КӨРКЕМ ЖАЗУҒА ҮЙРЕТУ ӘДІСТЕМЕСІ МАЗМҰНЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

ӨЗБЕКСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
ЖОҒАРЫ ЖӘНЕ ОРТА АРНАУЛЫ БIЛIМ МИНИСТРЛIГI
ТАШКЕНТ ОБЛЫСЫ ШЫРШЫҚ МЕМЛЕКЕТТІК
ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТІ

Холида Ғуломова, Баян Ғанибаева

КӨРКЕМ ЖАЗУҒА ҮЙРЕТУ ӘДІСТЕМЕСІ

МАЗМҰНЫ
1-тақырып: Көркем жазу және оның қоғамдық мәні.
2- тақырып: Каллиграфиялық дағдыны жетiлдiру жолдары.
3- тақырып: Каллиграфияның бұзылу себептері неде?
4- тақырып: Жазуға үйрету жүйесінде қолданылатын әдістер.
5- тақырып: Дыбыстарды, сөздерді таңбалау.
6- тақырып: Байланыстырып жазуды қалыптастыру.
7- тақырып: Штрихтарды қосу арқылы сурет салу.
8- тақырып: Әрiптер тобы. Кiшi әріп элементтерi.
9- тақырып: Бас эрiп элементтерiн жазу.
10- тақырып: Негізгі әріп элементтері.
11- тақырып: Күрделі әріп элементтері.
12- тақырып: Әріптердің басталу позициялары.

Көркем жазу және оны оқыту әдістері,
мақсаты мен міндеттері
Көркем жазу және оны оқыту әдістемесі - педагогикалық ғылым. Адам өз ойын басқаларға ауызша және жазбаша жеткізеді. Сөйлеудің бұл екі формасының ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар. Ауызша сөйлеу дауыстап айтылады және тыңдауға арналған. Ол адамның сөйлеу процесінде қарым-қатынас құралы қызметін атқарады. Ал жазбаша сөйлеу тас, ағаш, тері, металл, қағаз сияқты анық белгілер негізінде жазылады. Жазу - адамдардың пікір алмасуына, білім алуына арналған қуатты құрал. Жазбаша сөйлеу буыны бір-бірімен тоғыспайды, ұзақ сақталады. Жазудың арқасында адамдардың санасы, адамзат жинаған білімі ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, мәңгі өмір сүреді.
Бастауыш сыныптарда оқушыларға каллиграфияны оқыту қажеттілігі жоғарыда айтылған талаптарға негізделген. Бастауыш сыныпта оқушыларды көркем жазуға үйрету әдістемесі олардың анық, әдемі, тез жазуына мүмкіндік беруі керек. Мұндай тапсырмаларды орындау үшін бағдарламаның мазмұны мен оның талаптарын, оқыту әдістерін, жазуға үйретудің гигиеналық талаптарын, оқушылардың жазуындағы жеке кемшіліктерді саралап, кемшіліктердің себептерін анықтап, түзету әдістерін әзірлеу қажет.
Демек, жазудың адам өмірінде педагогикалық және әлеуметтік мәні бар. Жоғарыдағы талаптарға сүйене отырып жазу бастауыш мектептен басталады. 1-4 сынып оқушыларын әдемі жазуға үйрету үшін мұғалім сауатты жаза білуі керек, сонымен қатар оқушыларды әдемі жазуға дағдыландыру керек.
Каллиграфия және оны оқыту ғылымы тек әдемі жазуды үйретіп қана қоймай, сонымен бірге үйрететін, тәрбиелейтін, өз қызметін атқаратын практикалық ғылым.
Педагогикалық жоғары оқу орындарында оқытылатын Көркем жазу және оны оқыту әдістемесі пәнінің мақсаты:
1. Студенттерге каллиграфия әдісі бойынша теориялық білім беру.
2. Студенттерді - болашақ мұғалімнің каллиграфия талабы бойынша
жазуға үйрету.
3. Бастауыш сынып мұғалімдерін каллиграфияның әдіс-тәсілдерімен қаруландыру.
Басқа пәндер сияқты каллиграфия және оны оқыту әдістемесінің де өзіндік предметі бар. Бұл ғылымның предметі оқу процесінде әдемі жазуды иелеу, графикалық жақтан дұрыс және әдемі жазуға үйрету болып есептеледі.
Каллиграфия және оны оқыту әдістемесі ғылымы мынадай міндеттерді қояды:
-Оқушыларға әдемі жазу туралы теориялық білім беру;
-Өз жазуымен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
-Бастауыш сыныптарда каллиграфия сабағын жоспарлауға және ұйымдастыруға үйрету;
Біріншіден, көркем жазу оқушыларда еңбек мәдениетіні тәрбиелейді. Тапсырмаларды таза, тиянақты, мәдениетті орындау дағдысын қалыптастырады.
Екіншіден, жазуға ұқыпсыз қарау оқушының орфографиялық сауатсыздығына әкеледі. Осының салдарынан оқушылар не істеп жатқанын ойламайды, тіпті қателері мен кемшіліктеріні де байқамайды.
Үшіншіден, каллиграфияның дұрыс жазылуының әлеуметтік маңызы бар және ол әртүрлі ресми құжаттарды сақтау үшін қажет. Оқырман толық жазылмаған құжаттарды оқуға көп уақыт жұмсайды. Алайда мектепте күнде мұғалім 30 оқушының дәптерін тексереді. Оқуға қиын, қолмен жазылған хат мұғалімнің көп уақытын ұрлайды. Ашық әрі таза қолжазба мұғалімнің жұмысын жеңілдетіп, келесі оқу мақсаттарына жетуге мүмкіндік береді.
Көркем жазу және оны оқыту әдістері басқа пәндермен байланысы. Көркем жазу басқа пәндермен тығыз байланысты және олардың нәтижелеріне негізделеді.
Практикалық ғылым болып табылатын көркем жазу және оны оқыту әдістемесі де тіл үйрену үдерісі болып табылады. Жазу үшін таңдалған тіл фактілері де әдеби тілді меңгеруге көмектеседі.
Педагогикалық пәндермен қатар каллиграфия сабақтары да білім беру қызметін атқарады. Көркем жазу сабақтары жан-жақты адам санасыны тазалыққа, тәртіпке тәрбиелеуді көздейді. Көркем жазу және оны оқыту әдістемесі де педагогикалық біртұтас принципін ұстанады.
Көркем жазу және оны оқыту әдістемесі физиология, тіл білімі, әдебиет және тарих пәндерімен тығыз байланысты.
Бастауыш мектепте оқу, жазуды үйретудің әдістемесі басқа ғылымдар сияқты қалыптасып, дамып келеді. Жазуды қай кезде оқыту керек? деген сұрақ ерте кезден пікір - талас туғызып келеді. Американдық психолог Ф.Фришен ХХ ғасырдың басында жазуды үйрету 9 жасында өте қолайлы десе, 20 - жылдары Ю.К.Фаусек 5 жастан жазуды үйрету керек екенін тәжірибе жүзінде көрсетті. Оқу, жазудың әдістемесіне басқа елдердің тәжірибесінің де әсері мол. Мәселен, Германияда торкөз арқылы оқыту әдісі ХIХ ғасырдың аяғында бірнеше елдерге тарап, қолдану аясы кеңейді. Алайда, гигиеналық талап пен жазуға кері әсерін тигізетіні дәлелденгенде, ол әдіс қолданыстан алынып тасталынды.
Оқу, жазуды үйретуді зерттей келе, бастауыш мектепте оқу, жазудың жаңаша жүргізілу мүмкіндігін қарастыру білім беру саласында өте маңызды, әрі өзекті. Мектептегі оқыту үрдісі сауат ашудан басталатыны белгілі. Сауат ашу жұмысының негізгі міндеті - балаға хат таныту, яғни оған оқу мен жазуды үйрету. Сауат ашу -аса жауапты да күрделі жұмыс. Оқу мен жазуды интеграциялап меңгерту мұғалімге үлкен жүк артары сөзсіз. Мұғалім алдында тұрған негізгі міндеттер мыналар:
-мектеп табалдырығын алғаш аттаған жас бүлдіршіндерді сауат ашуға даярлау;
-сөйлеу тілінің дыбыстық ерекшелігін меңгерту арқылы сөздегі дыбыстарды айқын естіп, дұрыс айтуға үйрету; -оқушылардың ой-өрісін дамыту; -балалардың сөйлеу тілін жетілдіру, сөздік қорын байыту, сөйлемді дұрыс құрап айта білуге үйрету; -сөзді буындап оқудан тұтас оқуға дағдыландыру; -дыбыстарды әріптермен таңбалауды жете меңгерту арқылы жазудың каллиграфиялық талаптарын орындауға, әріптерді сөз ішінде дұрыс байланыстыра білуге, сөзді тұтас жазуға үйрету, жеке сөздерді, сөйлемдерді көшіріп және есту бойынша жаза білуді жетілдіру; -сөйлемдегі сөзлердің айтылуы мен жазылуы нормасын меңгерту, интонациямен оқуға, сөйлемді бас әріппен бастап жазып, соңынан тыныс белгісін қоюға жаттықтыру. Сауат ашу кезеңінде дыбысты әріппен таңбалай білуге (фонетикаграфикалық жазуға) үйретіп қоймайды, сонымен бірге каллиграфиялық талапқа сай жазу дағдылары қалыптасуы тиіс. Бұл кезеңдегі жазуға мынадай талаптар қойылады: - әріптерді көлбеу жазу; - әдемі, ұқыпты, анық жазу; - ара қашықтықты сақтай жазу; - сөзді қолды үзбей тұтас жазу; - жиек сызығын сақтай жазу. Бұл талаптарды жүзеге асыру үшін мұғалімнің көп нәрсеге көңіл бөле жұмыс істеуіне тура келеді. Алайда мектептегі оқушылардың каллиграфиясын жетілдіруге әлі де болса көңіл бөлінбей келеді. Мектеп мұғалімдері үшін көмек болар әдістемелік әдебиеттер жетіспейді. Бұл еңбекте сауат ашу кезеңінде оқушылардың көркем жазу дағдысын қалыптастыру мен жетілдіру жолдары қарастырылады.
Оқушының жазу процесіндегі физиологиялық күйі қол қимылының физиологиясына, жазғанын дұрыс, дәл айтуына, таңдап алынған мәтінді әдеби талдауына, жазудың шығу тегі мен қоғамдағы орнына негізделген.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1. Неліктен каллиграфия және оны оқыту әдістемесі педагогикалық пәндер қатарына жатады?
2. Каллиграфияны оқыту әдістемесі пәні дегенді қалай түсінесіз?
3. Жазудың педагогикалық және әлеуметтік мәнін түсіндіріңіз?
4. Каллиграфияны оқыту әдістемесінің мақсаты қандай?
5. Каллиграфияны оқыту әдістемесінің міндеттері қандай?
Жазу туралы
Жазу жайлы мәлімет. Жазу - адамның ойпікірінің қағаз бетіне түсірілген сөз, әріп таңбалар жүйесі. Жазу (жазба тіл) - адамдардың кеңістік пен уақытқа тәуелді болмай, өмір сүруінің саласында қарым-қатынас жасауына мүмкіндік беретін құрал. Жазба тіл ауызекі тілден кейін пайда болғаны, жазудың шығып жасалуымен байланысты екендігі белгілі. Жазу өте ерте заманда жасалып, мыңдаған жылдар бойы өзгеріп, дамып келеді. Жазудың мыңдаған жыл бойын дамып жетілуімен бірге, оның принциптері де өзгеріп отырды.
Рулық қауым кезінде алғаш рет сурет жазуы пайда болды. Алғашқы адамдардың туыстық жағынан бірлесіп өмір сүрген тұрақты ұжымы- рулар мен тайпалардан тұратын қоғамда адамдар бір-бірімен тек ауызша пікір алмасды. Ірі рулар мен тайпалық қауымдастықтың қалыптасуына байланысты ауызша қарым-қатынасты кеңейту және оны уақыт өткен сайын ақпаратты ұзақ жерге жеткізу қажеттілігі туындады.
Адамзаттың осы қажеттілігінің негізінде жазу пайда болды. Бастапқыда жазудан басқа графикалық формасы жоқ әдістер (мысалы, жіп байлау) болды. Мұндай белгілер қарабайыр адамдардың өміріне сіңген. Бұл жазудың қалдықтары әлі күнге дейін тайпалық таңбалар, солтүстік үнді алқалары, әлеуметтік таптың жеке меншігін білдіретін белгілер және басқа да нысандарда сақталған.
Жазбаша тіл уақыт пен қашықтыққа қарай ауызша тілден басымдылыққа ие. Техниканың (телефон, телеграф, радио, теледидар, интернет) дамуы нәтижесінде оның үстемдігі қашықтық жағынан әлсірегенімен, осы кезге дейін ауызша сөйлеуден гөрі жазу басым болған. Бұл ғылымның жетістігі жазу тарихынан тіл білімінің дербес сала ретінде бөлініп шығуына әкелді.
1. Әртүрлі типтегі Египет иероглифтері. Бұл жазу түрі 1920 жылдары француз ғалымы Шампалон оқыған египет жазбаларының, 19 ғасырдың 70-90 жылдарында Эванс оқыған көне кпут жазбалары және Семқ оқыған кипр жазбаларыда Египед иероглифтер түріне жатады.
2. Миххат жазуларының түрлері. Жазудың бұл түрі Азияның бірқатар ежелгі халықтарының тілдерінде (шумер ассирия - вавилон, элам, хет-кападокия, парсы тіліне бейімделген) қолданылған. Жазбаның бұл түрі 19 ғасырдың басында дешировка қылынып, 20 ғасырдың 10-жылдарында аяқталды.
3. Сами халықтарында жазылған және олардың тілдеріне бейімделген ең көне жазу түрлері. Бұл финикиялық және халаан жазулары (негізгі ескерткіштер ХІХ ғасырдың 60-70 жылдары және ХХ ғасырдың 20-жылдары табылған). Оңтүстік араб, арамей жазулары (19 ғ-дың 60-70-жылдары табылған көне үлгілер). Көптеген сарапшылардың пікірінше, көне ұйғыр және урхун-энесей жазбалары да арамей жазбалары негізінде пайда болған. Оны XIX ғасырдың 90-жылдары лингвист В.Томсен мен В.Радлов ашты.
4. Грек әліпбиінің көне түрі және латын әліпбиінің жеке нұсқасы және басқа да әртүрлі нұсқалардағы осы әртүрлі жазу түрлері бізге жеткен. Бұл жазбалар XVIII ғасырда-ақ ғалымдарға белгілі болды, ал ғалымдардың грамматиканы зерттеуі ХІХ ғасырдағы салыстырмалы-тарихи тіл білімі ғылымының дамуына зор ықпал етті.
Жазудың ең көне түрі - пиктография. Бұл жазуды негізінен американдық үндістер коммуникация құралы ретінде пайдаланған. Өйткені олардың тілдік ерекшеліктері осыған сәйкес келетін. Ол көне болғандықтан, онда идеографиямен қатар пиктографияның кейбір элементтері бар. Мысалы, тасбақа бейнесі жер ұғымын білдірген, яғни символ қызметін атқарған. Өйткені жер ұғымын идеологиямен жазбаша жеткізу қиынға соқты.
Өмір қажеттілігі жазуды бірте-бірте жеңілдетіп, суреттелетін нысан мен жазу формасы арасындағы ұқсастық жойылып, белгі сөздің символына айналды. Бұл қытай, мысыр, шумер, вавилон, хет жазуларына тән қасиет. Папирус жазу таяқшасы мен сияны ойлап табу жазу процесін жақсартып, жазуды жеңілдеткен. Енді келесі жазбаларға негізделген бес жазу жүйесі бар.
1) латын графикасы (әлем халқының 30%-ға жуығы қолданады);
2) фонетикалық араб жазуы (10%-ға);
3) славян-кириллица жазуы (10%-ға жуық);
4) графикалық-қытайша жазу (25%-ға жуық);
5) силлабикалық хинди жазуын (шамамен 20%) басқа жазу жүйелері (грек, еврей, эфиопия, грузин, армян жазулары және әлем халқының шамамен 5%) пайдаланады.
Қазақ жазуы тарихы. Қазақ кирил әліпбиі -- Қазақ тіліндегі дыбыстар жүйесін арнайы зерттеп, әліпби құрастырған қазақтың алғашқы фонологы - Ахмет Байтұрсынұлы. А.Байтұрсынұлы өзінің бүкіл саналы өмірін қазақ жазба тілін лексикалық шұбарлықтан, басқа тілдердің синтаксистік ықпалынан тазартумен айналысып, қазақ тілі ғылымын дамытқан. А.Байтұрсынұлы қоғам, ғылым және мәдениеттің өркендеуі жазу арқылы іске асатынын жақсы түсінді. Ғалым сауатсыздықты жою үшін әріп, оқулық мәселесін кезек күттірмейтін мәселе екенін біліп, 1910 жылдан бастап, араб жазуының қазақ тілі үшін қолайлы емес жақтарын түзеп, оны тілдің дыбыстық ерекшеліктеріне сай етіп, сингармониялық ұлттық әліпби түзеді. Сөйтіп, А.Байтұрсынұлы полиграфиялық жағынан қолайлы-қолайсыз жерлерін, оқыту процесіндегі тиімді-тиімсіз жақтарын таразылай отырып, 24 әріптен тұратын әліпби құрастырады. Әліпбиде қазақ тіліне тән, төл дыбыстарға ғана орын беріліп, кірме дыбыстар алынбайды. Ғалым гетерогенді сипат алған емлені, әліпбиді жалпыхалықтық, ұлттық негізде қарастырады. Өте-мөте кең тараған әліпби - латын мен орыс әліпбилері. Әзербайжан, қазақ, қырғыз, қарақалпақ, өзбек, түрікмен, татар, т.б. түркі тілінде сөйлейтін халықтардың әліпбиі 20 жылдардың аяғына дейін араб графикасына негізделген. Қазақ және түркі халықтары сан ғасыр бойы пайдаланып келген араб әліпбиі арқылы қазақ жазба мұраларының көпшілігі біздің заманымызға жетті. Араб әліпбиі қазақ халқының рухани өміріне, мәдениетіне, зиялы қауымның қалыптасуына ықпал етті. Араб әліпбиінде ұқсас әріптердің көп болуы және ондай әріптердің бірінен екіншісі қосалқы белгілер арқылы ажыратылуы, бір әріптің сөз басында, ортасында және соңында келуіне орай түрліше таңбалануы, дауысты дыбыстарды таңбалаудағы әріптердің жетіспеушілігі, т.б. қиындықтар туындады. Қазақ ССР Жоғары Кеңесінің Y сессиясы 1940 жылы 10 қарашада жаңа әліпби пен емле жобасын бекітті. Орыс графикасына негізделген жаңа әліпбиге орыс әліпбиіндегі әріптер түгел алынды, кириллицада жоқ, бірақ қазақ тілінде бар 9 дауысты, дауыссыз (ә, ү, ұ, ғ, ң, қ, ө, һ, і) дыбыстар енгізілді.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1. Жазудың адам өміріндегі маңызы қандай?
2. Ғылымда жазудың пайда болуы мен жазудың түрлері туралы қандай ойлар айтылды?
3. Қандай жазбалар тәжірибеде енгізілмеген?

Каллиграфияны оқыту әдістемесінің қалыптасу тарихы
Көркем жазу (грек. kalligraghia, араб. хүсни- хат - сұлулық, әдемілік, көркемдік, жақсы сапа) - анық, әдемі жазу өнері. Ислам діні елдерінде көркем жазу өнеріне үлкен көңіл бөлінген. Құран үшін, мемлекеттік мәні бар жазбалар үшін арнайы әшекейлі жазу түрі қолданылған. VІІ ғасырдан бастап ол куфи деп аталатын. Араб жазуының насхи, насталик жазуы да (Х-ХV ғғ.) кең тарап, әдеби, ғылым текстерді көшіруші ірі каллиграфтар шыққан. Араб мәдениеті тарихында атақты шаирлардың кітаптарын көшіріп, халыққа қолжазба күйінде таратушы -- хүсни- хатшылардың (полиграфтардың) қызметі де жоғары бағаланған. Кейінгі ғасырларда кітап басу ісінің еркіндеуіне байланысты Көркем жазу өнері көркемдеу салаларында ғана шектеліп қалды. Кейіннен бастауыш мектепте пән ретінде қалыптасты. Қазіргі кезеңде Көркем жазу елімізде бастауыш сыныптарда оқылатын қазақ тілі бағдарламасына арнаулы курс ретінде еніп отыр. Көркем жазу қағидалары әсіресе грамматика мен емлені оқытуда басшылыққа алынады. Жазудың графикалық жақтарын үйретудегі мақсат дыбысты әріппен белгілей білу, жазудың сыртқы түрін, әріптердің әдемілігі мен тіркесу жолдарын игеру, әріп элементтерін сақтай жазу, шапшаң жазу, кешіріп жазу, естіп жазу, санаумен жазу, сөйлемді, тұтас тексті дұрыс, анық, таза жаза білу, ойын бірте-бірте жазба түрде баяндай білу секілді дағдыларды меңгеру болып табылады.
Жазудың адамзат баласы тарихында алатын орны ерекше. Ол -- біздің даму тарихымыздағы мәдениеттің ең жоғарғы көрсеткіші. Жазу адамдар арасындағы тілдік коммуникацияны қамтамасыз етеді. Жазу арқылы жақыннан тұрып та, алыстан тұрып та қарым-қатынас жасай беруге болады. Жазудың (әріп жазуының) шығуына себеп болған алфавит мәселесі, финикий жазуындағы алғаш дыбыстар, түрлері, оның жетілуі, батыс жəне шығыс елдері алфавитінің шығуына себеп болған грек жəне арамей жазуы, жазуды зерттеу ілімі -- графика мəселесі, орфография, транскрипция мен транслитерация мəселелерí де қарастырылған. Дүние жүзіндегі барша халық дерлік жазу-сызудың негізгі үш сатысынан өткені байқалды. Біріншісі - пиктографиялық яки бейнелеп жазу, екіншісі- идеографиялық жазу немесе рәміздік (символдық) жазу; үшіншісі- әріптік немесе дыбыстық жазу.
Ал К. Аханов жазу жүйесіндегі таңбалардың не бүтіндей хабарды, не жеке сөзді, не буынды, не дыбысты белгілеуіне қарай мынадай түрлерге қарай бөледі: 1) пиктографиялық жазу; 2) идеографиялық жазу; 3) буын жазуы; 4) әріптік немесе дыбыстық жазу.
Пиктографиялық жазу - жазудың ең алғашқы түрі. Пиктографиялық жазу - суретке негізделген жазу. Сондықтан оны кейде сурет жазуы деп те атайды. Пиктографиялық жазудың таңбалары пиктограммалар деп аталады. Зерттеушілер жазудың бұл түрі неолит дәуірінде пайда болған деп есептейді. Мұнда хабарлануға тиісті оқиғаға қатысты заттардың суреті салынады. Айталық, осы жерден үш күндік қашықтықта аю жүр дегенді хабарлау үшін аюдың суреті және үш сызық белгісі қойылған. Суретін салуға болмайтын абстракт ұғымдарды беру үшін басқа заттардың суреті қолданылған. Мысалы, бақыттылықты, олжаны- тасбақаның, махаббаттысызықшамен қосылған екі жүректің, достықты - ұстасқан екі қолдың, соғысты садақ оғының суретімен белгіленген. Пиктографиялық жазу өте жабайы жазу болды, оның кең мазмұнды ойды жеткізуге мүмкіндігі болмады.
Идеографиялық немесе логографиялық жазу. Пиктографиядан идеографияға көшу өте баяу болды. Идеографиялық жазу- жекелеген сөздерді, морфемаларды сурет арқылы немесе шартты таңбалар арқылы белгілейді. Онда әр сөздің тұрақты графикалық таңбасы, әр таңбаның меншікті мағынасы болады. Идеографиялық жазудың таңбалары идеограммалар деп аталды. Лингвистикалық әдебиеттерде пиктограмманы синкретикалық жазу немесе суретті-синкретикалық жазу деп, ал идеографияны логографиялық жазу деп атау кездесіп жүр. Логограммаларды сөздерді белгілейтін таңбалар ретінде екі түрге бөліп қарауға болады. Оның бір түрі- иероглиф жазу. Ерте кезде адамдар тасқа, ағашқа, т.б. заттарға жазуды бастаған. Заман дами келе түрлі жұмсақ материалдар: папирус, қағаз, перо, қаламсап пайда болды. Өте ерте кезде адамдар тасқа сурет салу арқылы өз ойын білдірді. Бұл жазудың қалыптасу тарихының алғашқы кезеңі еді. Мәселен, бес жүз мың жыл бұрын өмір сүрген Египет фараоны Наршер өзінің жеңістерін тасқа суреттер арқылы қалдырғысы келді. Алайда, бұл жеткіліксіз еді. Осы кезде жазудың бір түрі - иероглиф пайда болды. Иероглиф сөзі киелі таңба деген мағынаны білдіреді. Идеографиялық жазудың үлгілерін өте ертедегі қытай жазуы мен шумер жазуынан көруге болады. Қытай жазуының идеографиялық жүйесі осыдан 4000 жыл бұрын жасалған болатын. Египет, шумер, қытай жазулары логографиялық жазу болды. Логографиялық жазу жүйесінің барлығында нақтылы мағынасы бар сөздер олардың бейнесімен берілсе, қала, су дегендер бейнелі сызба берілген. Ертедегі шумер жазуында ағаш, тау, сабақ деген сөздер, қытай жазуында күн, тау, ат деген сөздер де бейнелеу түрінде берілген. Жыл деген сөз пальманың бұтақтарының бейнесімен белгіленген, өйткені египеттерпальманың бұтағының саны 12 болады деп түсінген.
Буын жазуы таңбалардың фонетикалық мағынасы жағынан бірнеше түрге бөлінеді. Мұның бірінші түріне ассировавилон, элам, урар, сына жазулары дыбыстық корей жазуы жатады. Жазудың бұл жүйелерінде таңбалар кез - келген буынды, атап айтқанда, ызыңның мынандай түрлерін белгілейтін болған: дара дауыстының өзі, А (дауысты) + С (дауыссыз), С+А, С+А+С майя жазуында сөз соңындағы дауыссыздар да белгіленген. Буын жазуының екінші түріне кипр, эфиопия және жапон буын жазулары жатады. Жазудың бұл жүйесінде таңбалар тек дара дауыстыларды және дауыссыздардың тіркесі мен белгілі бір дауыстың қосындысын белгілейді. Қазіргі кезде иероглифпен Қытай мен Жапония елдері жазады. Қытай иероглифтері өте ерте кезде пайда болған. Қытайлықтар үшін иероглиф тек белгі емес, сонымен қатар сурет болып табылады. Олар жазуды оқи отырып, оның бейнесін көре алады. Көне Қытайда әр иероглиф жеке сөз құраған, кейін иероглифтер тұтас бір сөзді ғана емес, буынды білдіретін болған. Қазіргі қытай тілінде жеті мыңнан астам иероглиф бар. Зерттеушілер логографиялық жазудың пайда болуын құл иелену құрылысының пайда болып, ежелгі мемлекеттерді жазбаша қарым-қатынас жасау қажеттілігінің күшеюімен байланыстырады. Египет, шумер, қытай, ацтек жазулары логографиялық жазу болады. Логографиялық жазудың өзіндік кемшіліктері болды. Олар мыналар: логограммалардың көптігі, логографиялық жазудың өте-мөте күрделілігі, логограммалар арқылы грамматикалық формаларды білдірудің қиындығы. 3. Буын жазуы. Жазудың даму барысында буын жазуы пайда болды. Жазудың буын жүйесінде таңба буынды белгілейді. Таңбалардың фонетикалық мағынасы жағынан буын жазуы үш түрге бөлінеді. Мұның бірінші түріне ассиро-вавилон, элам, урарт, сына жазулары, майа жазуы лигатурылы дыбыстық корей жазуы жатса, екінші түріне кипр, крит-микен және жапон буын жазулары жатады. Үшінші түріне үнді жазуының түрлі жүйелері жатады. Буын таңбалары ең алғашында бір буынды сөздерді белгілейтін идеографиялық логограммалар негізінде пайда болды.
4.Дыбыстық жазу (әріп жазуы)- жазудың дамып жетілген түрі, тіл дыбыстарын, фонемаларды әріппен таңбалайтын жазу жүйесі. Таза күйінде консонантты дыбыстық жазу II мың жылдықтың екінші жартысында пайда болса, вокалданған-дыбыстық жазу біздің дәуіріміздің I мың жылдығының басында пайда болған. Жазу жүйелерінің ішінде әріп жазуы - ең қолайлы жазу. Қаріп - белгілі бір әліпбилік және сандық таңбаларды түсіндіретін литералар жиынтығы. Әр түрлі тілдерде буын саны мен сөздің дыбыстық саны әлдеқайда аз. Осыған орай дыбыстарды таңбалау үшін, әдетте 20-дан 40-қа дейінгі таңба санының өзі жеткілікті болады. Әріп жазуындағы таңбалардың мұндай шағын мөлшері меңгеруді, сауаттылыққа үйретуді жеңілдетеді. Әріп жазуы - жаңа сөздерді ғана емес, сонымен бірге олардың дыбыстық жағы мен грамматикалық формаларын дәлме-дәл белгілеу үшін өте қолайлы жазу. Зерттеушілер ең алғашқы таза дыбыстық жазу финикий жазу деп атайды. Финикий жазуында 22 таңба бар. Олардың әрқайсысы жеке дыбысты таңбалаған.
Білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мектепті қазіргі кездегі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.
Балабақшадан бастап сауат ашу, есептей білу темптілікті үйрету сияқты бетбұрыс, бастауыш сыныпта күрделеніп оқу мен жазуды байланыстыру, көркемдей шапшаң жазу сияқты талпыныс жасауда. Соның ішінде оқушылардың каллиграфиясына тоқталсақ, ол тек мектеп қабырғасында қалыптастырылады.
Бастауыш метепте оқу, жазуды үйретудің әдістемесі басқа ғылымдар сияқты қалыптасып, дамып келеді. Жазуды қай кезде оқыту керек? деген сұрақ ерте кезден пікір - талас туғызып келеді.
Американдық психолог Ф.Фришен ХХ ғасырдың басында жазуды үйрету 9 жасында өте қолайла десе, 20 - жылдары Ю.К.Фаусек 5 жастан жазуды үйрету керек екенін тәжірибе жүзінде көрсетті.
Көркем жазу саласында көптеген сұрақтар пікірталас тудырып, ауқымды мәселеге айналды. Англия, Америка, Германия, Швеция т.б. елдерде жазуға үйретудің алғашқы кезінде курсивті жазу емес, құрамында көптеген элементтері бар шрифтпен жазды. Бұл жазуды монускрипт деп атады. Бірақ бұл проблемены шеше алмады. Жазудың жылдамдығы мен сапасы жақсармады.
Чехословския елінде оқушыға жазу оңай болу үшін ең алдымен әріпті үлкен, кейін кіші етіп жазуды үйретті.
АҚШ елінің кей мектептерінде жазудың алғашқы кезінде машинамен басып үйренді.
Болгарияда жазу дағдысы оқытуға үйретуден дамып отырды. Бірінші оқытып үйренуден осы кезде элементті, қолдың қозғалысын жазуға даярлайды. Сонымен қатар, дәптердегі сызықтардың орналасу үлкен мәселе тудырған. Дәптердегі сызықтардың орналасуымен М.Ричардсон айналасты. Оның ойынша жазуға оқытудың алғашқы кезінде оқушыны таза параққа жазып үйрету керек деп есептеді. Қазіргі кезде бұл мәселелер шешілген.
Қоғамның даму тарихындағы жазудың ролі.
Жоспар:
1. Бастауыш мектептердің алдына қойылатын жауапты міндет.
2. 1-сыныпта көркем жазуға қойылатын талаптар.
3. Байланыстырып жазуды қалыптастыру
Тірек ұғымдар.
Оқушылардың таза, көркем жазуын қалыптастыру.Дұрыс отыру. Дәптерді дұрыс орналастыру. Қаламды дұрыс ұстау.Жаттығулар даярлау.

Мұғалімнің үлгілі жазуы - балалардың дұрыс жазуын қалыптастыратын негізгі фактор болып табылады. Жазуды үйрету көбінесе еліктеу арқылы жүзеге асырылады.
Мұғалімнің бірінші оқу жылында сынып тақтасына немесе оқушы дәптерінне жазғандары түп нұсқа көшірме болып есептелінеді, оқушылар оны дәптеріне көшіреді. Сондықтан бұл ұстаздың жұмысы ол дұрыс және әдемі болуы керек. Сынып тақтасына жазылған жазуы дәптердегі әріптің орнына сәйкес жағдайда болуы керек.

Ұстаздық еткен жалықпас, Үйретуден балаға, Адамның адамшы-лығы жақсы ұстаздан болады деп айтқан ұлы Абай. Ал чехтің педагогы Я.А.Коменский: Мұғалім мәңгі нұрдың қызметшісі, ол барлық ой мен қимыл әрекетіне ақылдың дәнін сеуіп, нұр құятын тынымсыз жалын иесі деп ұстаздар қауымын жоғары бағалаған. Бастауыш мектептердің алдына қойылатын жауапты міндеттерінің бірі -- оқушылардың таза, көркем жазуын қалыптастыру. Өйткені каллиграфиялық мәдениет жалпы жазу мәдениетінің аса қажетті саласы екені белгілі. Жазудың әдемі болуы оқушының мінез- құлқын тәрбиелеуге, әсемдік сезімін оятуға, ой-өрісін дамытуға мейлінше әсер етеді.
XIX ғасырда көркем жазу өнер пәндерінің циклінде оқытылды. XIX ғасырдың ортасында көркем жазуға байланысты бірнеше әдістемелер жарық көре бастады: В.Половцев Шапшаң жазу курстары, П.Е.Баранцевич Шапшаң жазуға жетелеу, П.Е.Традобоев қызмет іс - қағаздарын әдемі жазудың үлгісін шығарды. Осыған қарамастан, XIX ғасырдың ортасына дейін жазу мен оқудың арасында байланыс болмады, оқу әліпбилік ретпен оқытылды. Ұлы педагог К.Д.Ушинский оқи отырып жазуды ұсынды, яғни оқу ретімен жазуға үйрету әдістемесін үйретті. Оқи отырып жазу нәтиже берді және оқушылардың қызығушылығын арттырды. Бұл әдіс қазіргі кезде де мектептерде қолданылады. Сауат ашу әдістемесінің ғылыми негізін қалаған К.Д.Ушинский болды. Ол өз әдістемесінде жазуды оқудан бөлуге болмайтындығын баса айта отырып, дыбыстық талдауда ең бірінші жазу үрдісі, содан кейін оқу үрдісі жүзеге асырылатынын айтты, өйткені сөз дыбыстар тіркесінен құралады. XIX ғасырда ғалым К.Д.Ушинскийдің талдау-жинақтау әдісінің енгізілуі сауат ашу ғылымындағы үлкен жетістік болды. Ғалымның бұл пікірі кейінгі жылдары жалғасын тапты. ДегенменXX ғасырдың басында авторлық әдістемелерде жазу-оқу әдісі қайтадан оқу-жазу әдісімен алмастырылды да, өкінішке орай оқу бірінші болып қалды. Кейінгі жылдарда К.Д.Ушинскийдің идеясын И.Н.Шапошников қолдап, ол бала дыбысты әріппен таңбалап, оны оқудың негізінде сауат ашу қалыптасатындығын айтты. 1970 жылдары Швейцарияда педагог Ю.Райхен өзінің жазу арқылы оқу әдістемесін ұсынады, оны Швейцария, Германияның көптеген мектептері қолданады. Ю.Рейхеннің әдістемесінің негізінде Белгород тәжірибесінде Әріптік кемпірқосақ деп аталатын алфавиттік кесте пайда болып, баланың өз еркімен әрекет етуіне мүмкіндік туғызды. Бала өзіне ұнағанның бәрін жазады, бірақ оны дауыстап оқу талап етілмейді. Оқу дағдысы жазудың ілеспелі, жалғаспалы тәсілі ретінде өздігінен жүзеге асырылды. Екатеринбург қаласының ғалымөнертапқышы А.М.Лобок кішкене баланы ең алдымен оқуға емес, жазуға үйрету керек деген Л.С.Выготскийдің теориялық ілімін жалғастырды: Баланы оқу емес, жазу дамытады: бала оқығанда біреудікін оқиды, ал өзінікін жазады. Автордың ұсынған жүйесінде тұлғаның өзін-өзі тануы мен өз ойын білдіруін қалыптастыру идеясы негізге алынған.
XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында көркем жазу пәні бойынша түрлі әдістемелер жарық көрді. Соның ішінде И.Е.Евсеевтің еңбегінің маңызы зор. Оның Көркем жазуды оқытудың әдістемесі атты еңбегінде көркем жазудың тарихы, әр әдісті қолдану реті, т.б. жазылған. Сонымен қатар В.Гербача және Ф.В.Грекованың әдістемелері де үлкен қызығушылық тудырды. Көркем жазуды тек әдіскерлер ғана емес, гигиенистер - А.С.Вирениус, В.И.Бывалкевич те зерттеді. Өткен жүз жылдық аяғында профессор Ф.Эрисман мектеп партасын жасады. Көркем жазуға үйретуде тік жазу керек пе, әлде көлбеу жазу керек пе? деген сұрақ пікірталас тудырды. Бір кездері көптеген елдерде, соның ішінде Ресей елінде де тіке жазу енгізілді. Алайда бұлай жазу ұзаққа созылған жоқ, өткені тіке жазу оқушының денсаулығына (қабырғаның қисық болуы, т.б.) әсер ететіндігі дәлелденді. Сөйтіп көлбеу жазу тез әрі қолайлы деп тапты. 1969 жылдан бастап республика мектептері оңайлатылған жаңа жазу шрифтісіне көшірілді. Оңайлатылған алфавиттегі әріптердің басым көпшілігі өзінің сызылуы жағынан байланыстырып жазуға ыңғайластырылған. Байланыстырып жазуды қалыптастыру үшін мұғалім мына төмендегілерді ескеруге тиіс:
а) қолжазба әріптерінің биіктігі мен ені 2:1 қатысына сай болу керек (үш негізгі элементтен тұратын ж, м, т, ф, ш, щ, ы, ю әріптерінен басқасы);
ә) жазу оң жаққа қарай 65° көлбеу болуға тиіс, әріптер мен әріп элементтерінің көлбеулігі бірдей болу керек;
б) дөңгелек немесе жартылай дөңгелек элементтері бар әріптерді сөз ішінде басқа әріптермен байланыстырудың негізгі екі әдісі бар: үстіңгі және астыңғы.
Қазақ алфавитінің шығу тарихына тоқталсақ, Қазан төңкерісіне дейінгі оқулықтарды екі түрге бөліп қарастыру қолға алынып келеді.
1. Ы.Алтынсарин құрастырған орыс алфавитіне негізделген оқулықтар.
2. Араб алфавитіне негізделген оқулықтар.
Ы.Алтынсарин жаңа оқулық жасау мәселесімен 60-жылдардың басында-ақ шұғылданды. 1879 жылы басылып шыққан Қазақ хрестоматиясының негізін К.Д.Ушинский сияқты озық ағартушылардың оқулықтары негізінде жасауды мақсат етіп қойды және қазақ дыбыстарын орыс әріптермен таңбалау мүмкіншілігін қарастырып, сол ойын осы Хрестоматияда жүзеге асырды.Білімін көтеретін, тақырыбы оларды қызықтыратын кітаптарды қазақтың өз тілінде, олардың өздеріне таныс әріппен шығаруды ұсынды.
Мұғалім белгілі бір тілдік тақырыптардың өзіндік белгілерін ғылыми тұрғыдан сұрыптап, материалдың мазмұны мен көлеміне және әрбір өткізілетін сабақтың құрылымына сай тақырыптың оқытылу жүйесін белгілейді. Бұл мектеп бағдарламасының көлеміне негізделеді де, әр сыныптағы оқушылардың ой дәрежесі мен жас ерекшелігіне сәйкестендіріледі. Мұғалім теориялық материалдарды өзі мазмұндамай, оған оқушыларды да қатыстырып, практикалық тұрғыда өздерін іздендіріп отырады. Өтілетін материалдардың өзіндік ерекшеліктері мен ондағы заңдылықтарды талдай отырып меңгертуде, әуелі тақырыптың ішкі қасиеттерін өзара саралап, осыған лайықты дидактикалық мысалдар табуды жүктеген жөн. Осы сияқты әдістемелік жұмыс жүйесінің өтілетін материалдарының ғылыми жағын саралап, түсінуіне көмегі мол. Оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге жұмылдырып отыру - дыбыс жүйесін теориялық жақтан үйрету әдістерін іске асырудағы басты мақсат. Мұның өзі дыбыс жүйесіне байланысты жазылған әдебиеттермен жұмыс істеуге пайдасын тигізеді. Сонымен дыбыс жүйесін теориялық жақтан үйрету әдістеріне негізінен мыналар жатады: әңгіме, хабарлау, тәжірибе, түсіндіру және оқулықты пайдалану әдістері.
Көркем жазудың негізі бастауыш сыныптарда қалыптасады. Бастауыш мектепке арналған қазақ тілі бағдарламасында әдемі жазуға қойылатын талаптар белгіленген.
1-сыныпта көркем жазу сауат ашу кезеңінен басталып, оқу жылының соңына дейін үзбей жетілдіріледі.Әдетте мұғалім жалпы жазу жұмысын,оның ішінде көркем жазуды,бастаудан бұрын сыныппен біршама даярлық жұмысын жүргізуге тиіс. Ондай даярлық жұмыстары жаза білу икемділігін меңгеруге керекті төмендегідей дәстүрлі ережелерді қамтиды.
1. Оқушыларды жазу кезінде дұрыс отыруға машықтандыру(аяқтың еденге немесе столдың табалдырығына толық тірелуі, екі білектің стол үстінде болуы, сол қол шынтағының стол-парта бетінен аздап,(1-2 см) шығыңқы болуы, бастың сәл ғана еңкейіңкі болып, көз бен қалам ұшы қашықтығының 25-30см-ден кем болмауы, денені түзу ұстау, кеудені стол бетінен3-5см алшақ етіп отыру). Дұрыс отыру ережелері орындалмаса, жас балалардың дене пішіні мен көзіне едәуір зақым келетінін мұғалім естен шығаруға тиіс емес.
2. Дәптерді дұрыс орналастыру (дәптер кеуденің ортасына бағытталып, оң жақ үстіңгі бұрышы -- жоғары, сло жақ үстіңгі бұрышы төмендеу етіліп, көлбеу қойылады. Стол жиегінен көлбеу бұрышы 25 градус болу керек).
Бұл ережені орындау нәтижесінде оқушылар жазу техникасының аса бір қажетті шарты -- солдан оңға қарай көлбеу жазуға машықтанады.
3. Қаламды дұрыс ұстауға машықтандыру(қаламды үш саусақпен қарыстырмай еркін ұстау, сұқ қолымен үстінен, бармақпен сол жағынан, ортаңғы саусақпен асты мен оң жағынан ұстау, қалған саусақтар қағазға әлсіз тиіп,солдан оңға қарай еркін қимылдап, жылжып отыруға тиіс, саусақтар қалам ұшынан 2-2,5 см қашықтықта болуы тиіс,пастаны жиі тексеріп, ауыстырып отыру, оның қатып қалмауын, еріп кетпеуін қадағалау).
Бұл талаптарды орындау бастауыш сынып оқушылары үшін айтарлықтай дәрежеде оңайлыққа түспейді.Әсіресе, мектепке алғаш келген бірінші класс оқушылары дұрыс отыру ережесін орындауға бірден төселіп, көніге алмайды. Баланың еркін қозғалып, жиі қимыл жасап отыруы табиғи қажеттілік екені белгілі. Сондықтан мұғалім жазу барысында, біршама уақыт өткен соң, ара-тұра қозғалыс минуттарын өткізіп тұруға тиіс, сол сияқты, дәптерді стол үстіне дұрыс орналастырып, қаламды дұрыс ұстау икемділігі үлкен төзімділікті, мұғалім тарапынан ұдайы қадағалауды, сыныппен, ондағы әрбір оқушымен жалықпай жұмыс жүргізуді керек етеді.
Аталған ережелерді меңгергеннен кейін ,оқушылар кіші әріптер мен бас әріптерді жазуға көшеді. Әріптерді сөз ішінде бір-бірімен дұрыс байланыстырып қоса білуді үйренеді. Сауат ашу кезеңі біткен соң, әріптерді дұрыс таңбалап жазу мақсатымен көркем жазу сабақтары жүргізілугет тиіс.Бұл кезеңдегі көркем жазу жұмысы тығыз да қарқынды етіліп өткізуді қажет етеді. Жазуды жазылуы оңай әріптермен бастап, жазылуы қиын әріптерді жазуға біртіндеп көшкен жөн.Басқаша айтқанда жазу жұмысы әріптер тобы бойынша өткізіледі.Көркем жазуға арналған жаттығулардың қатарына әріп элементтері мен тұтас әріптерді жазу ғана емес, сонымен қатар жеке сөздер мен сөйлемдерді жазу да кіреді. Оқу жылының аяғында оқушылардың жазу қарқынын біртіндеп жылдамдатуға көңіл бөлінеді. Кіші әріптер мен бас әріптерді алфавит ретімен жазу икемділігі қалыптастырылады.

Сұрақтар мен тапсырмалар:
1. Қоғам дамуында жазудың ролі қандай деп ойлайсың?
2. 1-сыныпта көркем жазуда нелерді үйретеміз?
3. Көркем жазу сабақтарының өтілуі неге керек?

Каллиграфиялық дағдыны жетiлдiру жолдары.
Жоспар:
1. Каллиграфияны жетілдірудің жолдары.
2. 3- сыныпта көркем жазуға қойылатын талаптар
Тірек ұғымдар.
Ритмикалық жазу.Әріптерді кішілеу етіп, тез жазуға арналған графикалық жазу.
2-сыныпта көркем жазу одан әрі жетілдіріле түседі. Оқушылардың бірінші сыныпта үйренген икемділігі бұл сыныпта дамытылады. 2-сыныпта жүргізілетін көркем жазу сабақтарының негізгі мақсаты- жазу қарқынын жеделдету, біркелкі ритмикалық жазуға көшу.Оқушылардың оқулықтағы жаттығуды орындауын тексеріп, ондағы сұрақ тапсырмаларды еркін оқып түсінуі қандай қажет болса, оған байланысты жазба жұмыстарын жедел орындау да соншалықты қажет екенін естен шығармау керек. Бұл сыныпта біркелкі ритмикалық жазу мен тез жазуға арналған графикалық жаттығуларды орындауға баса назар аударылады. Сондай-ақ жеке оқушымен дербес жұмыс жүргізу, әрбір оқушының жазуындағы жеке кемшіліктерді түзеуге көп көңіл бөлінеді.
3-сыныпта оқушылардың жазу икемділігі одан әрі жетілдіріледі. Әріптерді кішілеу етіп, тез жазуға арналған графикалық жаттығулар жүргізіледі. Алдыңғы сыныптардағыдай, көркем жазу бұл сыныпта да қазақ тілі сабақтарының материалдарымен тікелей байланысиырылып өткізілуге тиіс.
Бағдарлама талаптарына сай әрбір қазақ тілі сабақтарының 6-8 минуты көркем жазуға беріледі. Қажетті жағдайда оны жеке сабақ етіп өткізуге де болады.Қазіргі мектепте де өткізуге болады. Қазіргі мектеп тәрбиесін зертеу, бақылау нәтижесіне қарағанда, бастауыш сынып оқушыларының каллиграфиясы айтарлық дәрежеде жақсартылып, түбегейлі жетілдіруді керек ететінін көріп жүрміз. Көптеген оқушылар көркем, сұлу жазуға машықтанбаған.
Оқушыларды дұрыс әрі көркем жазуға үйрету үшін оның қалыптастыру жолдарын білу керек. Яғни, психологиялық ерекшеліктерін ескеру қажет. Жазу дағдыларын қалыптастыру және оны дамытып отырудағы негізгі шарттардың бірі әрі бастысы оқушылардың жазба жұмыстарын орындау кездегі психологиялық ерекшеліктерін айқындау болып табылады. Сынып оқушылары - ның біреуінде немесе әрбір оқушыда жазба жұмыстарын орындау барысында әр тірлі психологиялық өзгерістер болып отыруы мүмкін. Ондай психо- логиялық өзгерістерді байқамау салдарынан орындалған жазба жұмыстарының нәтижесі де әр деңгейде болады.
Жазба жұмыстарын орындау, жазу дағдыларын қалыптастыру, дамыту мақсатында психологиялық анализ жасауды көпшілік педагогтар қолдап отырса да, психологтар да, методистер де жазу жұмыстарына арналған шын мәніндегі методологиялық сипаттаманы бере алмай отыр.Осыдан келіп оқушылардың көркем әрі сауатты жазудағы кемшіліктері мен жазу жылдамдығын арттыру барысындағы жазу айқындығының төмендеуінің себебтері ашылмай отыр.
Жазу өте күрделі процесс. Ол адамның ми іс - әрекетімен және антомия - физиологиялық құрылымымен байланысты. Мәселен, Р.Е.Ленвиной, Ж.И.Шиф, С.М.Блинкова, А.Р. Лурия т.б. еңбектерінде адамның ми қыртыстарының бұзылуы оның жазу және сөйлеу тіліне кері әсерін тигізетіні дәлелденген.
Көркем жазуға үйрету кезінде саусақтың қазғалысының маңызы зор. Яғни, оқушы қаламсапты ұстай білу керек.Бұл қозғалыстар мектепке дейінгі кезеңде қалыптасады. Баланың шар, төртбұрыш т.б. заттарды ұстай білу қабілеті 15 айлығында дамыса, қаламсап ұстай білу қабілеті кешірек қалыптасады. Т.С.Коморова Бала 3 жасында қол қимылы қалыптасқанымен қаламсапты ұстай алмайды. Бұл қабілеттерді арнайы жаттуғулар арқылы: сурет салу, жабыстыру т.б. негізінде қалыптастыруға болады. Е.Н.Соколованың зерттеу жұмысында 4 - 7 жасар баланың саусақ сүйектері онша дамымаған, олар жазған кезде ерні қоса қимылдайтыны байқалған. Яғгни, сөйлеу және қол қозғалысы бір - бірімен байланысты болады.
4 - 5 жасар баланың салған түзу сызықтары қисық және ирелек болып келеді. 6 жасар баланың жазуы бір шама түзеледі. Алайда, тік сызықты элементтерден дөңгелек элементтерге көшкенде біршама ауытқулар болуы мүмкін.
Д.Б.Эльконина, Л.Ф.Ткачевой, Л.В.Журовой т.б. зерттеулері бойынша 6 жасар баланың жазуы мен қатар дауыстап оқу қабілеті дамыған. Сондықтан бұл екеуін бірге алып жүрудің маңызы зор.
Жазудың графикалық дағдысы мектепке дейін қалыптасады. Мысалға, мектепке дейінгі (3 жасар) балалар қолына қаламсап алып сурет және сызықтар сыза басьайды. Кешірек мектепке дейінгі салған суреттерін көзбен бақылап, жеке әріптер сала бастайды.Баланың сурет сала бастауы қолын, саусақтарын, көзін дамытып жазуға дайындайды.Осылайша бала біршама жазуға дайындықпен мектепке келеді.Бірақ, мұндай дайындықтың кері әсері бар. Мәселен, сурет салу кезіндегі қаламсапты ұстау қалыптасып қалады да, ал бұл жазу кезіндегі қаламсап ұстау гигиенасымен сәйкес келе бермейді. Мысалға, үй, ағаш, шарбақ салғандағы тік сызық көлбеу жазуға кері әсерін тигізеді.Яғни, оқушылар көлбеу жазудың орнына тік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.