;
-Халықаларлық нарықтағы басқа мемлекеттермен инновация бағытынан қарым-қатынасты жақсарту;
Инновация-бұл процестердің тиімділігін арттыру мен нарық талап ететін өнім сапасын жақсартуды қамтамасыз ететін енгізілген немесе енгізілетін инновация.
Инновация келесі функцияларды орындайды:
-Ұзақ мерзімді перспективада елдің экономикалық өсуі. Бүгінгі таңда экономикалық өсудің негізгі факторы әлемдік экономикада бәсекеге қабілеттілікті қамтамасыз ететін инновациялық қызмет болып табылады.Инновациялық құрылым ғылыми-техникалық және инновациялық қызметтің нәтижелерін практикада пайдалану есебінен экономиканың дамуын арттыруға мүмкіндік береді. Инновациялық процестерді оңтайландыру мақсатында бірқатар алдыңғы қатарлы елдерде 80-ші жылдардан бастап экономикалық өсудің негізі болған инновациялық институттар құрылды.Мысалы, американдық кәсіпорындар 50 жыл ішінде инновациялардың жартысына жуығын енгізді, бұл АҚШ экономикасының қарқынды өсуінің басты себебі болды.
-Жаңа салалардың пайда болуы.Инновация жаңа салалардың пайда болуына ықпал етеді.Инновациялардың арқасында барлық әлеуметтік-экономикалық құрылтай қоғамдары өзгеруде. Мысалы, интернеттің пайда болуымен адамның өмірі айтарлықтай өзгерді. Өйткені, бұрын ала алмаған ақпаратты енді еш қиындықсыз табуға болады. Инновацияның жаңа бағыттарына геоинженерия,IT-технологиясы, Oqton кіреді.
-Бәсекелестік нарықтың пайда болуы.Джон Аткинсон Гобсон бәсекелестіктің артықшылығы кәсіпкерлердің жаңа нарықтар ашуға, жаңа өнімдер шығаруға және шығындарды азайтуға, содан кейін максималды пайда табуға деген ұмтылысы деп санайды. Бірақ кейіннен бәсекелестер аналогтық өнімдерді немесе жақсартылған өнімдерді жасай алады.Нарықтық қатынастар осы принцип бойынша жұмыс істейді.
-Глобализация.Инновацияны аймақтық деңгейде қарастырған кезде жаһандану инновацияның ауқымын айтарлықтай өзгертеді. Кәсіпорындар әлемдік деңгейдегі серіктестерді таңдауы айтарлықтай кеңейеді.Алайда, байланысты сыртқы серіктестермен ынтымақтастық бірлескен жобаларға қосымша шығындар пайда болады.
-Коммерциялық пайда.Шын мәнінде,бұл кәсіпорынның жаңа өнімдер жасау арқылы пайда табу қабілеті.Егер компания патент талап етсе, ол өндіріске рұқсат беру лицензияларын басқа кәсіпорындарға сату арқылы пайда таба алады. Мысалы,LG компания телефонның сыртқы пленкасының патенті бар және олар басқа компанияларға қолдану лицензиясын сатып отыр.
-Шығындарды азайту.суды,энергияны және т.б. тұтыну көлемін қысқартуға мүмкіндік беретін неғұрлым үнемді технологияларды пайдалану есебінен өндіріс шығындарын төмендету;
-Жаһандық мәселелерді шешу.Жаһандық жылыну,азық-түлік дағдарысы, табиғаттың ластануы айқын мысал бола алады. Менің ойымша, бұл мәселелерді шешу барлық мемлекеттерді біріктіру арқылы ғана мүмкін. Қаржыландыру халықаралық ұйымдардан түсуі керек.Мысалы, көмірқышқыл газын көптеген зауыттар және көліктер ауаға шығарады, бірақ оны ұстауға және әктас сияқты құрылыс материалдарын өндіруге пайдалануға болады. Дегенмен, қазіргі уақытта көмірқышқыл газын жинауға дайын технологиялар жоқ,бірақ жаһандық жылыну мәселесін шешудің ең бір перспективті шешімі болып табылады.{5}
-Өнім сапасын жақсарту.Техникалық немесе өнімдік инновациялары жаңа немесе жақсартылған қасиеттері бар өнімдерді өндіруге, адамның қажеттіліктеріне барынша сәйкес келетін сапалы қызметтерді ұсынуға ықпал етеді;
Инновациялық потенциал-бұл кәсіпорынның жақсарту немесе модернизациялау мүмкіндігі.Сондай-ақ,инновациялық потенциал деп кәсіпорынның инновациялық өнімді енгізу үшін инновациялық ресурстарды пайдалану қабілетін түсінуге болады.Әдетте инновациялық потенцал негізінен кәсіпорындарда қарастырылады. Бірақ іс жүзінде инновациялық потенциал елдің,аймақтың,саланың және әлемдік экономиканың құрамдас бөліктерінің инновациялық потенциалын құрайды. Сондықтан инновациялық потенциалды бағалауға дұрыс көзқарасты таңдау үшін барлық факторларды ескеру маңызды. Инновациялық потенциалдың құрамдас бөліктері мынадай факторлардың жиынтығы болып табылады: ғылыми кадрлар, ресурстық, ақпараттық, ғылыми-техникалық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, қаржылық. Осы факторлар кәсіпорынның инновациялық потенциалын сипаттайды.
Кәсіпорынның барлық уақытында кез-келген кәсіпкер кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажеттілігіне тап болады.Бәсекелестіктің көптеген анықтамасы бар.Мысалы Портер.М ойынша кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі-бұл кәсіпорынның нарықтық қатынастардың басқа бәсекелес субъектілерімен қатар нарықта әрекет ету мүмкіндігі. Ал Р. А. Фатхутдиновтың пікірінше, бәсекеге қабілеттілік-бұл фирманың бәсекеге қабілетті өнім шығару қабілеті,сонымен қатар кәсіпорынның саладағы басқа фирмаларға қатысты артықшылығы. {6.бет 280}.Бәсекелестік-бұл өнімді сатудың ең жақсы мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге,сатып алушылардың әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған нарықтағы компаниялар арасындағы өзара әрекеттесудің,өзара байланыстың және күрестің экономикалық процесі.{7 бет 78}
Тәжірибе көрсеткендей, бәсекелестік пен инновация арасында тікелей байланыс бар. Инновацияларды енгізетін кәсіпорындар сұранысқа ие өз өнімдерін сатуға ғана емес,сонымен қатар жаңа технологиялар арқылы өз шығындарын азайтуға мүмкіндік алады.Белгілі бір жағдайларда, кәсіпорын инновациялық әзірлемелерді алғаш енгізген нарықтағы бәсекелестерге қарағанда үлкен артықшылықта болады.
Инновацияларды таңдау кезінде кәсіпорындар өндіріске қолайлы,сондай-ақ іске асырудан жоғары экономикалық өсуді қамтамасыз ететін нарық үшін бірегей және креативті проектілерге көбірек мән береді.
Қорытындылай келе,инновация қоғамның ажырамас бөлігі деп айтуға болады. Бұл сонымен қатар кәсіпорындардың нарықта жақсы позицияға ие болу мүмкіндігі. Инновациялық қызмет-бұл кәсіпорынның нарықтағы тіршілігі, бәсекеге қабілеттілікті сақтау және нарықтағы одан әрі табысты қамтамасыз ететін қызмет.
1.2 Ғылыми-техникалық потенциалдың мәні және оның инновациялық қызметтегі рөлі.
Ғылыми-техникалық потенциал туралы түсінік бермес бұрын, потенциалдың не екенін түсіну керек. Потенциал латын тілінен аударғанда potencia анықтамасын береді "күш", кең мағынада ретінде ресурстар, мүмкіндіктер, белгілі бір міндеттерге жету үшін қолданылады.Ғылыми ортада потенциал-бұл ресурстар, резервтер, мүмкіндіктер ретінде қарастырылады.Ғылыми-техникалық потенциал-бұл ғылыми-техникалық жүйе, материалдық және ғылыми ресурстардың жиынтығы, технологияның деңгейін ғана емес, сонымен қатар өндіргіш күштердің деңгейін де анықтайды. Ғылыми потенциал, білім беру және техникалық потенциалды қамтиды. Ғылыми-техникалық жұмыстардың деңгейі ҒЗТКЖ көрсеткіштерімен анықталады.
ҒЗТКЖ-бұл эксперименттер,теориялық идеялар, ізденістер, өндірістік үлгілер жиынтығы, өнімді белгілі бір стандарттарға сәйкес жүзеге асыруға бағытталған белгілі бір шаралар жиынтығы.ҒЗТКЖ ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың жиынтығы дегенді білдіреді.
-Ғылыми-зерттеу жұмысы-бұл өнімді жасаудың техникалық мүмкіндіктерді анықтауға бағытталған ізденістер,теориялық және эксперименттік жұмыстардың жиынтығы.
-Тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар-бұл техникалық өнімді немесе өнімді жасауға бағытталған ғылыми жұмыстар кешені (әзірлемелер,сызбалар немесе кез келген басқа түсіндірме құжаттама).
ҒЗТКЖ сонымен қатар кәсіпорынның немесе елдің ғылыми-техникалық потенциалының маңызды элементі болып табылады, ол өндірістің технологиялық деңгейін үнемі жақсартуға,жаңа өнімдер мен технологияларды жасауға мүмкіндік береді ,онсыз бәсекеге қабілеттілікті сақтау қиын.
Қазақстанда ҒЗТКЖ-ны іске асыруға жұмсалатын шығындар көлемінің 2015 жылғы 69 млрд теңгеден 2019 жылы 82 млрд теңгеге дейін тұрақты өсуі белгіленіп отыр,бұл ретте ҒЗТКЖ-ны іске асыруға жұмсалатын ЖІӨ-дегі шығыстар небәрі 0.12%-құрайды. Қаржыландыру 46% ұйымның меншікті қаражатынан, 45% мемлекеттік қаражаттан және тек 9%-шетелдік инвесторлардан тұрады{8 бет 6} ҒЗТКЖ қаржыландырудың көзі көпшілігінде кәсіпорынның өзіндік ресурстары болып табылады.Ал ҒЗТКЖ шығындары бойынша Қазақстан 72 орынның ішінен 66-орында .2018 жылға жоспарланған болса да 1% бірақ іс жүзінде шығындар 0.12% құрайды. Әлемдік экономикадағы орташа көрсеткіш 2.27% болған кезде(5).
Сайттан алынды: energyprom.kz
Ғылым саласындағы әлсіз ұстаным мынадай факторлармен түсіндіріледі: ғылыми кадрлардың тапшылығы, инновациялық компаниялардың аз саны, ғылыми-техникалық қызмет үшін қолайсыз жағдайлар және ҒЗТКЖ-ға төмен шығындар{9}.Статистикадан көріп отырғаныңыздай, ғылыми-техникалық потенциалдың (ҒЗТКЖ шығындарының) өсуі белгілі бір деңгейде қалады. Алдыңғы қатарлы елдер арасында үлкен артта қалушылық байқалады.
Менің ойымша, Қазақстанның ғылыми-техникалық потенциалды жақсарту үшін мынадай міндеттерді шешу қажет:
-ғылыми-техникалық тұрғыдан басқа елдер арасындағы ынтымақтастық;
-ғылыми зерттеулер мен әзірлемелерге шығындарды ұлғайту;
-ғылыми кадрларды даярлау сапасын арттыру және инновациялық қызмет үшін тартымды жағдайлар жасау;
-нарықтағы қазіргі үрдістерді ескере отырып, ғылыми-зерттеу міндеттерін анықтау;
-инновациялық жүйені қалыптастыру;
Менің ойымша, Қазақстанның ғылыми-техникалық потенциалдың дамытудың басты проблемасы әзірлемелерді коммерцияландыру болып табылады.Мысалы, 2019 жылдан бастап әзірлемелерді коммерцияландыру 20-дан 26.1% - ға дейін өсті, бірақ әлі де көптеген инновациялық жобалар сұранысқа ие емес,негізгі мәселе бұл бизнестің қызығушылығы емес {kursiv}
Ғылыми-техникалық потенциал-бұл кәсіпорындағы техниканың жалпыланған сипаттамасы және инженерлік ғылымның даму деңгейі. Жалпы жағдайда ол кәсіпорынның жаңа техникалық және ғылыми идеяларды қалыптастыру, олардың технологиялық және ғылыми жобалық-конструкторлық зерттеулерін жүргізу, оларды өз қызметіне енгізу қабілетін анықтайды.
Ғылыми ортадағы "ғылыми-техникалық потенциал" ұғымы әртүрлі түсініктерге ие. Мысалы, зерттеуші Л. С. Бляхманның пікірінше, ғылыми-техникалық потенциал-бұл ғылыми-техникалық жоспардағы ақпараттың мөлшерін анықтайтын зерттеулер мен әзірлемелердің түпкілікті нәтижесі{N 77}.Ғылыми-техникалық потенциалдың инновациялық құрамдас бөлігі зияткерлік қызметтің,ғылыми зерттеулердің,жаңа технологиялар мен өнімдерді әзірлеудің сипаттамасы ретінде қарастырылуы мүмкін.
Инновациялық тұрғыдан мысал ретінде автор и. Л. Касатайдың мәлімдемесін келтіруге болады. Ол инновациялық және ғылыми-техникалық потенциал тұжырымдамасы бірдей деп санайды{N 81}.Егер ғылыми-техникалық потенциал кәсіпорынның жаңа білім мен техниканы құру қабілетін сипаттайтын болса, онда инновациялық потенциал-кәсіпорынның өз ғылыми бөлімшелерінде және патенттер, өнертабыстар мен ноу-хау лицензиялары және т.б. түрінде сатып алынған инновациялық жобаны іске асыруға дайындық дәрежесі.
Ғылыми-техникалық потенциалға келесілер кіреді:
-Ғылыми зерттеулер мен әзірлемелер.Бұл жаңа ғылыми білім алуға бағытталған шығармашылық қызметтің жиынтығы.Ол іргелі зерттеулерден, қолданбалы зерттеулерден және әзірлемелерден тұрады.
Іргелі зерттеулер-жаңа білім алуға бағытталған эксперименттік және теориялық зерттеулердің жиынтығы.Ал коммерциялық тұрғыдан бұл өнімнің интеллектуалды проекциясы және оларды жүзеге асыру мүмкіндігін бағалау.Іргелі зерттеулердің құралдары: ғылыми баяндамалар,диссертациялар, мақалалар.Қолданбалы зерттеу мақсаты практикалық мәселелерді шешу болып табылады.Олар іргелі зерттеулерді қолдануға бағытталған жұмыстар. Әзірлемелер-бұл жаңа өнімдерді немесе технологияларды,жаңа процестер мен қызметтерді құруға немесе жетілдіруге бағытталған жұмыстар жиынтығы азық-түлік;
- Ғылыми-техникалық кадрлар;
- Ғылыми-техникалық қызметтер;
1.3 Кәсіпорынның ғылыми-техникалық әлеуетінің компоненттері
1.3.1 Материалдық-техникалық база
Материалдық-техникалық базасы-бұл қызмет үшін қажет материалдық және техникалық құралдардың жиынтығы.Макроэкономикалық тұрғыдан бұл зауыттар, зауыттар және елдің маңызды инфрақұрылымы.Кәсіпорынның материалдық-техникалық базасы бұл:техникалық жабдықтар, өндіріс құралдары, қоймалар мен нысандар.{nauka}
Материалдық-техникалық базаның негізгі компоненттері кәсіпорынның қызметін қамтамасыз ететін негізгі және айналым қорлары болып табылады.Алайда, негізгі құралдардан басқа,технологияны қосуы керек. Технология -- қажетті нәтижеге жету үшін әдістер мен құралдардың жиынтығы болып келеді;үлкен мағынада-практикалық мәселелерді шешу үшін ғылыми білімді қолдану.
Негізгі корлар-бұл ұзақ уақыт бойы, бірақ кем дегенде бір жыл ішінде тауарлар мен қызметтерді өндіру үшін бірнеше рет қолданылатын қорлар. Оларға ғимараттар, көлік құралдары, өндіріс құралдары, жабдықтар, өндірістік бағыттағы құрылыстар жатады. Функционалдық бағытына қарай: ғимараттар, құрылыстар, машиналар және орау, аспаптар, түгендеу, көлік құралдары, өлшеу құралдары.{kasip ekonomika 38}
Негізгі қорлар белсенді және пассивті деп бөлуге болады:
1.Белсенді қорлар-бұл кәсіпорынның өндірістік процесіне тікелей қатысатын қорлар. Мысалы, машиналар, жабдықтарды,станоктарды, металл кесетін станоктарды айтуға болады.
2.Пассивті қорлар-бұл ғимараттар, құрылыстар және т.б., олар шикізатты, материалдарды, жартылай фабрикаттарды өңдеуге және жылжытуға тікелей қатыспайды, бірақ өндіріске қажетті жағдайлар жасайды.
Негізгі қорлар қолдануына байланысты қолданыста және қолданыста емес болып бөлінеді.Қолданыстағы негізгі қорлар-бұл өндірістік процесте қолданылатын негізгі қорлар.Қолданыста емес-бұл уақытша тоқтатылуы белгіленген тәртіппен құжатталған кәсіпорындардың немесе жекелеген цехтардың негізгі қорлары әрекетсіз (консервацияланған) болып саналады.
Бірнеше өндірістік процестер барысында негізгі құралдар біртіндеп тозады және нәтижесінде бастапқы бағасын жоғалтады.Физикалық және моральдық тозуды ажыратуға болады.(kasip ekonom)
Физикалық тозу-бұл белгілі себептерден туындаған ғимараттардың, техникалық және жабдықтардың пайдалану көрсеткіштерінің нашарлауы. Физикалық жағдайдың көрінісі бойынша келесі түрлерді ажыратуға болады:
-пайдалану процесінде техника мен құралдар пішінін, сипаттамаларын, тиімділігі мен өнімділігіннің өзгеруі;
-ғимараттар мен құрылыстар әлдеқайда баяу тозуы;
-инвентарь коррозияға ұшырайды, кескіш құралдар күңгірттенеді, сызаттар,жарықтар, тот пайда болады;
Тозу дәрежесі бойынша келесі түрлерді ажыратуға болады:
1.Ішінара тозу-белгілі бір пайдалану сипаттамаларын жоғалту,оны жөндеу арқылы қалпына келтіруге болады, объектіге мүмкіндіктердің белгілі бір бөлігін қайтарады;
2.Толық тозу-негізгі құралдар қалпына келтіруге жатпайтын және пайдалану қасиеттерін толығымен жоғалтады.Мұндай объектілер жаңа техникаларға ауыстырылады;
Моральдық тозу-бұл экономикалық жағынан тиімді және өнімді аналогтардың пайда болуына байланысты жабдықтар, машиналар, құралдардың тозуы.{31 К2}.Моральдық тозуды екі түрге бөлуге болады:
-негізгі құралдар құнсызданады, өйткені ұқсас негізгі құралдар аз шығынмен өндіріледі және арзандайды;
-ғылыми-техникалық қызметтің нәтижесінде неғұрлым заманауи және тиімді жабдықтар мен техникалар пайда болуы;
Айналым қорлары-бұл өндірістік циклге бір рет қатысатын, сонымен бірге толық пайдаланылатын және олардың құны толығымен өнімнің өзіндік құнына ауыстырылатын еңбек объектілері.Айналым қорлары өндіріске қоймаға түскен сәттен бастап дайын өнімге айналғанға дейін қатысады.Айналым қорларының компоненттеріне келесілер жатады:
1.Қызмет ету мерзімі бір жылдан аз шикізат, материалдар, контейнерлер, энергия ресурстары, құралдар мен құрылғылар.Бұл негізінен қоймаға түскен, бірақ әлі пайдаланылмаған өндірістік қорлар;
2.Өндірістік процеске кірген аяқталмаған өндіріс дайын өнім болып табылмайды және технологиялық циклдің келесі кезеңдерінде одан әрі өңдеуге жатады;
3.Болашақ кезеңдердің шығындары-бұл жаңа өнімді дайындау және зерттеу шығындарын қамтитын айналым қорының элементтері;

1.3.2 Ғылыми кадрлар
Инновациялық даму түріне көшу жоғары білікті ғылыми кадрлардың болуын талап етеді. Ең алдымен,ғылыми зерттеулерді дайын өнімге енгізе алатын,сол арқылы инновациялық өнімдерді жасай алатын кадрлар.Бұл қызметпен ғылыми-техникалық кадрлар айналысады.Инновациялық өнімді құру процесін талдай отырып,ғылыми кадрларға өндірістің әр кезеңінде қандай кадрлар қатысатынын,мамандар арасындағы өзара әрекеттесу қалай жүретінін анықтауға болады.
Қазақстанда инновациялық жүйені табысты дамыту үшін ғылыми кадрлар жетіспейді.Мәселен, тәуелсіздіктің басында 52 мыңға жуық ғылыми қызметкер болса, қазір Қазақстанда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстармен айналысатын 22 мыңға жуық мамандар жұмыс істейді.{inform}

Мысалы, статистикаға қарап 2017 жылдан 2018 жылға дейін зерттеушілер мен техниктердің өсуін байқауға болады. Бұл іргелі және қолданбалы зерттеулер негізінде жаңа университеттердің құрылуымен байланысты.
Инновациялық қызметті жүзеге асырудың негізгі элементтері:
- ғылыми-зерттеу жұмыстары;
- тәжірибелік-конструкторлық және технологиялық жұмыстар;
- өндірістік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.