Сленг ұғымының анықтамасы
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілгі:Қзіргі қоғамда біз ешқашан сленг секілді құбылысты қолданбайтын адамды таба алмаймыз. Алайда, кез-келген тілде сленгті қолдана отырып, адамдар бұл ұғымның анықтамасы, оның шығу тегі және айрықша белгілері туралы сирек ойланады.
Сленг кез келген тілдің, әсіресе ағылшын тілінің маңызды бөлігі болып табылады.Сленг сөзін күнделікті өмірде белгілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылдап, мәнерлі сөздер. Ол қоғамның барлық салаларына енеді: кинода, кітаптарда, сондай-ақ адамдардың ауызекі сөйлеуінде. Бұл құбылысты байқамау мүмкін емес. Сленгтің маңызды бөлігі сөйлемді эмоционалды ету үшін әдеттегі сөздердің орнына кейде өте күлкілі және оғаш сөздерді қолдану болып табылады. Қазіргі әлемнің үздіксіз дамуы тілдің өзгеруінен де көрініс табады.
Сленг әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері. Кейбір зерттеушілер жаргонды сленгпен байланыстыра қарайды. Сондықтан сленгті ерекше лексика қызығушылықтары ортақ адамдардың қарым - қатынастарынан туындайтын сөздер деп көрсетеді. Сленг табиғаты оның үнемі жаңарып отыруын талап етеді. Көптеген сленг сөздер салыстырмалы түрде ұзақ өмір сүрмейді және егер олар тілде тұрақталса, яғни сленг қатарынан жалпы ауызекі тіл лексикасына өтіп кетсе, қолданыстан түсіп қалады. Сонымен қатар студенттер, оқушылар және де оның ішінде 25-45 жасқа дейінгі үлкен кісілер де сөйлейтін болған. Қазіргі таңда жаргон, сленг сөздері қолданыста өте жиі кездесетін болғандықтан, бұл мәселе біздің жұмысымыздың зерттеу аспектісіне айналды.
Сленг бұл әдеби нормаға сәйкес келмейтін лексика қабаты.Кейбір зерттеушілер сленгті зиялы адамның сөйлеуіне тән емес әдеби тілге жат нәрсе ретінде қабылдайды. Дегенмен, бүгінде сленг лексикасының адам қызметінің барлық салаларына кеңеюін байқауға болады: сленг бірліктері радио мен теледидарда, баспасөзде, әдебиетте, ғаламтор желісінде, барлық жастағы, әлеуметтік топтар мен таптардағы адамдардың ауызша қарым-қатынасында қолданылады. Жастар тілі сленг санатына жатады, ол үнемі өзгеріп отырады, бірақ бәрібір назардан тыс қалмайды. Сонымен қатар, жастар сленгін зерттеу кеңейіп келе жатқан халықаралық байланыстар жағдайында (тағылымдамалар, туристік сапарлар, ағылшын мамандарының бірқатар пәндерді оқытуы, бейнефильмдер көру, ағылшын тілінде заманауи әндерді тыңдау, ана тілінде сөйлейтіндермен бейресми қарым-қатынас және т.б.) өзектілігін арттырады.
Сленг өмірдің барлық салаларына енеді, мысалы, мұғалімнен бастап жасөспірімге дейін. Ол белгілі бір адамдар тобында пайда болады және біртіндеп дами бастайды, осылайша адамдардың лексикасын толығымен өзгертеді. Белгілі бір топқа кірмейтін адамдар да сленгті бәрібір пайдаланады, бұл топтан тыс жерде өте кең таралуды тудырады. Сленг тілде берік орын алып бастайды және оның табиғи құбылысына айналады, сондықтан адамдар кейде сөздің сленг екенін немесе сленг емес екенін түсіне алмайды.
Әлемде басқа тілден кейбір сөздерді қабылдамаған тілдер жоқ. Теориялық тұрғыдан алғанда мұндай сөздердің шексіз саны болуы мүмкін.Ғылымда сленгті сөйлеудің әртүрлі стильдерінде қолдану мәселесіне біржақты көзқарас жоқ. Сленгтің әртүрлі сөйлеу мәнерлерінде қолданылуына келетін болсақ, ғалымдар бұл мәселе бойынша біржақты пікірге ие емес. Бұл екі тілдің, мысалы, орыс және ағылшын тілдерінің өзара әрекеттесу процесінде сленгті қарастырудың себебі. Бұл өзара әрекеттестік тіл үйренушілердің құзыреттілігін арттыруға, сөйлеу мәдениетін жақсартуға және тілдік қарым-қатынас жағдайына байланысты белгілі бір сленгтік терминдерді қолданудың тілдік болжамына әсер етуі мүмкін.
Сонымен, біздің зерттеуіміздің негізгі міндеті - сөздердің бір тілден екінші тілге қабылдану процесі, атап айтқанда, қазіргі ағылшын тіліндегі сленг құбылысын қарастырамыз.
Зерттеудің өзектілігі :сленг тілдің ажырамас бөлігі бола отырып, қазіргі лингвистиканың ең өзекті және даулы тақырыптарының бірі болып табылады. Бұл зерттеу ағылшын тіліндегі сленгтің сипаттамаларын анықтау, шығу тегі және белгілеу мәселелерін шешуге көмектеседі.
Бұл зерттеу объектісі қазіргі қоғамдағы сленг болып табылады.
Зерттеу пәні қазіргі ағылшын тіліндегі сленгтің тілдік сипаттамасы болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері:бұл жұмыстың мақсаты қазіргі ағылшын тіліндегі сленгті талдау және осы мәселе бойынша кейбір зерттеушілердің теорияларын қарастыру. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
1) сленг ұғымының шығу тегін зерттеу;
2) сленг ұғымына анықтама беріңіз;
3) қазіргі ағылшын тіліндегі сленгтің негізгі белгілерін анықтау;
4) сленгизмдердің сөзжасамдық негізгі қызметі мен тәсілдерін анықтау;
5) қазіргі ағылшын тіліндегі сленг түрлерін бөліп көрсету;
6) сленгті ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін қарастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы:Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ,орыс және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.
І БӨЛІМ. СЛЕНГ ҰҒЫМЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Сленг ұғымының этимологиясы
Лингвистикадағы ең көрнекті құбылыстардың бірі-ғалымдардың мәні мен шығу тегі түсініксіз және даулы сленг деп аталатын мәселені шешуге бірнеше рет, көбінесе өте маңызды әрекеттерін мойындау керек. Осы зерттеуде қарастырылып отырған мәселенің қаншалықты өткір болғанын түсіну үшін, ең болмағанда, әдебиетпен еркін танысу жеткілікті.
Сленг құбылысының заманауи анықтамаларының алуан түрлілігін түсіну үшін, сондай-ақ осы зерттеуге сәйкес келетін біреуіне тоқталу үшін, ең алдымен, оның этимологиясын зерттеп, осы тұжырымдаманың эволюциясын қадағалау керек.
Сленг терминінің этимологиясы - лексикологиядағы ең даулы және түсініксіз мәселелердің бірі. Терминнің шығу тегін ашудың қиындығы төменде көрсетілгендей, оның екі жақтылығымен және соңғы екі жүз жылдағы сөздіктер мен арнайы зерттеулер авторларының сленгті әр түрлі түсіндіруімен қиындады.
Сленг сөзінің ауызша сөйлеуде қашан пайда болғаны белгісіз. Ол алғаш рет 18 ғасырда Англияда жазбаша түрде жазылған. Сонда бұл кемсіту дегенді білдіреді. Шамамен 1850 жылы бұл термин заңсыз халықтық лексиканы белгілеу ретінде кеңінен қолданыла бастады [15, 3].
Тіл білімінде сленг ұғымы көбінесе әдеби тіл нормасына мүлдем қарама-қайшы келеді [Арнольд: 162]. Алайда, сленгті лингвистикалық құбылыс ретінде зерттеу әлдеқайда қызықты, оның таралуы әртүрлі болып шектеледі [Береговская: 32].
Сленг сияқты құбылысты этимологиялық зерттеу өте күрделі құрылымдық элемент болып табылады. Даму кезеңінде тіл жүйесінің бұл элементі айтарлықтай өзгерді, нәтижесінде сөздің семантикалық және сөзжасамдық құрылымдары өзгерді.
Кез-келген тілдің лексикасы екіге бөлінеді: әдеби және әдеби емес. Біздің қарастыратын сленг әдеби емес лексиканың құрамына енеді. Сленг көптеген жылдар бойы талқыға салынып жүрген мәселелердің бірі болып табылады. Оның болмысы жайлы түрлі анықтамалар беріліп, ғылыми және ғылыми емес пікірлер айтылуда дейді әйгілі ғылшын лингвистерінің бірі Эрик Петридж [Patridge E. 17]. Біз оның пікірін қолдай отырып мынадай анықтамаларға тоқталғымыз келіп отыр:
1. Қоғамның төменгі сатысындағы адамдар қолданатын арнайы көбіне құпия болып келетін сөз қоры.
2. Стандартты тілге сай келмейтін көбіне эмоционалды - экспрессивті болуы бар, жанама мағына қосатын сөздер. Бұл сөздердің бірден қолдау тауып әйгілі болатын немесе қолданыстан мүлдем түсіп қалатын кездері де болады. [W.T.N.I.D. 195].
Ал жаңа Оксфорд ағылшын сөздігінде сленгті төмендегідей айқындайды:
Белгілі бір төменгі әлеуметтік топтың тілі. Стандартты тіл яғни әдеби тілден төмен мүлдем жаңа сөздерге жасалған немесе жаңа, сескендіретін әсер беру үшін қолданыстағы сөздердің басқаша тіркесі [O.E.D., 856].
Ағылшын тілінің оқушысы өзінің мақаласында біршама тіл білімі адамдарының сленг туралы түрлі көзқарастарын айтып өткен. Солардың бірі журналист Амбрес Берг сленг туралы келесі пікірін ұсынады: сленг әдеби тілдің қалдықтарын жинайтын сөйлеу тілі. Оливер Венди Холмс өз кезегінде сленгті қолдану ақылдың кемуінің бірінші белгілері.
Карл Сэндбург болса сленг пальтосын шешіп, қолына асып алып жұмысқа кете беретін тіл дейді [D.C., 182].
Ағылшын жазушысы Честертон сленг ол метафора, ал әр метафора - ол поэзия дейді [O.U.P., 199]. Гальперинннің Stylistics деген кітабында Притиокс пен Киттеридждің төмендегідей сипаттамасын атап өткен: Сленг әдеби тілге кіруге талмай ұмтылып, алайда ешқандай нәтижесіз қалатын көшенің тілі дейді [G.,K. 205]. Бұл ауыз екі сөйлеу тілін жақсы меңгерген Эрик Петриджтың да пікірі тыс қалмаған. Сленг - дейді ол -әдеби емес көбіне ауыз екі сөйлеу тіліне тән, оның негізі жазба деректерде емес, сөйлеу тілінде жатыр. Егер сленгті қағазға түсірер болсақ, оны неологизм ретінде қарастырамыз. Егер де ол неологизм ретінде қабылданбаса, мағынасыз сөздер ретінде қалып қояды. Тек өте сирек кезде сленг өз қалпын сақтап қалады. Эрик Партридж сленгке тек қана анықтама беріп қоймай, оның не үшін қолданылатындығы жайында психологиялық тұрғыдан бірнеше себептер берген:
1. Ойын-сауық үшін;
2. ақыл, сананы жаттықтыру ретінде;
3. ойын ашықәрі қысқа жеткізу үшін;
4. өзгелерден ерекше болу үшін;
5. қолданыстағы сөздерден бірегей болу үшін;
6.тіл байлығын кеңейту үшін;
7. шамадан тыс экспрессивтілікті азайту;
8.достық, жылылық атмосферасын құру;
9.белгілі бір топтың тілін табу, олармен бір деңгейде екенін көрсету;
10.басқалар түсінбеуі үшін (оқушылар, студенттер, ғашықтар);
11.өлімді немесе басқа да ыңғайсыз жағдайды жеңілдету үшін эвфемизм ретінде қолдану;
12. ыңғайсыз, қиын жағдайды күлкіге айналдыру;
13. үнемі жаңашыл болу үшін;
14. сленг тілінде сөйлейтін қоғамда бірге болу үшін;
15. кез келген нәрсені көңілге тез қабылдамау;
16. әдеби сөздерден жалықпау үшін және т.б. [Р. E. 36 6]
Сленг сөзінің шынайы шығу тегін кейінгі зерттеу ағылшын және француз тілдерінің өзара әрекеттесуін растайды, сондықтан француз тілінен көптеген кірме сөздер пайда болады. Ағылшын тіліндегі Француз сөздерінің көп бөлігі XIV ғасырдың екінші жартысында, әдеби ағылшын тілінің негізін қалаушылардың бірі болған Джефри Чосердің заманында пайда болды. Жарты ғасыр ішінде француз сөздерінің жалпы санының төрттен бір бөлігі ағылшын тілінің бөлігіне енді. XV ғасырдың басында француз тілінің әсері тез төмендеді, бірақ мүлдем жойылмады және осы уақытқа дейін жалғасып келуде [Alexander: 78].
Ағылшын филологы Уолтер Скотт Р. К. Барнхарттың көзқарасын қолдайды. Дәлел ретінде ол мысал келтіреді,Норвег тіліндегіslengjaетістігінің формалары синонимдік сөзжасамдық мағынасы бар сөздер тобын құрайды: slengja kieften қорлау, ұрысу, slengjenamn лақап ат, бүркеншік ат, slengjeord ренжітетін сөз [Skeat: 490].
A Classical Dictionary Of The Vulgar Tongue сөздігінің авторы Фрэнсис Гроуз сленг термині бұрмаланған, француз тілінің langue (language, тіл) [Grose: 313] түріне жататын көзқарасты ұстанатын лингвистер тобын ерекше атап өтеді.
Көптеген лингвисттердің зерттеулеріне сәйкес, сленг термині сығандардан шыққан болуы мүмкін. Американ лингвистері А.Баррер мен С.Г. Леланд қазіргі ағылшын сөзі сленг үнділердің swangia сөзінен шыққан және Еуропаға сығандар енгізген деп болжайды, олар үшін сленг театрлық қойылым немесе ойын-сауық бағдарламасы дегенді білдіреді [Barrere: 250].
Басқа зерттеуші Д. К. Хоттеннің пікірінше, сленг термині ағылшын тілінен шыққан сөз емес, сығандар тілінде gipsy (арго, құпия тіл) мағынасынан шыққан, сонымен қатар шығу тегі нақты белгісіз берілген gibberish сөзінің синонимін келтіреді [Hotten: 40].
ХХ ғасырда сленг терминінің шығу тегі туралы мәселе зерттеушілерді қызықтыра береді. Жаңа гипотезалар пайда болады. Ең нақты гипотеза Э. Партридждікі,ол сленг сөзі етістікпен байланысты болуы мүмкін екенін көрсетеді sling - to utter (сөйлеу), бұл Чосер дәуірінде пайдаланылған sling words сияқты тіркестердің, сондай-ақ сол етістікпен кейбір кеш сленг тіркестерінің болуын растайды: Sling language - to talk (сөйлесу),sling the language - to speak a foreign language (шет тілінде сөйлесу),sling a yarn-to relate a story, to tell a lie (өтірік), sling (a person) slang - to abuse, scold violently, соңғы сөзде slang - impertinence, abuse (1825 жылдан бері қолданылған мағына) [7, 31].Э. Партридж, сонымен қатар, сленг өзінің этимологиясы бойынша жоғарыда аталған етістіктің екінші қатысуымен бүлінген болуы мүмкін деп болжайды. Ауызекі тілде етістік формаларын бұрмалаудың көптеген мысалдарын қарастырған кезде бұл көзқарас өте орынды.
Сленг терминінің өзі ағылшын тілінен аударғанда:
1.әдеби тілге қарама қарсы әлеуметтік немесе кәсіптік оқшауланған топтың тілі;
2.әдеби тілдің нормасына сәйкес келмейтін ауызекі тілдің нұсқасы (оның ішінде тілдің экспрессивті түсті элементтері) [15 Маслов Ю.с., 35].
Демек, алдымен сленг тек жеке әлеуметтік топтарда қолданылды, содан кейін жалпы қолдануға көшті.
Осылайша, сленг терминінің этимологиясы әлі толық ашылмаған және лексикографиядағы мәселелердің бірі болып табылады. Осы фактіге қарамастан, бұл зерттеу үшін біз Э. Партридждің көзқарасын ұстанамыз, өйткені оның болжамы тарихи зерттелген және дәлелденген деректерге негізделген, сондықтан сенімді.
Сленг ұғымының шығу тарихын зерттей отырып, келесі тармақ осы құбылыс ұғымының анықтамасын қарастыруы керек.
Сленг ұғымының анықтамасы
Қазіргі уақытта қазіргі Лингвистикада сленгті анықтауға қатысты көптеген пікірталастар бар. Тағы бір даулы мәселе-сленгті коллоквиализм, сленг және диалектизм сияқты ұғымдардан ажырату. Батыс лексикографиясында сленг тілде кенеттен пайда болған және айтарлықтай танымал болған жаңа нәрсе деп аталады.
Сленг-бұл ресми қолдануда әдетте қабылданбайтын сөздік, стандартты емес сөздерді қолдану, кейде жаңа сөздер жасау немесе басқа тілден сөздер алу.
Сленг әдетте әзілмен, екпінділікпен, қысқа-нұсқа және жаңашылдықпен сипатталатын ойнақы және бейресми сөйлеуді білдіреді.
Сленг үнемі өзгеріп отырады. Бір сән құбылысы екіншісімен ауыстырылып, ескі сөздер жаңа сөздермен алмастырылады. Бұл процесс өте жылдам жүреді. Ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз пайдаланылатын сленгтің кез келген басқа сленгтерден айырмашылығы, жастардың сленгі күшті өзгерістерге ұшырады, нәтижесінде адамдардың лексиконынан көптеген сөздер пайда болды және жойылды.
Сленг терминін зерттеушілерінің бірі Э.Партридж, сондай-ақ оның ізбасарлары (мысалы, Дж. Гринок пен К. и. Киттридж) сленгті сөйлеу саласындағы, тұрақсыз, кодификацияланбаған, бірақ көбінесе белгілі бір әлеуметтік немесе кәсіби ортаға жататын адамдардың қоғамдық санасын бейнелейтін лексемалардың кездейсоқ жиынтығы деп анықтайды [13, 9].
Осылайша, сленг әдеби стандарт элементтерін ауызекі тілде таз стилистикалық мақсатта, әдейі қолдану ретінде қарастырылады: жаңалық, ерекше, жалпыға бірдей танылған үлгілерден ерекшелену әсерін жасау, сөйлеушінің белгілі бір көңіл-күйін көрсету, мәлімдемеге нақтылық, жандылық, мәнерлілік, қысқалық, бейнелік беру. Метафора, метонимия, синекдоха, эвфемизм, литота сияқты құралдар осы мақсаттарға жетуге көмектеседі [13, 10]. Бұл көзқарасты зерттеушілердің көпшілігі бөліседі. Олардың қатарында Дж. Хоттен, ол сленгті әзілге толы көше тілі деп анықтады; Фаулер жаргонды the diction that results from playing with words and renaming things деп атады; Дж.Б.Гриноф және Дж.Б. Киттридж сленгті әдеби сөйлеудің айналасында кезіп жүретін және үнемі ең талғампаз қоғамда өз жолын табуға тырысатын қаңғыбас тіл ретінде анықтайды.
И. Р. Гальперин өз кезегінде бұл анықтаманы қатты сынайды, авторлардың оны құру кезінде метафораға жүгіну қажеттілігі логикалық анықтамалардың көмегімен ойды жеткілікті түрде білдіре алмауынан туындады және бұл өз кезегінде бұлыңғырлық пен ойдың түсініксіздігіне әкеледі.
Орыс тіл білімінде В. А. Хомяковтың теориясы әмбебап болып табылады және оның пікірінше, сленг белгілі бір кезеңге салыстырмалы түрде тұрақты, кеңінен қолданылатын, стилистикалық таңбаланған (төмендетілген) лексикалық пласт (зат есімдер, сын есімдер және тұрмыстық құбылыстарды, заттарды, процестер мен белгілерді білдіретін етістіктер), әдеби тілге кіретін экспрессивті ауызекі тілдің құрамдас бөлігі, пейоративті өрнегі бар әдеби стандартқа жақындау дәрежесі бойынша өте гетерогенді [Хомяков: 43].
Осы уақытқа дейін біз сленгті жеке сөздер мен сөз тіркестері ретінде зерттедік, ғалымдардың көпшілігі сленгті осылай қарастырады, алайда, мысалы, А.И. Смирницкий сленгті белгілі бір кішігірім қолданыста пайдаланатын ауызекі сөйлеу стилі ретінде қарастырады, осылайша сденгті жеке сөздер ретінде емес, сөйлеу стилі ретінде анықтайды [Смирницкий: 201].
Алайда, мұндай теория танымал емес, лингвистердің көпшілігі сленг сөйлеу стилі емес, ерекше лексикалық пласт деген көзқарасты ұстанады. Мысал ретінде Арнольд теориясын келтірейік, ол сленг -- бұл ішінара дөрекі немесе күлкілі бояуы бар ауызекі сөздер деп санайды [Арнольд: 264].
Т. А. Соловьева сленг ұғымын анықтау мәселесін шешуге басқаша қарайды. Ол бұл тұжырымдаманың нақты анықтамасы әлі жоқ деп санайды, сондықтан ол өз көзқарасын нұсқа ретінде ұсынады. Оның пікірінше, сленг-бұл ағылшын тілінің басқа топтарынан немесе басқа тілдерден алынған немесе ағылшын тілінде бар сөзжасамдық модельдер бойынша жасалған және олар алған эмоционалды бояудың арқасында нақты мағынада қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерін қамтитын ағылшын тілінің ауызекі тілінің ең мобильді қабаты [Соловьева: 123].
Дж.Х. Мак - Найттың айтуынша, сленг form of colloquial speech created in a spirit of defiance and aiming at freshness and novelty білдіреді;C. Поттер келесі анықтаманы береді: slang - variety of familiar and colloquial speech, often new, picturesque, and striking, but not yet fully recognized and accepted by the community as a permanent part of the common language [22, 212].Соңғы үш анықтамадан көріп отырғанымыздай,барлық авторлар сленг құбылысын ауызекі сөйлеу саласына жатқызады, сөйлеуге және құбылыстың өзіне жеткілікті жарқын және жиі жағымды сипаттамалар береді.
Кейде сленгті адамның белгілі бір топқа жататындығын білдіретін және сипаттауға мүмкіндік беретін кейбір көрсеткіш ретінде қарастыруға болады [Левикова: 2].
Э. М. Береговская өз еңбектерінде жастар сленгіне ерекше назар аударады, өйткені ол тілдің барлық табиғи процестері, нормалармен шектелмеген, тезірек жүреді және тікелей бақылауға қол жетімді деп санайды[Береговская: 40].Автор өз пайымдауында әртүрлі тұжырымдарға жүгінеді.Ол жастардың сленгінде, басқа әлеуметтік топтардың сленгтері сияқты, белгілі бір бұлыңғырлық пен шекараның белгісіздігіне ие деп санайды.Сонымен қатар,арго,жаргон, сленг және социолектсияқты ұғымдарды бір құбылысқа жатқызады және бұл жаңалықтарды қоғамның белгілі бір бөлігіне ғана тән және төмен деп санамайды [Береговская: 40].
Осылайша, Э. М. Береговская бұл ұғымдарды синоним ретінде қарастырады және әлі де ағылшын сленгіне басымдық береді, өйткені ол өткен ғасырдың 80-90 жастарының ерекшелігі болып табылатын englishing көрсетеді.
Бір қызығы, сленг термині, атақты американдық лингвист С.Фриз атап өткендей, қолдану шекарасын едәуір кеңейтіп, әртүрлі анықтамалардың үлкен саны үшін қолданыла бастады,нәтижесінде сленг сөздермен сленг емес сөздердің арасын ажырату қиынға түседі [Fries: 52].
Көптеген ағылшын зерттеушілері сленгті жаргон, арго және кэнттің синонимі ретінде қарастырады . Сленг ұғымын егжей-тегжейлі қарастыруды сленг сөздігінің авторы Р.Спирс жасады.Ол сленг сөзі бастапқыда қылмыстық жаргонға қатысты қолданылғанын және cant сөзімен синоним болғанын айтады.Енді біраз уақыттан кейін сленг термині өз шекарасын кеңейтіп,әдеби емес лексиканың келесі салаларын қамтуы мүмкін: ауызекі тіл және тіпті кейбір вульгар сөздер [Spears: 10].
Кейбір лингвистер сленгтің болу теориясын мүлдем қолдамайды. Олар бұрыннан бар сленгтерді арнайы лексикалық және стилистикалық категорияларға жатқызады. Осыған байланысты И.Р. Гальпериннің теориясын қарастырған жөн. Оның пікірінше, бір терминмен байланысты әр түрлі лексикалық-стилистикалық және социолингвистикалық құбылыстардың араласуы терминнің өзіне қатысты бір-бірін жоққа шығаратын көзқарастарды тудырады және сайып келгенде оның мағынасыздығына әкеледі [Гальперин: 107].
Осылайша, сленг әртүрлі жағдайлар мен көріністерді бейнелейді, әртүрлі мәдениеттердің символдары, стандарттары және өзіндік стереотиптері ретінде ерекше рөл атқарады. Сонымен қатар, сленг әр түрлі халықтардың тілдік санасының өнімі болып табылады және барлық ұрпақтар мен халықтың әртүрлі өкілдерінің тәжірибесі ретінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ, сленг шындықтың кез-келген құбылысының толық көрінісі болып табылатындығын және адамдар ежелгі дәуірден бастап халықтың ұжымдық тәжірибесінің бір бөлігі ретінде қабылдағанын атап өткен жөн.
Нәтижесінде, сленг өзінің танымалдылығына байланысты немесе керісінше қазіргі уақытта терминологиялық дәлдікке ие емес деп айтуға болады.
Алдыңғы тақырыптарда біз сленг ұғымдарының шығу теориялары мен анықтамаларын қарастырдық. Барлық талданатын материалға сүйене отырып, бізсленгті қазіргі ағылшын тіліненқазақ тіліне ерекшеліктерін бөліп көрсете аламыз.
Сленгті ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері
Сленг сөз тіркестерінің негізгі белгілері - мәнерлілігі, эмоционалды бояуы және мағыналарының метафоралық сипаты. Сленгтік бірліктеді төл тілден аударудағы басты мәселе - белгілі бір мағына мен контекст сақтай отырып, олардың қазақ тіліндегі баламаларын іздеу.
Ағылшын тіліндегі сленг сөз тіркестерін аудару аудармашы үшін біршама қиындықтар туғызатындықтан, қазақ тілінде ауызекі тілді қолдануға жүгінуге болады,өйткені сленг белгілі бір дәрежеде ерекше ауызекі тілдің бір түрі болып табылады. Сленг сөз тіркестерін аудару үшін әдеби лексикадағыдай тәсілдерді қолдануға болады.
Аудармашылар мәтінді аудару кезінде сленг терминдерімен және балағат сөздерге жиі кездеседі. Бұл аударма үшін ең қиын сөздер болуы мүмкін, өйткені олар көбінесе тілге байланысты болады.Мысалы,ағылшын тіліндегі enough room to swing a cat деген сөзді қазақшаға сөзбе-сөз аударғанда қазақ түсіне ме?
Боғауыз сөздер мен сленг терминдері тілдің түрлі-түсті және жарқын бөлігі болып табылады және олар адамдарға ауызекі диалогта өздерін толық көрсетуге көмектесуде маңызды рөл атқарады.
Аудармашылар арасында мәтіндегі сленг немесе ауызекі тілдегі терминдермен жұмыс істеудің ең жақсы әдісі - бастапқы мәтінмен бірдей контекст пен мағынаны сақтау үшін мақсатты мәтіннен ұқсас мағыналы сөз тіркесін табуға тырысу деген пікір кеңінен таралған. Дегенмен, бұл әрқашан оңай емес.
Мысал ретінде cool сөзін алайық. Ағылшын тілінде сөйлейтіндер бір нәрсенің жақсы екенін мойындау үшін қолданылады және т.б. дегенмен, ол испан тіліне мүлдем басқаша аударылады. Осыған ұқсас нәрсені жеткізе алатын бірнеше сөздер бар, бірақ олар испан диалогында ағылшын тілінде сөйлейтіндер cool қолданатын дәрежеде қолданылмайды.
Аудармашының мәтінді түсіндіргенде оның жай хабаршы ретінде әрекет ететінін есте сақтауы маңызды. Аудармашының міндеті - жазушының ойын анықтау. Белгілі бір сөздерді қолдану жазу стилі мен реңкін жақсарта алады, ал оларды алып тастау немесе өзгерту оқырманның мәтінді оқу тәсілін өзгертуі мүмкін. Сондықтан аудармашы хаттың контексін, семантикасын өзгертпей, жазушының нені көздегенін жеткізудің жолын табуы керек.
Әрбір тілдің белгілі бір мағынаны берудің өзіндік тәсілдері бар, бір тілге немесе тіпті тілдегі белгілі бір диалектіге тән сөздер немесе сөз тіркестері. Бұл тіркестер оларды өз тілінде қолданатындар үшін мағыналы; бірақ оларды басқа тілге аударуға тырысатындар үшін нақты қиындықтар тудыруы мүмкін.
Аудармашылардың мәтінді аударудың екі нұсқасы бар: сөзбе-сөз немесе еркін аудару. Сонымен қатар, барлық тілдердің екі нұсқасы бар: стандартты және стандартты емес. Сленг терминдерді аударудың үш тәсілі бар.
Ең танымал әдіс - жұмсарту(смягчение). Бұл әдіс мәтін бөлігін оқырманның қабылдауына бағытталған. Мәтіннің тілі оқырманға қиындықтудырмай,мағыналы болып қалатындай аударылады.Аудармашы сленгті толығымен алып тастаудан сақ болуы керек, себебі бұл мәтіннің стилі мен үнін өзгертуі мүмкін.
Тағы бір маңызды әдіс - сөзбе-сөз аударма. Бұл мәтін бір тілден екінші тілге сөзбе-сөз аударылады деген сөз.Бұл кейбір сөз тіркестері үшін жұмыс істеуі мүмкін, бірақ аудармада осы әдіспен мүлдем жоғалып кететін көптеген ауызекі тіркестер бар.
Стилистикалық компенсация да бар. Сөзбе-сөз аудармадан айырмашылығы, бұл әдіс аударма тілінде ұқсас мағынасы бар сөз тіркесін немесе сөзді іздеуді және оны бастапқы сөз тіркесінің немесе сөздің орнына мәтінге енгізуді қамтиды. Бұл мәтіндегі сленг терминдерін немесе сөз тіркестерін аударудың қолайлы әдісі.
Аудармашылардың алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі-олардың түпнұсқа мәтіннен қаншалықты ауытқуы мүмкін екенін түсіну. Аудармашыға мәтінді түсіндіру туралы хабарлау үшін ол бірнеше факторларды ескеруі керек: аударманың мақсаты және мәтін стилі. Мәтінді аударуға қолданылатын бірнеше түрлі тәсілдер бар, олар сленг терминдерді қолданады ма, жоқ па.
Осындай тәсілдердің бірі-сөзбе-сөз аударма. Сөзден сөзге аудару-сөздердің бірдей ретін сақтай отырып, бастапқы мәтінді мақсатты тілге сөзден сөзге аудару тәсілі. Егер екі тілдің грамматикалық құрылымы бірдей болса, бұл аударманың қолайлы түрі болуы мүмкін. Алайда, егер екі тілде әртүрлі грамматикалық жүйелер болса, онда аударма оқырман үшін онша мағынасы болмайды, өйткені сөздер дұрыс емес тәртіпте болады.
Семантикалық аударма бірдей өнімді әдіс болып табылады.Семантикалық аудармада мәтіннің эстетикалық құндылығы ең маңызды фактор болып саналады, ал мәдени ерекше терминдерді мәтін жақсы оқу үшін мәдени бейтарап терминдермен алмастыруға болады, бірақ ол өзінің мағынасын біршама жоғалтуы мүмкін.
Еркін аударма да бар. Еркін аударма-бұл бастапқы мәтіннің нақты формасы жоқ мазмұн болып табылатын бастапқы мәтіннің бейімделуі. Аудармашы бастапқы мәтінді оған ең қолайлы түрде бейімдей алады.
Коммуникативті аудармаға келетін болсақ, ол мәтіннің оқырманға түсінікті болуын қамтамасыз ете отырып, тілдің қолайлы қолданылуын қамтамасыз ете отырып, нақты контекстік мағынасын сақтай отырып, аударма тіліндегі түпнұсқа мәтінді жаңғыртуды көздейді.
Сленг сөздерді аударудың жоғарыда аталған әдістері аудармашыға осы әдістердің үлкен санының ішінен сленг бірліктері аударылатын тілге мағынасын жоғалтпай аударуға көмектеседі. Аудармашы түпнұсқа сленг сөзіндегідей эмоционалды бояуды көрсететін баламасын іздеуі керек.
ІІ БӨЛІМ. АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ СЛЕНГ СӨЗДЕРІНІҢ ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Ағылшын тіліндегі сленгтің сөзжасамы
Қазіргі ағылшын тілі англо-саксон дәуіріндегі ескі ағылшын тілінде бұрын болмаған сөздерге толы.Тіл өлі құбылыс емес, ол тірі және үнемі даму үстінде. Тілдің дамуы жаңа сөздердің шексіз шығуы арқылы жүзеге асады.
Сленг ағылшын тілінің өте маңызды бөлігіне айналуда. Жаңа сөздердің пайда болуы қазіргі қоғам дамуының нәтижесінде орын алады. Сленг біздің ескі сөздерді мәнерлі сөздермен алмастыру үрдісінен туындайды. Дегенмен, әрбір жаңа сөздің танымалдылығы оның әсерлі болып қалуына кедергі жасайды. Кеше таңғаларлық тапқыр болып көрінген нәрсе бүгін қызықсыз және ескірген болуы мүмкін, өйткені оны бәрі біледі және пайдаланады.Сленг сөздердің жасаудың бірнеше жолы бар.
Сленг сөздерінің басым көпшілігі аффикстер арқылы жасалады, ал аффикстердің өзі ішінара бірнеше бөліктерге бөлінетін бізге лексикология пәнінен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Курстық жұмыстың өзектілгі:Қзіргі қоғамда біз ешқашан сленг секілді құбылысты қолданбайтын адамды таба алмаймыз. Алайда, кез-келген тілде сленгті қолдана отырып, адамдар бұл ұғымның анықтамасы, оның шығу тегі және айрықша белгілері туралы сирек ойланады.
Сленг кез келген тілдің, әсіресе ағылшын тілінің маңызды бөлігі болып табылады.Сленг сөзін күнделікті өмірде белгілі бір заттың атауы үшін қолданылатын, қалыпты тілден ауытқыған, мысқылдап, мәнерлі сөздер. Ол қоғамның барлық салаларына енеді: кинода, кітаптарда, сондай-ақ адамдардың ауызекі сөйлеуінде. Бұл құбылысты байқамау мүмкін емес. Сленгтің маңызды бөлігі сөйлемді эмоционалды ету үшін әдеттегі сөздердің орнына кейде өте күлкілі және оғаш сөздерді қолдану болып табылады. Қазіргі әлемнің үздіксіз дамуы тілдің өзгеруінен де көрініс табады.
Сленг әртүрлі әлеуметтік топтардың ерекше қолданыстағы сөздері. Кейбір зерттеушілер жаргонды сленгпен байланыстыра қарайды. Сондықтан сленгті ерекше лексика қызығушылықтары ортақ адамдардың қарым - қатынастарынан туындайтын сөздер деп көрсетеді. Сленг табиғаты оның үнемі жаңарып отыруын талап етеді. Көптеген сленг сөздер салыстырмалы түрде ұзақ өмір сүрмейді және егер олар тілде тұрақталса, яғни сленг қатарынан жалпы ауызекі тіл лексикасына өтіп кетсе, қолданыстан түсіп қалады. Сонымен қатар студенттер, оқушылар және де оның ішінде 25-45 жасқа дейінгі үлкен кісілер де сөйлейтін болған. Қазіргі таңда жаргон, сленг сөздері қолданыста өте жиі кездесетін болғандықтан, бұл мәселе біздің жұмысымыздың зерттеу аспектісіне айналды.
Сленг бұл әдеби нормаға сәйкес келмейтін лексика қабаты.Кейбір зерттеушілер сленгті зиялы адамның сөйлеуіне тән емес әдеби тілге жат нәрсе ретінде қабылдайды. Дегенмен, бүгінде сленг лексикасының адам қызметінің барлық салаларына кеңеюін байқауға болады: сленг бірліктері радио мен теледидарда, баспасөзде, әдебиетте, ғаламтор желісінде, барлық жастағы, әлеуметтік топтар мен таптардағы адамдардың ауызша қарым-қатынасында қолданылады. Жастар тілі сленг санатына жатады, ол үнемі өзгеріп отырады, бірақ бәрібір назардан тыс қалмайды. Сонымен қатар, жастар сленгін зерттеу кеңейіп келе жатқан халықаралық байланыстар жағдайында (тағылымдамалар, туристік сапарлар, ағылшын мамандарының бірқатар пәндерді оқытуы, бейнефильмдер көру, ағылшын тілінде заманауи әндерді тыңдау, ана тілінде сөйлейтіндермен бейресми қарым-қатынас және т.б.) өзектілігін арттырады.
Сленг өмірдің барлық салаларына енеді, мысалы, мұғалімнен бастап жасөспірімге дейін. Ол белгілі бір адамдар тобында пайда болады және біртіндеп дами бастайды, осылайша адамдардың лексикасын толығымен өзгертеді. Белгілі бір топқа кірмейтін адамдар да сленгті бәрібір пайдаланады, бұл топтан тыс жерде өте кең таралуды тудырады. Сленг тілде берік орын алып бастайды және оның табиғи құбылысына айналады, сондықтан адамдар кейде сөздің сленг екенін немесе сленг емес екенін түсіне алмайды.
Әлемде басқа тілден кейбір сөздерді қабылдамаған тілдер жоқ. Теориялық тұрғыдан алғанда мұндай сөздердің шексіз саны болуы мүмкін.Ғылымда сленгті сөйлеудің әртүрлі стильдерінде қолдану мәселесіне біржақты көзқарас жоқ. Сленгтің әртүрлі сөйлеу мәнерлерінде қолданылуына келетін болсақ, ғалымдар бұл мәселе бойынша біржақты пікірге ие емес. Бұл екі тілдің, мысалы, орыс және ағылшын тілдерінің өзара әрекеттесу процесінде сленгті қарастырудың себебі. Бұл өзара әрекеттестік тіл үйренушілердің құзыреттілігін арттыруға, сөйлеу мәдениетін жақсартуға және тілдік қарым-қатынас жағдайына байланысты белгілі бір сленгтік терминдерді қолданудың тілдік болжамына әсер етуі мүмкін.
Сонымен, біздің зерттеуіміздің негізгі міндеті - сөздердің бір тілден екінші тілге қабылдану процесі, атап айтқанда, қазіргі ағылшын тіліндегі сленг құбылысын қарастырамыз.
Зерттеудің өзектілігі :сленг тілдің ажырамас бөлігі бола отырып, қазіргі лингвистиканың ең өзекті және даулы тақырыптарының бірі болып табылады. Бұл зерттеу ағылшын тіліндегі сленгтің сипаттамаларын анықтау, шығу тегі және белгілеу мәселелерін шешуге көмектеседі.
Бұл зерттеу объектісі қазіргі қоғамдағы сленг болып табылады.
Зерттеу пәні қазіргі ағылшын тіліндегі сленгтің тілдік сипаттамасы болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері:бұл жұмыстың мақсаты қазіргі ағылшын тіліндегі сленгті талдау және осы мәселе бойынша кейбір зерттеушілердің теорияларын қарастыру. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
1) сленг ұғымының шығу тегін зерттеу;
2) сленг ұғымына анықтама беріңіз;
3) қазіргі ағылшын тіліндегі сленгтің негізгі белгілерін анықтау;
4) сленгизмдердің сөзжасамдық негізгі қызметі мен тәсілдерін анықтау;
5) қазіргі ағылшын тіліндегі сленг түрлерін бөліп көрсету;
6) сленгті ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктерін қарастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы:Курстық жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды, қазақ,орыс және ағылшын тілдерінде пайдаланылған әдебиет тізімі және қосымшадан тұрады.
І БӨЛІМ. СЛЕНГ ҰҒЫМЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
Сленг ұғымының этимологиясы
Лингвистикадағы ең көрнекті құбылыстардың бірі-ғалымдардың мәні мен шығу тегі түсініксіз және даулы сленг деп аталатын мәселені шешуге бірнеше рет, көбінесе өте маңызды әрекеттерін мойындау керек. Осы зерттеуде қарастырылып отырған мәселенің қаншалықты өткір болғанын түсіну үшін, ең болмағанда, әдебиетпен еркін танысу жеткілікті.
Сленг құбылысының заманауи анықтамаларының алуан түрлілігін түсіну үшін, сондай-ақ осы зерттеуге сәйкес келетін біреуіне тоқталу үшін, ең алдымен, оның этимологиясын зерттеп, осы тұжырымдаманың эволюциясын қадағалау керек.
Сленг терминінің этимологиясы - лексикологиядағы ең даулы және түсініксіз мәселелердің бірі. Терминнің шығу тегін ашудың қиындығы төменде көрсетілгендей, оның екі жақтылығымен және соңғы екі жүз жылдағы сөздіктер мен арнайы зерттеулер авторларының сленгті әр түрлі түсіндіруімен қиындады.
Сленг сөзінің ауызша сөйлеуде қашан пайда болғаны белгісіз. Ол алғаш рет 18 ғасырда Англияда жазбаша түрде жазылған. Сонда бұл кемсіту дегенді білдіреді. Шамамен 1850 жылы бұл термин заңсыз халықтық лексиканы белгілеу ретінде кеңінен қолданыла бастады [15, 3].
Тіл білімінде сленг ұғымы көбінесе әдеби тіл нормасына мүлдем қарама-қайшы келеді [Арнольд: 162]. Алайда, сленгті лингвистикалық құбылыс ретінде зерттеу әлдеқайда қызықты, оның таралуы әртүрлі болып шектеледі [Береговская: 32].
Сленг сияқты құбылысты этимологиялық зерттеу өте күрделі құрылымдық элемент болып табылады. Даму кезеңінде тіл жүйесінің бұл элементі айтарлықтай өзгерді, нәтижесінде сөздің семантикалық және сөзжасамдық құрылымдары өзгерді.
Кез-келген тілдің лексикасы екіге бөлінеді: әдеби және әдеби емес. Біздің қарастыратын сленг әдеби емес лексиканың құрамына енеді. Сленг көптеген жылдар бойы талқыға салынып жүрген мәселелердің бірі болып табылады. Оның болмысы жайлы түрлі анықтамалар беріліп, ғылыми және ғылыми емес пікірлер айтылуда дейді әйгілі ғылшын лингвистерінің бірі Эрик Петридж [Patridge E. 17]. Біз оның пікірін қолдай отырып мынадай анықтамаларға тоқталғымыз келіп отыр:
1. Қоғамның төменгі сатысындағы адамдар қолданатын арнайы көбіне құпия болып келетін сөз қоры.
2. Стандартты тілге сай келмейтін көбіне эмоционалды - экспрессивті болуы бар, жанама мағына қосатын сөздер. Бұл сөздердің бірден қолдау тауып әйгілі болатын немесе қолданыстан мүлдем түсіп қалатын кездері де болады. [W.T.N.I.D. 195].
Ал жаңа Оксфорд ағылшын сөздігінде сленгті төмендегідей айқындайды:
Белгілі бір төменгі әлеуметтік топтың тілі. Стандартты тіл яғни әдеби тілден төмен мүлдем жаңа сөздерге жасалған немесе жаңа, сескендіретін әсер беру үшін қолданыстағы сөздердің басқаша тіркесі [O.E.D., 856].
Ағылшын тілінің оқушысы өзінің мақаласында біршама тіл білімі адамдарының сленг туралы түрлі көзқарастарын айтып өткен. Солардың бірі журналист Амбрес Берг сленг туралы келесі пікірін ұсынады: сленг әдеби тілдің қалдықтарын жинайтын сөйлеу тілі. Оливер Венди Холмс өз кезегінде сленгті қолдану ақылдың кемуінің бірінші белгілері.
Карл Сэндбург болса сленг пальтосын шешіп, қолына асып алып жұмысқа кете беретін тіл дейді [D.C., 182].
Ағылшын жазушысы Честертон сленг ол метафора, ал әр метафора - ол поэзия дейді [O.U.P., 199]. Гальперинннің Stylistics деген кітабында Притиокс пен Киттеридждің төмендегідей сипаттамасын атап өткен: Сленг әдеби тілге кіруге талмай ұмтылып, алайда ешқандай нәтижесіз қалатын көшенің тілі дейді [G.,K. 205]. Бұл ауыз екі сөйлеу тілін жақсы меңгерген Эрик Петриджтың да пікірі тыс қалмаған. Сленг - дейді ол -әдеби емес көбіне ауыз екі сөйлеу тіліне тән, оның негізі жазба деректерде емес, сөйлеу тілінде жатыр. Егер сленгті қағазға түсірер болсақ, оны неологизм ретінде қарастырамыз. Егер де ол неологизм ретінде қабылданбаса, мағынасыз сөздер ретінде қалып қояды. Тек өте сирек кезде сленг өз қалпын сақтап қалады. Эрик Партридж сленгке тек қана анықтама беріп қоймай, оның не үшін қолданылатындығы жайында психологиялық тұрғыдан бірнеше себептер берген:
1. Ойын-сауық үшін;
2. ақыл, сананы жаттықтыру ретінде;
3. ойын ашықәрі қысқа жеткізу үшін;
4. өзгелерден ерекше болу үшін;
5. қолданыстағы сөздерден бірегей болу үшін;
6.тіл байлығын кеңейту үшін;
7. шамадан тыс экспрессивтілікті азайту;
8.достық, жылылық атмосферасын құру;
9.белгілі бір топтың тілін табу, олармен бір деңгейде екенін көрсету;
10.басқалар түсінбеуі үшін (оқушылар, студенттер, ғашықтар);
11.өлімді немесе басқа да ыңғайсыз жағдайды жеңілдету үшін эвфемизм ретінде қолдану;
12. ыңғайсыз, қиын жағдайды күлкіге айналдыру;
13. үнемі жаңашыл болу үшін;
14. сленг тілінде сөйлейтін қоғамда бірге болу үшін;
15. кез келген нәрсені көңілге тез қабылдамау;
16. әдеби сөздерден жалықпау үшін және т.б. [Р. E. 36 6]
Сленг сөзінің шынайы шығу тегін кейінгі зерттеу ағылшын және француз тілдерінің өзара әрекеттесуін растайды, сондықтан француз тілінен көптеген кірме сөздер пайда болады. Ағылшын тіліндегі Француз сөздерінің көп бөлігі XIV ғасырдың екінші жартысында, әдеби ағылшын тілінің негізін қалаушылардың бірі болған Джефри Чосердің заманында пайда болды. Жарты ғасыр ішінде француз сөздерінің жалпы санының төрттен бір бөлігі ағылшын тілінің бөлігіне енді. XV ғасырдың басында француз тілінің әсері тез төмендеді, бірақ мүлдем жойылмады және осы уақытқа дейін жалғасып келуде [Alexander: 78].
Ағылшын филологы Уолтер Скотт Р. К. Барнхарттың көзқарасын қолдайды. Дәлел ретінде ол мысал келтіреді,Норвег тіліндегіslengjaетістігінің формалары синонимдік сөзжасамдық мағынасы бар сөздер тобын құрайды: slengja kieften қорлау, ұрысу, slengjenamn лақап ат, бүркеншік ат, slengjeord ренжітетін сөз [Skeat: 490].
A Classical Dictionary Of The Vulgar Tongue сөздігінің авторы Фрэнсис Гроуз сленг термині бұрмаланған, француз тілінің langue (language, тіл) [Grose: 313] түріне жататын көзқарасты ұстанатын лингвистер тобын ерекше атап өтеді.
Көптеген лингвисттердің зерттеулеріне сәйкес, сленг термині сығандардан шыққан болуы мүмкін. Американ лингвистері А.Баррер мен С.Г. Леланд қазіргі ағылшын сөзі сленг үнділердің swangia сөзінен шыққан және Еуропаға сығандар енгізген деп болжайды, олар үшін сленг театрлық қойылым немесе ойын-сауық бағдарламасы дегенді білдіреді [Barrere: 250].
Басқа зерттеуші Д. К. Хоттеннің пікірінше, сленг термині ағылшын тілінен шыққан сөз емес, сығандар тілінде gipsy (арго, құпия тіл) мағынасынан шыққан, сонымен қатар шығу тегі нақты белгісіз берілген gibberish сөзінің синонимін келтіреді [Hotten: 40].
ХХ ғасырда сленг терминінің шығу тегі туралы мәселе зерттеушілерді қызықтыра береді. Жаңа гипотезалар пайда болады. Ең нақты гипотеза Э. Партридждікі,ол сленг сөзі етістікпен байланысты болуы мүмкін екенін көрсетеді sling - to utter (сөйлеу), бұл Чосер дәуірінде пайдаланылған sling words сияқты тіркестердің, сондай-ақ сол етістікпен кейбір кеш сленг тіркестерінің болуын растайды: Sling language - to talk (сөйлесу),sling the language - to speak a foreign language (шет тілінде сөйлесу),sling a yarn-to relate a story, to tell a lie (өтірік), sling (a person) slang - to abuse, scold violently, соңғы сөзде slang - impertinence, abuse (1825 жылдан бері қолданылған мағына) [7, 31].Э. Партридж, сонымен қатар, сленг өзінің этимологиясы бойынша жоғарыда аталған етістіктің екінші қатысуымен бүлінген болуы мүмкін деп болжайды. Ауызекі тілде етістік формаларын бұрмалаудың көптеген мысалдарын қарастырған кезде бұл көзқарас өте орынды.
Сленг терминінің өзі ағылшын тілінен аударғанда:
1.әдеби тілге қарама қарсы әлеуметтік немесе кәсіптік оқшауланған топтың тілі;
2.әдеби тілдің нормасына сәйкес келмейтін ауызекі тілдің нұсқасы (оның ішінде тілдің экспрессивті түсті элементтері) [15 Маслов Ю.с., 35].
Демек, алдымен сленг тек жеке әлеуметтік топтарда қолданылды, содан кейін жалпы қолдануға көшті.
Осылайша, сленг терминінің этимологиясы әлі толық ашылмаған және лексикографиядағы мәселелердің бірі болып табылады. Осы фактіге қарамастан, бұл зерттеу үшін біз Э. Партридждің көзқарасын ұстанамыз, өйткені оның болжамы тарихи зерттелген және дәлелденген деректерге негізделген, сондықтан сенімді.
Сленг ұғымының шығу тарихын зерттей отырып, келесі тармақ осы құбылыс ұғымының анықтамасын қарастыруы керек.
Сленг ұғымының анықтамасы
Қазіргі уақытта қазіргі Лингвистикада сленгті анықтауға қатысты көптеген пікірталастар бар. Тағы бір даулы мәселе-сленгті коллоквиализм, сленг және диалектизм сияқты ұғымдардан ажырату. Батыс лексикографиясында сленг тілде кенеттен пайда болған және айтарлықтай танымал болған жаңа нәрсе деп аталады.
Сленг-бұл ресми қолдануда әдетте қабылданбайтын сөздік, стандартты емес сөздерді қолдану, кейде жаңа сөздер жасау немесе басқа тілден сөздер алу.
Сленг әдетте әзілмен, екпінділікпен, қысқа-нұсқа және жаңашылдықпен сипатталатын ойнақы және бейресми сөйлеуді білдіреді.
Сленг үнемі өзгеріп отырады. Бір сән құбылысы екіншісімен ауыстырылып, ескі сөздер жаңа сөздермен алмастырылады. Бұл процесс өте жылдам жүреді. Ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз пайдаланылатын сленгтің кез келген басқа сленгтерден айырмашылығы, жастардың сленгі күшті өзгерістерге ұшырады, нәтижесінде адамдардың лексиконынан көптеген сөздер пайда болды және жойылды.
Сленг терминін зерттеушілерінің бірі Э.Партридж, сондай-ақ оның ізбасарлары (мысалы, Дж. Гринок пен К. и. Киттридж) сленгті сөйлеу саласындағы, тұрақсыз, кодификацияланбаған, бірақ көбінесе белгілі бір әлеуметтік немесе кәсіби ортаға жататын адамдардың қоғамдық санасын бейнелейтін лексемалардың кездейсоқ жиынтығы деп анықтайды [13, 9].
Осылайша, сленг әдеби стандарт элементтерін ауызекі тілде таз стилистикалық мақсатта, әдейі қолдану ретінде қарастырылады: жаңалық, ерекше, жалпыға бірдей танылған үлгілерден ерекшелену әсерін жасау, сөйлеушінің белгілі бір көңіл-күйін көрсету, мәлімдемеге нақтылық, жандылық, мәнерлілік, қысқалық, бейнелік беру. Метафора, метонимия, синекдоха, эвфемизм, литота сияқты құралдар осы мақсаттарға жетуге көмектеседі [13, 10]. Бұл көзқарасты зерттеушілердің көпшілігі бөліседі. Олардың қатарында Дж. Хоттен, ол сленгті әзілге толы көше тілі деп анықтады; Фаулер жаргонды the diction that results from playing with words and renaming things деп атады; Дж.Б.Гриноф және Дж.Б. Киттридж сленгті әдеби сөйлеудің айналасында кезіп жүретін және үнемі ең талғампаз қоғамда өз жолын табуға тырысатын қаңғыбас тіл ретінде анықтайды.
И. Р. Гальперин өз кезегінде бұл анықтаманы қатты сынайды, авторлардың оны құру кезінде метафораға жүгіну қажеттілігі логикалық анықтамалардың көмегімен ойды жеткілікті түрде білдіре алмауынан туындады және бұл өз кезегінде бұлыңғырлық пен ойдың түсініксіздігіне әкеледі.
Орыс тіл білімінде В. А. Хомяковтың теориясы әмбебап болып табылады және оның пікірінше, сленг белгілі бір кезеңге салыстырмалы түрде тұрақты, кеңінен қолданылатын, стилистикалық таңбаланған (төмендетілген) лексикалық пласт (зат есімдер, сын есімдер және тұрмыстық құбылыстарды, заттарды, процестер мен белгілерді білдіретін етістіктер), әдеби тілге кіретін экспрессивті ауызекі тілдің құрамдас бөлігі, пейоративті өрнегі бар әдеби стандартқа жақындау дәрежесі бойынша өте гетерогенді [Хомяков: 43].
Осы уақытқа дейін біз сленгті жеке сөздер мен сөз тіркестері ретінде зерттедік, ғалымдардың көпшілігі сленгті осылай қарастырады, алайда, мысалы, А.И. Смирницкий сленгті белгілі бір кішігірім қолданыста пайдаланатын ауызекі сөйлеу стилі ретінде қарастырады, осылайша сденгті жеке сөздер ретінде емес, сөйлеу стилі ретінде анықтайды [Смирницкий: 201].
Алайда, мұндай теория танымал емес, лингвистердің көпшілігі сленг сөйлеу стилі емес, ерекше лексикалық пласт деген көзқарасты ұстанады. Мысал ретінде Арнольд теориясын келтірейік, ол сленг -- бұл ішінара дөрекі немесе күлкілі бояуы бар ауызекі сөздер деп санайды [Арнольд: 264].
Т. А. Соловьева сленг ұғымын анықтау мәселесін шешуге басқаша қарайды. Ол бұл тұжырымдаманың нақты анықтамасы әлі жоқ деп санайды, сондықтан ол өз көзқарасын нұсқа ретінде ұсынады. Оның пікірінше, сленг-бұл ағылшын тілінің басқа топтарынан немесе басқа тілдерден алынған немесе ағылшын тілінде бар сөзжасамдық модельдер бойынша жасалған және олар алған эмоционалды бояудың арқасында нақты мағынада қолданылатын сөздер мен сөз тіркестерін қамтитын ағылшын тілінің ауызекі тілінің ең мобильді қабаты [Соловьева: 123].
Дж.Х. Мак - Найттың айтуынша, сленг form of colloquial speech created in a spirit of defiance and aiming at freshness and novelty білдіреді;C. Поттер келесі анықтаманы береді: slang - variety of familiar and colloquial speech, often new, picturesque, and striking, but not yet fully recognized and accepted by the community as a permanent part of the common language [22, 212].Соңғы үш анықтамадан көріп отырғанымыздай,барлық авторлар сленг құбылысын ауызекі сөйлеу саласына жатқызады, сөйлеуге және құбылыстың өзіне жеткілікті жарқын және жиі жағымды сипаттамалар береді.
Кейде сленгті адамның белгілі бір топқа жататындығын білдіретін және сипаттауға мүмкіндік беретін кейбір көрсеткіш ретінде қарастыруға болады [Левикова: 2].
Э. М. Береговская өз еңбектерінде жастар сленгіне ерекше назар аударады, өйткені ол тілдің барлық табиғи процестері, нормалармен шектелмеген, тезірек жүреді және тікелей бақылауға қол жетімді деп санайды[Береговская: 40].Автор өз пайымдауында әртүрлі тұжырымдарға жүгінеді.Ол жастардың сленгінде, басқа әлеуметтік топтардың сленгтері сияқты, белгілі бір бұлыңғырлық пен шекараның белгісіздігіне ие деп санайды.Сонымен қатар,арго,жаргон, сленг және социолектсияқты ұғымдарды бір құбылысқа жатқызады және бұл жаңалықтарды қоғамның белгілі бір бөлігіне ғана тән және төмен деп санамайды [Береговская: 40].
Осылайша, Э. М. Береговская бұл ұғымдарды синоним ретінде қарастырады және әлі де ағылшын сленгіне басымдық береді, өйткені ол өткен ғасырдың 80-90 жастарының ерекшелігі болып табылатын englishing көрсетеді.
Бір қызығы, сленг термині, атақты американдық лингвист С.Фриз атап өткендей, қолдану шекарасын едәуір кеңейтіп, әртүрлі анықтамалардың үлкен саны үшін қолданыла бастады,нәтижесінде сленг сөздермен сленг емес сөздердің арасын ажырату қиынға түседі [Fries: 52].
Көптеген ағылшын зерттеушілері сленгті жаргон, арго және кэнттің синонимі ретінде қарастырады . Сленг ұғымын егжей-тегжейлі қарастыруды сленг сөздігінің авторы Р.Спирс жасады.Ол сленг сөзі бастапқыда қылмыстық жаргонға қатысты қолданылғанын және cant сөзімен синоним болғанын айтады.Енді біраз уақыттан кейін сленг термині өз шекарасын кеңейтіп,әдеби емес лексиканың келесі салаларын қамтуы мүмкін: ауызекі тіл және тіпті кейбір вульгар сөздер [Spears: 10].
Кейбір лингвистер сленгтің болу теориясын мүлдем қолдамайды. Олар бұрыннан бар сленгтерді арнайы лексикалық және стилистикалық категорияларға жатқызады. Осыған байланысты И.Р. Гальпериннің теориясын қарастырған жөн. Оның пікірінше, бір терминмен байланысты әр түрлі лексикалық-стилистикалық және социолингвистикалық құбылыстардың араласуы терминнің өзіне қатысты бір-бірін жоққа шығаратын көзқарастарды тудырады және сайып келгенде оның мағынасыздығына әкеледі [Гальперин: 107].
Осылайша, сленг әртүрлі жағдайлар мен көріністерді бейнелейді, әртүрлі мәдениеттердің символдары, стандарттары және өзіндік стереотиптері ретінде ерекше рөл атқарады. Сонымен қатар, сленг әр түрлі халықтардың тілдік санасының өнімі болып табылады және барлық ұрпақтар мен халықтың әртүрлі өкілдерінің тәжірибесі ретінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ, сленг шындықтың кез-келген құбылысының толық көрінісі болып табылатындығын және адамдар ежелгі дәуірден бастап халықтың ұжымдық тәжірибесінің бір бөлігі ретінде қабылдағанын атап өткен жөн.
Нәтижесінде, сленг өзінің танымалдылығына байланысты немесе керісінше қазіргі уақытта терминологиялық дәлдікке ие емес деп айтуға болады.
Алдыңғы тақырыптарда біз сленг ұғымдарының шығу теориялары мен анықтамаларын қарастырдық. Барлық талданатын материалға сүйене отырып, бізсленгті қазіргі ағылшын тіліненқазақ тіліне ерекшеліктерін бөліп көрсете аламыз.
Сленгті ағылшын тілінен қазақ тіліне аудару ерекшеліктері
Сленг сөз тіркестерінің негізгі белгілері - мәнерлілігі, эмоционалды бояуы және мағыналарының метафоралық сипаты. Сленгтік бірліктеді төл тілден аударудағы басты мәселе - белгілі бір мағына мен контекст сақтай отырып, олардың қазақ тіліндегі баламаларын іздеу.
Ағылшын тіліндегі сленг сөз тіркестерін аудару аудармашы үшін біршама қиындықтар туғызатындықтан, қазақ тілінде ауызекі тілді қолдануға жүгінуге болады,өйткені сленг белгілі бір дәрежеде ерекше ауызекі тілдің бір түрі болып табылады. Сленг сөз тіркестерін аудару үшін әдеби лексикадағыдай тәсілдерді қолдануға болады.
Аудармашылар мәтінді аудару кезінде сленг терминдерімен және балағат сөздерге жиі кездеседі. Бұл аударма үшін ең қиын сөздер болуы мүмкін, өйткені олар көбінесе тілге байланысты болады.Мысалы,ағылшын тіліндегі enough room to swing a cat деген сөзді қазақшаға сөзбе-сөз аударғанда қазақ түсіне ме?
Боғауыз сөздер мен сленг терминдері тілдің түрлі-түсті және жарқын бөлігі болып табылады және олар адамдарға ауызекі диалогта өздерін толық көрсетуге көмектесуде маңызды рөл атқарады.
Аудармашылар арасында мәтіндегі сленг немесе ауызекі тілдегі терминдермен жұмыс істеудің ең жақсы әдісі - бастапқы мәтінмен бірдей контекст пен мағынаны сақтау үшін мақсатты мәтіннен ұқсас мағыналы сөз тіркесін табуға тырысу деген пікір кеңінен таралған. Дегенмен, бұл әрқашан оңай емес.
Мысал ретінде cool сөзін алайық. Ағылшын тілінде сөйлейтіндер бір нәрсенің жақсы екенін мойындау үшін қолданылады және т.б. дегенмен, ол испан тіліне мүлдем басқаша аударылады. Осыған ұқсас нәрсені жеткізе алатын бірнеше сөздер бар, бірақ олар испан диалогында ағылшын тілінде сөйлейтіндер cool қолданатын дәрежеде қолданылмайды.
Аудармашының мәтінді түсіндіргенде оның жай хабаршы ретінде әрекет ететінін есте сақтауы маңызды. Аудармашының міндеті - жазушының ойын анықтау. Белгілі бір сөздерді қолдану жазу стилі мен реңкін жақсарта алады, ал оларды алып тастау немесе өзгерту оқырманның мәтінді оқу тәсілін өзгертуі мүмкін. Сондықтан аудармашы хаттың контексін, семантикасын өзгертпей, жазушының нені көздегенін жеткізудің жолын табуы керек.
Әрбір тілдің белгілі бір мағынаны берудің өзіндік тәсілдері бар, бір тілге немесе тіпті тілдегі белгілі бір диалектіге тән сөздер немесе сөз тіркестері. Бұл тіркестер оларды өз тілінде қолданатындар үшін мағыналы; бірақ оларды басқа тілге аударуға тырысатындар үшін нақты қиындықтар тудыруы мүмкін.
Аудармашылардың мәтінді аударудың екі нұсқасы бар: сөзбе-сөз немесе еркін аудару. Сонымен қатар, барлық тілдердің екі нұсқасы бар: стандартты және стандартты емес. Сленг терминдерді аударудың үш тәсілі бар.
Ең танымал әдіс - жұмсарту(смягчение). Бұл әдіс мәтін бөлігін оқырманның қабылдауына бағытталған. Мәтіннің тілі оқырманға қиындықтудырмай,мағыналы болып қалатындай аударылады.Аудармашы сленгті толығымен алып тастаудан сақ болуы керек, себебі бұл мәтіннің стилі мен үнін өзгертуі мүмкін.
Тағы бір маңызды әдіс - сөзбе-сөз аударма. Бұл мәтін бір тілден екінші тілге сөзбе-сөз аударылады деген сөз.Бұл кейбір сөз тіркестері үшін жұмыс істеуі мүмкін, бірақ аудармада осы әдіспен мүлдем жоғалып кететін көптеген ауызекі тіркестер бар.
Стилистикалық компенсация да бар. Сөзбе-сөз аудармадан айырмашылығы, бұл әдіс аударма тілінде ұқсас мағынасы бар сөз тіркесін немесе сөзді іздеуді және оны бастапқы сөз тіркесінің немесе сөздің орнына мәтінге енгізуді қамтиды. Бұл мәтіндегі сленг терминдерін немесе сөз тіркестерін аударудың қолайлы әдісі.
Аудармашылардың алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі-олардың түпнұсқа мәтіннен қаншалықты ауытқуы мүмкін екенін түсіну. Аудармашыға мәтінді түсіндіру туралы хабарлау үшін ол бірнеше факторларды ескеруі керек: аударманың мақсаты және мәтін стилі. Мәтінді аударуға қолданылатын бірнеше түрлі тәсілдер бар, олар сленг терминдерді қолданады ма, жоқ па.
Осындай тәсілдердің бірі-сөзбе-сөз аударма. Сөзден сөзге аудару-сөздердің бірдей ретін сақтай отырып, бастапқы мәтінді мақсатты тілге сөзден сөзге аудару тәсілі. Егер екі тілдің грамматикалық құрылымы бірдей болса, бұл аударманың қолайлы түрі болуы мүмкін. Алайда, егер екі тілде әртүрлі грамматикалық жүйелер болса, онда аударма оқырман үшін онша мағынасы болмайды, өйткені сөздер дұрыс емес тәртіпте болады.
Семантикалық аударма бірдей өнімді әдіс болып табылады.Семантикалық аудармада мәтіннің эстетикалық құндылығы ең маңызды фактор болып саналады, ал мәдени ерекше терминдерді мәтін жақсы оқу үшін мәдени бейтарап терминдермен алмастыруға болады, бірақ ол өзінің мағынасын біршама жоғалтуы мүмкін.
Еркін аударма да бар. Еркін аударма-бұл бастапқы мәтіннің нақты формасы жоқ мазмұн болып табылатын бастапқы мәтіннің бейімделуі. Аудармашы бастапқы мәтінді оған ең қолайлы түрде бейімдей алады.
Коммуникативті аудармаға келетін болсақ, ол мәтіннің оқырманға түсінікті болуын қамтамасыз ете отырып, тілдің қолайлы қолданылуын қамтамасыз ете отырып, нақты контекстік мағынасын сақтай отырып, аударма тіліндегі түпнұсқа мәтінді жаңғыртуды көздейді.
Сленг сөздерді аударудың жоғарыда аталған әдістері аудармашыға осы әдістердің үлкен санының ішінен сленг бірліктері аударылатын тілге мағынасын жоғалтпай аударуға көмектеседі. Аудармашы түпнұсқа сленг сөзіндегідей эмоционалды бояуды көрсететін баламасын іздеуі керек.
ІІ БӨЛІМ. АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ СЛЕНГ СӨЗДЕРІНІҢ ЖАСАЛУ ЖОЛДАРЫ
2.1 Ағылшын тіліндегі сленгтің сөзжасамы
Қазіргі ағылшын тілі англо-саксон дәуіріндегі ескі ағылшын тілінде бұрын болмаған сөздерге толы.Тіл өлі құбылыс емес, ол тірі және үнемі даму үстінде. Тілдің дамуы жаңа сөздердің шексіз шығуы арқылы жүзеге асады.
Сленг ағылшын тілінің өте маңызды бөлігіне айналуда. Жаңа сөздердің пайда болуы қазіргі қоғам дамуының нәтижесінде орын алады. Сленг біздің ескі сөздерді мәнерлі сөздермен алмастыру үрдісінен туындайды. Дегенмен, әрбір жаңа сөздің танымалдылығы оның әсерлі болып қалуына кедергі жасайды. Кеше таңғаларлық тапқыр болып көрінген нәрсе бүгін қызықсыз және ескірген болуы мүмкін, өйткені оны бәрі біледі және пайдаланады.Сленг сөздердің жасаудың бірнеше жолы бар.
Сленг сөздерінің басым көпшілігі аффикстер арқылы жасалады, ал аффикстердің өзі ішінара бірнеше бөліктерге бөлінетін бізге лексикология пәнінен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz