Ырғыз - Торғай қорығының өсімдік жамылғысы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Ырғыз-Торғай резерваты ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
Флорасы мен фаунасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Ерекше қорғалатын табиғи аумақ шекараларының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
Ырғыз-Торғай резерватының құстар отряды
2.1. Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерватындығы сұңқартәрізді құстар отрядының таралу ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...21
2.2. Ырғыз-Торғай резерваты территориясындағы бауырымен жорғалаушылардың түрлік құрамы, таралуы ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26

Курстық жұмыстың өзектілігі: Ырғыз-Торғай резерватының орнитофаунасына тоқталдым.

Зерттеу нысаны: Ырғыз-Торғай фаунасы

Зерттеудің міндеттері:
Табиғи қорық қорының нысандарына тоқталдым;
Ырғыз-Торғай жануарлары мен құстары, сулы батпақты жерлері, орнитологиялық аумақтарын қарастырдым.

Курстық жұмыстың мақсаты: Ырғыз-Торғай резерватының жұмыс істеу сипатын анықтап, қорықтың фаунасына тереңірек тоқталу.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы: Аумақтағы әлі зерттелмеген жануарлар мен өсімдіктердің кешенді түрде зерттелуі.

Кіріспе
Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты 2007 жылы Ырғыз ауданы 763 549 га аумағында құрылды, Резерват табиғи кешендерді сақтау және қалпына келтіру, мекендеу орындарын (қыстаулар, ұшулар, төлдер), ақбөкеннің қоныс аудару жолдарын - бетпақдала популяциясының өкілін қорғау мақсатында құрылды. Маусымдық қоныс аудару және балқыту кезеңінде сулы-батпақты құстардың ең көп шоғырланған орындарының бірі ретінде Ырғыз-Торғай көл жүйесінің Бірегей сулы-батпақты алқаптарын сақтау; фламинго, суда жүзетін және су маңындағы құстардың ұя салуы, балықтың уылдырық шашатын орындары. Қазақстанның физикалық-географиялық аудандастырылуына сәйкес резерват аумағы Қазақстанның жазығына жатады және Каспий маңы-Тұран елінің қоңыржай белдеуінің шөлейт және шөлді ландшафтық аймағы шегінде орналасқан. Аумақтың көп бөлігі Торғай-Орталық Қазақстан облысына, Төменгі Торғай провинциясына, Батыс Торғай округіне, Ырғыз-Үлкенаяқ және Торғай аудандарына жатады. Аумағы жағынан кіші оңтүстік бөлігі Арал-Сырдария облысына, Солтүстік Арал провинциясына, Солтүстік-Шығыс Арал өңіріне, Арал маңы Қарақұм ауданына кіреді. Ырғыз-Торғай табиғи резерватын құ - рудағы негізгі мақсат -- киік санын кө - бей - ту. Резерват ашылған кезде, яғни 2007 жы - лы осы аумақта 7 мыңға жуық киік болған. Қазіргі кезде 138763 бас киік бар. Резерват территориясы географиялық ерекшелігіне байланысты екі учаскеге бөлінген. Олар "Атан басы" және Ала - көл жүйелері. Атан басы жүйесі тоғыз жолдың торабында орналасқан. Оңтүстігі Қызыл - ор - да, шығысы Қарағанды, сол - түстігі Қостанай облыстарымен шектеседі. Резерват шекарасына 7 шақырым сайын арнайы белгі қойылған. Онда Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты ерекше қорғалатын аймақ. Кіруге тыйым салынған деп жазылған.

Негізгі бөлім:
1.1 Ырғыз-Торғай резерваты
Геологиялық тұрғыдан Ырғыз-Торғай резерваты Тұран плитасына жатады және күрт ерекшеленетін екі тау жыныстарынан тұрады: іргетасын құрайтын орналасқан кембрийге дейінгі және палеозойлық жыныстардан және платформалық жабынды құрайтын көлденең жатқан мезозой-кайнозой шөгінділерінен тұрады.
Беті генезисі бойынша әр түрлі төрттік және континентальды неоген-палеоген құм-саз түзілімдерінен тұрады. Төрттік шөгінділер кең таралған және аллювиалды, көлдік, көл-аллювиалды, эолдық шөгінділермен ұсынылған.
Разнозернистыми песками, қиыршық, галечником, супесями, суглинками, балшық, құмайттастар мен танылады. Геоморфологиялық аудандастыруға сәйкес резерват аумағы Торғай құрылымдық-денудациялық асханалық жазыққа жатады, оған өзенаралық жазықтық тән.
Абсолюттік белгілер орта есеппен 100 - ден 130 м-ге дейін ауытқиды, ал Торғай өзенінің төменгі сағаларында олар 80-90 м-ге дейін төмендейді.
Жазықта көбінесе жеке үстел-қалдық формалар кездеседі. Торғай өзені мен оның салаларының Жайылма үстіндегі террасаларымен ұсынылған аккумулятивті жазықтар неғұрлым кең таралған. Денудациялық жазықтардың учаскелері Үлкенаяқ өзенінің аңғарымен шектелген.
Резерваттың солтүстік-шығыс бөлігінде субширотты бағытта ұзындығы 150 км - ге жуық Шалқарнұр тауларының ірі қалдық жотасы созылып жатыр, оның ең биік жері абсолюттік биіктігі 190 - нан 230 м-ге дейінгі оңтүстік бөлігі болып табылады, жотаның батысынан биіктігі 30-50 м-ге дейінгі эрозиялық кемерлермен шектелген.
Таудың оңтүстігінде биіктігі 120-140 М тік жарлы Шалқартеңіз ойпатына түседі. Шалкартениз ойпаты-рекиТоргай мен көптеген құрғақ және құрғақ арналардың ағатын орны.
Торғай өзені мен Шалқарнұр тауларының арасындағы жазық өзен аңғарына қарай еңісі бар көптеген ағынсыз жазықты қазаншұңқырлары бар төбелі бет болып табылады. Төбелер Шығыс және солтүстік-шығыс бағытта созылған.
Төбешіктердің шыңдары жалпақ, үстел тәрізді немесе күмбез тәрізді. Түптің жинақтады бос заболоченной луговой өсімдіктері, қамыс төсейді немесе кездеседі және такырами. Жазықтың батысында, Торғай өзенін бойлай бұталы және шөпті өсімдіктермен бекіген құмдардың шағын массивтері орналасқан. Климаты күрт континентальды, жауын-шашын мөлшері аз (шамамен 200 мм), күн радиациясының көптігі, булану процестерінің құрғақтығы мен қарқындылығы және маусымдық және тәуліктік температураның айтарлықтай ауытқуы.
Жазы орташа ыстық, көбінесе ашық ауа-райымен. Шілде айының басым температурасы күндіз 25-30 С, түнде 12 - 18 С. абсолютті максимум 43 - 44 с жетуі мүмкін. Қатты қыста температураның 43 45 С дейін төмендеуі мүмкін.қар жамылғысының максималды биіктігі 42 - 44 см. қыста солтүстік-шығыс бағыттағы желдер басым болады. Желдің орташа жылдық жылдамдығы-3,8-5,1 м с.
Күзде және қыста кездесетін 15 мс және одан жоғары жылдамдықтағы қатты желдер боран мен боранды тудырады; жазда шаңды дауылдар жүреді. Ыңғайлы климаттық жағдайлар өтпелі кезеңдерде қалыптасады: сәуір-мамыр, қыркүйек-қазан, олардың жалпы ұзақтығы солтүстіктен оңтүстікке қарай 43-48 - ден 60-64 күнге дейін артады. Бұл кезеңдер демалуға қолайлы. Микроклимат бойынша өзендер мен көлдердің жанындағы учаскелер ең қолайлы болып табылады.
Ырғыз-Торғай резерватының гидрографиялық желісі Торғай және Өлкейек өзендерімен ұсынылған. Өзенінің текут негізінен қаттыжапырақ, разливаясь арналған жеңдер құрайды көптеген көлдер . Бассейндік тиістілігі бойынша көлдер екі жүйеге бөлінеді: 1 - Торғай өзендері (Қоғакөл, Жарқамыс, Келтекөл, Ренкөл және т.б.) және 2-Өлкейек (Алакөл, Алабұғыкөл, Егінкөл, Сарықамыс және т. б.).
Өзендер мен көлдер қараша айының ортасында қатып, сәуірдің бірінші онкүндігінде ашылады, қалыптардағы мұздың қалыңдығы 1 м - ге жетеді, ал олардың ең таяз жерлері қатып қалады. Өзендердегі көктемгі су тасқыны шамамен бір аптаға созылады. Қазіргі уақытта су алқаптардың төмен жерлерін және онда орналасқан көлдер мен ақсақалдарды толтырады.
Ырғыз-Торғай резерватының жер асты сулары Арал-Торғай гидрогеологиялық ауданына жатады және ылғалдылықтың, әлсіз су алмасудың және үлкен буланудың үнемі тапшылығы жағдайында болады, бұл жоғары минералдану суларының қалыптасуына әкеледі. Негізінен минералдануы 3 - 5 - тен 10-15 гл-ге дейінгі тұзды және тұзды жер асты сулары кең таралған, аллювиалды төрттік шөгінділерде 3 гл-ге дейін және одан да көп минералдануы бар тұзды сулар бар.
Эеол шөгінділерінен тұратын ірі құмды массивтердің жер асты сулары практикалық қызығушылық тудырады. Су сыйымды шөгінділердің қуаты 4-тен 20 м-ге дейін, орташа 10 - 13 м.ұңғымалардың Дебиттері 0,5 - тен 4,5 лс-қа дейін өзгереді, минералдануы 0,1-0,6 гл Тұщы су, құрамы гидрокарбонат-сульфат натрийі.
Ырғыз-Торғай қорығының топырақ жамылғысы . Аумақ қоңыр топырақ аймағында орналасқан. Топырақ жамылғысының ерекшелігі-қатты тұздану, негізінен жеңіл механикалық құрамы және гидроморфты Топырақтардың, сортаңдар мен сортаңдардың кең таралуы.
Қоңыр қалыпты және қоңыр сортаң топырақтар көбінесе жеңіл сазды және құмды сазды механикалық құраммен және олардың шөлді сортаң кешендерімен жиі кездеседі. Өзен аңғарларында-шалғынды және аллювиалды-шалғынды топырақтар, көбінесе сортаң және сортаң топырақтармен, сортаң немесе сортаң топырақтары бар шалғынды қоңыр сортаң топырақтар. Ырғыз-Торғай қорығының өсімдік жамылғысы. Ботаникалық-географиялық тұрғыдан аумақ Батыс қазақстан дала провинциясына, Мұғалжар-Торғай подпровинциясына, Торғай флористикалық ауданының нағыз даласының кіші аймағына кіреді.
Мұнда құмды топырақтардағы еркеково-зеленополынные даласы, сазды-құмды топырақтардағы еркеково-белополынные шөлдері және эфемерово-белополынные шөлдері таралған. Ылғалды жақсы өткізетін қопсытылған борпылдақ құмды топырақтарда жасыл жусан қосылған дала түріндегі шөпті-дәнді өсімдіктер пайда болады.
Неғұрлым байланысты құмды топырақтарда өсімдіктер аймақтық шөлге жақындайды: алдымен еркеково-белополынная, содан кейін эфемерово-белополынная (Бұлбұл Көкбас, ақ жусан).
Бетеге, селеу, еркекжем, жусан аралас дала белдемінде өседі. Торғай және Өлкейек өзендерінің аңғарларында өсімдік кешендері эфемерлік, еркектік белополынник және зеленополынниктермен ұсынылған.
1.2.Флорасы мен фаунасы.
Ырғыз-Торғай резерватының флорасы 64 тұқымдастан және 216 тұқымнан 430 түрден тұрады: аса ірі астровты тұқымдастар (64 түр) - мыңжапырақты тансы, австриялық жусан, ажыратылған күзен, сортаңды сортаң және т.б.; сортаңды (29 түр), шөгінділер (24 түр).
Жағалау-су өсімдіктерінен қамыс, қамыс, мүйізтұмсық, түйнек, сусак, частуха, жебе жапырақтары, су майы, бас, жылқы, су мүкі; нағыз Сулы өсімдіктерден - су лалагүлдері, үйрек, рдеста, урути, наядтар, көпіршіктер, мүйізтұмсық, харофиттердің 9 түрі және басым микробалдырлардың түрлері мен формаларының 42 түрі.
Ырғыз-Торғай қорығының жануарлар дүниесі. Қазақстанның зоогеографиялық аудандастырылуына сәйкес резерват аумағы Орталық Азия кіші тобына, Қазақстан-Моңғол провинциясына, Қазақстан округіне, шөлейтті аймақтың батыс бөлігінің учаскесіне жатады.
Резерват аумағында сүтқоректілердің 29 түрі, құстардың 250 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 14 түрі, қосмекенділердің 4 түрі және балықтардың 10 түрі кездеседі. Ихтиофауна он түрден тұрады: сазан, күміс және алтын крестьян, аққайран, раушан, табан, тенч, алабұға, Руф, шортан.
Арал сазаны, оңғақ, табан әкелінген және жерсіндірілген түрлер болып табылады. Қосмекенділер қарапайым сарымсақ, жасыл бұршақ, көл және өткір жүзді бақамен ұсынылған. Бауырымен жорғалаушылар-батпақты және орта азиялық тасбақалар, қытырлақ геккон, тарақ геккон, тақыр дөңгелек бас, дөңгелек бас, құлақ дөңгелек бас, тез, тез және түрлі-түсті аяқ-қол ауруы, өрнектелген жылан, жебе жылан, дала жыланы, су.
Құстар негізінен 109 түрден тұратын сулы-батпақты кешеннің өкілдерімен ұсынылған. Маусымдық қоныс аудару және балқыту кезінде мұнда кем дегенде 2-3 миллион суда жүзетін құстар мен су маңындағы құстар ұшады.
Пассериндер (90 түрі) кеңінен ұсынылған, негізінен орман жылқысы, бақша мен сұр славки, сұр және кішкентай ұшқыш, жылытқыштар (қарапайым, биші, плешанка, шөл). Бұталардың баурайында өт сұлы жармасы мен сұр шоқылар кездеседі.
Ашық ландшафттарды жыртқыш құстар жақсы көреді: дала луньі, дала және қарапайым кестрел, бүркіт, бейіт, дала бүркіті және басқалары, барлығы 30 түрі. Мұнда Қазақстанның Қызыл кітабына енген құстардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан 32 түрі кездеседі: қызғылт және бұйра бірқазан, қасапшы, нан, кіші ақ құтан, фламинго, кіші аққу, аққу-басқыш, Қызылтұмсық қаз, савка, стерх, сұр тырна, ақбас тырна, дуадақ, джек, стрепет, гирфалькон, ұсақ тұмсықты бұйра, Қарабас сасық күзен, қара белді және т.б. ақ белді рябок, Саджа, Перегрин сұңқар, ителгі, бүркіттер ақ құйрықты және ұзын құйрықты, бүркіт, бейіт, дала бүркіті, жылан жегіш, оспри, қарапайым алқап.
Құмтас гофері, дала тышқаны, пика, сазды жазықтарда - қалың құйрықты джербоа, тақыр мен тұзды батпақтарда - Тарбан, жеңіл топырақтарда - сары гофер мен емуранчик; өзендер мен көлдердің жағасында таяз жерлерде қамыс пен мүйізді тауларда су алқабы, мускрат, қабан кездеседі.
Жыртқыштардың ішінде ашық жерлерде қарсақ, дала паромы, Түлкі, кейбір жерлерде қасқыр мекендейді. Резерваттың оңтүстік бөлігінде бетпақдала популяциясының өкілі киік мекендейді, бұрын таралу аймағы мен саны бойынша Қазақстанда ең ірі болған.
Қыстауының, төлдеуінің және ұшуының негізгі орындары-Торғай өзені мен Шалқар тауы арасындағы жазық. Қызыл кітапқа енгізілген сирек кездесетін түрлердің ішінде Бобринский кожанкасы, Қазақстанның эндемигі және шағыл Мысық, Қазақстан фаунасындағы саны аз сирек кездесетін түр кездеседі.
Табиғи резерват екі аймақтық бөлімшеден тұрады - Солтүстік және Оңтүстік, олар Торғай мемлекеттік табиғи қорығымен (зоологиялық) бөлінген. Аумағы 89 040 га болатын Солтүстік аймақтық бөлімге Олькейек тобының көлдері мен Олькейек өзенінің алқабы кіреді.
Ауданы 674 509 га Оңтүстік өңірлік бөлімшеге халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар, Торғай өзеніндегі көлдер жүйесі, Шалқартеңіз ойпаты, Шалқарнұр таулары, Торғай өзенінің төменгі ағысында орналасқан Күрдім, Қаракөл және Бақшакөл көлдері кіреді.
Резерват аумағында қорғалатын объектілер: жақсы сақталған табиғи ландшафттары бар халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар; маусымдық қоныс аудару және түлеу кезеңінде сулы-батпақты құстардың ең көп шоғырланған орындары орналасқан.
Олькейек өзеніндегі көлдер тобы, онда суда жүзетін және су маңындағы құстардың көп саны мекендейді және кәсіптік балықтардың уылдырық шашатын орындары шоғырланған; ақбөкеннің бетпақдала популяциясының мекендеу, қыстау, ұштау және төлдеу орындары.
Шалқартен ойпатының жазық учаскелеріндегі сексеуіл массивтері; Республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің тізбесіне енгізілген және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 28 қыркүйектегі №932 қаулысымен бекітілген Күрдім, Құлыкөл Көлдері - Бірегей табиғи су объектілері, суда жүзетін және су маңындағы құстардың мекендеу және ұя салу орындары, кәсіпшілік балықтардың уылдырық шашу орындары ретінде.
Шалқарнұра Шені. Аумақтың геологиялық дамуын зерттеуге арналған геоморфологиялық объект ретінде; Қызыл кітапқа енгізілген құстардың мекендейтін жерлері - қызғылт және бұйра бірқазан, қасық, нан, кішкентай ақ Герон, фламинго, кішкентай аққу, аққулар, қызыл түсті қаздар, Савка, Сібір краны, сұр тырна, белді тырна, дуадақ, стрепет, Джек, гирфалькон, жұқа бұйра, қара бас терісі, аққу, бүркіт, бүркіт, бүркіт, бүркіт қара белді және ақ белді рябка, саджи, Перегрин сұңқар, ителгі, ақ құйрықты бүркіт, ұзын құйрықты бүркіт, бүркіт, қорым, дала бүркіті, жылан жегіш, оспри, бүркіт; Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген сүтқоректілердің мекендеу орындары: Бобринский кожанкасы-Қазақстанның эндемикасы, шағыл Мысық - Қазақстан фаунасындағы саны аз сирек түр.

Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты (қаз. Ырғыз - Торғай мемлекеттік табиғи резерваты) Ақтөбе облысының Ырғыз ауданында, Солтүстік шөл аймағында орналасқан. Қорғалатын ландшафтар-Батпақты шалғындар мен талдар бар Торғай өзенінің алқабы, сулы-батпақты алқаптар және дәнді-жусанды және көп жылдық өсімдіктері бар кең жазықтар. "Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің "Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты" мемлекеттік мекемесін құру туралы"Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 14 ақпандағы № 109 қаулысымен киіктің Бетпақдала популяциясын, сондай-ақ сулы-батпақты алқаптарды, дала және шөл ландшафттарын қорғау және қалпына келтіру мақсатында құрылды.
Жалпы алаңы 52 000 гектар жер учаскесі Торғай мемлекеттік табиғи қаумалы аумағында орналасқан, сондай-ақ Ырғыз ауданы аумағындағы босалқы жер көлемі 711 549 гектар. Ырғыз-Торғай резерваты заңды тұлғалар болып табылатын Қазақстанның ең ірі ерекше қорғалатын табиғи аумағы болып табылады. Ырғыз ауданы аумағында орналасқан Ырғыз-Торғай қорығы 760 мың гектардан астам аумақты алып жатыр, физикалық-географиялық орналасуы бойынша ол Қазақстанның жазығына жатады және шөл және шөлейт аймақтарда орналасқан. Бұл аймақтардың климаты шұғыл континентті, мұнда жауын-шашын аз. Жаз ыстық, максималды температура 40 градусқа жетуі мүмкін, қысы суық, ұзақ. Қорықтың ауданы бойынша екі үлкен өзен ағып жатыр - Торғай және Өлкейек. Көптеген ұсақ көлдер бар. Қыста олардың бәрі қатып қалады. Мұнда 64 отбасының 430 өсімдік түрі өседі: Астер, тұман, шөгінділер - барлығы ондаған түрлер мен Ұрпақтармен ұсынылған. Жағалауға бай су өсімдіктері. Мұнда қамыс, қамыс, частуха, су майы, жылқы және т. б.
Ырғыз-Торғай қорығында сүтқоректілердің 29 түрі, құстардың 250 түрі, бауырымен жорғалаушылардың 14 түрі, балықтардың 10-нан астам түрі мекендейді. Құстар, олар кездеседі, мұнда көптеген жатады да называемому суда болотному кешені. Бірақ көші-қон кезеңінде олардың саны 2-3 миллион суда жүзетін және су маңындағы құстарға жетеді. Қорықта мекендейтін құстардың 32 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Үлкен ашық жерлерде Түлкі, дала паромы, қасқырды кездестіре аласыз. Қорықтың оңтүстік бөлігінде ақбөкен мекендейді. Бір кездері оның Қазақстандағы популяциясы үлкен болған, қазір-сирек. Қорықта экожүйелердің табиғи жағдайының бұзылуына әкелетін кез-келген қызметке тыйым салынады. Оны қорғау мен күзетуді қамтамасыз ету үшін резерваттың айналасында бүкіл периметр бойынша ені 2 км күзет аймағы құрылды.
"Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман және аңшылық шаруашылығы комитетінің "Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты" мемлекеттік мекемесін құру туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 14 ақпандағы № 109 қаулысымен киіктің Бетпақдала популяциясын, сондай-ақ сулы-батпақты алқаптарды, дала және шөл ландшафттарын қорғау және қалпына келтіру мақсатында ауданы 763 549,0 га құрады.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 27 желтоқсандағы № 858 қаулысы - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің "Ырғыз-Торғай табиғи резерваты" республикалық мемлекеттік мекемесінің аумағын кеңейту: Ақтөбе облысы Ырғыз ауданының аумағындағы жалпы алаңы 409962,0 гектар босалқы жер "Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты" республикалық мемлекеттік мекемесіне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тұрақты жер пайдалануға берілсін.
Резерваттың ауданы: 52 000 гектар -- Торғай мемлекеттік табиғи қаумалы аумағындағы жер телімі, сондай - ақ Ырғыз ауданы аумағындағы босалқы жер-жалпы ауданы 711 549 га. Аумақ құстардың бірегей сулы және су маңындағы түрлерін сақтау үшін халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар ретінде халықаралық табиғатты қорғау одағының (МСПО) тізіміне енгізілген.
Резерват табиғи кешендерді сақтау және қалпына келтіру, мекендеу орындарын (қыстау, ұштау, төлдеу), Бетпақдала популяциясы өкілі - киіктің қоныс аудару жолдарын қорғау мақсатында құрылған. Маусымдық қоныс аудару және балқыту кезеңінде сулы-батпақты құстардың ең көп шоғырланған орындарының бірі ретінде Ырғыз-Торғай көл жүйесінің Бірегей сулы-батпақты алқаптарын сақтау; фламинго, суда жүзетін және су маңындағы құстардың ұя салуы, балықтың уылдырық шашатын орындары.
Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақ бар мемлекеттік органның атауы:
Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті. Қазақстанның физикалық-географиялық аудандастырылуына сәйкес резерват аумағы Қазақстанның жазығына жатады және Каспий маңы-Тұран елінің қоңыржай белдеуінің шөлейт және шөлді ландшафтық аймағы шегінде орналасқан.
Аумақтың көп бөлігі Торғай-Орталық Қазақстан облысына, Төменгі Торғай провинциясына, Батыс Торғай округіне, Ырғыз-Үлкенаяқ және Торғай аудандарына жатады.
Аумағы жағынан кіші оңтүстік бөлігі Арал-Сырдария облысына, Солтүстік Арал провинциясына, Солтүстік-Шығыс Арал өңіріне, Арал маңы Қарақұм ауданына кіреді. Табиғи резерват екі аймақтық бөлімшеден тұрады - Солтүстік және Оңтүстік, олар Торғай мемлекеттік табиғи қорығымен (зоологиялық) бөлінген. Солтүстік аймақтық бөлімге Олькейек тобының көлдері мен Олькейек өзенінің алқабы кіреді.
Оңтүстік аймақтық бөлімшеге халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар, Торғай өзеніндегі көлдер жүйесі, Шалқартеңіз ойпаты, Шалқарнұр таулары, Торғай өзенінің төменгі ағысында орналасқан Күрдім, Қаракөл және Бақшакөл көлдері кіреді.
1.3 Ерекше қорғалатын табиғи аумақ шекараларының сипаттамасы
Геоморфологиялық аудандастыруға сәйкес резерват аумағы Торғай құрылымдық-денудациялық асханалық жазыққа жатады, оған өзенаралық жазықтық тән.
Абсолюттік белгілер орта есеппен 100 - ден 130 м-ге дейін ауытқиды, ал Торғай өзенінің төменгі сағаларында олар 80-90 м-ге дейін төмендейді.
Жазықта көбінесе жеке үстел-қалдық формалар кездеседі. Торғай өзені мен оның салаларының Жайылма үстіндегі террасаларымен ұсынылған аккумулятивті жазықтар неғұрлым кең таралған. Денудациялық жазықтардың учаскелері Үлкенаяқ өзенінің аңғарымен шектелген.
Резерваттың солтүстік-шығыс бөлігінде субширотты бағытта ұзындығы 150 км - ге жуық Шалқарнұр тауларының ірі қалдық жотасы созылып жатыр, оның ең биік жері абсолюттік биіктігі 190 - нан 230 м-ге дейінгі оңтүстік бөлігі болып табылады, жотаның батысынан биіктігі 30-50 м-ге дейінгі эрозиялық кемерлермен шектелген.
Таудың оңтүстігінде биіктігі 120-140 М тік жарлы Шалқартеңіз ойпатына түседі. Шалкартениз ойпаты-рекиТоргай мен көптеген құрғақ және құрғақ арналардың ағатын орны.
2000 жылдардың екінші жартысында Қазақстанның батыс өңірінде үш мемлекеттік табиғи резерват құрылды: Ақтөбе облысының аумағында Ырғыз-Торғай резерваты, Батыс Қазақстан облысында "Ақжайық" және Қостанай облысында "Алтын Дала". Барлық осы ЕҚТА үшін киікті сақтау орталық міндеттердің бірі болып табылады. 2009 жылдан бастап өңірде Жаһандық экологиялық қордың және БҰҰ Даму Бағдарламасының "дала экожүйелерін сақтау және тұрақты басқару" бесжылдық жобасы жұмыс істеді. Жобаның атқарушы агенттігі ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігінің Орман және аңшылық шаруашылығы комитеті болды (2013 жылдан бастап ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің құрамына берілді). Жобаның маңызды міндеттерінің бірі, сонымен қатар, жойылып бара жатқан дала тұяқтыларының түрі - киікті сақтау болды.

Ырғыз-Торғай мемлекеттік табиғи резерваты Ақтөбе және Қостанай облыстарының түйіскен жерінде 763,549 мың га жерді алып жатыр. Осы аумақтағы қорғау мен экологиялық мониторингті аттас республикалық мемлекеттік мекеме (РММ) жүзеге асырады. Оның басқаруына сондай-ақ ауданы 296,0 мың га Торғай мемлекеттік зоологиялық қаумалы берілді, "Ырғыз-Торғай МТР" РММ бірінші кезектегі міндеті киіктердің Бетпақдала популяциясын сақтау және өсімін молайту болып табылады.

Табиғи резерват Құрылған жылы (2007 ж.күзі) көші-қон жолында түгендеу жүргізу кезінде мұнда 7 мыңға жуық дала Бөкені есептелді. 2012 жылдың соңында күзгі есеп нәтижелері бойынша Бетпақдала популяциясы киіктерінің саны 110 мың басқа жетті. Өткен бес жылда олардың саны 15,7 есе өсті. Бұл түрдің өзін-өзі сақтау механизмдерінің тиімділігін және барлық экологиялық құрылымдардың үлкен жұмысын көрсетеді.
Киіктер экологиясының өзіне тән ерекшелігі - жыл бойына таралу аймағы шегінде үздіксіз орын ауыстыру. Қазақстан аумағындағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.