Ахмет Байтұрсынов қоғам қайреткері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1 Қазақ тіл білімінің іргетасын қалаушы ғалым - Ахмет Байтұрсынов

2: 8

Кіріспе: 1. 1Ахмет Байтұрсыновтың өмірбаяны

2: 8

Кіріспе: 1. 2 А. Байтұрсыновтың саяси-қоғамдық көзқарастары

2: 11

Кіріспе: 2 Ахмет Байтұрсынов ақын-жазушы ретінде

2: 13

Кіріспе: 2. 1 Ахмет Байтұрсынұлының шығармалары

2: 13

Кіріспе: 2. 2 Ахмет Байтұрсынұлының сауат ашуға және грамматикаға қосқан үлесі

2: 34

Кіріспе: 2. 3 Ахмет Байтұрсынов замандастарының ой-пікірлері

2: 52

Кіріспе: Қорытынды

2: 58

Кіріспе: Пайдалынған әдебиеттер тізімі

2: 60

Кіріспе: Қосымша

2: 63

Кіріспе

«Ахмет Байтұрсынұлының публицистикасы мен редакторлығы» бүгінгі таңда зерттеушілер тарапынан замана талабына сай жаңаша қырынан әлі де болса зерделенер, толық тұжырымдар мен әділ бағасын аларлық құнды тақырып.

Ұлтының ары мен намысы, азаттығы мен теңдігі жолында саналы да ғұмырын арнаған Алаш арысы Ахмет Байтұрсынұлы мұрасы мен азаматтық қайраткерлігін дәріптеп, ұлтымыздың шежірелі тарихы мен қордалы әдебиетіндегі алар орнын айқындап, келер ұрпаққа аманат ету біздің азаматтық борышымыз. Ахмет Байтұрсынұлының көсемсөздерін бүгінгі дәуір тынысы тұғысынан саралап, оны сол тұстағы саяси - әлеуметтік жағдайлармен тығыз байланыстыра қарастырып, бітіру жұмысының ғылыми тақырыптық ауқымына негіздедік.

Бүгінде тәуелсіз ел болып отырған қазақ халқы үшін тарихтың және әдебиеттің асыл тұлғаларының ғұмыры мен шығармашылығы турасында еңбектер жазып, жаңаша пайымдаулар жасап оқушылар мен студенттер қауымының зердесіне ұсыну бүгінгі талап тұрғысынан әділ тұжырым. Осы орайда ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамы мен ұлттық идеяны және сол аумалы-төкпелі кезеңнің тарихи ақиқатын көркем сөзбен өрнектеген әдебиетімізді дәріптеп қастерлеп зерделеудің келер ұрпаққа берері мол. Мұндай зерттеу жұмыстары бүгінгі заман талабынан туындаған зор қажеттілік екені даусыз. Ахмет Байтұрсынұлының ұлт-азаттық тақырыбына арналған саяси көсемсөздері мен көркем шығармаларын бүгінгі дәуір тынысы тұрғысынан саралау қиын емес.

Осы орайда Ахмет Байтұрсынұлының көсемсөздеріндегі шығармаларындағы ұлт-оятушылық идеясының көрінісі мен ұлт-азатшылдық бағытын айқындамай оның азаматтық-қаламгерлік келбетін, шеберлік дарынын толық түсініп, шын мағынасындағы әділ бағасын бере алмаймыз.

Ұлт - азатшыл бағыттағы оның шығармашылығының басты міндеті -ұлттық сананы ояту болды Ахмет Байтұрсынұлының ағарту, өнер - білімді ел азаттығы жолындағы күресте қару етіп пайдаланып, өз туындыларында еркіндік, азаттық, бостандық идеяларын аса бір ұлтжандылықпен ту етіп көтергенін толыққанды пайымдау арқылы оның қайраткерлік қуатын ашуға талпыныс жасадық. Ахмет Байтұрсынұлының көсемсөздерін зерттеп танытуда ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті іргелі табыстарға қол жеткізгенін және сол арқылы үрдісі жаңа деңгейге көтерген батыл ізденістерге барғанын танып, қарастыру арқылы дәуірлер озса да өз құнын, толық бағасын жоймас мұра екенін мойындаймыз.

Атап айтсақ Ахмет Байтұрсынұлының шығармашылық мұрасының алаш елінің азаттыққа ұмтылған рухын айқындайтындығын дәлелді де, деректі тұжырымдар арқылы зерделеу құндылығы ашылып, әдебиет тарихында қалыптастырған ұлт - азаттық күрес идеясын ұрандаған қайраткерлігі ретіндегі келбетін жарқырата, ажарландыра түсері даусыз.

Ахмет Байтұрсынұлының шығармашылық мұрасының алаш елінің азаттыққа ұмтылған рухын айқындайтындығын дәлелді де деректі тұжырымдар арқылы зерделеуге тырыстық. Әдебиет тарихында қалыптастырған, тыңнан түрен салған идеяларын ұрандаған ағартушылық - ақындық қайраткерлігі ретіндегі келбетін жарқырата, ажарландыра түсері даусыз.

Ахмет Байтұрсынов - қазақ мәдениетінің тарихында үлкен, бір дәуірді алып жатқан алып тұлға. Оның тарихи тағылымы мол, тәрбие туралы өзіне тән прогрессивтік ой-пікірі бар ұлы -ғалым. Қазақ философиясының (тіл білімі және әдебиет тану) негізін салушы педагог-ағартушы, мәдениет және қоғам қайраткері.

А. Байтұрсынов - алғашқы қазақ тілінің авторы (1912) . Сол кездің өзінде ол жүзеге асырған қазақ жазуы (''Жаңа емле ережесі'' айнала ортадан тиісті бағасын алды. Оған прогрессивтік зиялы қауым ерекше назар аударады. Ал, 1924 жылы, ол жаңа қазақ алфавиті ретінде қабылданып, оған ғалымының құрметіне - Байтұрсынов аты берілді. Ол өз заманында барлық түркі тілдес халықтардың ең жақсы үлгісі ретінде қабылданды. Сондай-ақ, біздің шетелдік отандастар күні бүгінге дейін Байтұрсынов графикасын пайдаланады. Байтұрсыновтың әдістемелік еңбектері қазіргі кездің өзінде үлкен беделмен қолданылады. Оның қазақтың тіл білімі және қазақ тілін оқыту методикасы өзінің сапалылығымен және ана тіліміздің ерекшелігін жинақтайтын оқулық негізі ретінде үлкен табыспен мектептер мен жоғары оқу орындарында о(қытылып, қолданылмалы қазақ тілінің қолтума оқулығына айналып отыр.

Тақырып өзектілігі: Ахмет Байтұрсынұлы түркі тіл білімі тарихында грамматиканың барлық саласында ғылыми жол бастаушы және негізін қалаушы ғылым.

А. Байтұрсынұлының есімі Алашорда басшылығымен тығыз байланысты болғандықтан, оның қоғамдық, саяси және мемлекеттік қызметін зерттеу өте қиын. Өйткені зерттеу міндеттерінің ауқымы өте кең. Сол себепті қайраткер өмір сүріп, қызмет еткен кезеңдегі ең күрделі тарихи құбылыстар мен саяси оқиғаларға тереңдеп үңілу қажет. 1905 жылы және өмірінің соңына дейін (1937 ж. ) Байтұрсынов саяси оқиғалардың бел ортасында болды, сол үшін 1907 жылдан бастап қуғын-сүргінге ұшырап, түрмеге жабылды, содан кейін қазақ даласынан тыс жерлерге жер аударылды. Оған «саяси сенімсіз» деген жала жабылып, үнемі патша үкіметінің бақылауында болды.

Ахмет Байтұрсынұлы саяси қызметін 1905 жылы бастады. Ол 1905 жылы Қояндин жәрмеңкесінде 14500 адам қол қойған «Қарқаралы челобитнойы» (челобитной желобитная) авторларының бірі болды. Қарқаралы петициясында жергілікті өзін-өзі басқаруға, соттарға өзгерістер енгізу, қазақ ұлтының мүддесіне сай ұлттық тәрбие беру, ар-ождан бостандығы, діни сенім бостандығы, цензурасыз газет шығаруға рұқсат беру және баспахана ашу мәселелері қаралған. қарастырылды. , ол қазақ ұлтының мүддесі үшін ескірген заңның орнын басады.

1913 жылы қазақ апталығын ұйымдастырып, осы газет арқылы саяси үгіт-насихат жүргізіп, қазақ зиялыларын өз айналасына топтастыруға қол жеткізді. Отаршылдық езгіге қарсы ірі саяси оқиғалардың бірі - 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс кезінде патша үкіметі мен халық арасында бітімгершілік саясатын жүргізіп, қазақ халқын аман алып қалудың жолын іздеді. Көп саяси тәжірибе жинақтаған Ахмет сол кезде газет арқылы халықтың құлағы, көзі, шынайы қолдаушысы болды.

А. Байтұрсынов 1907-1917 жылдар арасында Орынборға жер аударылып сонда тұрған жылдарында ғылым, білімге бұрынғыдан да терең үңіліп, қазақ балаларын оқытудың әдістерін, қазақ тілі мен әдебиеті, өнері, тарихы, мәдениеті туралы өрен ойлар айтып, бастауыш мектептерге арнап оқулықтар мен оқу құралдарын жаза бастайды. Халық мұраларын, ауыз әдебиетін - эпос, ертегі, жұмбақтар жинап бастыру ісімен айналысады, ғылыми-зерттеу жұмыстарымен шұғылданады.

Ахмет Байтұрсыновтың қазақ елінің жоғын жоқтап, санасына сәуле құюға байланысты жасап жүрген еңбектері елге тарай бастайды. 1913-18 жылдар арасында бейресми газет ''Қазақ'' газетінің редакторы болып жұмыс істеген жылдарында - газет бетінде халықты оқуға, білімге, өнерге, бостандыққа, теңдікке шақырған ойларын газет бетіне ашық жариялағанды.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Қазақтарды надандық шырмауынан шығарудың бірден-бір жолы ғылым-білімге ұмтылу, оқу-ағарту жұмысымен айналысу деп түсінген Байтұрсынов бұл пікірін "Қазақ" газетін жариялауға ұдайы ұмтылыс жасаған. 1911 жылы Орынборда басылған ''Маса'' атты жинағы, халықты өз тағдыры үшін күреске шақырып, жұртшылықты шырт ұйқысынан оятқан дабылды еңбек-топтама туынды болған. Ахмет қалғыған халқын ең болмаса маса болып шағып оятайын, ойландырайын - деген мақсат көздейді.

А. Байтұрсынұлының 20 ғасырдың басында жарияланған «Революция және Қырғызстан» атты мақаласында қазақ халқының 1917 жылғы Қазан-ақпан төңкерісін қалай жеңгеніне назар аударып, Алаш автономиясының жариялауының себептерін ашып көрсетеді. Өз үкіметін, Сібір үкіметін, Алашорда үкіметін, Құрылтай жиналысы комитетін және Колчакпен қарым-қатынасы туралы пікірін білді.

1919 жылы сәуірде А. Байтұрсынов Қазақстан облыстық революциялық комитетінің мүшесі болып бекітілді. 1920 жылы қазанда Қазақ АССР-і болып өзгертіліп, Әкімшілік атқару комитеті қайта құрылды. Біздің тәуелсіздік идеямыз 1917 жылы желтоқсанда құрылған Алашорда үкіметінің құрылуынан басталады.

Сәкен Сейфуллин Ахмет Байтұрсынына баға беріп, былай дейді: . . . Патша кезінде қорлық көріп, құлдыққа, еріксіз еңбекке бағынып, қазақтың ұлттық намысын сейілтіп, ұлтының жоғын жоқтаған жалғыз Ахмет болды, ғалымдарға қараған кезде. Ол кезде қазақтың білімді азаматтарының бір бөлігі уездік, губернаторлық соттарда тілмаш болу үшін бар күш-жігерін жұмсаса, енді біреулері ақшаны сатып алып ірі болуға тырысса, Ахмет қазақ халқына аянбай қызмет етті. Халықтың көзайымына айналған ол өзі армандаған кәсіппен айналыса бастады.

Мұхтар Әуезов: «Ақан ашқан қазақ мектебі, Ахаң өзгерткен ана тілі, Ахаң жазған әдебиеттегі ел ұраны - қазақ баласы үшін тынымсыз еңбек, қайрат, «Қырық премьер» қанға толы», « Бұқара», «Қазақ . . . Өнер-білім, саясат, басқа тарих ұмытпасақ та ұмытпайды.

Бірақ айтылған сөзден қашуды үйренген большевиктер бұл шындықты жоққа шығарып, оның есімі мен еңбегін тарихтан өшіруге тырысты. Бүкіл саналы ғұмырын адал қызметке арнап, «халық жауы» деген айып тағылып, атын атағандарды атқылап, жер аударып, туған қаласының жауы атанған. Алайда ол мақсатына жете алмады. Жала - бұлт, ақиқат - күн, таң атты, ақиқат нұрға бөленді. Елін сүйген ұлтжанды Ахмет Байтұрсынұлы халқымен бірге табысқа тағы да жетті.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Ахмет Байтұрсынұлының қазақ ұлтының саяси тарих процесіндегі рөлі мен қызметін деректік материалдар негізінде тарихи зерттеулер тұрғысынан көрсету. Тарихшы ғалымдардың тұжырымдамалары мен берген бағаларын анықтау және А. Байтұрсынұлының қазақ ұлтына ұлттық айқындық берген еңбектеріне деректік мазмұн беру. Ұлт ұстазының қазақ қауымының көсемі етіп танытқан - өз халқының алдыңғы қатарлы жұрт қатарына қосу үшін жасаған еңбегі және сол жолда бүкіл өмірін арнап, халықтың сана-сезімін ояту, тұрмыстық жағдайын жақсарту, халықты сауаттандыру идеясы болғандығын ашу. Елдің сауатын ашу идеясы ұлы ұстаздың қоғамдық-саяси қызметінің тірегі, бүкіл өмірінің өзегі және өз халқының тағдырының жанашыры болып өткендігін айқындайды. XX ғасырдың басында қазақ халқы тәуелділікпен өмір сүріп жатқан уақытта қазақ зиялылары халқы үшін қам жеп, сол заманның ойшылдарының сөзімен айтқанда, М. Дулатұлы «Оян, қазақ!», А. Байтұрсынұлы «ұйықтап жатқан қазақты сары маса боп ызыңдап оятуға» халықты тәуелсіздікке, теңдікке, мәдениеттілікке шақырғанына деректі мазмұн беру.

Зерттеу міндеттері:

1. Жазушы өмірбаянына анықтама беру және саяси-қоғамдық көзқарастарына тоқталу;

2. А. Байтұрсынұлының қоғамдық-саяси және мемлекеттік қызметтерін тарихи тұрғыдан кезеңдеу;

3. Ахмет Байтұрсынұлының сауат ашуға және грамматикаға қосқан үлесіне тоқталу;

4. Жазушының балалар әдебиетінде үлес қосқан негізгі еңбектерімен танысу;

5. Замандастарының ақын туралы ой-пікірлерімен, тарихшы ғалымдардың тұжырымдамалары негізінде мәнін ашып көрсету.

Зерттеу гипотезасы: Зерттеу еңбегіміздің негізгі нысанына алынып отырған А. Байтұрсынұлының өмірбаяны мен шығармашылығы, оның қоғамдық-саяси, мемлекеттік және ғылыми қызметі туралы өз заманында жарияланған мақалалар, баяндамалар мен басылымдарда қысқаша деректер көрсетілген. ХХ ғасырдың 20-30 жылдарында кеңестік насихат арнасында жарияланған тарихи-саяси әдебиеттерде Ахмет Байтұрсынұлының қызметі ұлтшыл деп біржақты бағаланды. Осы жылдардан бастап 80-ші жылдарға дейін бұл тақырыпты тарихи тұрғыдан зерттеуге тыйым салынды. Жазықсыз жазушы халық жауына айналды. М. Дулатов, М. Әуезов, Т. Шонанов, С. Сейфуллин А. Байтұрсыновтың тарихнамасын алғаш ХХ ғасырдың басында жазды.

1940-1970 жылдары М. Сапарғалиеваның, А. Елагинаның зерттелген еңбектері ұлт-азаттық қозғалысқа, оның ішінде қазақ мемлекетін құруға, қазақ қоғамын саясиландырудағы ұлттық зиялы қауымның іс-әрекеті мен жеңістерімен салыстыра отырып жүргізілді. А. Байтұрсынұлы жырлары ақынмен үндес Қ. Мырзалиев, Т. Молдағалиев, Ж. Нәжімеденов, Т. Айбергенов, C. Жиенбаев, К. Мырзабеков, Қ. Баянбаев сынды ақындардың өлеңдерінде бейнеленген ұлттық нақыштың көріністерімен байланыстырыла қарастырылады. Осы бағытта жүргізілген зерттеудегі ғылыми жұмыс 60-70 жылдар поэзиясын топтастырып, ақындар жырларына арқау болған ұлттық ерекшеліктерді бір-бірімен сабақтастырыла зерттеледі. Нәтижесінде осы жылдардағы ақындар жырларының ұлттық сипаты айқындалады.

Зерттеу нысаны: Кеңес дәуіріндегі отаршылдық саясаты тарихындағы ұлт қайраткерлері Ахмет Байтұрсынұлының өмірін, қоғамдық-саяси және ғылыми қызметін қарастыра отырып, орнын анықтау.

Зерттеу әдістері: Ғылыми жұмысты жазу барысында ұлттық тарих ғылымында соңғы жылдары орын алған іргелі өзгерістерді негізге аламыз. Зерттеудің әдіснамалық негізі ретінде ғылыми білімнің жүйелілік, салыстырмалы талдау және тарихи сенімділік принциптері пайдаланылды. А. Байтұрсынұлы қазақ халқына сіңірген еңбегі жайлы көптеген ақын-жазушылар, зерттеуші ғалымдар: Ә. Тәжібаев, М. Қаратаев, Ә. Кекілбаев, Ә. Нарымбетов, 3. Серікқалиев, Ф. Оңғарсынова, С. Әшімбаев, Ж. Әбдірашев, Б. Сарбалаев, Ә. Жәмішев, Ө. Күмісбаев, С. Дәуітов, Қ. Алпысбаев, Б. Кәрібаева, Т. Шапаев және т. б. әртүрлі зерттеулер мен сын-мақалалар жазды. Алайда М. Мақатаев поэзиясының ұлттық сипаты жайлы мәселе бірен-саран айтылған пікірлермен ғана шектеліп, аталмыш тақырып ғылыми негізде жүйелі зерттеу нысанына толық алынбаған еді.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы: Ғылыми талдау барысында зерттеу деректері мен ғылыми тұжырымдар бір жүйеге келтірілді. А. Байтұрсынұлының қоғамдық-саяси және мемлекеттік қызметін аша отырып, кеңестік интеллигенцияның орны мен рөлін анықтауға нұсқау береді. Зерттеу нәтижелері мен қорытындыларды, тұжырымдарды зерттеушілер Қазақстан тарихы бойынша іргелі көп томдық еңбектерді дайындауда пайдалана алады. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарында Алаш қозғалысы жауынгерлерінің өмірі мен қызметіне арналған арнайы курстарда пайдалану тиімді. Ұлттық интеллигенцияның өмірі мен шығармашылығы туралы жазған А. Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығына қатысты ғылыми жаңалықтар да өз үлесін қосуда. Дипломдық материалдардың Қазақстан тарихындағы қазақ интеллигенциясының өмірі мен қызметі туралы білгісі келетіндерге, тарихшыларға, жоғары оқу орындарының студенттеріне, факультеттің болашақ ғылыми қызметкерлеріне көмегі зор.

А. Байтұрсынұлы осы тәрізді азаматтық, әлеуметтік сарындағы өлеңдерінің тақырыбы да, айтар ойы да, кұрылысы да, айтылу ерекшеліктері де әр алуан. Ақын бірде халықтың тағдырын, бүгінгісі мен келешегін толғаса, бірде жастарды оқу-білімге шақырған насихат айтады немесе күнделікті өмірдегі құбылыстарға қатысты адамгершілік мәселесін қозғайды, ал енді бірде патша өкіметінің озбыр саясатын, ел билеушілердің әділетсіздігін сынайды.

Қазақ әдебиетінің рухани қорын әр жанрдағы еңбектерімен байытқан А. Байтұрсынов көсем ақын ғана емес, сонымен қатар әдебиетші, фольклортанушы ғалым. Оның мұраларының қоғамдық ой-сананың өрлеуіне ғана емес, әдебиеттану ғылымына қосқан үлесі ретінде де бағалау жұмыстың жаңашылдығы болып табылады. Ұлттық әдебиеттану ғылымы қазір қолданып жүрген негізгі терминдер, категориялар, ұғымдардың қазақша өте дәл, ықшам, оңтайлы баламаларының басым көпшілігін тұңғыш рет «Әдебиет танытқышта» жасалғаны анық. Аталмыш еңбектің мән-маңызын ашу арқылы оны бүгінгі әдебиеттану ғылымымен сабақтастыруда жұмыстың өзіндік бір жаңашылдық қыры.

Қазақ әдебиеті тарихында Ахмет Байтұрсыновтың әдебиет зерттеушісі ретінде алар орны мен рөлін көрсету.

Жұмыстың тәжірибелік маңызы: Ұлт жанашырының қоғамдық-саяси, мемлекеттік және ғылыми қызметіне қатысты барлық зерттеулерде заман талабына сүйене отырып, оның бағаланған еңбектері талданып, қарастыру.

Жазушының дүниетанымының, саяси көзқарасының өсуінің ішкі мазмұны мен сипатын, білім беру және тәрбиелік қызметтің орнын анықтау. Ахмет Байтұрсынұлының ғылыми мұрасы негізінде ХХ ғасыр басындағы орыс тілші ғалымдар өздерінің тілтанымдық концепциясын жасады деген тұжырымды дәлелдеу.

Жұмыстың құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан және әр тарау тармақшалардан, қорытындыдан, пайдалынған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

1 Қазақ тіл білімінің іргетасын қалаушы ғалым - Ахмет Байтұрсынов

1. 1 Ахмет Байтұрсыновтың өмірбаяны

ХХ ғасырдың алғашқы қырық-отызыншы жылдарында-Қазақстанның ең белсенді дамыған, жылдаған өркениеттерінің бірі. Біз ұлт мәдениеті, үлкен әдебиет, қазақ ғылымы, ағарту - осы уақытта өсудің шын мәнінде пайда болуы деп әңгімелесеміз. Мұның бәрімен оның не екенін түсінуге мүмкіндігім жоқ. Сондықтан бұл қырық-отыз рейсті қазақ өркениетінің "Байтұрсынов дәуірі", "Байтұрсынов ғасыры" деп атауға болады.

Біртұтас тәртіп филология және тарих сияқты салалардан дамуды бастайды. Демек, этникалық топтардың әрқайсысы академиялық өзін-өзі тануда өзінің пайда болуын қамауға алады. Ғылымның барлық қызметтері қай халықта пайда болса да, "қол ұстасып" қалмайды. Жапа кенеттен пайда болмайды. Бұл жағдайда, бастапқыда кейбір ұжымдық ғылым қызметтері бөлінеді. Қазақтардың үлгісі бірдей болды: тіл білімі, әдебиеттану бүкіл қазақ ғылымының бас жетекшілері тарапынан табылды. Олардың әрқайсысы тәуелсіз қатып қалды. Оларға шежіре мен этнография сияқты ғылым салалары қосылды. Осылайша, бәрі біртіндеп теориялық органға айналды. Негізгі Төраға Ахмет Байтұрсынұлы болып тағайындалды. Осылайша ол мемлекеттік ғылымның жетекшісі ретінде танылды. Сондықтан оны Елдос Омаров "ғылымның алғашқы шамы" деп атады [1] .

Мысалы, Сәкен Сейфуллин 1923 жылы Ахмет Байтұрсынұлының мерейтойына орай жариялаған "Ахмет Байтұрсынұлы 50 жасқа толды" атты мақаласында тек үш бет көлемінде: "Ахмет Байтұрсынұлы оқығандар арасында кейбіреулер адамның беделін түсіріп, дауыс шығарды", "кейбіреулер өркениеттің беделін тоқтатты және ұлттың беделіне қайғырды, патша заманында жалғыз Ахмет болды", "қазақ халқының беделін кім бұзды және қазақ халқының беделіне еңбек етті", "қазақ халқының абыройына, беделіне уайымдады"- Деді. Бір қызығы, бұл тарауды Сәкен Сейфуллин Манап Шамиль бүркеншік атымен жариялады.

Ахмет Байтұрсынұлы Мұхтар Әуезовтің "қазақ халқының ғылыми азаматтарының тұңғышы. Оның қызметі - қазақ халқының ұзақ ахуалымен жалғасатын іс-әрекет, ол жасаған ісінде айқындалған ескерткіш-мәңгілік ескерткіш" - деп пайымдады.

Генрих Гейннің бір ақылды денсаулығы есімде: «Гауһар гауһар тасты ашады». Ахмет Байтұрсыновтың "Ажар" қазақ жасөспірімінде идеялар мен пікірлер тәрбиелеген тұңғыш, бірінші курс студенті «Қазақ халқының өнертапқышы», - деп хабарлады М. Әуезов. Өз жазбасында "бас қазақ өлеңшісі " не жазса да, қала өзінің тамырын, қорғалатын құпияларын, қасиеттерін сызады. Өнердің мейірімді, асыл, тәжірибелі болуы үшін қажет. Жағымды, орынды, тәбетті болу үшін сын айту керек. Ақпараттың қажет болуы маңызды. Абайдың үшеуі де болған. Сөйтіп, Абай-басшы, үлгілерді лақтырып, шопан ретінде қатып қалды. Абай сөздері әлемде сақталған", - деді Ахмет Байтұрсынұлы.

Мысалы, 1923 жылы 4 ақпанда 270-ші нөмірде "Ақ жол" газетінде жарияланған "Ақанның елу жылдығын мерекелеу" мақаласында таңдалған Әуезов орыс досы Алекторов Ахмет Байтұрсынов туралы жеткілікті ақпарат бермейді. Онда: "1896 жылы Ахмет Байтұрсынұлы Омбыға барып, Алекторовпен бірігіп, Омбыдағы Ақмола, Семей мектептерін басқарды. Аханның Қостанайды тастап кетуінің кейбір себептері бізге белгісіз. Кетудің негізгі себептерінің бірі-қазақтардың басқа жерлердегі жағдайын көру және білу. Қалаға келу және Алекторовпен ойнау ақынның адамгершілігі мен істеріне әр түрлі әсер етті түсу күні. Солардың бірі-Қазақ турында Алектордың отаршылдық саясатының негізі туралы біліп, оның мақсатын түсініп, алектордың сөзімен айтсақ, аңызға айналған Ильминскийдің жолынан кейін қазақтарға үйрету үшін қандай саясатты қолданатынын айтып, Ахмет қазақ халқының мән-жайын түсініп, сол кезде оның идеялары жандана түсті.

Алекторовпен танысудан естелік - бұл білім, бұл - өнер.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.