Өндірістік жарылыс заттарын отпен оталдыру және технологиясы
М. Х. ДУЛПТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
БЕКІТЕМІН
Мұнай , газ және тау-кен ісі
кафедра меңгерушісі
_______________Кабдушев А.А.
____________________2023ж
6ВО7221 Оқу бағдарламасы Тау-кен ісі
Бұрғылыу жару жұмыстарын жүгізудің технологиясы пәні бойынша
Курстық жобаны орындау үшін
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Тараз 2023
6ВO7221- Тау-кен ісі білім беру бағдарламасына сәйкес
Бұрғылау-жару жұмыстарының технологиясы пәні бойынша
пән атауы
Орындау Курстық жұмыс Бұрғылау және жару жұмыстарын жүргізу технологиясы
әдістемелік нұсқау пәннің оқу бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Нұсқауды құрастырушы: Тулеков МұхтарТакенович-. аға оқытушы - тау-кен инженері__________________
ф. и. о., лауазымы, ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы қолы
Мұнай-газ және тау-кен ісі әдістемелік нұсқаулары кафедра отырысында талқыланды
атауы бөлімі
№ 10 хаттама "16"қаңтар 2023 ж.
Кіріспе
Ашық және жер асты тәсілмен пайдалы кен қазбаларын өндіру негізгі және қосымша жұмыс процестерінен тұратынын алдынғы семестрде оқыған пәндерден білетін болатынсыздар. Негізгі жұмыс процестеріне олар: кен орнын дайындау; аршу; алу; тасымалдау; бос тау жыныстарын үймектерге орналастыру; пайдалы кендерді кен сақтау қоймаларына жыйнақтау. Осы жоғарыда келтірілген ашық және жер асты тау кен өндіру процестері кезінде дайындық, аршу , алу процестері ашық кен өндіру кезнде болатын болса,ал кенді жер асты тәсілімен өндірген кезде жер астындағы кенді ашу және алу процестері болып табылады. Осы жоғарыда келтірілген технологиялық процестерді жүргізу кезінде бұрғылау жару процестері негізгі процестер болып есептеледі. Өндіріс саласында эенергетика, жылу, метал , құрылыс матариалдары және де басқада тұрмыста керекті заттарды өндіру барысында статистика ақпараты бойынша тау - кен өндірісі жалпы өнімнің 40-60 пайзын құрайды. Ашық тәсілмен пайдалы кендерді өндіру процестері 55-60 пайызын құрайды, сондықтан студенттердің санасына Бұрғылау - жару жұмыстарын жүргізу технолгиясы пәнін оқытып саналы түрде алған білімін дұрыс пайдаланып технологиялық дұрыс шешім қабылдау бұрғылау жару технологиясының негізгі міндеттері болып есептеледі. Пәнді оқудың негізгі мақсаттарының бірі тау кен мамандығының басқада тау кен маманына керекті пәндерді оқыған да қолданылады және де курсовой жұмысы мен диплом проекттерін жасаған кезде керек.
1. Курстық жұмыстың мақсаты және міндеті
Ашық тәсілмен пайдалы кендерді өндіру процесі кен өндіру процестерінің 55-60 пайызын құрайды, сондықтан студенттердің санасына Бұрғылау - жару жұмыстарын жүргізу технолгиясы пәнін оқытып саналы түрде алған білімін дұрыс пайдаланып технологиялық дұрыс шешім қабылдау бұрғылау жару технологиясының негізгі міндеттері болып есептеледі. Пәнді оқудың негізгі мақсаттарының бірі тау кен мамандығының басқада тау кен маманына керекті пәндерді оқыған да қолданылады және де курсовой жұмысы мен диплом проекттерін жасаған кезде керек
2. Курстық жұмыстың тақырыбы
Ашық тәсілмен пайдалы кен қазбаларын өндіру барысында негізгі ашық кен өндірудің негізгі процестеріне жататын бұрғылау және жару технологиясын терең менгеріп, осы мамандықтың білгір мамааны болу үшін Бұрғылау бұрғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы пәні бойынша курстық жұмысын жазу керек екендігі осы пәннің оқу бағдарламасында қарастырылған, сондықтан Бурғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы курстық жұмыстың тыйянақты жоғары дәрежеде орындау үшін осы пәнді жүргізуші оқытушы арнайы оқу құралын қарастырған және осы әдістемелік нұсқауда келтірілген. Курстық жұмысты жазу үшін төменгідей тақырыптар қарастырылған. Олар төмендегідей:
1. Термиялық бұрғылаудың технологиясы және колданылатын аспаптарды қолдану және мінездемесі
2. Өндірістік жарылыс заттарын отпен оталдыру және технологиясы
3. Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғымен оталдыру және технологиясы
4. Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғын қолдану арқылы отпен оталдыру және технологиясы
5. Өндірістік жарылыс заттарының нақты шығыны және карьерде жарылыс жасау кезінде пайдалану
6. Өндірістік жарылыс заттарына алғашқы импульс беру құралдары және оның технологиясы
7. Жер бетінде ор қазу кезінде өндірістік жарылыс заттарын пайдалану және қолданылатын жарылыс заттарының түрлері және нақты шығыны
8. Карьерде штольня тау ен қазбаларын жүру кезінде қолданылатын бұрғылау аспаптары және өндірістік жарылыс заттары
9. Карьерде контурлық жарылыс жасау технологиясы және қолданылатын жарылыс заттарыы мен технологиясы
10. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
11. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
12. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
13. Коксу кенішінде жалпы жарылыс жүргізу кезіндегі технологиялық процестер оның толықтай мездемесі
14. Карьерде зумф қазу үшін қолданылатын өндірістік жарылыс заттары және толықтай технологиясы
15. Электродетанаторды қолдану аймағы және жалпы жарылысқа импульс беру технологиясы
16. Карьерде 200000 м3 тау жынысын жару, осы жағдайда жүргізілетін технологиялық процесстер есебін беріңіз
17. Карьерде жарылыстан кейін пайда болатын қой тастарды бұрғылау және жару процестерін ұйымдастыру
18. Карьерде 1000000м3 тау жынысын бұрғылап жаруды ұйымдастыры, толығымен есептеп жару
19. Бұрғылау процесі кезінде термиялық тәсілді қолдану арқылы тау жыныстарын бұрғылау және практикалық жағдайда қолданылатын өндіріс кен орындарында осы жұмыс қалай жүргізіледі
20. Жер асты және жер үсті пайдалы кендерді өндіру жағдайында контурлық жарылыс жасау тәсілі және қолданылатын жарылыс заттарын қолдану арқылы жарылыс жұмыстарын жүргізу
21. Тау - кен өндірісінде жарылысты электр және отпен оталдыру тәсілін қолдану арқылы тау жыныстарын қопару және жару процесін жүргізу КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау
22. КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау.
3. Курстық жұмыстың құрылымы
Курстық жұмыс графикалық бөлімнен және есептеу-түсіндіру жазуларынан тұрады.
Графикалық бөлім өлшемдері ГОСТ 2.301-68 бойынша сыртқы рамкасы 594*841 мм карандашпен орындалған А1 (А2-А3) форматындағы парақтардан тұрады.
Форматтың сол жағында 20 мм және қалған үш жағынан 5 мм-ден қашықтатылған ішкі рамка ГОСТ 2.301-68-ге сәйкестікте тұтас сызықпен сызылады. Графикалық бөлімді орындау кезіндегі сызықтық қалыңдығын бейнелеудің күрделілігі және үлкендігіне, сондай-ақ сызба форматына тәуелділікте 0,6-1,5 мм шамасында ГОСТ 2.301-68-ге сәйкестікте қабылдайды. Сызық қалыңдығы нақты сызбада бірдей масштабта сызылатын
барлық бейнелер үшін бірдей болуы қажет. Төменгі оң бұрышта графалары ГОСТ 2.104-68 (1-сурет) бойынша толтырылатын ГОСТ 2.301-68, 1-формасындағы негізгі жазу (штамп) беріледі. Штамптың 1-графасында у (учебный) символы, 2 - заттың массасы (мысалы), 3- сызба масштабы, 4-парақ номірі, 5 - графикалық бөлімдегі парақтар саны жазылады. Сызбалар стандарттық масштабтардың ұлғайтылуы және кішірейтілуін (ГОСТ 2.302-68) сақтаумен орыналуы қажет. Табиғи мәні 1:1.
Кішірейтілуі
1:2 1:2,5 1:4 1:5 1:10 1:20 1:25 1:50 1:75 1:100 1:200 1:400 1:500 1:800 1:1000
Ұлғайтылуы
2:1 2,5:1 4:1 5:1 10:1 20:1 40:1 50 :1 100:1
Сызбадағы жазулар ГОСТ 2.304-81 бойынша сызба шрифтімен орындалады. Әріп және санның жазу жолының негізіне көлбеулігі шамамен 75º болуы қажет.
Шрифт өлшемі милиметрдегі жазба әріптер және сандар биіктігімен анықталады.
Шрифтің келесідегідей өлшемдері бекітіледі: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40.
Сызбалар және схемалар ереже бойынша қажетті спецификациямен (текстік құжаттармен), өлшемдермен және құрылыстың дайындалуы, жасалынуы, бақылануы, қабылдануы, пайдалануы және жөнделуі үшін қажетті мәліметтерден тұратын белгіленілермен карандашпен орындалады.
Спецификация, жинау бірліктері және жинақтары үшін негізгі конструкторлық құжат болып табылады және А4 (210-297 мм) форматындағы жеке прақтарда ГОСТ 2.108-68 талаптарына сәйкестікте толтырылады.
Жинау бірлігі конструкциясына тәуелділікте оның спецификациясы келесідегідей тәртібте жоғарыдан төмен қарай жазылатын, бөлімдерден тұруы мүмкін: құжаттары, жинау бірліктері, бөлшектер, стандартты бұйымдар, басқада заттар, материалдар, жинақтар.
Есептеу-түсіндіру жазбасы жиектері солынан 25-30 мм, оңынан - 10 мм және жоғарысынан және төменінен - 25 мм қашықтықта болатын А4 (210*297 мм) форматында стандарты парақта орындалады.
Есептеу-түсіндіру жазбасына қойылатын талаптар ГОСТ 2.106-68-де. Жазба көлемі 15 компютермен терілген беттен кем болмауы қажет.
Есептеу-түсіндіру жазбасы титульдық парағының үлгісі КОСЫМША 1 берілген.
Курстық жұмыс тақырыбына үйлесімдікте оның мазмұны кеңес берушімен бекітіледі және курстық жобаны істеу барысында дәлденеді.
Есептеу-түсіндіру жазбасы проблеманың жалпы және жекеше негізделуінен, өзінің ұсынысынан, есептеуден және алынған нәтижелерді талдаудан тұруы қажет.
Жазба белгілермен салыстырғанда қабылданған шешімдердің және варианттардың артықшылығына негіздеулі қажет..
Курстық жұмыста нақты техника қауіпсіздігі, жұмыс сапасын бақылау амалдары және қоршаған ортаны қорғау бойынша іс шаралар есепке алынуы қажет.
Түсініктеме хаттама құрамында мыналар болуы қажет: титульдық парақ, жобалауға берілген тапсырма, мазмұны, кіріспе, тапсырмамен қарастырылған бөлімдер, қорытынды (қабылданған шешім және ұсыныстар), қолданылған әдебиеттер тізімі.
Түсініктеме хаттаманың текстік материалы суреттермен, схемалармен, эскиздермен, графиктермен және жеке беттерде орындалатын және хаттамада оларға сілтеме берілген беттен кейін орналастырылатын диаграммалармен безендіріледі. Барлық безендірілулердің алмаспайтын номірленуі болуы қажет. Есептеулер Халықаралық жүйедегі СИ бірлігімен орындалуы қажет. Текстегі әдебиет көздеріне берілетін сілтемелер, әдебиеттер тізіміндегі көздердің реттік нөмірімен квадраттық жақшада көрсетіледі. Бірнеше көздер болған жағдайларда олардың нөмірлерін үтірмен бөледі, ал егерде бұл нөмерлер қатарласса, онда аралық номерлер орнына тире қояды.
1-сурет
Графикалық бөлім сызбалары үшін негізгі жазбалар
Қорытынды, курстық жұмыста студентпен алынған негізгі нәтижелерді қысқаша баяндаудан тұруы қажет.
Әдебиеттер тізімі ГОСТ 7.1-76-ға үйлесімдікте толтырылады. Әдебиеттер тізімінде, тексте сілтемелер жасалынған барлық әдебиет көздері көрсетіледі. Көздер оларға сілтеме реттілігі бойынша орналасады.
Әдебиеттер тізімінде кітаптың авторлары үш және одан кем болған кезде, реттік номерден кейін олардың фамилиясы және аты, одан кейін кітап аты, басылу орны (қала), баспахана және басылу жылы келтіріледі. Мысалы:
1. Сердалиев Е.Т. Тау жыныстарын бұрғылап-аттырып қопару. Оқулық.- Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2011 ж. - 360 бет.
2. Б . Н. Кутузов Взрывные работы Москва 1988 Недра
4. Курстық жұмыстың ұйымдастырылуы
Белгіленген үлгідегі бланкідегі (ҚОСЫМША 2) курстық жоба тапсырмасы ағымдағы семестрдің бірінші аптасында беріледі.
Курстық жұмысқа тапсырма берген кезде кеңес беруші студенттердің қызығушылығын, мүмкіншілігін және дайындығын есепке ала отырып жұмыстың тақырыбын түсіндіреді, бастапқы мәліметтерді, есептеу-түсіндіру хаттамасының және графикалық бөлімінің мазмұны (жасау кезеңдері бойынша) анықтайды. Студенттермен әңгімелескеннен кейін кеңес беруші қажет болған кезде мәліметтерді және есептеу-түсіндіру хаттамасының және графикалық материалдың мазмұндарының егжей-тегжейін дәлдеуге жатқызылатын қосымша көрсеткіштер береді.
Сонымен бір уақытта кеңес беруші курстық жұмысты орындау үшін қажетті құралдары (оқу кітаптарын, оқыту құралдарын, анықтама әдебиеттерді, нормативтік және әдістемелік құжаттарды, арнайы материалдар және жасалуларды) ұсынады және жобалаудың негізгі кезеңдері үшін уақыттары көрсетілген жұмыстың орындалуы графигін бекітеді.
Курстық жұмыс бойынша кеңес беруді жүргізу уақыттары кафедрамен бекітіледі (аптасына 1-2 рет).
Кеңес берішуге тапсырар алдында курстық жұмысқа студент қол қоюы қажет. Егерде жұмысқа қойылатын талаптар қанағаттандырылса, ол қорғауға жіберіледі, бұл кеңес беруші (жетекші) қол қоюымен бекітіледі.
Тапсырма құрамында кіретіндер: жұмыс тақырыбының аты, бастапқы мәліметтер, жасалынуы қажет сұрақтар тізімі, графикалық бөлім парақтардан аттары, ұсынылған әдебиеттер тізімі. Ұсынылатын әдебиет көздері ұйымдастырылуы немесе технологиясы, бойынша есептерді студентің өзі шешуі үшін арнайы сұрақтардан тұрады.
5. Курыстық жұмысты қорғау
Курстық жұмысты қорғау студенттерге ұсынылатын инженерлік сұрақтарды жан жақты негіздеп шешуді дағдыландыруды үйрету және істелінген жұмысты ексерудің ерекше формасы болып табылады.
Топ студенттерімен жұмысты қорғау, жұмыс кеңес берушісі (жетекші) тікелей қатысуы кезінде кафедра кестесімен бекітілген күндерде кафедрамен тағайындалған арнайы комиссия қатысуымен жүргізіледі.
Қорғауға жұмыс жетекшісімен сызбаларға және түсініктеме хаттамаға қол қойған студенттерге рұқсат етіледі.
Орындалған жұмыс бойынша қорғау, студенттің қысқаша баяндамасынан (8-10 мин) және сұрақтарға жауаптардан тұрады.
Сұрақтар қорғауға қатысып отырған оқытушылармен беріледі.
Жұмысты қорғау кезінде студент жұмыс маңызы бойынша барлық түсініктемелерді беруі қажет.
Жоғарғы оқу орындарындағы курстық емтихандар және сынақтар жөніндегі ережедегі төрт балды жүйедегі дифференцияланған бағалармен (А, А-, В+, В, В-, С+, С, С-, D+, D, D- ) бағаланады.
Курстық жұмысқа қорытынды баға түсініктеме хаттама, графикалық материалдар, жұмыс ритмі (жұмыс ритміне бағаны жұмыс жетекшісі қояды) және жұмыстың өзін қорғау бағалары негізінде қойылады.
Студент қорғау кезінде қанағаттандырылмаған деген баға алса комиссия шешімі бойынша жұмысты аяқтайды, қосымша таспырма алып оның тағыда қорғайды немесе жаңа жұмысты орындайды.
Белгіленген уақытта курстық жұмысты көрсетпеген немесе белгісіз себептермен оны қорғамаған Студент, академиялық қарызы бар деп есептелінеді.
Теориялық және практикалық құндылығы бар курстық жұмыстар студенттердің ғылыми қоғамы конкурсына ұсынылуы, факультет бойынша бұйрықпен белгіленуі сондай-ақ пайдалану үшін өндіріске берілуі мүмкін.
6. Курыстық жұмыстың негізгі бөлімдерінің мазмұны
Курстық жұмыстың түсіндірме жазбасы мынадай бөлімдерден тұруы тиіс:
oo Кіріспе;
oo негізгі болім;
oo қортынды;
oo қолданылған әдебиеттер тізімі;
Курстық жұмыстың графикалық бөлігі А1 форматындағы парақта орындалады.
7. Курстық жұмыс жобалардың атауы, олардың мазмұны және сағаттарының көлемі
№№
Курстық жұмыс жоба тақырыптарының атауы
мазмұны
Сағаттың көлемі
1.
Термиялық бұрғылаудың технологиясы және колданылатын аспаптарды қолдану және мінездемесі
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайт қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
2
Өндірістік жарылыс заттарын отпен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
3
Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғымен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайт қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
4
Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғын арқылы отпен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
5
Өндірістік жарылыс заттарының нақты шығыны және карьердежарылыс жасау кезінде пайдалану
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
6
Өндірістік жарылыс заттарына алғашқы импульс беру құралдары және оның технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
7
Жер бетінде ор қазу кезінде өндірістік жарылыс заттарын пайдалану және қолданылатын жарылыс заттарының түрлері және нақты шығыны.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
8
Карьерде штольня тау ен қазбаларын жүру кезінде қолданылатын бұрғылау аспаптары және өндірістік жарылыс заттары
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
9
Карьерде контурлық жарылыс жасау технологиясы және қолданылатын жарылыс заттары ы мен технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
10
Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
11
Коксу кенішінде жалпы жарылыс жүргізу кезіндегі технологиялық процестер оның толықтай мездемесі
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
12
Карьерде зумф қазу үшін қолданылатын өндірістік жарылыс заттары және толықтай технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
13
Электродетанаторды қолдану аймағы және жалпы жарылсқа импульс беру технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
14
Карьерде 200000 м3 тау жынысын жару, осы жағдайда жүргізілетін технологиялық процесстер есебін беріңіз
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
15
Карьерде жарылыстан кейін пайда болатын қой тастарды бұрғылау және жару процестерін ұйымдастыру
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
16
Карьерде 1000000м3 тау жынысын бұрғылап жаруды ұйымдастыры, толығымен есептеп жару
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
17
Жарылыс жұмыстарын отпен оталдыру кезінде қолданлатын құрал жабдықтар мен қолданылатын өндіріс жарылыс заттары және жару технологиясын практика жүзінде іске асыру
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
18
Жарылыс жұмыстарын электр қуатымен жүзеге асыру, осы жағдайда колданылатын құрал жабдықтармен практикалық жағдайда жарылыс қопару жұмстарын жүргізу технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
19
Бұрғылау процесі кезінде термиялық тәсілді қолдану арқылы тау жыныстарын бұрғылау және практикалық жағдайда қолданылатын өндіріс кен орындарында ос жұмыс қалай жүргізіледі.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
20
Жер асты және жер үсті пайдалы кендерді өндіру жағдайында контурлық жарылыс жасау тәсілі және қолданылатын жарылыс заттарын қолдану арқылы жарылыс жұмыстарын жүргізу
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
21
Тау - кен өндірісінд жарылысты электр және отпен оталдыру тәсілін қолдану арқылы тау жыныстарын қопару және жару процесін жүргізу
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
22
КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
8. Курстық жұмысты орындау үшін ұсынылатын әдебиеттер тізімі
1.Сердалиев Е.Т. Тау жыныстарын бұрғылап-аттырып қопару. Оқулық.- Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2011 ж. - 360 бет.
3. Рақышев Б. Карьер алаңдарын ашу және ашық игеру жүйелері: Оқулық.- Алматы№ 2013 ж. - 304 бет.
4. Черненко З.И., Матайбаева И.Е. Пайдалы қазбалар кен орындарының өнеркәсіптік типтері - Промышленные типы месторождений полезных ископаемых: Оқу құралы. - Алматы: Бастау 2019. - 368 бет
5. Жайсаңбай Н. Тау-кен кәсіпорнының ауатанымы: Оқу құралы. - Алматы: Ғылым ғылыми баспа орталығы, 2002. - 180 б.
6. Нұрпейісова М.Б. Геомеханика: Оқулық: - Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2014 ж. - 240 бет.
7. Бегалинов Ә. Жайсаңбаев Н.А., Зұлқариев Е.С. т.б. Ашық тау-кен жұмыстарының технологиясы. - Оқу құралы. - Алматы. 2012ж. - 296 бет
8. Нұрлыбаев М.А. Ашық кен жұмыстарының электр жабдықтары және электрмен қамтамасыздалуы. Оқулық. Алматы. ССК. 2018. - 325 бет
9. Ә. Мусанов Бұрғылаупроцйестерінің теориялық негіздері 2011, Алматы, ҚР Жоғарғы оқу орындарының қауымдастығы
10. Ю. А. Чернегов Экономические мотоды управления в горной промышленности. Москва Недра 1977
11. Технология подземной разработки пластовых месторождений. Под общей редакцией профессора технических наук А.А. Борисова Москва Недра 1972
12. Единые правила безопасности при ведении взрывных работ. Москва Недра 1976
13. В.В. Р.Смаловский, З.М. Иоффе, М.А. Гурвич, И.В. Бочковская Организация производства и планированиев горнорудной промышленности Государственное научно-техническое издательство литературы по горному делу Москва 1963
14. Ю.К. Нурмахамедов Примеры и задачи по технологии горного производства Москва Недра 1973
15. Единые правила безопасности при разработке месторождений полезных ископаемых открытым способом. Москва 1987г Недра
16.. Б . Н. Кутузов Взрывные работы Москва 1988 Недра
17.Әдірахман Ш. Кен ісі технологиясының негіздері: Оқулық. - Астана: Фолиант. 2008. - 312 бет
Қосымша №1
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________факультеті
___________________________________ ___________________________________
___________________________________ ________________________________каф едрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________пәні бойынша
Тақырыбы:__________________________ _______________________________
___________________________________ __________________________________
Білімгер ___________________________ Тобы___ _________
аты-жөні қолы
Жетекші____________________________ __ __________________________
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы
______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы
Тараз 20___
Қосымша № 2
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
___________________________________ ___________________________________ кафедрасы
__________тобының студентіне ________________________________кур стық жоба (жұмыс)
аты-жөні
ТАПСЫРМА
___________________________________ ___________________________________________ пән бойынша
1. Тақырыбы___________________________________ ____________________________________________
___________________________________ _______________________________________________________
2. Тапсырманың арнайы нұсқауы ___________________________________ ___________________________
___________________________________ ________________________________________________________
___________________________________ ___________________Есепке-түсінікте ме жазбаларының негізгі тараула - ры (жұмыстары)
Орындау кестесі
Көлемі, %
Орындау уақыты
4. Графикалық материалдарының тізімі (сызулардың масштабы келтіріледі)
5. Жобаның (жұмысты) жинақтау мерзімі
6. Қорғау
Кафедра мәжілісінде бекітілген ___________________20___ ж. хаттама № ______
Жетекшісі:
______________________ ____________ _________ _________________________ ___
қызметі қолы аты-жөні
Тапсырманы орындауға қабылдадым _______________20___ж. ____________________
студенттің қолы
Мазмұны
.Кіріспе___________________________ ____________________________ 3
1. Курстық жұмыстың мақсаты және міндеті____________________________ 3-4
2. Курстық жұмыстың тақырыбы___________________________ ___________4-5
3. Курстық жұмыстың ұйымдастырылуы_____________________ __________5-6
4. Курыстық жұмысты қорғау_____________________________ _____________6
5. Курыстық жұмыстың негізгі бөлімдерінің мазмұны_____________________7
6. Курстық жұмыс жобалардың атауы,
олардың мазмұны және сағаттарының көлемі_______________________7-11
7. Курстық жұмысты орындау үшін ұсынылатын әдебиеттер тізімі__________11
8. Қосымшалар_________________________ ____________________________13
10 Бурғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы курстық жұмыстың тыйянақты жоғары дәрежеде орындау үшін осы пәнді жүргізуші оқытушы арнайы оқу құралын қарастырған..
Мазмұны____________________________ _________________________________14 Кіріспе____________________________ _________________________________14 -15
2. Курстық жұмыстың бастапқы деректері мен мазмұны____________________________ _________________________________16 -17
3. Бұрғылау құралдары мен қондырғыларын таңдау________________________ 17-19
3.1.Соққы-айналмалы бұрғылау машиналары_________________________ _____19-20
3.2. Портативті перфораторлар______________________ ____________________ 20
3.3. Бағаналы балғалар___________________________ _______________________ 20
3.4 . Ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау параметрлері_____________________21 -24
3.5. - Ұңғыманың диаметрін таңдау_____________________________ _________ 24-27
4. Жарылғыш заттарды таңдау_____________________________ ______________27-29
4.1.Жару құралдарын таңдау_____________________________ _______________ 29-30
5. ЖЗ есептік үлестік (нақты) шығыны_____________________________ _______30-32
Ашық тау-кен жұмыстары__________________________ ______________________32
6. Ашық тау-кен жұмыстары кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлері_______________________ ___________________________________ _32-35
7. Типтік сериялар мен интервалдарды анықтау
қысқа жарылыстың баяулауы_________ ___________________________________ 35-36
8. Жарылғыш желіні орнату схемаларын таңдау_____________________________ -36
9. Электр жарылғыш тізбектердің схемалары және оларды есептеу____________ 36-38
10. Қазандық қопсыту зарядтары__________________________ ________________ 38-40
11. Теспелі қопсыту зарядтары__________________________ __________________40-41
12. Үлкен қой тастар кесектерін ұсақтау____________________________ ________42-44
13. Контурлық жарылыс жасау________________________ ___________________ 45-46
14. Мұздатылған топырақты қопсыту____________________________ __________ 46-47
15. Шығарудың ұңғымалық зарядтары________________________ _____________ 47
16. Жарылған тау жыныстарының құлау параметрлерін анықтау_______________48-50
17. Жарылыс кезінде қауіпсіз қашықтықты анықтау__________________________51 -52
18. Жарылыс, қалпына келтіру және шоғырланған
зарядтарды қопсыту____________________________ _________________________52-53
19. Сейсмикалық қауіпті қашықтықты анықтау____________________________ __53-54
22. Әйнекке арналған қауіпсіз қашықтықты анықтау___________________________5 4
23.Қауіпті аймақтың шекараларын анықтау____________________________ _______55
24.Жерасты тау-кен жұмыстары кезінде жарылыс жұмыстарын жүргізу,
24.1. Теспе бұрғылау параметрлері_______________________ ___________________55-58
25. Теспе зарядтарының кенжарда орыналасу суреттемесі___________________________________ ___________________________ 58
26. ЖЗ зарядтарын есептеу____________________________ _____________________58
27.Кейбіреулер зарядтардың салыстырмалы өнімділігі______________________ 59
28. Бір циклге ЖЗ шығыны_____________________________ ___________________ 59
29. Әдісті, режимді, құралдарды негіздеу
және жарылыс көрсеткіштері ___________________________________ ____________60-61
30.Электр жару желісін есептеу___________________________________ _______________________________62-63-
31.Бұрғылау-жару жұмыстарының көрсеткіштерін анықтау___________________________________ ______________________________63-64
32.Жоба көрсеткіштерінің жиынтық ведомосы___________________________________ _____________________________64-66
33. Қазбаның қимасы және шпурлардың орналасуы
ұңғыма кенжары____________________________ ______________________________67
34.Әдебиет_________________________ _____________ _________________________69
Оқу-әдістемелік оқу құралында жерасты және ашық кен жұмыстарын жүргізу кезінде бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлерін жобалау әдістері сипатталған. Жарылғыш заттардың түрлері қарастырылып, оларды таңдау бойынша ұсыныстар берілген. Ұңғымаларды, бұрғылау ұңғымаларын және бұрғылау қондырғыларын бұрғылаудың заманауи әдістері көрсетілген.
Кіріспе
Тау-кен өнеркәсібін одан әрі дамыту барысында ашық және жер асты пайдалы кендерді игеру кезінде тау жыныстары көлемінің өсуімен баяндалады. Пайдалы кендерді өндіру кезінде тау-кен-дайындық, аршу, ашу, алу процестерімен мінезделеді, оларды жүргізу, әсіресе қатты және өте қатты жыныстар бойында жүргізіліп, қазіргі уақытта негізінен бұрғылау-жару жұмыстарының көмегімен жүзеге асырылады. Бұрғылау-жару жұмыстары пайдалы қазбаларды ашық және жерасты әдістерімен игеруде және жерасты қоймаларын салуда, көлік коммуникациялары мен гидротехникалық құрылыстарды салуда, металдарды жарылыспен өңдеуде кеңінен қолданылады. Жарылыс жұмыстарын жүргізу үшін тау жыныстарының массивінде ұңғымалар немесе теспелер бұрғыланады, онда жарылғыш заттардың (ЖЗ) зарядтары орналастырылады, содан кейін жарылады. Бұрғылау-жару жұмыстары тау-кен өндірісінде өндірудің жалпы еңбек көрсеткішінің 10-20 % құрайды. Тау жыныстарының беріктігінің артуымен бұрғылау және жару жұмыстарының орны жалпы кен өндіру процесінде артады. Соңғы жылдары жерасты қазбаларын бұрғылау-жару тәсілімен жүргізу кезінде зауытта дайындалған және қолдану орнында дайындалатын өнеркәсіптік ЖЗ ассортименті жаңартылуда, Ұңғымаларды механикаландырылған оқтау кеңірек енгізілуде. Сонымен қатар, газ бен шаң бойынша қауіпті шахталарда ЖЗ қолдану арнайы сақтандырғыш ЖЗ-мен шектеледі.
Жоғарыда айтылғандарға байланысты өнеркәсіп пен күрделі құрылыстың тау-кен өндіру салаларында тиімділіктің артуы көбінесе бұрғылау-жару жұмыстарының техникасы мен технологиясының даму деңгейімен анықталады.
"Бұрғылау-жару жұмыстарын жүргізу технологиясы" курстық жұмысын "Тау-кен ісі" мамандықтарының студенттері 6ВО7221 білім беру бағдарламасы (ББ) бойынша орындайды
Курстық жұмыстың мақсаты студенттердің қолданыстағы нормативтік құжаттарға және "Жарылыс кезіндегі бірыңғай қауіпсіздік ережелеріне"сәйкес тау-кен қазбаларын ашық және жер асты тәсілдерімен жүргізу кезінде бұрғылау-жару жұмыстарын есептеу дағдыларын игеру болып табылады.
2. Курстық жұмыстың бастапқы деректері мен мазмұны
Курстық жұмыстың тақырыптары: "Жаппай жарылыс кезіндегі типтік жобалар және пайдалы қазбаларды ашық игеру кезінде габариттерді қайталама жару кезінде бұрғылау-жару жұмыстарының паспорттарын әзірлеу және тау-кен-дайындық қазбаларын жүргізу кезінде жаппай жарылыс жобаларын және бұрғылау-жару жұмыстарының паспорттарын әзірлеу пайдалы қазбаларды жерасты қазу кезінде"
Бастапқы деректер:
- М. М. Протодьяконов бойынша қаттылық коэффициенті;
- жарылатын блоктың көлемі;
- ең жақын қарсылық сызығы (л.н.с.) немесе Wлнс
- тау-кен қазбасының қимас нысаны;
- жарылатын блоктың көлемі;
- керпештің биіктігі;
- ұңғымадағы қазбаның қимасы;
- өндіріс параметрлері:
- ені, м;
- биіктігі, м;
- көлбеу бұрышы.;
- газ бойынша шахтаның санаты;
- тау жыныстарының тығыздығы, т м3.
Есептік-түсіндірме жазбаның мазмұны (жобада әзірленуге жататын мәселелер тізбесі):
- ЖЗ (жарылыс заттары), ЖҚ (жарылыс құралдары) және бұрғылау қондырғысының түрін таңдауды орындау;
- ұңғымалар мен теспелерді бұрғылау параметрлерін, ЖЗ нақты шығынын және жалпы шығынын анықтау;
- жарылыс тәсілін, режимін, құралдары мен көрсеткіштерін негіздеу;
- бұрғылау-жару тәсілімен қазбаны жүргізу кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау жөніндегі нұсқаулар.
Бұрғылау жару жұмыстарының төлқұжатында да болуы керек:
- горизонтар бойынша қой тастардың (габариттердің) орналасу схемасы;
- теспелердің кен қазбаларында орналасу схемасы (үш проекцияда);
- таңдалған жарылыс параметрлері бар кесте;
- теспелерді жару тәртібі, оның ішінде жарылыс желісін монтаждау схемасы, параметрлер кестесі және теспелерді жару кезектілігі;
- зарядтардың кен қазбаларында орыналастыру тәртібі;
- оқталған жарылыс теспенің констркциясы.
3. Бұрылғы қондырғысын таңдау
Бастапқы деректерде көрсетілген жағдайларға байланысты біз бұрғылау қондырғыларын және ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау әдістерін таңдаймыз. Физикалық-техникалық негіз ретінде тау жыныстарын бұрғылау бойынша салыстыру ( тек тау жыныстарының қасиеттеріне байланысты) Пб тау жыныстарын бұрғылау қиындықтарының салыстырмалы көрсеткіші қолданылады. тау жыныстарын бұрғылау 5 сыныпқа бөлінеді бұл сыныптар 25 санатқа бөлінеді. Сәйкес тау жыныстарын бұрғылау қиындықтары бұрғылау түрлері мен әдістері таңдалады.
Пб= 0,007 (бсж+бсдв)+0,7 Ƴ.
Олар:
Соққы бұрғылау (соққы арқан БС-1С Пб = 10-20 диаметрі 150-200мм тереңдігі 50 метр);
Пневматикалық бұрғылау балғалары ПБ= 10-20 (диаметрі 32-40, тереңдігі 50-75 ММ 5 метрге дейінгі Теспелерді бұрғылау үшін);
ПБ = 5-16 шнектіі бұрғылау станоктары (ұңғымалардың диаметрі 190-320 мм, тереңдігі 35 метрге дейін);
Бұрандалы бұрғылау станоктары Пб=1-5 (ұңғымалардың диаметрі 125-160мм тереңдігі 25 м дейін;
Пневмосоқпалы ПБ= 5-20 (диаметрі 100-200 мм тереңдігі 30 метрге дейінгі ұңғымалар) батырылатын пневмосоқпалы станокпен соқпалы айналмалы бұрғылау станоктары;
Термиялық - отты Пб= 16-25 (диаметрі 250-360 мм6 тереңдігі 17-20 метр).
Бұрғылаудың әртүрлі әдістерін қолдану салалары 3.1-кесте
Бұрғылаудың түрлері
Құрал
Бұрғылау жабдықтары
Ұңғыма және теспе диамерлері, мм
Жыныстардың проф. М.М. Протодьяконовтың беріктік коэффиценті бойынша
Подземная работы
Айналмалы
Қатты балқытылған кескіш
Бұрғылау қондырғы (айналмалы бұрғылау қондырғысы АБҚ) СБВ
40...50
= 8
- ′′ -
Шарошкалы
Қашау-долота
ШҚҚ( шарошкалы қашау қондырғысы)
110...150
6
Айналмалы соқпалы
Қатты балқытылған тәжді
Айналмалы бұрғылау қондырғысы БУ 42...52 8...14 ударный
Қондырғы БҚ сы пневмотикалық соққылары бар 85...105
6-20
Соқпалы айналмалый
Қатты балқытылған тәжді
ҚондырғыСБУ,кенжарға еніп соққылайтын
85...105
6...20
Соқпалы балғалар 36...60 4...20
Қатты балқытылған тәжді
Балғалар
36...60
36...60
Открытые работы
Айналмалы
Қатты балқытылған кескіш
Қондырғы СБР
125...160
2...6
-′′ -
Шарошкалы қашаулы
Қондырғы СБШ
145...320
6...18
Соққы айналмалы
Қатты балқытылған тәжді
Қондырғы СБУ
105...200
10...18
Соққылы
Болат қашаулы долота
Қондырғы СБК
320
10...18
Термияляқ
Болат қашаулы долота
Қондырғы СБО
180...250
14...20
Бұрғылау үшін 6-дан аз бекіністі бұрғылау үшін айналмалы бұрғылау қолданылады. Айналмалы бұрғылауға арналған бұрғылау машиналары ретінде қолмен немесе бағаналы электр қолданылады (кесте. 3.2) немесе пневматикалық бұрғылар (кесте. 3.3) өнеркәсіп Эр және СЭР типті электрлік қол бұрғыларын шығарады.
Кесте 3.2
Электр бұрғысының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштері
Электр типтік бұрғы
ЭР14-2М
СЭР-19М
ЭР18Д-2М
ЭРП18Д-2М
Шпинделдегі номинальды қуаты ,кВт
1
1,2
1,4
1,4
Шпинделдің айналу жиілігі,обмин
860
600,
750,
960
640
300
Бұрғының кежарға берілу түрі
қолмен
механикалық
Бұрғының кежарға беру күші,кН
-
-
-
-
Салмағы, кг
15,4
15,5
17
22,8
Теспенің диаметрі,мм
50
Теспенің тереңдігі,м
4
Барлық тау-кен жұмысында қолданылаты электр бұрғылар жарылысқа қарсы болып өндіріске енгізіледі.
кесте 3.3
Пневмалық бұрғылардың техникалық сыйпаттамасы.
Көрсеткіштер
Пнемоалық бұрғылардың түрлері
СР3
СР3М
Теспенің диаметрі,мм
36-50
36-50
Теспенің тереңдігі,м
до4
до4
Қысылған ауаның номиналдық қысымы, МПа
0,4
0,4
Шпинделдің айналу моменті, Н·м
65,5
65,5
Тыйымды қуаты, кВт
2,6
2,6
Қысылған ауаның нақты шығыны, м[3](мин·кВт)
1,43
1,43
Күшпен айналғандағы айналу жиілігі, обмин
5,6
5,6
Жууға арналған жабдықтың салмағы, кг
-13,0
2,3
13,2
Қолмен пневматикалық бұрғылар f 4 бар тау жыныстары бойынша теспелерді бұрғылау үшін жарылғыш метан немесе шаң бойынша аса қауіпті шахталарда қолданылады.Пневмосверло СР3 шаюсыз шпурларды бұрғылауға арналған, ал СР3м шпурларды сумен шаюмен. Айналмалы бұрғылау кезінде Бұрғылау құралы бұрғылау штангалары мен алынбалы кескіштер болып табылады.
3.1 Соққы-айналмалы әрекетті бұрғылау машиналары
Орташа күшті тау жыныстарында шұңқырларды бұрғылау қолданылады. Айналмалы бұрғылау машиналары перфораторлар деп аталады. Тұтынылатын энергия түріне сәйкес перфораторлар пневматикалық, гидравликалық, электрлік және ішкі жану қозғалтқышы бар перфораторларға бөлінеді.
Мақсаты мен массасы бойынша пневматикалық перфораторлар портативті, бағаналы және телескоптық болып бөлінеді.
3.2 Портативті перфораторлар
Портативті перфораторлар (кесте.3.4) пневматикалық тіректерден немесе басқа орнату-беру құрылғыларынан шпурларды бұрғылауға арналған
Кесте 3.4
Портативті перфораторлардың техникалық сипаттамасы
.
Көрсеткіштер
Перфоратордың түрлері немесе моделдері
ПП36В
ПП50В
ПП54В
ПП54ВБ
ПП63ВПП63ВБПП63С
ПП63П
ПП63СВП
Соққының энергиясы,Дж
36
50
54
54
63,74
63,74
63,74
Соққының жиілігі,
обмин
38.33
33,99
38,33
38,33
30
30
30
Айналу
моменті,Н·м
20
20
29,43
29,43
26,93
26,93
26,93
Ауаның нақты шығыны, м[3](с·кВт)
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
Ауаның номиналды қысымы,
МПа
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
Бұрғылау штангасының бұрғылау қондырғысына кіретін өлшемі
22x108
25x108
25x108
25x108
25x108
25x108
25x108
салмағы,кг
24
31,5
31,5
33
33
33
25
3.3 Бағаналы балғалар
Бағаналы балғалар (кесте.3.5) үлкен массаға ие, сондықтан олар бұрғылау қондырғыларының манипуляторларында немесе аралық бағандарда теспелерді бұрғылау үшін орнатылады
Кесте 3.5
Бағаналы балғалардың техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер
Перфораторлардың түрлерінемесе моделдері
ПК50
ПК60
ПК75
ПК120
ПК150
ПК175
Салмағы,кг
50
60
75
120
150
175
Соққының энергиясы,Дж
88,26
88,26
147,1
88,26
196,15
245,17
Айналу моменті,Н·м
49
160
255
343
343
343
Соққының жиілігі , обмин
33,4
45
37
41,7
33,3
33,3
Ауаның шығыны,м[3]мин
5,7
9,2
12,7
10,3
15,1
17,9
Ауаның нақты шығыны,м[3](с·кВт)
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
Ауаның номиналдық
қысымы,МПа
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
Теспенің диаметрі,мм
40-65
40-65
40-85
40-52
65-86
65-85
Жыныстың беріктік коэффицентіне байланысты бұрғылау тереңдігі :
10
11-15
16
20
12
8
5
-
25
17
10
-
50
30
15
-
-
-
-5
-
-
-50
-
-
-50
Бағаналы перфораторлар көлденең және көлбеу қазбаларда теспелерді бұрғылау үшін қолданылады, ал жоғары бағытталған теспелерді бұрғылау кезінде (оларды арнайы аралық бағандарға орнатқан кезде), мысалы, көтеріліп келе жатқан бұрғылау кезінде немесе, керісінше, шахталардың оқпандарын бұрғылау кезінде.
Сондай-ақ, соққы-айналмалы және айналмалы-әсер ететін бұрғылау машиналары қолданылады. Бұл типтегі бұрғылау машиналары электр (БУЭ 1, БУЭ 2, КГ 2 және т.б.) немесе пневматикалық (БУ 1М, бұрғылау 2,СБ 42 М және т. б.) энергиямен жұмыс істейді.
Осы типтегі әрбір бұрғылау қондырғысында бірнеше бұрғылау агрегаттары (2-4) орнатылады, бұл тау-кен-дайындық жұмыстары кезінде теспелерді бұрғылау өнімділігін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді
3.4 . Ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау параметрлері
Ашық тау-кен жұмыстары кезінде Бұрғылау жұмыстары негізінен СБШ-200нм, СБШ-250 МН, СБШ-320 станоктарымен сфералық бұрғылау арқылы жүргізіледі, ал қайталама бұрғылау кезінде ПР-63 қол перператорлары қабылданады. Ашық әдіспен кен орындарын игеру жобасына және нақты карьерді игеру үшін қабылданған жүйеге байланысты кертпенің биіктігі, жұмыс алаңының ені, кертпенің еңіс бұрышы әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы: жиектің биіктігі 5-20 метрден, жиектің еңіс бұрышы сәйкесінше 600-750-ден жұмыс алаңының ені қабылданған тау-кен жабдықтарына байланысты. Жоғарыда көрсетілген параметрлерге сүйене отырып, карьердегі Ұңғымаларды бұрғылау әр түрлі тереңдікте және әр түрлі бұрыштарда жасалады. Жарылғыш блокта жарылыс жасау кезінде тау-кен массасының көлемі алдын-ала анықталады, ол келесі формуладан төмен анықталады
V= жақсы * Вб * Lб, м3
қайда:
V-тау массасының көлемі, м3;
Жақсы-жиектің биіктігі, м;
Вб-жарылатын блоктың ені, м;
Lб-жарылатын блоктың ұзындығы, м;
Жаппай жарылыс кезінде жарылғыш заттардың ( ЖЗ) үлестік шығыны алдын ала айқындалады. Жарылыс жұмыстары басталар алдында карьерде үш-төрт жарылыс жүргізіледі, мұнда ЖЗ үлестік шығыны 0,5 кгм3-тен 0,75 кг м3-ке дейін әр түрлі қабылданады, осы жарылыстардың өрісі ЖЗ үлестік шығысының оңтайлы нұсқасы анықталады. бұл жағдайда ЖЗ-ның тау-кен массасын ұсақтау бойынша жұмыс қабілеттілігі ескеріледі, яғни. тұтынушыларға қажет тау массасының қажетті өлшемдері. Негізінен іс жүзінде егер ЖЗ-ның меншікті шығыны 0,5-0,6 кг м3 болса, бұл шығын оңтайлы ұсақтауға есептелген, ал егер меншікті шығын 0,75-тен 0,85 кгм3 дейін күшейтілген болса, егер 0,85-1,0 кгм3 меншікті шығын жарылатын Тау массасын шығаруға есептелген болса. Жарылыс үшін қажетті блоктың массасы келесі формула бойынша есептеледі.
Qвв= V ∙ qжз, кг= Ну∙ Вб ∙ Lб ∙ qвв, кг
мұндағы qжз-ЖЗ-ның меншікті шығыны, кг.
Бұл жағдайда анықталадыжол беруге боладымаксимал өлшемібөлінгенжоғары жыныстар (dmax,м)негізге алынады:
1.Сыйымдылығыэкскаватор
dmax = 0,753Vэ
мұнда Vэ-экскаватор шанағының сыйымдылығы, м3.
2.Қабылдау құрылғыларының,экрандардың,ұсатқышт ардың өлшемдері
dmax = (0,750,85)b,
мұнда b-ені қабылдау грохотар тесіктері, м.
максимал өлшемі dmax қабылданады, ең кіші есептелген жыныс өлшемінің әр түрлі факторларына.
кесте 3.6
Рекомендуемыепараметрывзрываниядляр азличныхпород
Массивтің блоктылығы(жарықшақтық категориясы)
Максималды жеке және кондициялық бөлігінің Өлшем қатынасы
Массивке қажетті әсер
Ұңғыманың диаметрі,мм
Шағын Блокты (I-Іікатегориялар )
1
Ұсақтаусызжеке жеке бөліну
250
Орташа блокты (IIIкатегория)
1 - 2
Ұсақтау барысында макимум 2 бөліну
200250
Ірі блокты (IV-Vкатегориялар)
2
Тек ұсақтау барысында бөліну
200
Кесте 3.7
СБШ бұрғылау қондырғысының сипаттамасы
Қондырғының моделі, түрі
СБШ-250МНА-32
СБШ-250МНА-32Д
СБШ-250МНА-32КП
СБШ-250МНА-32КП-18
СБШ-160200-40
1
2
3
4
5
6
Тау жыныстарының Протодьяконов ,f беріктік коэффиценті
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 18
Ұңғыманың диаметрі dскв,мм
160;170190;215250;270
170...311
250270300
250270300
160171215
Бұрғылау штагасының ұзындығы,м
8,21011,4
10
8,21012
18
8,5;9,2
Бұрғылаудың максималды тереңдігі,м
324755
32
322858
34
40;43
Штпгалардың саны,шт.
465
42
435
2
5
Ұңғыманың горизонқа байланысты бұрыштамасы, градус
0;15;30
0;5;10;15;20;25;30
0;5;20;25;30
0;15;30
0;15;30
3.5. Ұңғыманың диаметрін таңдау
Ұңғымалардың диаметрі тау жыныстарының ұсақталу дәрежесін анықтайтын параметр болып табылады, бұрғылау және тиеу-тасымалдау жабдықтарының өнімділігі жарылыс нәтижелері зарядтың геометриялық параметрлері және оны массивке орналастыру параметрлері есептелетін ЖЗ-ның меншікті шығынымен анықталады деп есептеледі. Ұңғыманың диаметрі тау жыныстарының санатын ескере отырып, жарықшақтығы бойынша таңдалады (шамамен.1)және жарылған жыныстың рұқсат етілген максималды өлшемі (dmaх) (кесте.3.1) ұңғыманың диаметрін таңдағанда, тау жыныстарының беріктігін, бұрғылаудың әр түрлі әдістері мен бұрғылау түрлерінің ұтымды қолданылуын ескеру қажет. Кейбір машиналардың сипаттамалары кестеде келтірілген.3.7 және 3.8.
3.7 кестенің соңы
1
2
3
4
5
6
Бұрғылаудың түрі
Айналмалы
Айналмалы е
Айналмалы
Айналмалы
Айналмалы
Қондырғының жетегі
ээлектрлі
дизельCumminsQSK19
ээлектрлі
электрі
электрі
Айналу жетегі
электрлі
гидромо-тор
электрлі
электрлі
2гидро-мотор
Қондырғының жетегі
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Приводгусеничногохода
электри-ческий
2гидро-мотора
электри-ческий
электри-ческий
2гиро-мотора
Ені,м
5,7
5,7
6,5
6,5
6,0+-0,2
Ұзындығы мачтасын көтергенде
10,5
10,8
11,4
11,4
11,5+-0,3
Биіктігі мачтасын көтергенде,м
16,2
18,4
16,918,621
26,5
13,3+-0,3
Ұзындығы мачтасын түсіргенде,м
15,6
17,8
16,418,1420,2
26,15
13,4+-0,3
Биіктігі мачтасын түсіргенде,м
6,6
6,6
6,99
6,99
6,2+-0,3
Қондырғының салмағы,т
80 90
90
100
110
50
кесте 3.8
Әр түрлі жыныстар үшін ұсынылатын жарылыс параметрлері
Массивтің блоктығы(жарықшақтық категор. байланысты
Максималды жеке және кондиционер бөлігінің Өлшем қатынасы
Массивке қажетті әсер
Ұңғыманың диаметрі,мм
,мм
Шағын Блокты (I-Іікатегориялар )
1
Ұсақтаусызжеке жеке бөліну
250
Орташа блокты (IIIкатегория)
1 - 2
Ұсақтау барысында макимум 2 бөліну
200250
Ірі блокты (IV-Vкатегориялар)
2
Тек ұсақтау барысында бөліну
200
PitViper бұрғылау қондырғысының сипаттамасы
Параметрлері
PitViper235
PitViper271
PitViper275
PitViper351
Ұңғыманың шартты диаметрі,dскв,мм
172;188;200;230;251
172;230;251;270
172;230;251;270;280
270;280;311;330;381;410
Жалпы салмағы,т
63
80
80
170
Айналумоменті,кНм
4250
8784
8784
25764
Бұрғылаудың максималды диаметрі, мм
251
250
270
269 406
Бұрғылаудың максималды тереңдігі,м
64
16,8
60
19,8 41,2
Күштің берілуі,кгс
29500
34020
34020
57600
Айналудың жиілігі,сек - 1
3,3
2,5
2,5
2,7
Ұңғыманың диаметрі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді талдау негізінде таңдалады.
Ашық тау-кен жұмыстарына арналған. Станоктар, әдетте, шынжыр табанды және ұңғымаларды айналмалы және пневматикалық бұрғылау мүмкіндігіне ие.Ұңғымаларды бұрғылауға болады бір жетімдік әдіс немесе құрылатын құрам.Станок таравтоматтық жүйесі құрылуы оптималық жүктеу болады. Дизельді немесе электр жетегімен жабдықталады. Қажет болған жағдайда қашықтан басқарумен жабдықталады.
4. ЖАРЫЛҒЫШ ЗАТТАРДЫ ТАҢДАУ
ЖЗ-ны таңдау кезінде жарылыс жер бетіндеме немесе жер асты жағдайында жүргізіледі ме шешуші мәнге ие, яғни пайдалы қазбаларды игеру ашық тәсілмен немесе жер асты тәсілмен жүргізіледі , сондай-ақ газ (шаң) бойынша шахтаның қауіптілігі бойынша санаттар ескеріледі (кесте. 2.1).
Егер шахта газ бен шаң үшін қауіпті болса, онда таңдау тек Т-19 және ПВВ-20 типті сақтандырғыш ЖЗ-мен шектеледі. Егер шахта газға қауіпті болса, бірақ шаңға қауіпті болмаса, онда АП-5ЖЗ типті ЖЗ қабылданады.
Егер шахта газ (шаң) бойынша қауіпті болмаса, онда ЖЗ типі тау жыныстарының беріктігі мен сулану коэффициентін ескере отырып қабылданады. Барлығы тең болған жағдайда, қауіпсіз және арзан ЖЗ-ға артықшылық беріледі.
Егер жарылыс жұмыстары карьердің ашық бетінде немесе ашық бетінде жүргізілсе сақтандырғыш емес жарылғыш заттар қолданылады
Кесте 4.1
Ашық және жерасты тау-кен жұмыстарында пайдалану үшін ұсынылатын ЖЗ
Зарядтарды қолдану шарттары
Қаттылық коэффиценті
Жарылыс затарының типі
Зауытта өндірілген
Жұмыс орнында дайындалған
1
2
3
4
Ашықтау-кен жұмысы
Құрғақ ұңғымаларда, шурфтарда, орларда
до 12
Гранулиты: М, АС4, АС 4В, Граммонит ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БЕКІТЕМІН
Мұнай , газ және тау-кен ісі
кафедра меңгерушісі
_______________Кабдушев А.А.
____________________2023ж
6ВО7221 Оқу бағдарламасы Тау-кен ісі
Бұрғылыу жару жұмыстарын жүгізудің технологиясы пәні бойынша
Курстық жобаны орындау үшін
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Тараз 2023
6ВO7221- Тау-кен ісі білім беру бағдарламасына сәйкес
Бұрғылау-жару жұмыстарының технологиясы пәні бойынша
пән атауы
Орындау Курстық жұмыс Бұрғылау және жару жұмыстарын жүргізу технологиясы
әдістемелік нұсқау пәннің оқу бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Нұсқауды құрастырушы: Тулеков МұхтарТакенович-. аға оқытушы - тау-кен инженері__________________
ф. и. о., лауазымы, ғылыми дәрежесі, ғылыми атағы қолы
Мұнай-газ және тау-кен ісі әдістемелік нұсқаулары кафедра отырысында талқыланды
атауы бөлімі
№ 10 хаттама "16"қаңтар 2023 ж.
Кіріспе
Ашық және жер асты тәсілмен пайдалы кен қазбаларын өндіру негізгі және қосымша жұмыс процестерінен тұратынын алдынғы семестрде оқыған пәндерден білетін болатынсыздар. Негізгі жұмыс процестеріне олар: кен орнын дайындау; аршу; алу; тасымалдау; бос тау жыныстарын үймектерге орналастыру; пайдалы кендерді кен сақтау қоймаларына жыйнақтау. Осы жоғарыда келтірілген ашық және жер асты тау кен өндіру процестері кезінде дайындық, аршу , алу процестері ашық кен өндіру кезнде болатын болса,ал кенді жер асты тәсілімен өндірген кезде жер астындағы кенді ашу және алу процестері болып табылады. Осы жоғарыда келтірілген технологиялық процестерді жүргізу кезінде бұрғылау жару процестері негізгі процестер болып есептеледі. Өндіріс саласында эенергетика, жылу, метал , құрылыс матариалдары және де басқада тұрмыста керекті заттарды өндіру барысында статистика ақпараты бойынша тау - кен өндірісі жалпы өнімнің 40-60 пайзын құрайды. Ашық тәсілмен пайдалы кендерді өндіру процестері 55-60 пайызын құрайды, сондықтан студенттердің санасына Бұрғылау - жару жұмыстарын жүргізу технолгиясы пәнін оқытып саналы түрде алған білімін дұрыс пайдаланып технологиялық дұрыс шешім қабылдау бұрғылау жару технологиясының негізгі міндеттері болып есептеледі. Пәнді оқудың негізгі мақсаттарының бірі тау кен мамандығының басқада тау кен маманына керекті пәндерді оқыған да қолданылады және де курсовой жұмысы мен диплом проекттерін жасаған кезде керек.
1. Курстық жұмыстың мақсаты және міндеті
Ашық тәсілмен пайдалы кендерді өндіру процесі кен өндіру процестерінің 55-60 пайызын құрайды, сондықтан студенттердің санасына Бұрғылау - жару жұмыстарын жүргізу технолгиясы пәнін оқытып саналы түрде алған білімін дұрыс пайдаланып технологиялық дұрыс шешім қабылдау бұрғылау жару технологиясының негізгі міндеттері болып есептеледі. Пәнді оқудың негізгі мақсаттарының бірі тау кен мамандығының басқада тау кен маманына керекті пәндерді оқыған да қолданылады және де курсовой жұмысы мен диплом проекттерін жасаған кезде керек
2. Курстық жұмыстың тақырыбы
Ашық тәсілмен пайдалы кен қазбаларын өндіру барысында негізгі ашық кен өндірудің негізгі процестеріне жататын бұрғылау және жару технологиясын терең менгеріп, осы мамандықтың білгір мамааны болу үшін Бұрғылау бұрғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы пәні бойынша курстық жұмысын жазу керек екендігі осы пәннің оқу бағдарламасында қарастырылған, сондықтан Бурғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы курстық жұмыстың тыйянақты жоғары дәрежеде орындау үшін осы пәнді жүргізуші оқытушы арнайы оқу құралын қарастырған және осы әдістемелік нұсқауда келтірілген. Курстық жұмысты жазу үшін төменгідей тақырыптар қарастырылған. Олар төмендегідей:
1. Термиялық бұрғылаудың технологиясы және колданылатын аспаптарды қолдану және мінездемесі
2. Өндірістік жарылыс заттарын отпен оталдыру және технологиясы
3. Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғымен оталдыру және технологиясы
4. Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғын қолдану арқылы отпен оталдыру және технологиясы
5. Өндірістік жарылыс заттарының нақты шығыны және карьерде жарылыс жасау кезінде пайдалану
6. Өндірістік жарылыс заттарына алғашқы импульс беру құралдары және оның технологиясы
7. Жер бетінде ор қазу кезінде өндірістік жарылыс заттарын пайдалану және қолданылатын жарылыс заттарының түрлері және нақты шығыны
8. Карьерде штольня тау ен қазбаларын жүру кезінде қолданылатын бұрғылау аспаптары және өндірістік жарылыс заттары
9. Карьерде контурлық жарылыс жасау технологиясы және қолданылатын жарылыс заттарыы мен технологиясы
10. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
11. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
12. Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
13. Коксу кенішінде жалпы жарылыс жүргізу кезіндегі технологиялық процестер оның толықтай мездемесі
14. Карьерде зумф қазу үшін қолданылатын өндірістік жарылыс заттары және толықтай технологиясы
15. Электродетанаторды қолдану аймағы және жалпы жарылысқа импульс беру технологиясы
16. Карьерде 200000 м3 тау жынысын жару, осы жағдайда жүргізілетін технологиялық процесстер есебін беріңіз
17. Карьерде жарылыстан кейін пайда болатын қой тастарды бұрғылау және жару процестерін ұйымдастыру
18. Карьерде 1000000м3 тау жынысын бұрғылап жаруды ұйымдастыры, толығымен есептеп жару
19. Бұрғылау процесі кезінде термиялық тәсілді қолдану арқылы тау жыныстарын бұрғылау және практикалық жағдайда қолданылатын өндіріс кен орындарында осы жұмыс қалай жүргізіледі
20. Жер асты және жер үсті пайдалы кендерді өндіру жағдайында контурлық жарылыс жасау тәсілі және қолданылатын жарылыс заттарын қолдану арқылы жарылыс жұмыстарын жүргізу
21. Тау - кен өндірісінде жарылысты электр және отпен оталдыру тәсілін қолдану арқылы тау жыныстарын қопару және жару процесін жүргізу КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау
22. КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау.
3. Курстық жұмыстың құрылымы
Курстық жұмыс графикалық бөлімнен және есептеу-түсіндіру жазуларынан тұрады.
Графикалық бөлім өлшемдері ГОСТ 2.301-68 бойынша сыртқы рамкасы 594*841 мм карандашпен орындалған А1 (А2-А3) форматындағы парақтардан тұрады.
Форматтың сол жағында 20 мм және қалған үш жағынан 5 мм-ден қашықтатылған ішкі рамка ГОСТ 2.301-68-ге сәйкестікте тұтас сызықпен сызылады. Графикалық бөлімді орындау кезіндегі сызықтық қалыңдығын бейнелеудің күрделілігі және үлкендігіне, сондай-ақ сызба форматына тәуелділікте 0,6-1,5 мм шамасында ГОСТ 2.301-68-ге сәйкестікте қабылдайды. Сызық қалыңдығы нақты сызбада бірдей масштабта сызылатын
барлық бейнелер үшін бірдей болуы қажет. Төменгі оң бұрышта графалары ГОСТ 2.104-68 (1-сурет) бойынша толтырылатын ГОСТ 2.301-68, 1-формасындағы негізгі жазу (штамп) беріледі. Штамптың 1-графасында у (учебный) символы, 2 - заттың массасы (мысалы), 3- сызба масштабы, 4-парақ номірі, 5 - графикалық бөлімдегі парақтар саны жазылады. Сызбалар стандарттық масштабтардың ұлғайтылуы және кішірейтілуін (ГОСТ 2.302-68) сақтаумен орыналуы қажет. Табиғи мәні 1:1.
Кішірейтілуі
1:2 1:2,5 1:4 1:5 1:10 1:20 1:25 1:50 1:75 1:100 1:200 1:400 1:500 1:800 1:1000
Ұлғайтылуы
2:1 2,5:1 4:1 5:1 10:1 20:1 40:1 50 :1 100:1
Сызбадағы жазулар ГОСТ 2.304-81 бойынша сызба шрифтімен орындалады. Әріп және санның жазу жолының негізіне көлбеулігі шамамен 75º болуы қажет.
Шрифт өлшемі милиметрдегі жазба әріптер және сандар биіктігімен анықталады.
Шрифтің келесідегідей өлшемдері бекітіледі: 2,5; 3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40.
Сызбалар және схемалар ереже бойынша қажетті спецификациямен (текстік құжаттармен), өлшемдермен және құрылыстың дайындалуы, жасалынуы, бақылануы, қабылдануы, пайдалануы және жөнделуі үшін қажетті мәліметтерден тұратын белгіленілермен карандашпен орындалады.
Спецификация, жинау бірліктері және жинақтары үшін негізгі конструкторлық құжат болып табылады және А4 (210-297 мм) форматындағы жеке прақтарда ГОСТ 2.108-68 талаптарына сәйкестікте толтырылады.
Жинау бірлігі конструкциясына тәуелділікте оның спецификациясы келесідегідей тәртібте жоғарыдан төмен қарай жазылатын, бөлімдерден тұруы мүмкін: құжаттары, жинау бірліктері, бөлшектер, стандартты бұйымдар, басқада заттар, материалдар, жинақтар.
Есептеу-түсіндіру жазбасы жиектері солынан 25-30 мм, оңынан - 10 мм және жоғарысынан және төменінен - 25 мм қашықтықта болатын А4 (210*297 мм) форматында стандарты парақта орындалады.
Есептеу-түсіндіру жазбасына қойылатын талаптар ГОСТ 2.106-68-де. Жазба көлемі 15 компютермен терілген беттен кем болмауы қажет.
Есептеу-түсіндіру жазбасы титульдық парағының үлгісі КОСЫМША 1 берілген.
Курстық жұмыс тақырыбына үйлесімдікте оның мазмұны кеңес берушімен бекітіледі және курстық жобаны істеу барысында дәлденеді.
Есептеу-түсіндіру жазбасы проблеманың жалпы және жекеше негізделуінен, өзінің ұсынысынан, есептеуден және алынған нәтижелерді талдаудан тұруы қажет.
Жазба белгілермен салыстырғанда қабылданған шешімдердің және варианттардың артықшылығына негіздеулі қажет..
Курстық жұмыста нақты техника қауіпсіздігі, жұмыс сапасын бақылау амалдары және қоршаған ортаны қорғау бойынша іс шаралар есепке алынуы қажет.
Түсініктеме хаттама құрамында мыналар болуы қажет: титульдық парақ, жобалауға берілген тапсырма, мазмұны, кіріспе, тапсырмамен қарастырылған бөлімдер, қорытынды (қабылданған шешім және ұсыныстар), қолданылған әдебиеттер тізімі.
Түсініктеме хаттаманың текстік материалы суреттермен, схемалармен, эскиздермен, графиктермен және жеке беттерде орындалатын және хаттамада оларға сілтеме берілген беттен кейін орналастырылатын диаграммалармен безендіріледі. Барлық безендірілулердің алмаспайтын номірленуі болуы қажет. Есептеулер Халықаралық жүйедегі СИ бірлігімен орындалуы қажет. Текстегі әдебиет көздеріне берілетін сілтемелер, әдебиеттер тізіміндегі көздердің реттік нөмірімен квадраттық жақшада көрсетіледі. Бірнеше көздер болған жағдайларда олардың нөмірлерін үтірмен бөледі, ал егерде бұл нөмерлер қатарласса, онда аралық номерлер орнына тире қояды.
1-сурет
Графикалық бөлім сызбалары үшін негізгі жазбалар
Қорытынды, курстық жұмыста студентпен алынған негізгі нәтижелерді қысқаша баяндаудан тұруы қажет.
Әдебиеттер тізімі ГОСТ 7.1-76-ға үйлесімдікте толтырылады. Әдебиеттер тізімінде, тексте сілтемелер жасалынған барлық әдебиет көздері көрсетіледі. Көздер оларға сілтеме реттілігі бойынша орналасады.
Әдебиеттер тізімінде кітаптың авторлары үш және одан кем болған кезде, реттік номерден кейін олардың фамилиясы және аты, одан кейін кітап аты, басылу орны (қала), баспахана және басылу жылы келтіріледі. Мысалы:
1. Сердалиев Е.Т. Тау жыныстарын бұрғылап-аттырып қопару. Оқулық.- Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2011 ж. - 360 бет.
2. Б . Н. Кутузов Взрывные работы Москва 1988 Недра
4. Курстық жұмыстың ұйымдастырылуы
Белгіленген үлгідегі бланкідегі (ҚОСЫМША 2) курстық жоба тапсырмасы ағымдағы семестрдің бірінші аптасында беріледі.
Курстық жұмысқа тапсырма берген кезде кеңес беруші студенттердің қызығушылығын, мүмкіншілігін және дайындығын есепке ала отырып жұмыстың тақырыбын түсіндіреді, бастапқы мәліметтерді, есептеу-түсіндіру хаттамасының және графикалық бөлімінің мазмұны (жасау кезеңдері бойынша) анықтайды. Студенттермен әңгімелескеннен кейін кеңес беруші қажет болған кезде мәліметтерді және есептеу-түсіндіру хаттамасының және графикалық материалдың мазмұндарының егжей-тегжейін дәлдеуге жатқызылатын қосымша көрсеткіштер береді.
Сонымен бір уақытта кеңес беруші курстық жұмысты орындау үшін қажетті құралдары (оқу кітаптарын, оқыту құралдарын, анықтама әдебиеттерді, нормативтік және әдістемелік құжаттарды, арнайы материалдар және жасалуларды) ұсынады және жобалаудың негізгі кезеңдері үшін уақыттары көрсетілген жұмыстың орындалуы графигін бекітеді.
Курстық жұмыс бойынша кеңес беруді жүргізу уақыттары кафедрамен бекітіледі (аптасына 1-2 рет).
Кеңес берішуге тапсырар алдында курстық жұмысқа студент қол қоюы қажет. Егерде жұмысқа қойылатын талаптар қанағаттандырылса, ол қорғауға жіберіледі, бұл кеңес беруші (жетекші) қол қоюымен бекітіледі.
Тапсырма құрамында кіретіндер: жұмыс тақырыбының аты, бастапқы мәліметтер, жасалынуы қажет сұрақтар тізімі, графикалық бөлім парақтардан аттары, ұсынылған әдебиеттер тізімі. Ұсынылатын әдебиет көздері ұйымдастырылуы немесе технологиясы, бойынша есептерді студентің өзі шешуі үшін арнайы сұрақтардан тұрады.
5. Курыстық жұмысты қорғау
Курстық жұмысты қорғау студенттерге ұсынылатын инженерлік сұрақтарды жан жақты негіздеп шешуді дағдыландыруды үйрету және істелінген жұмысты ексерудің ерекше формасы болып табылады.
Топ студенттерімен жұмысты қорғау, жұмыс кеңес берушісі (жетекші) тікелей қатысуы кезінде кафедра кестесімен бекітілген күндерде кафедрамен тағайындалған арнайы комиссия қатысуымен жүргізіледі.
Қорғауға жұмыс жетекшісімен сызбаларға және түсініктеме хаттамаға қол қойған студенттерге рұқсат етіледі.
Орындалған жұмыс бойынша қорғау, студенттің қысқаша баяндамасынан (8-10 мин) және сұрақтарға жауаптардан тұрады.
Сұрақтар қорғауға қатысып отырған оқытушылармен беріледі.
Жұмысты қорғау кезінде студент жұмыс маңызы бойынша барлық түсініктемелерді беруі қажет.
Жоғарғы оқу орындарындағы курстық емтихандар және сынақтар жөніндегі ережедегі төрт балды жүйедегі дифференцияланған бағалармен (А, А-, В+, В, В-, С+, С, С-, D+, D, D- ) бағаланады.
Курстық жұмысқа қорытынды баға түсініктеме хаттама, графикалық материалдар, жұмыс ритмі (жұмыс ритміне бағаны жұмыс жетекшісі қояды) және жұмыстың өзін қорғау бағалары негізінде қойылады.
Студент қорғау кезінде қанағаттандырылмаған деген баға алса комиссия шешімі бойынша жұмысты аяқтайды, қосымша таспырма алып оның тағыда қорғайды немесе жаңа жұмысты орындайды.
Белгіленген уақытта курстық жұмысты көрсетпеген немесе белгісіз себептермен оны қорғамаған Студент, академиялық қарызы бар деп есептелінеді.
Теориялық және практикалық құндылығы бар курстық жұмыстар студенттердің ғылыми қоғамы конкурсына ұсынылуы, факультет бойынша бұйрықпен белгіленуі сондай-ақ пайдалану үшін өндіріске берілуі мүмкін.
6. Курыстық жұмыстың негізгі бөлімдерінің мазмұны
Курстық жұмыстың түсіндірме жазбасы мынадай бөлімдерден тұруы тиіс:
oo Кіріспе;
oo негізгі болім;
oo қортынды;
oo қолданылған әдебиеттер тізімі;
Курстық жұмыстың графикалық бөлігі А1 форматындағы парақта орындалады.
7. Курстық жұмыс жобалардың атауы, олардың мазмұны және сағаттарының көлемі
№№
Курстық жұмыс жоба тақырыптарының атауы
мазмұны
Сағаттың көлемі
1.
Термиялық бұрғылаудың технологиясы және колданылатын аспаптарды қолдану және мінездемесі
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайт қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
2
Өндірістік жарылыс заттарын отпен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
3
Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғымен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайт қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
4
Өндірістік жарылыс заттарын электр тоғын арқылы отпен оталдыру және технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
5
Өндірістік жарылыс заттарының нақты шығыны және карьердежарылыс жасау кезінде пайдалану
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
6
Өндірістік жарылыс заттарына алғашқы импульс беру құралдары және оның технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
7
Жер бетінде ор қазу кезінде өндірістік жарылыс заттарын пайдалану және қолданылатын жарылыс заттарының түрлері және нақты шығыны.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
8
Карьерде штольня тау ен қазбаларын жүру кезінде қолданылатын бұрғылау аспаптары және өндірістік жарылыс заттары
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
9
Карьерде контурлық жарылыс жасау технологиясы және қолданылатын жарылыс заттары ы мен технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
10
Карьерде бұрғылау процесін жүргізу кезінде тау жыныстарына байланысты бұрғылау аспаптарын таңдау және жарылыс заттрын таңдау
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
11
Коксу кенішінде жалпы жарылыс жүргізу кезіндегі технологиялық процестер оның толықтай мездемесі
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
12
Карьерде зумф қазу үшін қолданылатын өндірістік жарылыс заттары және толықтай технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
13
Электродетанаторды қолдану аймағы және жалпы жарылсқа импульс беру технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
14
Карьерде 200000 м3 тау жынысын жару, осы жағдайда жүргізілетін технологиялық процесстер есебін беріңіз
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
15
Карьерде жарылыстан кейін пайда болатын қой тастарды бұрғылау және жару процестерін ұйымдастыру
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
16
Карьерде 1000000м3 тау жынысын бұрғылап жаруды ұйымдастыры, толығымен есептеп жару
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
17
Жарылыс жұмыстарын отпен оталдыру кезінде қолданлатын құрал жабдықтар мен қолданылатын өндіріс жарылыс заттары және жару технологиясын практика жүзінде іске асыру
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
18
Жарылыс жұмыстарын электр қуатымен жүзеге асыру, осы жағдайда колданылатын құрал жабдықтармен практикалық жағдайда жарылыс қопару жұмстарын жүргізу технологиясы
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
19
Бұрғылау процесі кезінде термиялық тәсілді қолдану арқылы тау жыныстарын бұрғылау және практикалық жағдайда қолданылатын өндіріс кен орындарында ос жұмыс қалай жүргізіледі.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
20
Жер асты және жер үсті пайдалы кендерді өндіру жағдайында контурлық жарылыс жасау тәсілі және қолданылатын жарылыс заттарын қолдану арқылы жарылыс жұмыстарын жүргізу
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
21
Тау - кен өндірісінд жарылысты электр және отпен оталдыру тәсілін қолдану арқылы тау жыныстарын қопару және жару процесін жүргізу
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
22
КНАУФ ГИПС Тараз ЖШС тау жыныстарын қопару жұмыстарын жүргізу технологиялық прроцестерін практикалық жағдайда жүргізуін баяндау.
Берілген тақырыптар бойынша көлемі 15 парақта сонымен қоса слайд қатты табақша ( жосткий дискде) болуы керек
5-7 минуттық
8. Курстық жұмысты орындау үшін ұсынылатын әдебиеттер тізімі
1.Сердалиев Е.Т. Тау жыныстарын бұрғылап-аттырып қопару. Оқулық.- Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2011 ж. - 360 бет.
3. Рақышев Б. Карьер алаңдарын ашу және ашық игеру жүйелері: Оқулық.- Алматы№ 2013 ж. - 304 бет.
4. Черненко З.И., Матайбаева И.Е. Пайдалы қазбалар кен орындарының өнеркәсіптік типтері - Промышленные типы месторождений полезных ископаемых: Оқу құралы. - Алматы: Бастау 2019. - 368 бет
5. Жайсаңбай Н. Тау-кен кәсіпорнының ауатанымы: Оқу құралы. - Алматы: Ғылым ғылыми баспа орталығы, 2002. - 180 б.
6. Нұрпейісова М.Б. Геомеханика: Оқулық: - Алматы: ЖШС РПБК Дәуір, 2014 ж. - 240 бет.
7. Бегалинов Ә. Жайсаңбаев Н.А., Зұлқариев Е.С. т.б. Ашық тау-кен жұмыстарының технологиясы. - Оқу құралы. - Алматы. 2012ж. - 296 бет
8. Нұрлыбаев М.А. Ашық кен жұмыстарының электр жабдықтары және электрмен қамтамасыздалуы. Оқулық. Алматы. ССК. 2018. - 325 бет
9. Ә. Мусанов Бұрғылаупроцйестерінің теориялық негіздері 2011, Алматы, ҚР Жоғарғы оқу орындарының қауымдастығы
10. Ю. А. Чернегов Экономические мотоды управления в горной промышленности. Москва Недра 1977
11. Технология подземной разработки пластовых месторождений. Под общей редакцией профессора технических наук А.А. Борисова Москва Недра 1972
12. Единые правила безопасности при ведении взрывных работ. Москва Недра 1976
13. В.В. Р.Смаловский, З.М. Иоффе, М.А. Гурвич, И.В. Бочковская Организация производства и планированиев горнорудной промышленности Государственное научно-техническое издательство литературы по горному делу Москва 1963
14. Ю.К. Нурмахамедов Примеры и задачи по технологии горного производства Москва Недра 1973
15. Единые правила безопасности при разработке месторождений полезных ископаемых открытым способом. Москва 1987г Недра
16.. Б . Н. Кутузов Взрывные работы Москва 1988 Недра
17.Әдірахман Ш. Кен ісі технологиясының негіздері: Оқулық. - Астана: Фолиант. 2008. - 312 бет
Қосымша №1
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
___________________________________ __________________________________
___________________________________ __________________________________факультеті
___________________________________ ___________________________________
___________________________________ ________________________________каф едрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________пәні бойынша
Тақырыбы:__________________________ _______________________________
___________________________________ __________________________________
Білімгер ___________________________ Тобы___ _________
аты-жөні қолы
Жетекші____________________________ __ __________________________
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы
______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы
Тараз 20___
Қосымша № 2
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
___________________________________ ___________________________________ кафедрасы
__________тобының студентіне ________________________________кур стық жоба (жұмыс)
аты-жөні
ТАПСЫРМА
___________________________________ ___________________________________________ пән бойынша
1. Тақырыбы___________________________________ ____________________________________________
___________________________________ _______________________________________________________
2. Тапсырманың арнайы нұсқауы ___________________________________ ___________________________
___________________________________ ________________________________________________________
___________________________________ ___________________Есепке-түсінікте ме жазбаларының негізгі тараула - ры (жұмыстары)
Орындау кестесі
Көлемі, %
Орындау уақыты
4. Графикалық материалдарының тізімі (сызулардың масштабы келтіріледі)
5. Жобаның (жұмысты) жинақтау мерзімі
6. Қорғау
Кафедра мәжілісінде бекітілген ___________________20___ ж. хаттама № ______
Жетекшісі:
______________________ ____________ _________ _________________________ ___
қызметі қолы аты-жөні
Тапсырманы орындауға қабылдадым _______________20___ж. ____________________
студенттің қолы
Мазмұны
.Кіріспе___________________________ ____________________________ 3
1. Курстық жұмыстың мақсаты және міндеті____________________________ 3-4
2. Курстық жұмыстың тақырыбы___________________________ ___________4-5
3. Курстық жұмыстың ұйымдастырылуы_____________________ __________5-6
4. Курыстық жұмысты қорғау_____________________________ _____________6
5. Курыстық жұмыстың негізгі бөлімдерінің мазмұны_____________________7
6. Курстық жұмыс жобалардың атауы,
олардың мазмұны және сағаттарының көлемі_______________________7-11
7. Курстық жұмысты орындау үшін ұсынылатын әдебиеттер тізімі__________11
8. Қосымшалар_________________________ ____________________________13
10 Бурғылау жару жұмыстарын жүргізу технологиясы курстық жұмыстың тыйянақты жоғары дәрежеде орындау үшін осы пәнді жүргізуші оқытушы арнайы оқу құралын қарастырған..
Мазмұны____________________________ _________________________________14 Кіріспе____________________________ _________________________________14 -15
2. Курстық жұмыстың бастапқы деректері мен мазмұны____________________________ _________________________________16 -17
3. Бұрғылау құралдары мен қондырғыларын таңдау________________________ 17-19
3.1.Соққы-айналмалы бұрғылау машиналары_________________________ _____19-20
3.2. Портативті перфораторлар______________________ ____________________ 20
3.3. Бағаналы балғалар___________________________ _______________________ 20
3.4 . Ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау параметрлері_____________________21 -24
3.5. - Ұңғыманың диаметрін таңдау_____________________________ _________ 24-27
4. Жарылғыш заттарды таңдау_____________________________ ______________27-29
4.1.Жару құралдарын таңдау_____________________________ _______________ 29-30
5. ЖЗ есептік үлестік (нақты) шығыны_____________________________ _______30-32
Ашық тау-кен жұмыстары__________________________ ______________________32
6. Ашық тау-кен жұмыстары кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлері_______________________ ___________________________________ _32-35
7. Типтік сериялар мен интервалдарды анықтау
қысқа жарылыстың баяулауы_________ ___________________________________ 35-36
8. Жарылғыш желіні орнату схемаларын таңдау_____________________________ -36
9. Электр жарылғыш тізбектердің схемалары және оларды есептеу____________ 36-38
10. Қазандық қопсыту зарядтары__________________________ ________________ 38-40
11. Теспелі қопсыту зарядтары__________________________ __________________40-41
12. Үлкен қой тастар кесектерін ұсақтау____________________________ ________42-44
13. Контурлық жарылыс жасау________________________ ___________________ 45-46
14. Мұздатылған топырақты қопсыту____________________________ __________ 46-47
15. Шығарудың ұңғымалық зарядтары________________________ _____________ 47
16. Жарылған тау жыныстарының құлау параметрлерін анықтау_______________48-50
17. Жарылыс кезінде қауіпсіз қашықтықты анықтау__________________________51 -52
18. Жарылыс, қалпына келтіру және шоғырланған
зарядтарды қопсыту____________________________ _________________________52-53
19. Сейсмикалық қауіпті қашықтықты анықтау____________________________ __53-54
22. Әйнекке арналған қауіпсіз қашықтықты анықтау___________________________5 4
23.Қауіпті аймақтың шекараларын анықтау____________________________ _______55
24.Жерасты тау-кен жұмыстары кезінде жарылыс жұмыстарын жүргізу,
24.1. Теспе бұрғылау параметрлері_______________________ ___________________55-58
25. Теспе зарядтарының кенжарда орыналасу суреттемесі___________________________________ ___________________________ 58
26. ЖЗ зарядтарын есептеу____________________________ _____________________58
27.Кейбіреулер зарядтардың салыстырмалы өнімділігі______________________ 59
28. Бір циклге ЖЗ шығыны_____________________________ ___________________ 59
29. Әдісті, режимді, құралдарды негіздеу
және жарылыс көрсеткіштері ___________________________________ ____________60-61
30.Электр жару желісін есептеу___________________________________ _______________________________62-63-
31.Бұрғылау-жару жұмыстарының көрсеткіштерін анықтау___________________________________ ______________________________63-64
32.Жоба көрсеткіштерінің жиынтық ведомосы___________________________________ _____________________________64-66
33. Қазбаның қимасы және шпурлардың орналасуы
ұңғыма кенжары____________________________ ______________________________67
34.Әдебиет_________________________ _____________ _________________________69
Оқу-әдістемелік оқу құралында жерасты және ашық кен жұмыстарын жүргізу кезінде бұрғылау-жару жұмыстарының параметрлерін жобалау әдістері сипатталған. Жарылғыш заттардың түрлері қарастырылып, оларды таңдау бойынша ұсыныстар берілген. Ұңғымаларды, бұрғылау ұңғымаларын және бұрғылау қондырғыларын бұрғылаудың заманауи әдістері көрсетілген.
Кіріспе
Тау-кен өнеркәсібін одан әрі дамыту барысында ашық және жер асты пайдалы кендерді игеру кезінде тау жыныстары көлемінің өсуімен баяндалады. Пайдалы кендерді өндіру кезінде тау-кен-дайындық, аршу, ашу, алу процестерімен мінезделеді, оларды жүргізу, әсіресе қатты және өте қатты жыныстар бойында жүргізіліп, қазіргі уақытта негізінен бұрғылау-жару жұмыстарының көмегімен жүзеге асырылады. Бұрғылау-жару жұмыстары пайдалы қазбаларды ашық және жерасты әдістерімен игеруде және жерасты қоймаларын салуда, көлік коммуникациялары мен гидротехникалық құрылыстарды салуда, металдарды жарылыспен өңдеуде кеңінен қолданылады. Жарылыс жұмыстарын жүргізу үшін тау жыныстарының массивінде ұңғымалар немесе теспелер бұрғыланады, онда жарылғыш заттардың (ЖЗ) зарядтары орналастырылады, содан кейін жарылады. Бұрғылау-жару жұмыстары тау-кен өндірісінде өндірудің жалпы еңбек көрсеткішінің 10-20 % құрайды. Тау жыныстарының беріктігінің артуымен бұрғылау және жару жұмыстарының орны жалпы кен өндіру процесінде артады. Соңғы жылдары жерасты қазбаларын бұрғылау-жару тәсілімен жүргізу кезінде зауытта дайындалған және қолдану орнында дайындалатын өнеркәсіптік ЖЗ ассортименті жаңартылуда, Ұңғымаларды механикаландырылған оқтау кеңірек енгізілуде. Сонымен қатар, газ бен шаң бойынша қауіпті шахталарда ЖЗ қолдану арнайы сақтандырғыш ЖЗ-мен шектеледі.
Жоғарыда айтылғандарға байланысты өнеркәсіп пен күрделі құрылыстың тау-кен өндіру салаларында тиімділіктің артуы көбінесе бұрғылау-жару жұмыстарының техникасы мен технологиясының даму деңгейімен анықталады.
"Бұрғылау-жару жұмыстарын жүргізу технологиясы" курстық жұмысын "Тау-кен ісі" мамандықтарының студенттері 6ВО7221 білім беру бағдарламасы (ББ) бойынша орындайды
Курстық жұмыстың мақсаты студенттердің қолданыстағы нормативтік құжаттарға және "Жарылыс кезіндегі бірыңғай қауіпсіздік ережелеріне"сәйкес тау-кен қазбаларын ашық және жер асты тәсілдерімен жүргізу кезінде бұрғылау-жару жұмыстарын есептеу дағдыларын игеру болып табылады.
2. Курстық жұмыстың бастапқы деректері мен мазмұны
Курстық жұмыстың тақырыптары: "Жаппай жарылыс кезіндегі типтік жобалар және пайдалы қазбаларды ашық игеру кезінде габариттерді қайталама жару кезінде бұрғылау-жару жұмыстарының паспорттарын әзірлеу және тау-кен-дайындық қазбаларын жүргізу кезінде жаппай жарылыс жобаларын және бұрғылау-жару жұмыстарының паспорттарын әзірлеу пайдалы қазбаларды жерасты қазу кезінде"
Бастапқы деректер:
- М. М. Протодьяконов бойынша қаттылық коэффициенті;
- жарылатын блоктың көлемі;
- ең жақын қарсылық сызығы (л.н.с.) немесе Wлнс
- тау-кен қазбасының қимас нысаны;
- жарылатын блоктың көлемі;
- керпештің биіктігі;
- ұңғымадағы қазбаның қимасы;
- өндіріс параметрлері:
- ені, м;
- биіктігі, м;
- көлбеу бұрышы.;
- газ бойынша шахтаның санаты;
- тау жыныстарының тығыздығы, т м3.
Есептік-түсіндірме жазбаның мазмұны (жобада әзірленуге жататын мәселелер тізбесі):
- ЖЗ (жарылыс заттары), ЖҚ (жарылыс құралдары) және бұрғылау қондырғысының түрін таңдауды орындау;
- ұңғымалар мен теспелерді бұрғылау параметрлерін, ЖЗ нақты шығынын және жалпы шығынын анықтау;
- жарылыс тәсілін, режимін, құралдары мен көрсеткіштерін негіздеу;
- бұрғылау-жару тәсілімен қазбаны жүргізу кезінде қауіпсіздік ережелерін сақтау жөніндегі нұсқаулар.
Бұрғылау жару жұмыстарының төлқұжатында да болуы керек:
- горизонтар бойынша қой тастардың (габариттердің) орналасу схемасы;
- теспелердің кен қазбаларында орналасу схемасы (үш проекцияда);
- таңдалған жарылыс параметрлері бар кесте;
- теспелерді жару тәртібі, оның ішінде жарылыс желісін монтаждау схемасы, параметрлер кестесі және теспелерді жару кезектілігі;
- зарядтардың кен қазбаларында орыналастыру тәртібі;
- оқталған жарылыс теспенің констркциясы.
3. Бұрылғы қондырғысын таңдау
Бастапқы деректерде көрсетілген жағдайларға байланысты біз бұрғылау қондырғыларын және ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау әдістерін таңдаймыз. Физикалық-техникалық негіз ретінде тау жыныстарын бұрғылау бойынша салыстыру ( тек тау жыныстарының қасиеттеріне байланысты) Пб тау жыныстарын бұрғылау қиындықтарының салыстырмалы көрсеткіші қолданылады. тау жыныстарын бұрғылау 5 сыныпқа бөлінеді бұл сыныптар 25 санатқа бөлінеді. Сәйкес тау жыныстарын бұрғылау қиындықтары бұрғылау түрлері мен әдістері таңдалады.
Пб= 0,007 (бсж+бсдв)+0,7 Ƴ.
Олар:
Соққы бұрғылау (соққы арқан БС-1С Пб = 10-20 диаметрі 150-200мм тереңдігі 50 метр);
Пневматикалық бұрғылау балғалары ПБ= 10-20 (диаметрі 32-40, тереңдігі 50-75 ММ 5 метрге дейінгі Теспелерді бұрғылау үшін);
ПБ = 5-16 шнектіі бұрғылау станоктары (ұңғымалардың диаметрі 190-320 мм, тереңдігі 35 метрге дейін);
Бұрандалы бұрғылау станоктары Пб=1-5 (ұңғымалардың диаметрі 125-160мм тереңдігі 25 м дейін;
Пневмосоқпалы ПБ= 5-20 (диаметрі 100-200 мм тереңдігі 30 метрге дейінгі ұңғымалар) батырылатын пневмосоқпалы станокпен соқпалы айналмалы бұрғылау станоктары;
Термиялық - отты Пб= 16-25 (диаметрі 250-360 мм6 тереңдігі 17-20 метр).
Бұрғылаудың әртүрлі әдістерін қолдану салалары 3.1-кесте
Бұрғылаудың түрлері
Құрал
Бұрғылау жабдықтары
Ұңғыма және теспе диамерлері, мм
Жыныстардың проф. М.М. Протодьяконовтың беріктік коэффиценті бойынша
Подземная работы
Айналмалы
Қатты балқытылған кескіш
Бұрғылау қондырғы (айналмалы бұрғылау қондырғысы АБҚ) СБВ
40...50
= 8
- ′′ -
Шарошкалы
Қашау-долота
ШҚҚ( шарошкалы қашау қондырғысы)
110...150
6
Айналмалы соқпалы
Қатты балқытылған тәжді
Айналмалы бұрғылау қондырғысы БУ 42...52 8...14 ударный
Қондырғы БҚ сы пневмотикалық соққылары бар 85...105
6-20
Соқпалы айналмалый
Қатты балқытылған тәжді
ҚондырғыСБУ,кенжарға еніп соққылайтын
85...105
6...20
Соқпалы балғалар 36...60 4...20
Қатты балқытылған тәжді
Балғалар
36...60
36...60
Открытые работы
Айналмалы
Қатты балқытылған кескіш
Қондырғы СБР
125...160
2...6
-′′ -
Шарошкалы қашаулы
Қондырғы СБШ
145...320
6...18
Соққы айналмалы
Қатты балқытылған тәжді
Қондырғы СБУ
105...200
10...18
Соққылы
Болат қашаулы долота
Қондырғы СБК
320
10...18
Термияляқ
Болат қашаулы долота
Қондырғы СБО
180...250
14...20
Бұрғылау үшін 6-дан аз бекіністі бұрғылау үшін айналмалы бұрғылау қолданылады. Айналмалы бұрғылауға арналған бұрғылау машиналары ретінде қолмен немесе бағаналы электр қолданылады (кесте. 3.2) немесе пневматикалық бұрғылар (кесте. 3.3) өнеркәсіп Эр және СЭР типті электрлік қол бұрғыларын шығарады.
Кесте 3.2
Электр бұрғысының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштері
Электр типтік бұрғы
ЭР14-2М
СЭР-19М
ЭР18Д-2М
ЭРП18Д-2М
Шпинделдегі номинальды қуаты ,кВт
1
1,2
1,4
1,4
Шпинделдің айналу жиілігі,обмин
860
600,
750,
960
640
300
Бұрғының кежарға берілу түрі
қолмен
механикалық
Бұрғының кежарға беру күші,кН
-
-
-
-
Салмағы, кг
15,4
15,5
17
22,8
Теспенің диаметрі,мм
50
Теспенің тереңдігі,м
4
Барлық тау-кен жұмысында қолданылаты электр бұрғылар жарылысқа қарсы болып өндіріске енгізіледі.
кесте 3.3
Пневмалық бұрғылардың техникалық сыйпаттамасы.
Көрсеткіштер
Пнемоалық бұрғылардың түрлері
СР3
СР3М
Теспенің диаметрі,мм
36-50
36-50
Теспенің тереңдігі,м
до4
до4
Қысылған ауаның номиналдық қысымы, МПа
0,4
0,4
Шпинделдің айналу моменті, Н·м
65,5
65,5
Тыйымды қуаты, кВт
2,6
2,6
Қысылған ауаның нақты шығыны, м[3](мин·кВт)
1,43
1,43
Күшпен айналғандағы айналу жиілігі, обмин
5,6
5,6
Жууға арналған жабдықтың салмағы, кг
-13,0
2,3
13,2
Қолмен пневматикалық бұрғылар f 4 бар тау жыныстары бойынша теспелерді бұрғылау үшін жарылғыш метан немесе шаң бойынша аса қауіпті шахталарда қолданылады.Пневмосверло СР3 шаюсыз шпурларды бұрғылауға арналған, ал СР3м шпурларды сумен шаюмен. Айналмалы бұрғылау кезінде Бұрғылау құралы бұрғылау штангалары мен алынбалы кескіштер болып табылады.
3.1 Соққы-айналмалы әрекетті бұрғылау машиналары
Орташа күшті тау жыныстарында шұңқырларды бұрғылау қолданылады. Айналмалы бұрғылау машиналары перфораторлар деп аталады. Тұтынылатын энергия түріне сәйкес перфораторлар пневматикалық, гидравликалық, электрлік және ішкі жану қозғалтқышы бар перфораторларға бөлінеді.
Мақсаты мен массасы бойынша пневматикалық перфораторлар портативті, бағаналы және телескоптық болып бөлінеді.
3.2 Портативті перфораторлар
Портативті перфораторлар (кесте.3.4) пневматикалық тіректерден немесе басқа орнату-беру құрылғыларынан шпурларды бұрғылауға арналған
Кесте 3.4
Портативті перфораторлардың техникалық сипаттамасы
.
Көрсеткіштер
Перфоратордың түрлері немесе моделдері
ПП36В
ПП50В
ПП54В
ПП54ВБ
ПП63ВПП63ВБПП63С
ПП63П
ПП63СВП
Соққының энергиясы,Дж
36
50
54
54
63,74
63,74
63,74
Соққының жиілігі,
обмин
38.33
33,99
38,33
38,33
30
30
30
Айналу
моменті,Н·м
20
20
29,43
29,43
26,93
26,93
26,93
Ауаның нақты шығыны, м[3](с·кВт)
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
Ауаның номиналды қысымы,
МПа
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
Бұрғылау штангасының бұрғылау қондырғысына кіретін өлшемі
22x108
25x108
25x108
25x108
25x108
25x108
25x108
салмағы,кг
24
31,5
31,5
33
33
33
25
3.3 Бағаналы балғалар
Бағаналы балғалар (кесте.3.5) үлкен массаға ие, сондықтан олар бұрғылау қондырғыларының манипуляторларында немесе аралық бағандарда теспелерді бұрғылау үшін орнатылады
Кесте 3.5
Бағаналы балғалардың техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер
Перфораторлардың түрлерінемесе моделдері
ПК50
ПК60
ПК75
ПК120
ПК150
ПК175
Салмағы,кг
50
60
75
120
150
175
Соққының энергиясы,Дж
88,26
88,26
147,1
88,26
196,15
245,17
Айналу моменті,Н·м
49
160
255
343
343
343
Соққының жиілігі , обмин
33,4
45
37
41,7
33,3
33,3
Ауаның шығыны,м[3]мин
5,7
9,2
12,7
10,3
15,1
17,9
Ауаның нақты шығыны,м[3](с·кВт)
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
0,029
Ауаның номиналдық
қысымы,МПа
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
0,5
Теспенің диаметрі,мм
40-65
40-65
40-85
40-52
65-86
65-85
Жыныстың беріктік коэффицентіне байланысты бұрғылау тереңдігі :
10
11-15
16
20
12
8
5
-
25
17
10
-
50
30
15
-
-
-
-5
-
-
-50
-
-
-50
Бағаналы перфораторлар көлденең және көлбеу қазбаларда теспелерді бұрғылау үшін қолданылады, ал жоғары бағытталған теспелерді бұрғылау кезінде (оларды арнайы аралық бағандарға орнатқан кезде), мысалы, көтеріліп келе жатқан бұрғылау кезінде немесе, керісінше, шахталардың оқпандарын бұрғылау кезінде.
Сондай-ақ, соққы-айналмалы және айналмалы-әсер ететін бұрғылау машиналары қолданылады. Бұл типтегі бұрғылау машиналары электр (БУЭ 1, БУЭ 2, КГ 2 және т.б.) немесе пневматикалық (БУ 1М, бұрғылау 2,СБ 42 М және т. б.) энергиямен жұмыс істейді.
Осы типтегі әрбір бұрғылау қондырғысында бірнеше бұрғылау агрегаттары (2-4) орнатылады, бұл тау-кен-дайындық жұмыстары кезінде теспелерді бұрғылау өнімділігін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді
3.4 . Ұңғымалар мен шпурларды бұрғылау параметрлері
Ашық тау-кен жұмыстары кезінде Бұрғылау жұмыстары негізінен СБШ-200нм, СБШ-250 МН, СБШ-320 станоктарымен сфералық бұрғылау арқылы жүргізіледі, ал қайталама бұрғылау кезінде ПР-63 қол перператорлары қабылданады. Ашық әдіспен кен орындарын игеру жобасына және нақты карьерді игеру үшін қабылданған жүйеге байланысты кертпенің биіктігі, жұмыс алаңының ені, кертпенің еңіс бұрышы әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы: жиектің биіктігі 5-20 метрден, жиектің еңіс бұрышы сәйкесінше 600-750-ден жұмыс алаңының ені қабылданған тау-кен жабдықтарына байланысты. Жоғарыда көрсетілген параметрлерге сүйене отырып, карьердегі Ұңғымаларды бұрғылау әр түрлі тереңдікте және әр түрлі бұрыштарда жасалады. Жарылғыш блокта жарылыс жасау кезінде тау-кен массасының көлемі алдын-ала анықталады, ол келесі формуладан төмен анықталады
V= жақсы * Вб * Lб, м3
қайда:
V-тау массасының көлемі, м3;
Жақсы-жиектің биіктігі, м;
Вб-жарылатын блоктың ені, м;
Lб-жарылатын блоктың ұзындығы, м;
Жаппай жарылыс кезінде жарылғыш заттардың ( ЖЗ) үлестік шығыны алдын ала айқындалады. Жарылыс жұмыстары басталар алдында карьерде үш-төрт жарылыс жүргізіледі, мұнда ЖЗ үлестік шығыны 0,5 кгм3-тен 0,75 кг м3-ке дейін әр түрлі қабылданады, осы жарылыстардың өрісі ЖЗ үлестік шығысының оңтайлы нұсқасы анықталады. бұл жағдайда ЖЗ-ның тау-кен массасын ұсақтау бойынша жұмыс қабілеттілігі ескеріледі, яғни. тұтынушыларға қажет тау массасының қажетті өлшемдері. Негізінен іс жүзінде егер ЖЗ-ның меншікті шығыны 0,5-0,6 кг м3 болса, бұл шығын оңтайлы ұсақтауға есептелген, ал егер меншікті шығын 0,75-тен 0,85 кгм3 дейін күшейтілген болса, егер 0,85-1,0 кгм3 меншікті шығын жарылатын Тау массасын шығаруға есептелген болса. Жарылыс үшін қажетті блоктың массасы келесі формула бойынша есептеледі.
Qвв= V ∙ qжз, кг= Ну∙ Вб ∙ Lб ∙ qвв, кг
мұндағы qжз-ЖЗ-ның меншікті шығыны, кг.
Бұл жағдайда анықталадыжол беруге боладымаксимал өлшемібөлінгенжоғары жыныстар (dmax,м)негізге алынады:
1.Сыйымдылығыэкскаватор
dmax = 0,753Vэ
мұнда Vэ-экскаватор шанағының сыйымдылығы, м3.
2.Қабылдау құрылғыларының,экрандардың,ұсатқышт ардың өлшемдері
dmax = (0,750,85)b,
мұнда b-ені қабылдау грохотар тесіктері, м.
максимал өлшемі dmax қабылданады, ең кіші есептелген жыныс өлшемінің әр түрлі факторларына.
кесте 3.6
Рекомендуемыепараметрывзрываниядляр азличныхпород
Массивтің блоктылығы(жарықшақтық категориясы)
Максималды жеке және кондициялық бөлігінің Өлшем қатынасы
Массивке қажетті әсер
Ұңғыманың диаметрі,мм
Шағын Блокты (I-Іікатегориялар )
1
Ұсақтаусызжеке жеке бөліну
250
Орташа блокты (IIIкатегория)
1 - 2
Ұсақтау барысында макимум 2 бөліну
200250
Ірі блокты (IV-Vкатегориялар)
2
Тек ұсақтау барысында бөліну
200
Кесте 3.7
СБШ бұрғылау қондырғысының сипаттамасы
Қондырғының моделі, түрі
СБШ-250МНА-32
СБШ-250МНА-32Д
СБШ-250МНА-32КП
СБШ-250МНА-32КП-18
СБШ-160200-40
1
2
3
4
5
6
Тау жыныстарының Протодьяконов ,f беріктік коэффиценті
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 20
f=6 - 18
Ұңғыманың диаметрі dскв,мм
160;170190;215250;270
170...311
250270300
250270300
160171215
Бұрғылау штагасының ұзындығы,м
8,21011,4
10
8,21012
18
8,5;9,2
Бұрғылаудың максималды тереңдігі,м
324755
32
322858
34
40;43
Штпгалардың саны,шт.
465
42
435
2
5
Ұңғыманың горизонқа байланысты бұрыштамасы, градус
0;15;30
0;5;10;15;20;25;30
0;5;20;25;30
0;15;30
0;15;30
3.5. Ұңғыманың диаметрін таңдау
Ұңғымалардың диаметрі тау жыныстарының ұсақталу дәрежесін анықтайтын параметр болып табылады, бұрғылау және тиеу-тасымалдау жабдықтарының өнімділігі жарылыс нәтижелері зарядтың геометриялық параметрлері және оны массивке орналастыру параметрлері есептелетін ЖЗ-ның меншікті шығынымен анықталады деп есептеледі. Ұңғыманың диаметрі тау жыныстарының санатын ескере отырып, жарықшақтығы бойынша таңдалады (шамамен.1)және жарылған жыныстың рұқсат етілген максималды өлшемі (dmaх) (кесте.3.1) ұңғыманың диаметрін таңдағанда, тау жыныстарының беріктігін, бұрғылаудың әр түрлі әдістері мен бұрғылау түрлерінің ұтымды қолданылуын ескеру қажет. Кейбір машиналардың сипаттамалары кестеде келтірілген.3.7 және 3.8.
3.7 кестенің соңы
1
2
3
4
5
6
Бұрғылаудың түрі
Айналмалы
Айналмалы е
Айналмалы
Айналмалы
Айналмалы
Қондырғының жетегі
ээлектрлі
дизельCumminsQSK19
ээлектрлі
электрі
электрі
Айналу жетегі
электрлі
гидромо-тор
электрлі
электрлі
2гидро-мотор
Қондырғының жетегі
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Шынжыр табанды
Приводгусеничногохода
электри-ческий
2гидро-мотора
электри-ческий
электри-ческий
2гиро-мотора
Ені,м
5,7
5,7
6,5
6,5
6,0+-0,2
Ұзындығы мачтасын көтергенде
10,5
10,8
11,4
11,4
11,5+-0,3
Биіктігі мачтасын көтергенде,м
16,2
18,4
16,918,621
26,5
13,3+-0,3
Ұзындығы мачтасын түсіргенде,м
15,6
17,8
16,418,1420,2
26,15
13,4+-0,3
Биіктігі мачтасын түсіргенде,м
6,6
6,6
6,99
6,99
6,2+-0,3
Қондырғының салмағы,т
80 90
90
100
110
50
кесте 3.8
Әр түрлі жыныстар үшін ұсынылатын жарылыс параметрлері
Массивтің блоктығы(жарықшақтық категор. байланысты
Максималды жеке және кондиционер бөлігінің Өлшем қатынасы
Массивке қажетті әсер
Ұңғыманың диаметрі,мм
,мм
Шағын Блокты (I-Іікатегориялар )
1
Ұсақтаусызжеке жеке бөліну
250
Орташа блокты (IIIкатегория)
1 - 2
Ұсақтау барысында макимум 2 бөліну
200250
Ірі блокты (IV-Vкатегориялар)
2
Тек ұсақтау барысында бөліну
200
PitViper бұрғылау қондырғысының сипаттамасы
Параметрлері
PitViper235
PitViper271
PitViper275
PitViper351
Ұңғыманың шартты диаметрі,dскв,мм
172;188;200;230;251
172;230;251;270
172;230;251;270;280
270;280;311;330;381;410
Жалпы салмағы,т
63
80
80
170
Айналумоменті,кНм
4250
8784
8784
25764
Бұрғылаудың максималды диаметрі, мм
251
250
270
269 406
Бұрғылаудың максималды тереңдігі,м
64
16,8
60
19,8 41,2
Күштің берілуі,кгс
29500
34020
34020
57600
Айналудың жиілігі,сек - 1
3,3
2,5
2,5
2,7
Ұңғыманың диаметрі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді талдау негізінде таңдалады.
Ашық тау-кен жұмыстарына арналған. Станоктар, әдетте, шынжыр табанды және ұңғымаларды айналмалы және пневматикалық бұрғылау мүмкіндігіне ие.Ұңғымаларды бұрғылауға болады бір жетімдік әдіс немесе құрылатын құрам.Станок таравтоматтық жүйесі құрылуы оптималық жүктеу болады. Дизельді немесе электр жетегімен жабдықталады. Қажет болған жағдайда қашықтан басқарумен жабдықталады.
4. ЖАРЫЛҒЫШ ЗАТТАРДЫ ТАҢДАУ
ЖЗ-ны таңдау кезінде жарылыс жер бетіндеме немесе жер асты жағдайында жүргізіледі ме шешуші мәнге ие, яғни пайдалы қазбаларды игеру ашық тәсілмен немесе жер асты тәсілмен жүргізіледі , сондай-ақ газ (шаң) бойынша шахтаның қауіптілігі бойынша санаттар ескеріледі (кесте. 2.1).
Егер шахта газ бен шаң үшін қауіпті болса, онда таңдау тек Т-19 және ПВВ-20 типті сақтандырғыш ЖЗ-мен шектеледі. Егер шахта газға қауіпті болса, бірақ шаңға қауіпті болмаса, онда АП-5ЖЗ типті ЖЗ қабылданады.
Егер шахта газ (шаң) бойынша қауіпті болмаса, онда ЖЗ типі тау жыныстарының беріктігі мен сулану коэффициентін ескере отырып қабылданады. Барлығы тең болған жағдайда, қауіпсіз және арзан ЖЗ-ға артықшылық беріледі.
Егер жарылыс жұмыстары карьердің ашық бетінде немесе ашық бетінде жүргізілсе сақтандырғыш емес жарылғыш заттар қолданылады
Кесте 4.1
Ашық және жерасты тау-кен жұмыстарында пайдалану үшін ұсынылатын ЖЗ
Зарядтарды қолдану шарттары
Қаттылық коэффиценті
Жарылыс затарының типі
Зауытта өндірілген
Жұмыс орнында дайындалған
1
2
3
4
Ашықтау-кен жұмысы
Құрғақ ұңғымаларда, шурфтарда, орларда
до 12
Гранулиты: М, АС4, АС 4В, Граммонит ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz