Сервитут заттық құқық ретінде


МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі азаматтық және жер құқығы курсы арқылы заттық құқытарды зерттеу қажеттілігмен анықталды. Ең алдымен, жер учаскесіне заттық құқық саласында қалыптасатын қоғамдық қарым-қатынастарды зерттеу кезінде құқықтың осы салаларының әр түрлі әдістерін, заттарын, принциптерін зерттей отыра, қоғамдық қатынастарда жер теліміне заттық құқық едәуір дәрежеде құқықтық реттеушілік нақты анықталмағандықтан, шешілмейтін қарама-қайшылыққа әкеп соғады.
Осы зерттеудің өзектілігі отандық заңнамадағы жер учаскесіне заттық құқықтарды терең, жан-жақты зерттеуді, қоғамдық қатынастардың осы саласындағы қолданыстағы заңнаманың жетілмеуіне байланысты туындайтын теориялық және практикалық мәселелерді шешу жолдарын іздестіруді көздейді.
Құқықтық талдау жылжымайтын мүліктің заңнамалық тұжырымдамасын біраз кемгіліктерден зардап шегеді деп көрсетеді. Шешілмеген немесе жеткіліксіз шешілмеген мәселелерге жылжымайтын мүлік объектісін және оған заттық құқықтарды қалыптастыру, жер учаскесіне және онымен тығыз байланысты жылжымайтын мүлік объектілеріне құқықтардың арақатынасы мәселелерін жатқызуға болады. Тұжырымдаманың жетілмегендігі кейбір жағдайларда жылжымайтын мүлік саласында қалыптасқан құқықтық қатынастар объектісін анықтауға мүмкіндік бермейді. Мысалы, жер құқығы объектілерін және өзге де жылжымайтын мүлік түрлеріне құқықтарды анықтау Қазақстан үшін әлі күнге дейін өзекті мәселе болып қала береді.
Дипломдық зерттеудің мақсаты отандық заңнамадағы заттық құқықтардың қалыптасуы мен дамуын талдау, заңнаманың кемшіліктері мен кемшіліктерін анықтау, жер учаскесіне заттық құқықтар туралы нормаларды одан әрі жетілдіруге бағытталған шаралар шеңберін анықтау болып табылады.
Зерттеу барысында қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет болды:
Дипломдық жұмыстың мақсаты - Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша жер учаскелеріне заттық құқықтардың ерекшеліктерін талдау .
Зерттеу пәні болып жер құқығы табылады. Жер құқығы құқықтық жүйенің дербес саласы ретінде жер құқықтық қатынастарын құқықтық реттеудің әдісі болып саналады.
Зерттеу нысаны жер қатынастары болып табылады.
Дипломдық жұмыс бес тараудан тұрады, олар бірінен кейін бірі хронологиялық тәртіппен жүреді.
Бірінші тарауда - заттық құқықтардың жалпы сипаттамасы,
екінші тарауда - заттық құқықтардың ерекшеліктері, түрлері,
үшінші тарауда - табиғи ресурстарға қолданылатын заттық құқықтар, төртінші тарауда жер учаскесінің құқықтарын тіркеу және нормативті құжаттары туралы сипатталады.
Бесінші тарауда - жерді пайдаланудағы экология қауіпсіздігі мен қауіпсіздік ережелері пайымдалған.
Қойылған мақсатқа сәйкес дипломдық жұмыс барысында бірнеше негізгі міндеттер шешіледі:
- Заттық құқық ұғымын, заттық құқық түрлерін қарау;
- Меншік, жер пайдалану, сервитут және кепіл құқығын сипаттау;
- ҚР заңнамасына сәйкес құқықтық негіздегі заттық құқықтардың ерекше ерекшеліктерінің айырмашылығы;
-Табиғи ресурстарға арналған заттық құқық ерекшеліктер сипаты;
-Жер учаскесіне құқықтарды тіркеудің ерекшеліктері пайымдалды.
1 Заттық құқықтардың жалпы сипаттамасы
- Заттық құқықтың белгілері
Заттық құқықтар ұғымы зат, мүлік, құқықтық қатынастар объектісі, мүліктік құқықтық қатынастар және басқа осы сияқты ұғымдармен ажырамастай байланыста. Сондықтан тек мыналарды атап өту қажет: заттық құқықтар мүліктік құқықтардың бір түрі болып табылады, зат мүліктің бір түрі ретінде заттық құқықтың объектісі болып табылады, заттар мен мүліктік игіліктер құқықтық қатынастар объектісі ұғымының негізі болады.
Заттық құқықтардың мынадай негізгі белгілері бар :
Бұл ретте нақтылай түсінетін екі жағдай бар. Біріншіден, олардың заңмен бекітілуі бұл құқықтардың занда заттық құқықтар деп аталуы қажет екенін білдірмейді. Олардың мүліктік құқықтар санатына жатқызылуы және заң актілерінде көзделуі де жеткілікті. Олар заттық құқықтардың белгілері болғанда заттық құқықтардың санатына жатқызылады. Мұндай жағдай мынаған байланысты: кейбір құқықтар қатынастардың бір түрінде заттық құқық ретінде (кепіл ұстаушының барлық басқа адамдармен қатынастарындағы кепіл құқығы), екінші түрі - міндеттемелік құқық ретінде (кепіл ұстаушы мен кепіл берушінің қатынастарындағы кепіл құқығы) қолданылады.
Екіншіден, заңда іс -тәжірибеде кездесуі мүмкін деп саналатын заттық құқықтардың түрлеріне сілтеме ғана баянды етілген. Нақты заттық құқықтар, әрине, нақты заңдық фактілердің негізінде пайда болады;
Көптеген зерттеушілердің жол беріп отырған бір ортақ методологиялық қателігін атап көрсету керек. Көптеген авторлар заттық құқықтың белгілерін аңыктауда меншік, иелену құқығына және басқа да айқын көрінетін заттық құқықтарға сүйенеді. Ал меншік құқығынан айқын көрінетін көптеген белгілер (мысалы, затқа нақты билік ету) кейбір басқа заттық құқықтарға, мысалы, ипотека немесе сервитут кезінде толық сіңіп, жоғалып кетеді.
Заттық құқық дегеніміз - заңда баянды етілген абсолюттік мүліктік құқық[1] .
Заттық құқық - субъективті азаматтық құқық, оның объектісі жеке-белгілі бір зат болып табылады. Заттай құқыққа ие адам оны ол үшін қандай да бір белгілі бір іс-әрекеттерге, басқа да міндетті адамдарға жүгінбестен, дербес жүзеге асырады. Заттық құқықтарды 2 топқа бөлуге болады: меншік құқығы және шектеулі заттық құқықтар [2] .
Әр түрлі мемлекеттердегі заттық құқықтардың бұл тұйық шеңбері бірдей емес. Барлық елдердің азаматтық құқықтарында заттық құқықтар жүйесінде жетекші орын алады, ол қандай да бір елдің құқық жүйесінің орталық институты болып табылады. Бұдан басқа, бұл жүйеге кепіл құқығы, сервитуттар және пайдалану құқығы сияқты заттық құқықтар жатады.
Заттық құқықтарға осы елдің қолданыстағы заңнамасында тікелей көзделген құқықтар ғана жатады, яғни адам өзінің еркі бойынша заттық құқықтардың қандай да бір басқа түрлерін жасай алмайды.
Шектеулі заттық құқықтың болуы оның иесіне оның құқығы бұзылған жағдайда заттық талап қоюға негіз береді, бұл оны меншік құқығымен жақындастырады. ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес шектеулі заттық құқықтардың жеткізгіштері оларды қорғауға меншік иесіне берілген талаптарды қоя алады. Иеленуді қорғау меншік иесіне қатысты болуы мүмкін. Алайда, заттық талап қою заңды иеленуді көздейді. Кейбір шектеулі заттық құқықты иеленушілердің иелену құқығы жоқ (сервитуттар, ипотеканы ұстаушылар) және демек, заттық талап қою құқығы жоқ. Бірақ заң ұқсастығы ретінде оларға негізсіз талап қою құқығын тану әділ болар еді.
Заттық құқықтың басты белгілері:
- Мүліктік құқық.
- Дара-анықталған зат.
- Абсолютті құқық.
- Заңмен бекітіледі.
- Иелену немесе пайдалану және билік ету құқығының болуымен сипатталады.
- Құқықтық басымдылық бар болуы.
- Құқықтық реттіліктің бар болуы.
- затқа тікелей әсер ету мүмкіндігі соның ішінде меншік иесін шектеу оның ішінде басқа заттық құқықтың меншік иесін немесе субъектісін шектеу.
Әрине, заттық құқықтар бір басты белгіні біріктіреді - жеке белгілі бір зат объектісі ретінде ұсынылады.
Заттық құқық ұғымы жиі қолданылғанымен, олар заң саласында жеткілікті деңгейде талданбаған. Зерттеушілер заттық құқықтың түрлерін ұсынғанымен, ториялық тұрғыда нақты дәлелденбеген. Заттық құқық ұғымы Кеңестік дәуірде о азаматтық құқықтан ығыстырылып шығарылған болатын. Себебі, сол кезде заттық құқықты мойындаған жоқ болатын. Теориялық тұрғыдан тек қана меншік құқығы абсолюттік құқық ретінде дәлелденген. Азаматтық құқық зерттеушілері қазіргі таңда заттық құқықтарды мойындап отыр. Заттық құқық ұғымы заңнамада жаңа институт ретінде көрініс тапты. Мысалы, ҚР АК 2-бөлімінде «Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар» деп аталады. АК-те меншік иелері болып табылмайтын тұлғалардың заттық құқықтарына арнайы баптар енгізілген, және азаматтық құқықтар жекеленген.
Заттық құқық дегеніміз - ол заңмен бекітілген абсолюттік мүліктік құқық, оның объектісі - дара анықталған зат. Құқық иелерінің иелену, пайдалану немесе билік жүргізу өкілеттігі бар; құқық иесіне затқа тікелей иелік ету мүмкіндігін беретін және артықшылық сипаттамалары бар құқық.
Қазақстандық ғалымдар заттық құқықтардың төмендегі белгілерін атайды:
- Заттық құқық міндетті түрде заңда көзделген болуы тиіс.
- Заттық құқықтар - мүліктік құқықтар болып табылады.
- Заттық құқықтың абсолюттік сипаты оның қорғау құралы болып танылады.
- Заттық құқық заттың соңынан ілесе жүреді.
- Артықшылық құқығы - заттық және міндеттемелік құқық бәсекеге түскенде ең алдымен заттық құқық жүзеге асырылуы тиіс.
- Объектілері ретінде тек жеке дараланған заттар болуы.
- Затқа нақты билік етілуі, яғни затқа тікелей, үшінші жақтың араласуынсыз жүзеге асыру мүмкіндігі.
1. 2 Жер құқығындағы заттық құқықтар түрлері
ҚР Конституциясында барлық табиғи ресурстардың ішінен тек жер ғана мемлекеттік және жеке меншікте бола алады деп көрсетілген [3] .
Қазақстан Республикасының «Азаматтық кодексінің» 195 - бабының 1 тармағына сәйкес жерге заттық құқықтарға меншік құқығы, жер пайдалану құқығы және басқа да заттық құқықтар жатады. Атап айтқанда, заттық құқықтардың белгілерін негізге ала отырып, жер учаскелеріне заттық құқықтарға меншік құқғынан басқа тұрақты және уақытша жер пайдалану құқығы, сервитут, кепіл жатады. Барлық аталған құқықтардың объектісі жер болып табылады. Заттық құқықтар жеке белгілермен анықталатын заттарға туындайды. Жер учаскелеріне заттық құқықтардың пайда болуының алғышарттарының бірі объектіні қалыптастыру болып табылады. Жер учаскелерін құқықтық қатынастар объектілері ретінде дараландыру қазіргі уақытта оларға кадастрлық нөмірлер беру, шекараларды анықтау, олардың орналасқан жерін анықтау үшін оларды үйлестірумен, жер учаскесінің санаты мен нысаналы мақсатын айқындаумен шешіледі. Жер учаскесін сәйкестендіру оның қажетті белгілерін жер және құқықтық кадастрға, сондай-ақ құқық белгілейтін құжаттарға енгізу жолымен жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасының «Азаматтық кодексінің» II бөлімі «Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар» деп аталады, Азаматтық кодексте меншік иелері болып табылмайтын адамдардың заттық құқықтарына арналған арнайы бап (195-бап) енгізілген.
Сурет 1. Жер учаскесіне таралған заттық құқықтар түрлері
Меншік құқығы дегеніміз субъектінің заң актілерімен танылатын және қорғалатын өзіне тиесілі мүлікті өз қалауы бойынша иелену, пайдалану және оған билік ету құқығы болып саналады.
Қазақстан Республикасының Жер кодексінің II бөлімі жер учаскелерін пайдалануға байланысты жер - құқық қатынастарына арналған. Оған сәйкес жерді құқықтық пайдаланудың бес нысаны көзделген: тұрақты пайдалану; уақытша пайдалану; жер учаскелерін өтеусіз уақытша пайдалану; жер учаскелерін жалдау; бөтен жер учаскелерін шектеулі пайдалану (сервитут) .
Жер пайдалану құқығы - жерді шаруашылық мақсатына сәйкес пайдалануға байланысты жер қатынастарының барлық кешенін қамтитын күрделі және алуан түрлі институт.
Жекелеген жер пайдаланушыларға заңдарда белгіленген тәртіппен берілген жер учаскелері жер пайдалану құқығының объектілері болып табылады. Жер учаскесі құқық объектісі ретінде белгілі бір аудын бар, нақты орналасқан орны бар, сыртқы шекаралармен шектелгенмөлш жердің бөлігі. Өзінің құқықтық режимі бойынша жер учаскелері жер пайдалану құқығының объектілері ретінде олардың шаруашылық мақсатына, нысаналы пайдаланылуына, жер пайдалану субъектілеріне, жер пайдалану құқығының түрлеріне (тұрақты немесе уақытша, иеліктен шығарылатын немесе иеліктен шығарылмайтын, өтеулі немесе өтеусіз сатып алынатын) байланысты бір-бірінен ерекшеленеді.
Жер пайдалану құқығы заттық құқық болып табылады. Жер пайдалану құқығына меншік құқығы туралы нормалар қолданылады, өйткені бұл Жер Кодексіне немесе заттық құқықтың табиғатына қайшы келмейді.
Аумағына қарамастан жерді жалға алу дегеніміз- бұл меншік иесінің өзіне тиесілі жылжымайтын мүлігін уақытша пайданауға жеке немесе заңды тұлғаға берген кезде жасалатын мәміле. Қол жеткізілген уағдаластықтарды негізге ала отырып, жер пайдаланушы меншік иесіне мәмілені ресімдеу барысында келісілген жалдау ақысын төлейді. Жалға алушыға меншік иесі берген жер телімін пайдалану мерзімі де шарт жасасу кезеңінде анықталады.
Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 37-бабына сәйкес уақытша өтеулі жер пайдалану (жалдау) құқығы азаматтарға, мемлекеттік емес заңды тұлғаларға, сондай-ақ халықаралық ұйымдарға берілуі мүмкін. [4]
Бөтен жер учаскесін шектеулі пайдалану (сервитут) Қазақстан Республикасының Жер Кодексінің 7-тарауында айқындалып жазылған. Сервитут екі түрге бөлінеді: жеке және қауымдық. Жеке сервитут азаматтық заң нормаларымен реттеледі және көрші жер учаскесі арқылы өту мен жүріп өтуді қамтамасыз ету, электр беру, байланыс және құбыр желілерін салу мен пайдалану, сумен жабдықтауды және мелиорацияны қамтамасыз ету және т. б. үшін белгіленуі мүмкін.
Қауымдық сервитуттар, егер бұл мемлекет пен жергілікті халықтың мүдделерін немесе пайдалы қазбаларға барлау жүргізу немесе геологиялық зерделеу мақсаттарын қамтамасыз ету үшін қажет болған жағдайларда, жер учаскелерін беру жөніндегі өз құзыреті шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарының, аудандық маңызы бар қалалар, кенттер, ауылдар, ауылдық округтер әкімдерінің шешімдері негізінде жер учаскелерін алып қоймай белгіленуі мүмкін.
2 Жер учаскелеріне заттық құқықтардың ерекшеліктерін зерттеу және талдау
2. 1 Меншік құқығы
Меншік қатынастары құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар жүйесінде басты орын алады. Адамзат дамуының ерте кезеңдерінде пайда болған (ежелгі адамдардың өз өндіруін иемденуі) меншік кез келген қоғамдық құрылыс пен қоғамның негізін құрайды. Бір жағынан, меншікті иелену билік, соның ішінде мемлекеттік билік иелігімен байланысты. Екінші жағынан меншік иесінің жеткіліктігімен, байлығымен байланысты.
Жерге меншік құқығының басты айырмашылығы болып абсолютті жер құқығының болмауы саналады. Бір жағынан, мемлекет меншік иелеріне өз бетінше билік ету, пайдалану құқығын береді, ал екінші жағынан жердің ерекшелігіне байланысты осы құқықтарды шектеп отырады. Жерге меншік құқығы жер қатынастарының негізі мен мәнін анықтайды, жер ресурстарын тұтыну процесі мен тәсілдерін көрсетеді.
Жерге меншіктің экономикалық қатынастары жер ресурстарын иелену, пайдалану, билік ету жөнінде қалыптасады. Меншік құқығы Азаматтық Кодекстің 188 бабына сәйкес актілерімен танылатын және қорғалатын құқық субъектісінің өз қалауы бойынша өзіне тиесілі мүлікті иеленуге, пайдалануға және оған билік етуге арналған құқық. Осылайша, жерге меншік құқығы меншік иесінің иелену, пайдалану және билік ету құқықтарының триадаы арқылы көрініс табатын негізгі белгілерге ие.
Қазақстан Республикасында жерге мемлекеттік және жеке меншік танылады және бірдей қорғалады.
Сурет 2. Меншік құқығы субъектілері
Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 22-бабына сәйкес жер учаскесіне меншік құқығы меншік құқығын беру, меншік құқығын табыстау және меншік құқығының құқықтық мирасқорлық тәртібімен ауысуы арқылы туындайды. Туындау негіздеріне бола алады:
- Мемлекеттік органдардың актілері;
- Азаматтық -құқықтық мәмілелер;
- Қазақстан Республикасының заңнамалырнда көрсетілген өзге де негіздер.
Меншік иесі ҚР ЖК 21 бабына сәйкес өзіне тиесілі жер учаскесін иелену, пайдалану және оған билік ету құқығына тиесілі.
Мемлекеттің жер иесі ретіндегі құқықтарын Жер кодексі және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде белгіленген құзыретіне сәйкес мемлекеттік органдар жүзеге асырады.
Жер құқығы қатынастары заң мен заңды салдардың байланысы арқылы туындаған заңды фактілер негізінде туындайды. Бұдан басқа, егер жер құқықтық қатынастарының бір түрі үшін қарапайым заңдық фактінің болуы жеткілікті болса, онда басқа түрлер үшін екі немесе одан да көп фактілердің жиынтығы - заңды құрамдар қажет екенін атап өткен жөн. Бірінші жағдайда, мысалы, жер құқығы қатынастарын жасау. Екінші жағдайда - мемлекеттік органның жер учаскесін беру туралы шешімін қабылдау, жер учаскесін есепке алу және оны заттай бөлу, жер учаскесіне құқықты рәсімдеу.
Салдарға байланысты заңды фактілерді үш түрге бөлуге болады:
- құқық белгілеуші: бұл заңды фактілерде жер құқығы қатынастырының туындауы пайда болады. Мысалы, жер учаскесіне кепіл шартын немесе жалға алу шартын жасау.
2) құқық өзгертетіндер: бұлардың жер құқықтық қатынастарында болған кезде, субъектіде, объектіде немесе құқық қатынастарының мазмұнында өзгерістер болуы мүмкін.
3) құқық тоқтатушылар: осы жағдайлардың туындауымен құқықтық қатынастар тоқтатылады. Мысалы: жалға алу мерзімінің аяқталуы, жер учаскесі иесінің кәсіпорын қызметінің тоқтатылуы және т. б.
Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке меншігінде шаруа немесе фермер қожалығын, жеке қосалқы шаруашылығын жүргізу, орман өсіру, бағбандық, жеке тұрғын үй және саяжай құрылысын жүргізу үшін, сондай-ақ құрылысқа берілген (берілетін) немесе өндірістік және өндірістік емес, оның ішінде тұрғын үйлер, ғимараттар (құрылыстар, ғимараттар) мен олардың кешендері салынған жер учаскелері болуы мүмкін [4] . Шаруа немесе фермер қожалығын, жеке қосалқы шаруашылығын жүргізу, орман өсіру, бағбандық және саяжай құрылысы үшін берілген жер учаскесінің меншік иесі болып табылатын азамат Қазақстан Республикасының азаматтығынан шыққан кезде меншік құқығы Жер Кодексінің 66 бабының нормаларына сәйкес иеліктен шығаруғаи немес қайта рәсімдеуге жатады.
Мемлекеттік емес заңды тұлғалардың, шетелдік азаматтардың, азаматтығы жоқ адамдардың және шетелдік заңды тұлғалардың жеке меншігінде олардың мақсатына сәйкес үй жайларға (құрылыстарға) қызмет көрсетуге арналған жерлерді қоса алғанда, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу, орман өсіру үшін, құрылыс салуға берілген немесе өндірістік және өндірістік емес, оның ішінде тұрғын үйлер (құрылыстар, ғимараттар) және олардың кешендері салынған (берілетін) жер учаскелері болуы мүмкін.
Мемлекеттік меншіктегі ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері жеке және заңды тұлғаларға жер пайдалану құқығымен немесе ҚР «Жер Кодексінде» белгіленген тәртіппен жеке меншік құқығына берілуі мүмкін. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері жеке меншік құқығы негізінде Қазақстан Республикасының азаматтарына шаруа немесе фермер қожалығын жүргізу үшін және Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес заңды тұлғаларына тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу және орман өсіру үшін беріледі.
Жер Кодексінің 24-бабына сәйкес ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскесіне жеке меншік құқығын беру ақылы негізде жүзеге асырылады. Шаруа немесе фермер қожалығын, тауарлы ауыл шаруашылығы өндірісін және орман өсіруді жүргізу үшін жер учаскелеріне жеке меншік құқығының берілуіне мүдделі азаматтар мен мемлекеттік емес заңды тұлғалар:
- жер Кодексінің 10 және 11-баптарына сәйкес айқындалатын жер учаскесінің кадастрлық құнына тең баға бойынша жер учаскесіне жеке меншік құқығын сатып алу;
- жер учаскесіне жеке меншік құқығын оның кадастрлық (бағалау) құнынан айқындалатын жеңілдікті бағамен сатып алуға құқығы бар.
Бұл ретте әкімшілік-аумақтық бірліктер бойынша жер учаскелеріне жеңілдік бағасының мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
... жалғасы- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz