Жобалық оқыту технологиялары
Қaзaқcтaн Реcпубликacы
Ғылым және жоғары білім миниcтрлігі
Aкaдемик Е.A.Бөкетoв aтындaғы
Қaрaғaнды универcитеті
Сарман Кулшат Болатбекқызы
Биология пәнінің Биологияны оқыту мен оқудағы жаңа әдістер тиімділігін анықтау
ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚ ЖҰМЫС
7М01505 - Биология білім беру бағдарламасы
Қaрaғaнды қ.
2023
Қaзaқcтaн Реcпубликacы
Ғылым және жоғары білім миниcтрлігі
Aкaдемик Е.A.Бөкетoв aтындaғы
Қaрaғaнды универcитеті
Қорғауға жіберілді
Зоология каф.меңгерушісі PhD,
қауымдаспрофессор
Шайбек А.Ж.
Тақырыбы: Биологияны оқыту мен оқудағы жаңа әдістер тиімділігін анықтау
ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚЖҰМЫС
7М01505 - Биология білім беру бағдарламасы
Ізденетін дәреже: білім ғылымдарының магистрі
Орындаған:
МБО-61к-21 тобының магистранты К.Б. Сарман
Ғылыми жетекші:
Ph, қауымдас. профессор Г.Т. Қартбаева
Қaрaғaнды қ.
2023
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Биология сабағында оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер
1.1 Сыни ойлауды дамыту технологиялары
1.2 Жобалық оқыту технологиялары
1.3 Педагогикалық ойын технологиясы арқылы балаларда шығармашылықты дамыту
2 Белсенді оқыту әдістері
2.1 Белсенді оқытудың мысалы
2.2 Оқытудың белсенді әдістерінің технологиясы бойынша биология сабағын әзірлеу
3 Биология сабақтарындағы әдістерді салыстыру
3.1 Зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық тәжірибе жұмысын талдау
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Оқытушының міндеті білімді көбейту емес, осы білімдерін өз бетімен алуға мүмкіндік беретіндей құралмен қамтамасыз ету және оқушының жекелей дамуы, жеке тұлғаның қалыптасуы, өзін өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жетілдірудің инновациялық қажеттіліктерін қалыптастыру. Білім беру үрдісінде жаңа технологияларды дамыта оқыту, оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жоғарлатуды көздейді.
Осы тұрғыдан бүгінгі күні жаңа технологияның тиімді әдіс-тәсілдерін жас ұрпақтың бойына сіңіре отырып тәрбие беру мұғалімнің басты міңдеті. Сондықтан әрбір педагог сапалы білім беру үшін сабақты үнемі қалыптасқан формада өткізуден көрі оқытудың жаңа технологиясын, жаңа әдіс-тәсілдерін және дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізу тиімді. Бұл бағытта білім берудің әртүрлілігі, нұсқадағы мазмұны, құрылымы ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар.
Сондықтан оқыту үрдісіндегі жаңа әдіс-тәсілдер оқу мазмұны мен оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай таңдап алудың маңызы зор. Қазіргі таңда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Сабақта қолданылған жаңа технологиялардың өзі әрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты әрқалай жүзеге асырылуы мүмкін. Жалпы білім беретін мектептегі биология пәнінің бастауыш білім беру сатысындағы дүниетану пәні негізінде құралады. Бұл пән бойынша оқушыларға еліміздің табиғаты, табиғи байлығы, экономикасы, ғылымы мен мәдениеті, этика, әдеп, эстетика, адам қоғам, адам табиғат арасындағы қарым қатынас түрлері жайында ғылыми сарамандық ұғымдар беріледі. Пәнді оқып үйрену барысында оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат саласынан білім алады және олардың өзара байланысты екендігін ұғынады. Биология, химия, география пәндерінің бастама негіздері қаланып, соның ішінде қоршаған дүние заттары, құбылыстары, табиғат экология туралы ғылыми түсінік қалыптасады.
Биология бұл орта буында алғаш қосылатын пән. Сондықтан орта буында өсімдік құрылысы өсімдік жайындағы білім берудің алғашқы баспалдағымен танысады. Осы пәнді оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында есте сақтауға негізделген ақыл ойын дамыта отырып оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыруға болады.
Сын тұрғысынан ойлау жобасы арқылы стратегияларды пайдалануда оқушылардың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыруға жол ашады. Оқушы жүрегіне жол тауып, оның білімге деген құштарлығын арттырып, өзін-өзі тәрбиелеуін ғылыми деңгейде ұйымдастыру үшін, әр оқушының дара ерекшеліктерін ескере білім алуға қабілетін зерттей отырып, тұлғалық негізінің ашылуына жол ашатын ұстаз.
Оқыту әдістері мәселесі жалпы дидактика мен пәнді оқыту әдістемесінің маңызды мәселелерінің бірі болып табылады. Сонымен бірге бүгінгі күнге дейін оларда оқыту әдісі түсінігінің жалпы қабылданған анықтамасы да, әдістердің бірыңғай классификациясы да жоқ. Негізінде, оқыту әдісі ұғымы әрі оқыту әдісі (мұғалімнің білім мен дағдыны беруі) және оқытудың адекватты әдісі (мұғалім білім мен дағдыны береді, ал оқушылар оларды ойша өңдейді, меңгереді, дағдыларды меңгеру). Осыны ескере отырып, оқыту әдісін тұтастай алғанда оқытылатын пәннің және оның әрбір құрылымының оқу-тәрбиелік міндеттерін орындауға бағытталған мұғалім мен студенттердің өзара байланысты, белгілі бір түрде реттелген іс-әрекетінің тәсілі деп айта аламыз. Мысалы, мұғалім оқушыларға жаңа материалды меңгеруге дайындығын нақтылайтын сұрақтар ұсынады, ал оқушылар жинақталған өмір тәжірибесінен алған білімдерін пайдалана отырып, оларға жауап береді. Содан кейін мұғалім оқушылардың назарын құрылысы мен тіршілік әрекеті өздеріне әлі аз белгілі объектінің бейнесіне аударады, бұл объектінің бұрын зерттелген объектілерден айырмашылығын анықтауды ұсынады, алынған жауаптарды нақтылайды және толықтырады және т.б. Оқыту әдістерінің бірі - мұғалім мен оқушылардың бұрыннан бар білімді нақтылау мен жаңа алуға бағытталған, бірлікте жүретін реттелген іс-әрекеті. Оқыту әдістері арқылы пәннің мазмұны мен оған тән дамытушылық, тәрбиелік мүмкіндіктері жүзеге асады. Әдістемелік әдебиеттерде және мектеп тәжірибесінде кеңінен қолданылатын биологияны оқытудың негізгі әдістеріне әңгімелеу, түсіндіру, әңгімелесу, мектептегі лекция, бақылау, эксперимент, оқулықпен (кітаппен) жұмыс жасау, гербаризация, жинақтау, ойнау, жануарлар дүниесінің бұрышында жұмыс істеу жатады. немесе оқу-эксперимент алаңында және т.б. Бұл әдістердің кез келгені мұғалімнің қызметін де, оқушылардың іс-әрекетін де қамтиды және проблемалық немесе зерттеушілік, ішінара ізденіс және басқа сипатта болуы мүмкін.
Биологияны оқыту процесінде қолданылатын әдістерді қарастыруға ыңғайлы болу үшін екі топқа бөлуге болады: а) мұғалімнің білім мен дағдыны беру және оны оқушылардың меңгеру әдістері - әңгіме, әңгіме, мектептегі лекция. , ойын; б) мұғалімнің жетекшілігімен оқушылардың білім мен дағдыны өз бетінше меңгеру әдістері - бақылау, эксперимент, оқулықпен жұмыс және т.б.
1 Биология сабағында оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер
Жалпы білім беретін мектепте білім берудің бастапқы кезеңінде биология пәні негізінде қалыптасады. Бұл пән бойынша оқушылар еліміздің табиғатын, табиғи ресурстарын, экономикасын, ғылымы мен мәдениет, этика, мораль, эстетика, адам мен адам, адам мен қоғам, адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас туралы ғылыми түсініктер берілген. Пәнді оқу арқылы оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат туралы ақпарат қамтылған. Биологияның, химияның, географияның негізгі принциптері, соның ішінде қоршаған дүние объектілерін, құбылыстарды, табиғатты және экологияны ғылыми тұрғыдан түсіну талқыланады.
Биология орта мектепте ең алғаш енгізілген пән. Сондықтан өсімдіктердің құрылымы орта ғасырларда өсімдіктерді оқытудың алғашқы кезеңі ретінде енгізілді.Бұл пәнді оқыту барысында жаңа технологияның тиімді әдістерін меңгеру, есте сақтау арқылы оқытуға көшу қажет, ол жадыны дамытады. ақыл. ойнайды, ал мұғалім мен оқушы тең субъектіге айналып, ынтымақтасады. Ортақ идеялар тұжырымдамасында қарастырылған азаматтық мәселесі тегін білім беруде оқушы мен тұлғаның күш-қуатын дамытып, шығармашылық деңгейін арттыруға көмектесетін жобаны қажет етеді. Осы тұрғыда сыни тұрғыдан ойлауды дамыту жобасы оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға үлкен үлес қосуда.
Стратегияларды қолдану аясында сыни тұрғыдан ойлау жобасы арқылы оқушылардың ізденімпаздық, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру тәсілі ашылады. Бұл шәкірт жүрегіне жол тауып, білімге деген құштарлығын арттырып, өз бетінше білім алуын ғылыми деңгейде ұйымдастырып, әр оқушының жеке білім алу мүмкіндігін зерттеп, жаңашылдыққа жол ашатын ұстаз. жеке негізде.
Оқу және жазу арқылы сіз жобаны сыни тұрғыдан талдауды және оның стратегияларын тәжірибеңізде қолдануды үйренесіз. Биология пәнінен Өсімдіктердің көбеюі. Бұл технологиялардың тиімді әдістерін мүшелер, гүлдердің құрылысы тақырыптары бойынша сабақтарда қолдануға болады. Сонымен қатар кубизм, топтастыру, бес жолды өлең, тактильдік жүйе, Венн диаграммасы стратегияларын сабақта жиі қолдануға болады. Оқушылардың қызығушылығын арттырудың мұндай тиімді әдістерінің өзіндік артықшылықтары бар. Бұл сыныптардың дәстүрлі сабақтардан айырмашылығы оқушыларды жеке, жұпта, топта топтастыру және талдау. Осы стратегияларды қолдана отырып өткізілетін сабақтар студенттерге өз ойын анық жеткізуге, алған білімдерін еркін талқылауға және теру кезінде өзін қорғауға мүмкіндік береді. Әр топтың қағаз бетіне түсірген сызбаларын талқылап, қайталайтын оқушы топ мүшелерінің дәлелдерін жинақтау арқылы таныстыруға да дайындалады. Бірінші кезеңде оқушылар ойланады, есте сақтайды, жазады, өз ойын талдайды, басқа оқушылардың пікірін тыңдайды, білімдерін кеңейтеді. Қоршаған ортамен тіл табыса білу, басқаларды тыңдай білу, топта қорытынды жасау, топ алдында өз ойын ойнау, өзін қорғауға, сөйлеуге үйретеді. Оқушылардың жазған әр түрлі пікірлерімен оқушылардың пікірлерін тыңдап, толықтыру, топта сурет салу ойынның басты қажеттілігі.
Эссе - өз ойыңызды жеткізуге, өзіңізді түсінуге, күнделікті өмірде туындайтын ойларды жеткізуге, эссе жазуға мүмкіндік береді. Мұнда студенттерге Тамырдың мәні, Өсімдіктердің пайдасы, Гүлді өсімдіктер тақырыптарында үйге эссе жазуды тапсыруға болады.
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясына негізделген сабақ барысында мұғалім мынадай нәтижелерге қол жеткізеді.
Ол жүйелі тапсырмаға арналған
оқушыны басқа жақтан біледі
өзін бағдарлайтын көшбасшы ретінде біледі
білмейтін ақпаратты таба алады
Оқушылардың жұмысын бағалау
Бұл міндеттерді орындауды өз тақырыбы мен оқу-тәрбие процесінде, оқушылардың жеке және топтық жұмыстарында стратегияларды ұтымды пайдаланатын мұғалім жүзеге асырады, іс-шараларды ұйымдастырады.
Сын тұрғысынан ойлау үшін оқу мен жазу стратегиясын сабақта қолдану барысында мынадай қорытынды жасауға болады. Сыни тұрғыдан ойлаудың ең маңызды бағдарламасы - оқушылардың тұлғалық дамуында оң нәтиже беретін жоба. Жаңа технологияларды күнделікті оқу-тәрбие үрдісінде қолдану үшін әрбір мұғалім педагогикалық мақсаттың қызығушылығына қарай алдында тұрған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, өз шеберлігіне қарай таңдай алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалімнің белсенділігі, шығармашылығы, ізденімпаздығы, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, шәкірттерін тану ерекше орын алады.
Тиімді әдіс-тәсілдер сабақтың сапалы өтуінің кепілі.Пәндерді оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану, сабақты қызықты, тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты екені бәрімізге мәлім.
Биология пәні бойынша оқу бағдарламасындағы оқу мақсаттары оқушылардан өз оқу дағдыларын айта білуді, талдауды және бағалауды талап етеді. Әдістердің тиімділігі мұғалімнің әдістемелік техникамен байыта білуіне байланысты. Әңгімелесу және әңгімелесу барысында табиғат объектілерін, суреттеулерді, сызбаларды пайдалану, кестелерді жүйелеу және қорытындылау оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға және негізгі материалды меңгеруге жағдай жасайды.Биологияны оқыту процесінде әдісті таңдауда оқу материалының мазмұны мен шешілетін нақты оқу міндеттерін, биология кабинетін оқу құрал-жабдықтарымен жабдықтауда үлестірме материалдардың болуын, оқушылардың жас ерекшеліктерін, олардың дайындық деңгейін ескеру қажет. оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал ету, біліммен қатар талдау, жинақтау, салыстыру, анықтау, жалпы, дара және ерекше белгілерді бөліп көрсету, жалпылау, қорытынды жасау қабілеттерін қалыптастыру қажет.
Мысалы, мен сабағымда Конструктор ойыны, Қораптағы сұрақ, Шұғыл сұрақ, Температураны өлшеу, SWOT, Сұраққа жылдам жауап, Сұраққа хат жазу әдістерін қолданамын. мұғалім. , Эссе жазу, Сұхбат, Жуан және жіңішке сұрақтар, Логикалық тізбекті үзу, Селка немесе балық сүйегі, Стикердегі диалог
Әдіс-тәсілдерді қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтары артта қалғанын байқадым. Сабақ барысында ресурстарды барынша пайдалануға тырысамын. Яғни, қолда бар ресурстарды дұрыс және ұтымды пайдалану тиімді. Ал бұл әдістерді сабақ барысында тиімді қолдану үшін сабақтың мақсаты анық және қолжетімді болуы керек, өйткені сабақта ең бастысы дұрыс мақсат пен күтілетін нәтиже. Нақты белгіленген мақсат күтілетін нәтижелерге жету үшін нақты әрекеттерге әкеледі. Сондықтан сабақты жоспарлау кезінде мен үшін сабақтың нақты және қолжетімді мақсатын құру маңызды болды.
Конструктор ойыны өте тиімді әдіс. Мәтін үзінділерін жылдам жинаңыз.
Бұл әлісте оқу жылдамдығын дамытуға және өз ойын еркін жеткізе білуге үлкен септігін тигізетінін байқадым.
Температураны өлшеу әдісі топтық жұмыс әдісі, мұғалім Біз не істеп жатырмыз? деп топтық жұмысты бақылай алады. Сұрақ қою арқылы оқушылардың жұмысы нәтижелі болуға бағытталады.
Тақырыпты терең түсініп, оқушылардың назарын сабаққа аударып, ой-өрісін дамыту үшін төменгі деңгейлі сұрақтарға толық жауап алу үшін Сұраққа жылдам жауап әдісін қолданамын. Мысалы, Нұркен, қалай ойлайсың, Әркеннің жауабы дұрыс па?.
-- Болат, Розаның жауабын қалай аяқтайсың?
Жігіт, барлық жауаптарды қалай біріктіресің? деген сияқты.
Әңгіме тақтасы Оқушылардың мәтінді қаншалықты түсінгенін тексеру үшін сұрақтарға сәйкес төрт сөзден тұратын сөйлемдер құрастыруды сұраңыз.
Сұрақты тап бірнеше сөйлем бір сұраққа жауап болады.
Мұғалімге хат жазу сабағының соңында оқушылар өтілген тақырып бойынша сұрақтар қояды немесе түсініксіз сұрақтарға сөйлемдер жазады.
Эссе жазу 3 минутта өтілген тақырып бойынша түсінгендерін жазады. Сабақты қорытындылаудың тиімді әдістерінің бірі.
Әңгімелесу сессиясына үш студент шақырылады. Екі оқушы тақырып бойынша бір-бірімен сұхбат құрастырады. Үшінші оқушы не түсінгенін айтады.
Жуан және жіңішке сұрақтар әдісі, топтық жұмыс кезінде оқушылар тақырып бойынша сұрақтар құрастыруға шақырылады.
Бұл Логикалық жүйелілікті өшіру әдістемесін сабақтың қорытындысын құрастыру кезінде қолданған тиімді.
Бұл балық сүйек немесе балық сүйек стратегиясы студенттерге үлкен тақырыпты бірнеше негіздемелері мен дәлелдері бар кішігірім ішкі тақырыптарға бөлуге үйретеді.
Осындай әдіс-тәсілдерді, тәжірибелерді сабақта қолдану үлкен жетістіктерге жетелеп, баланың дамуында үлкен нәтиже береді деп ойлаймын.
Менің ойымша, сабақтың тиімділігі - оқушы шығармашылық деңгейге мұғалім арқылы емес, өзінің іс-әрекеті арқылы жетеді. Бұл жаңа әдістердің ұтымдылығы. Стикердегі диалог әдісі. Бұл үй тапсырмасын тексерудің, қорытынды емтихан туралы сұраудың немесе қарапайым ереженің тамаша тәсілі. Өйткені бұл әдісті қолданғанда оқушы оқылған сұрақтың жауабын білуі керек. Сонымен бірге бұл әдіс оқушыны тез ойлауға үйретеді, есте сақтау қабілетін, жылдамдығын дамытады. Өйткені қағазға жазылған сұрақ бір бөлек, жауабы бөлек. Мұнда оқушының ұшқырлығы мен көрегендігін байқауға болады. Сонымен қатар, бұл әдіс сыныпта ынтымақтастық атмосферасын құруға да мүмкіндік береді. Студенттер өз сұрағының жауабын естуге тырысады және олардың жауабының сұрағын тыңдау керек. Мұнда сынып оқушыларының бір-бірінің сөзін тыңдай білуге, сыйластыққа тәрбиелеу.
Тәжірибе көрсеткендей, кез келген сабақтың мақсатына толық жету үшін белгілі бір әдістерді таңдап, қолдану қажет. Сондықтан өз сабақтарымда курста оқылған әдіс-тәсілдерді кеңінен пайдалана отырып, өз бетімен білім алуға дағдыландыра отырып, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ұмтылдым. Осы мақсатқа жету үшін сабақтарымда жаңа әдіс-тәсілдерді, соның ішінде 7 модульді қолдана бастадым. Жаңашыл, ізденімпаз мұғалімнің міндеті - оқушылардың бұрын білмейтін басқа қырларын ашып, ортақ тіл табуға мүмкіндік беретін ынтымақтастық атмосферасын құру. Сондықтан сапалы білім беруде сабағымда қолданылған бірнеше әдіс-тәсілдердің тиімділігі туралы өз ойымды ортаға саламын. Жаңа оқыту және оқыту әдістері модуліндегі Ой бұлты әдісі жаңа тақырыпты бекітуде және үй тапсырмасын беруде тиімді екеніне көз жеткіздім. Өйткені, ол ең алдымен есте сақтау қабілетін дамытады. Оқушы жаңа тақырып бойынша бір түйінді сөз жазады. Ешқандай сөз жазбайды, ерекше есте қалатын сөзді жазады.Кейін талқылау барысында бұл сөзді не үшін жазғанын, бұл сөздің жаңа тақырыпқа қалай қатысы барын түсіндіреді.Екіншіден, бұл әдіс өз жұмысына жауапкершілікпен қарауға үйретеді. Оқушы бір сабақта тақырыпты игермей, басқа сөз жазса, келесі сабақта сыныптастарына ілесіп, түйінді сөзді ойланып жазады. Сөздің мағынасын түсіндіру арқылы оқушы ойланып жазады, жауапкершілігі артады.
Альберт Эйнштейн айтқандай: Оқушыларыма ешқашан ештеңе үйретпеймін, тек олардың оқуына жағдай жасаймын деп оқу ортасында ойлау, сөйлеу, жазу дағдыларын дамыту мақсатында сыни тұрғыдан ойлау модулінің әдістерін пайдалана отырып. және жазу көп нәтиже береді. Сын тұрғысынан ойлау тіркесінде Перспектива термині мәселені шешу процесінде ойдың шоғырлануын білдіреді. Бұл мағынада сын сөзі мақұлдау немесе жоқтау дегенді білдірмейді. Сыни тұрғыдан ойлау ойлау туралы ойлау деп сипатталады. Ол маңызды мәселелерді талқылауды және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды.Оқушыны сыни тұрғыдан ойлауға жетелеу үшін оны дұрыс сұрақ қоя білуге үйрету керек. Егер оқушы қойған сұрағының маңыздылығын, қандай деңгейде сұрақ қойғанын анықтай алса, онда ол өзіне сыни тұрғыдан қарайды.
Сократ айтқандай: Ұстаздың биіктігі ойласаң биіктейді, тереңірек үңілсең, қолыңды созсаң тереңдей түседі, алдыңда тұрасың, айналып кетсең, бәрі өз қолымызда. ." қолдар. дамыту, тұлғаны қалыптастыру, өзін-өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жақсартуда инновациялық қажеттіліктерді қалыптастыру. Оқу-тәрбие үрдісінде жаңа технологияларды игеру оқу-тәрбие үрдісінің сапасын арттыруға бағытталған, осы тұрғыдан алғанда, жаңа технологияның тиімді әдістерін сіңіре отырып, жас ұрпаққа білім беру мұғалімнің басты міндеті. Биология - орта мектепте ең бірінші енгізілуі керек пән. Сондықтан орта буында зауыт құрылысы өсімдік тәрбиесінің бірінші сатысына енгізіледі. Берілген пәнді оқытуда жаңа технологияның тиімді әдісін жетілдіру барысында есте сақтау қабілетіне негізделген ақыл-ой ойындарын дамыта отырып, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға болады.
1.1 Сыни ойлауды дамыту технологиялары
Ғылым мен техника дамып, әлемнің өзгеруіне ықпал еткен алуан түрлі технологиялар заманында білім беру жүйесінің алдында тұрған жауапты міндеттердің бірі - еліміздің дамуына, өсіп-өркендеуіне өз үлестерін қосатын білімді, меңгерген білімін кез-келген жерде қолдана алатын жастарды тәрбиелеу болып табылады. Әрбір мемлекеттің өсіп-өркендеуіне, экономикасы дамыған қуатты мемлекетке айналуына табиғат ресурстары және рухани құндылықтарымен қатар, оны игеру үшін білімді ұрпақ, сол елдің білім бағдарламасы шешуші фактор екендігі сөзсіз. Білім беру жүйесі дамыған елдердің озық білім тәжірибесін тиімді қолдану арқылы, жастарды тәрбиелеп, қалыптастыруда мектептің, мұғалімдердің рөлі өте үлкен. Жаңартылған білім бaғдaрлaмacы бойынша білім алып, өз іc-тәжірибеме өзгеріcтер енгізіп, жеті модуль аясындағы әдіс-тәсілдерді қолданып, сабақтар жүргіземін және топтық жұмыс бұл бағдарламаның негізгі ажырамас бөлігі болып табылады. Сын тұрғысынан ойлау деген сөз тіркесінде қолданылатын сын тұрғысынан деген термин ойдың мәселені немесе проблеманы шешу үдерісіне шоғырлануын білдіреді. Сын тұрғысынан ойлау ойлау туралы ойлану деп сипатталған. Ол маңызды мәселелерді талқылау және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды.
Сын тұрғысынан ойлау - Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық технология. Сыни ойлау белгілі бір мәселені шешуде ойлануға, ойын тұжырымдауға, зерттеулер жүргізу арқылы ғылыми жобалар жазуға ынталандырады. Сыни тұрғыдан ойлау - кез келген тұжырымға сыни көзқараспен қарауға, ешнәрсені дәлелсіз қабылдамауға, сонымен бірге жаңа идеялар мен әдістерге ашық болуға көмектесетін ойлау түрі. Сыни ойлау осылайша - мәні бойынша таутологияның бір түрі, сапалы ойлаудың синонимі.
Сыни тұрғыдан ойлау - белгілі бір мәселе туралы бұрыннан бар идеяларды жинақтаумен, оларды қайта қараумен және шешім қабылдаумен аяқталатын күрделі психологиялық процесс. Сыни тұрғыдан ойлау - адам өмірінің бір бөлігі. Себебі, бұл философия адамдарға қажетті ақпаратты ғана жинауға және жаңа білім мен ескі білімнің аражігін ажыратуға көмектеседі, бұл әртүрлі жолдар мен шешімдерде маңызды және пайдалы. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының дәстүрлі білім беруден басты айырмашылығы - білім дайын түрде берілмейді.
Сын тұрғысынан ойлау - оқу мен жазуды дамыту бағдарламасы. Оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, пікір таластыруға, бір-бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты жеңуге баулитын бағдарлама.
Технологияның басты мақсаты - дамыта оқыту негізінде "Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен жазуды дамыту" бағдарламасын іске асыру, балаларға терең білім беру. Бұл бағдарлама Қазақстан қоры жанынан 1998 ж. қазан айынан бастап жүргізіліп келеді. Жаңа технология ретінде ең озық әдістерді дер кезінде игеру, іздену арқылы бала бойына дарыту, одан өнімді нәтиже шығара білу - әрбір ұстаздың басты міндеті.
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы бойынша ол:
-шыңдалған ойлау.кез-келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;
-күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық;
-үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын, үйренушінің сеніміне негізделген құрылым;
Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төменгі шаралар орындалуы шарт:
1) сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек;
2) оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру;
3) әртүрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау;
4) үйрену барысындағы оқу-шылардың белсенді іс-әрекетін қолдау;
5) кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға айналдырмау;
6) оқушылардың бір-бірінің жауа-бына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету;
7) сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту деген ұғымды кез -- келген жаңа идеяны сол күйінде қабылдау немесе оған түбегейлі сенім арту емес, ол идеялардың негізгі себептерін, жүзеге асыру жолдарын және нәтижесін білу, оларды өз ортаңа, өз мүмкіндігіңе, өз керегіңе, өз іс -- әрекетіңе лайықты кіріктіру, талдау, ой елегінен өткізу, яғни проблемаға сыни тұрғыдан қарап, өз мақсатына пайдалана білу.
Бұл технологияның құндылығы оның логикалық құрылысы ғана емес, сонымен қатар оқушының қызығушылығын оятуға, оны белсенділікке баулуға, ақпаратты жалпылауға жағдай жасауға, сыни тұрғыдан ойлауды, интроспекциялық дағдыларды, рефлексияны дамытуға бағытталған педагогикалық әдістердің алуан түрлілігінде.1-сурет
Мен өз сабақтарымда қолданатын сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясының әдіс-тәсілдеріне толық тоқталғым келеді.
Сыни тұрғыдан ойлау кезеңдері
Ой-толғаныс
(Рефлексия)
Мағынаны ажырату
(Реализация)
Қызығушылықты ояту
(Мотивация)
1-сурет. Сыни тұрғыдан ойлау кезеңдері
1.Қызығушылықты арттыру кезеңінде бұрыннан бар білім мен зерттелетін нәрсе туралы түсініктер ой толғау, өзектіленеді, жеке қызығушылық қалыптасады, белгілі бір тақырыпты қарастыру мақсаттары анықталады. Қиындық жағдаятты мұғалім сұрақты шебер қою, заттың күтпеген қасиеттерін көрсету, көргенін айту арқылы құруға болады; тестте - шақыру кезеңінде кіріспе, аннотациялар, дәлелді мысалдар жұмысы. Мұнда қолданылған әдіс-тәсілдерді шексіз тізіп шығуға болады, бірақ, әрине, әрбір оқытушының педагогикалық қорында басты міндетті шешуге оқушыларды еңбекке ынталандыруға, оларды белсенді жұмысқа қосуға арналған өз қазыналары бар.
Қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылатын әдістер түрі:
Б.Б.Б тәсілі. Ол үшін төмендегі кестені толтыру керек.
Білемін
Білгім келеді
Білдім
Топтың мүшелерін дамыту мақсатында уақытты үнемдеу арқылы оқушылардың барлығын тыңдауға мүмкіндік береді. Кестені толтыру барысында ұсыныстар және жаңа ойлар қосуға болады.
Бұл тәсіл оқушылардың назарын оқылатын тақырыпқа аударуға, сабақ жоспарын жасауға мүмкіндік береді.
Миға шабуыл әдісі. Мысал: Бір күні Украинаның оңтүстігіндегі далада бір жас археолог қатты шаршап, ұйықтайтын дорбаны шешпей жатып ұйықтап қалды. Таңертең көзін ашса, тұрғысы келді, бірақ кеудесінде бірдеңе жатқанын сезді. Бұл дала жыланы болатын. Археолог жыланды ашуландырып алмас үшін оны тастап жіберді де, жылан жорғалап кетті. Неліктен жыландар ұйықтап жатқан адамдарға қарай жүгіреді?
Кластер (ағылшын тілінен - cluster-bunch) белгілі бір мәтінге батырылған кезде пайда болатын ойлау процестерін елестетуге мүмкіндік беретін материалды графикалық ұйымдастыру тәсілі. Кластер - ойлаудың сызықты емес формасының көрінісі. Кейде бұл әдісті визуалды ми шабуылы деп те атайды. Кластерді құру кезіндегі әрекеттер тізбегі қарапайым және қисынды:
1. Таза парақтың (тақта) ортасына мәтіннің негізі болып табылатын түйінді сөзді немесе тезисті жазыңыз.
2. Осы тақырыпқа сәйкес идеяларды, фактілерді, бейнелерді білдіретін сөздерді немесе сөйлемдерді ораналастыру. (Мидың құрылысы үлгісі).
3. Жазу барысында пайда болған сөздер негізгі ұғыммен түзу сызықтар арқылы байланысады. Спутниктердің әрқайсысы өз кезегінде спутниктерге ие болады, жаңа логикалық байланыстар орнатылады. Нәтижесінде графикалық түрде шағылыстыратын, осы мәтіннің ақпараттық өрісін анықтайтын құрылым алынады.
2. Мағынаны ажырату (реализация) кезеңінде оқушы жаңа ақпаратпен танысады.Оқушы зерттелетін объектінің табиғаты туралы ойлауға мүмкіндік алады, ескі және жаңа ақпаратты салыстыра отырып, сұрақтар құрастыруды үйренеді. Өз позициясының қалыптасуы бар. Осы кезеңде мұғалім бірқатар әдістерді қолдана отырып, студенттерге материалды түсіну процесін өз бетінше бақылауға көмектесуі өте маңызды. Мағынаны ажырату кезеңінде қолданылатын әдістер түрі: Инсерт түртіп алу жүйесі. Инсерт -тиімді оқу мен ойлауға арналған интерактивті жазу жүйесі. Қабылдау бірнеше кезеңде жүзеге асырылады.
1-кезең: Оқушыларға ондағы ақпаратты келесідей бөлу үшін мәтінді белгілеу жүйесі ұсынылады:
V белгі бұрыннан білетінін белгілейді;
- минус белгісі олардың идеясына қайшы келетін нәрсені белгілейді;
+ плюс таңбасы олар үшін қызықты және күтпеген нәрсені белгілейді;
? Сұрақ белгісі бірдеңе түсініксіз болса, көбірек білгісі келсе қойылады.
2-кезең: Мәтінді оқи отырып, оқушылар жеке абзацтар мен сөйлемдерді шеттеріне тиісті белгішемен белгілейді. Мәтінмен танысу және оны белгілеу аудиторияда жүргізілуі мүмкін, ал тәрбиеші (дәріскер) оқу барысында өз пікірлерін айта алады.
3-кезең: Оқушыларға ақпаратты келесі кестедегі ескертулеріне сәйкес жүйелеуге шақырылады:
V
-
+
?
4-кезең: Кестенің әр бағанын тізбектей талқылайды.
3. Ой-толғаныс (рефлексия) кезеңі оқушылардың жаңа білімдерін бекітіп, оларға жаңа ұғымдарды енгізу үшін өздерінің бастапқы идеяларын белсенді түрде қайта құруымен сипатталады. Осылайша, жаңа білімді тағайындау және оның негізінде зерттелетін нәрсе туралы өзіндік дәлелді ойды қалыптастыру жүзеге асырылады. Өзінің психикалық операцияларын талдау осы кезеңнің өзегі болып табылады.
Осы модель аясында жұмыс істеу барысында оқушылар ақпаратты интеграциялаудың әртүрлі тәсілдерін меңгереді, әртүрлі тәжірибелерді, идеялар мен идеяларды түсінуге негізделген өз пікірін дамытуға үйренеді, қорытындылар мен дәлелдемелердің логикалық тізбегін құрастырады, өз ойын анық, сенімді түрде жеткізеді. Технологияны жетік меңгеру мен қатар дамыту үшін бірнеше тәсілдер қолданылады. Оқытуда жақсы нәтижеге жету үшін осы стратегияларды оқыту үрдісінің әр кезеңінде сабақтың мазмұнына қарай пайдалана аламыз.
Рефлексия кезеңінде қолданалатын әдістер түрі: Синквейн әдісі. Сыни тұрғыдан ойлауды дамытуға ықпал ететін рефлексияның шығармашылық түрі. Ақпаратты қорытындылау, күрделі ойларды, сезімдер мен идеяларды бірнеше сөзбен жеткізу қабілеті.
Синквейн мысалы: 1. Биология.
2. Қызықты, мағыналы.
3. Жаңалық ашады, зерттейді, тәжірибе жасайды.
4. Тіршілікті түсінуге көмектеседі.
5. Ғылым.
Ыстық орындық әдісі. Сабақтың тақырыбына байланысты терминдерді тақтаға жазамын. Бір оқушы орындыққа арқасын тақтаға тіреп отырады және екінші оқушы (партада орналасқан) берілген терминдер бойынша анықтама береді.
Эктодерма; Ішек; Эндодерма; Мезоглея; Медуза.
ЭССЕ немесе ой толғаныс стратегиясы - тақырыпқа сай
оқушы өз ойын қорыта және жинақтай отырып, ой-толғанысын
жазады. Оқушы өз бетімен жеке жұмыс жүргізеді. Эссені 5-10
минут ішінде тоқтамай жазады. Мұғалім де отырып жазуына
болады. Бұл әдісте оқушы бала өз ойын еркін жеткізе білетін
болады. Шығармашылықпен жұмыс істеп, сөздік қоры дамиды.
Өмірде кездесетін жағдайларға, оқиғаларға саналы, ойлы
қарауға үйренеді.
Кубизм әдісі тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызады. Кубиктің қырлары бойынша жұмыс шарттары таңдалып тапсырманы ауызша жүргізуге болады. (1-суретте, 2-салыстыр, 3-зертте, 4-қолдан, 5-дәлелде, 6-талда). Бұл әдісті 8-сыныпта адамның сезім мүшелерімен танысуда, тағы басқа сабақ ортасында қолдану тиімді. Кубикті иіру арқылы әрбір топ кезектесіп, тапсырмаға ауызша жауап береді. Мысалы: адамның сезім мүшелеріне талдау жасай алады:
:: 1-ші шарт бойынша суреттейді (дене құрылысы, тіршілік ортасы),
:: 2-ші: буылтық құрттармен немесе шаянның басқа түрімен салыстырады,
:: 3-ші: зерттеу арқылы ерекшелігі,
:: 4-ші: қолданылуы, яғни маңызы айтылып,
:: 5-ші: дәлелдеуде тіршілік қасиеттеріне тоқталып,
:: 6-шы: мінез-құлқын талдайды.
Кубизм әдісі
Өз іс-тәжірибемде бұл әдісті оқушылардың қызығушылығын ояту, мағынаны ажырату кезеңдерінде қолдану тиімді деп ойлаймын.
Жалпы сын технологияның жетістіктері мынандай болып табылады:
1. Оқушылар күні бұрын берілген тапсырма мен де сабақ үстінде
берілген тапсырмалармен қосымша ізденеді, өз бетімен
дайындалады.
2. Оқушы ой қиялының дамуына, пікір айтуына еркіндік беріледі.
3. Өз өміріне, қоршаған ортаға сын көзбен қарауға үйренеді.
4. Өзгенің пікірін тыңдап, оған өз көзқарасын қоса білуге үйренеді.
5. Шыншылдық, әділдікке дағдыланады.
6. Өзгенің пікірімен санасуға үйренеді.
7. Әр түрлі шығармашылық жұмыстарға дағдыланады.
8. Өз пікірін қорғай дәлелдей алады.
9. Топпен жұмыс істеуге үйренеді.
10. Жан дүниесін тәрбиелейді.
1.2 Жобалық оқыту технологиялары
Жобалық оқыту технологиясының негізі - оқушылардың оқу танымдық іскерлігінің практикалық және теориялық қиындықтарды шешу жолына бағытталған. Алғашқы көрсеткішті көруге,қабылдауға,шынайы өмір тәжірибесінде қолдануға болады. Кейінгі көрсеткішті оқушылардың баға жетпес құндылығы,тәжірибе іскерлігін өз білімімен байланыстырады. Жобалап оқыту технологиясымен жұмыс істеу-мұғалімнің іс-әрекетіне жоғары деңгейдегі қиындықты шешуге ерекше талап қояды: Негізгі идеялар
бала өзі таңдаған іс - әрекетті жоғары қызығушылықпен орындайды;
іс - әрекет тек оқу пәнінің саласында ғана құрылмайды;
балада қызығушылықтың пайда болған сәтін қалт жібермеу, соған сүйену;
шынайы оқыту ешқашанда бір жақты болмайды, қосымща берілетін
мәліметтер де өте маңызды.
Карл Фрей дизайн әдісінің 17 ерекше белгілерін анықтады. Олардың кейбіреулері мыналар: жобаға қатысушылар сол немесе басқа жолмен адамның жобалық бастамасын өмірде жүзеге асырады; жобаға қатысушыларды оқыту түрін бір-бірімен келісу; жобаға қатысушылар жоба бастамасын әзірлейді және оның басқаларға жеткізілуін қамтамасыз етеді; жобаға қатысушылар жұмысқа дайындалады және ұйымдастырылады; жобаға қатысушылар бір-біріне жұмыс барысы туралы ақпарат береді; жоба қатысушылары талқылауға қатысады.
Енді дизайнерлік білім дегеніміз не деген сұраққа жауап іздеп көрейік. Карл Фрей жобалау әдісін жобаны құру кезінде оқушы мен мұғалімнің іс-әрекетінің жүйесі ретінде қарастырды. Н.Г.Чернилова жобалық оқытуды негізгі теориялық білімді меңгеру үшін ақпараттық ақпаратпен күрделі білім беру жобаларын жүзеге асыруды алмастыру негізінде дамыта оқыту дейді. Автордың пікірінше, дизайндық білім беру - дамыта оқытудың бір түрі. Қазіргі кезде дизайндық білім беруді келесідей анықтауға болады: жобалау әдісі оқушы мен мұғалімнің мәселені шешуге бағытталған бірлескен іс-әрекетін білдіреді. Жобалау әдісі әрқашан студенттердің өзіндік жұмысына бағытталған.
Оқыту процесін жобалық оқытуға толық көшіру мүмкін емес екені белгілі. Дегенмен, білім беру жүйесінің заманауи дамуымен педагогикалық тәжірибені жеке тұлғаға бағытталған технологиялармен байыту маңызды міндеттердің бірі болып табылады.
Жобалық оқытудың мақсаты: - оқушылардың әртүрлі ақпарат көздерінен жетіспейтін білімді өз бетінше және ерікті түрде меңгеруі; танымдық және практикалық есептерді шешу үшін алған білімдерін пайдалану; коммуникативті дағдыларды меңгеру, әртүрлі топтарда жұмыс істегенде зерттеушілік дағдыларын (мәселені айту, ақпарат жинау, бақылау, тәжірибе жасау, талдау, болжам жасау, жалпылау) дамыту;
Жобалауды оқытудың бастапқы теориялық ережелері: оқушыға назар аудару, бұл оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді; оқу үдерісі пән логикасына сәйкес емес, оқушы үшін оның оқуға деген ынтасын арттыратын тұлғалық мәні бар іс-әрекет логикасына сәйкес құрылады; жобаны құру кезіндегі жеке жұмыс қарқыны әрбір оқушының өзінің даму деңгейіне жетуін қамтамасыз етеді; білім беру жобасын кешенді құру оқушы іс-әрекетінің негізгі физиологиялық және психологиялық бағыттарының үйлесімді дамуына ықпал етеді; негізгі білімді терең және саналы меңгеру оларды әртүрлі жағдайларда кешенді қолдану арқылы қамтамасыз етіледі. Сонымен, дизайндық білім берудің негізгі мағынасы - білім беру жобасын құру барысында оқушының нақты жағдайларды бастан кешіруі, процестердің, құбылыстардың мәніне терең бойлауы, жаңа объектілерді құрастыруы - технологияның негізгі мәні. Ал мұндай жетістіктерге жету үшін арнайы дайындық керек.. Қазіргі уақытта бұл технологияны жан-жақты қарастыру мақсатында әртүрлі классификациялар бар. Оларды қорытындылай келе, 1-суретте көрсетілгендей белгілі жобалардың классификациясын ұсынамыз.
Жобалауға кеткен уақытына қарай оқу жобасы 3-ке бөлінеді: қысқа мерзімді (2-6 сағат), орта мерзімді (12-15 сағат), ұзақ мерзімді.
Оқытылатын пәннің мазмұны негізінде құрылған жоба интеграция деңгейіне қарай пәнаралық және пәнаралық болуы мүмкін. Студенттер пәнаралық жобаларға қызығушылық танытады.
Жоба қатысушылар саны бойынша жеке және ұжымдық болып бөлінеді. Ұжымдық жобаны екі оқушы орындаса, оны жұптық жоба, ал егер оған оқушылар тобы қатысса, топтық жоба деп аталады.
Іс-әрекеттің басымдылығына қарай жобалар шығармашылық, ғылыми-зерттеу, оқу, ойын және практикалық болып бөлінеді; Ғылыми жобалар ғылыми мәселені шешуге бағытталған. Мұнда тақырыптың маңыздылығын, оның мақсатын, міндеттерін, зерттеу формаларын, нәтижелерін талқылап, қорытындылау өте маңызды. Бұл жобаларды сабақта немесе сабақтан тыс уақытта орындауға болады. Мысалы, аймақтың экологиялық мәселелерін шешу, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану, өсімдіктерден қажетті дәрі-дәрмек алу, т.б жобалар деп атауға болады. Кез келген ғылыми жобаны дайындау барысында оқушылардың шығармашылық қабілеті оянады.
Студенттер ойын түріндегі жобаларды жасауда рөл атқарады. Мәселен, өңірді жан-жақты зерттеу үшін ғылыми топ құру қажет.
Тәжірибеге бағытталған жобалар практикалық нәтиже беруі керек. Мысалы, су айдындарын биологиялық тазарту, автокөліктерден қоршаған ортаның ластануын химиялық жолмен азайту, жергілікті жерде дәрілік өсімдіктерді пайдалану мүмкіндігі т.б. Соңғы уақытта студенттер интернет арқылы республикалық білім беру жобаларына қатысып жүр.
Дидактикалық құралдарды қолдану бойынша жобалар классикалық, ақпараттық және коммуникативті болып бөлінеді. Классикалыққа жататындар: басылымдар (оқулықтар, ғылыми - көпшілік әдебиеттер, ғылыми журналдар), көрнекіліктер (кестелер, сызбанұсқалар, суреттер) жатады. Компьютерді қолдану арқылы оқушылар ақпараттарды тез жинақтауға, талдауға, өңдеуге мүмкіндік алды.
Студенттік жоба жұмысының бірнеше түрі бар:1) Тәжірибеге бағытталған жоба - жобаға қатысушылардың өздерінің әлеуметтік мүдделеріне бағытталған. Өнім алдын ала анықталған және оны сынып, мектеп өмірінде қолдануға болады. Өте алуан түрлі - оқу нұсқаулығынан (парақшадан) денсаулықты сақтау бойынша ұсыныстарға дейін. Өнімді практикада қолданудың шынайылығын және оның мәселені шешу мүмкіндігін бағалау маңызды. 2) Ғылыми жоба - ғылыми зерттеуге ұқсас. Ол таңдалған тақырыптың өзектілігін негіздеуді, зерттеу мақсаттарын белгілеуді, гипотезаны кейіннен тексерумен міндетті түрде алға қоюды және алынған нәтижелерді талқылауды қамтиды. Бұл ретте қазіргі ғылымның әдістері: зертханалық эксперимент, модельдеу, социологиялық сауалнама және т.б. 3) Шығармашылық жоба - нәтижелерді жобалаудың ең еркін және дәстүрлі емес тәсілін анықтайды. Бұл альманахтар, ойындар, бейнелеу немесе сәндік өнер туындылары, бейне фильмдер болуы мүмкін. 4) Ақпараттық жоба - қандай да бір объект, құбылыс туралы оны талдау, жалпылау және кең аудиторияға ұсыну мақсатында ақпарат жинауға негізделген. Мұндай жобаның нәтижесі көбінесе жарияланым болып табылады, соның ішінде. Интернетте. Мұндай жобаның нәтижесі сынып немесе мектеп үшін ақпараттық ортаны құру болуы мүмкін. 5) Рөлдік жоба - мұндай жобаны әзірлеу және жүзеге асыру ең қиын. Оған қатысу арқылы дизайнерлер әдеби немесе тарихи кейіпкерлердің, ойдан шығарылған кейіпкерлердің және т.б. Жобаның нәтижесі соңына дейін ашық болып қалады. Дизайн студенттері қызметінің аталған мақсатты бағыттары әрбір жобада жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл әрбір жобаның кез келген басқа жобалар сияқты - шығармашылық, рөлдік, тәжірибеге бағытталған немесе ақпараттық - зерттеушілік екенін білдіреді. Сондықтан жобада жалғыз емес, қатысушылардың басым бағыты болуы мүмкін. Кез келген жобаны құрастыру кезінде алдымен зерттеудің мақсаты көрсетіледі. Мақсатты таңдағаннан кейін осы мақсатқа жету үшін міндеттер қойылады. Жоба бойынша жұмыстың келесі қадамы - мақсатқа жету туралы шешім. Әрбір жоба студенттік зерттеулерді қамтуы керек. Әйтпесе, жоба практикалық бөлігін қамтуды тоқтатады. Осылайша, жобаның өзіне тән ерекшелігі ақпаратты іздеу болып табылады. Содан кейін бұл ақпарат өңделеді және жобада жұмыс істейтін студенттердің пікірлерімен толықтырылады. Жұмыстың бұл кезеңінде жігіттер жобада қамтылған материалды меңгеріп қана қоймай, көптеген жеке қасиеттерін дамытады. Мұндай қасиеттердің мысалы ретінде іс-әрекеттердің тәуелсіздігі, пайымдаулардың тәуелсіздігі, шығармашылық және өзін-өзі дамыту қабілеті болып табылады. Биологияда жобалық оқытуды қолдану да көптеген оқу, тәрбиелік және дамытушылық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.
Жоба бойынша жұмыстың әртүрлі кезеңдерінде балаларда әртүрлі түсінік пен дағдылар қалыптасады. Сонымен, мақсат қою сатысында білімнің әртүрлі салаларындағы мәселелерді таба білу қалыптасады. Мәселені шешудің нұсқалары мен жолдарын талқылау таңдалған мәселені шешудің мүмкін жолдарын іздеу, зерттеу объектілерін анықтау қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ақпаратты іздестіру және міндеттерді бөлу барысында алынған мәліметтерді табу, жүйелеу және жинақтау, ақпаратты талдау қабілеттері дамиды. Жұмысты қорытындылау және алынған нәтижелерді талдау дәлелді қорытындылар жасау, эксперименттік жұмыстың мәліметтерін өңдеу, танымдық және шығармашылық мәселелерді шешу қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. Жобаның презентациясы (қорғауы) студенттердің дағдыларын еркін дамытуға мүмкіндік береді және өз ойын жеткізуге, сөйлеу мәдениетін меңгертуге талпынды. Оқушыларды пәнді меңгеруге ынталандыру үшін жобалық әрекет мұғалімнен де көп күш пен білімді талап етеді. Мұғалім жұмыс барысында әр түрлі рөлдерді орындауға тырысуы керек: кеңесші (мұғалім - балалардың бос уақытын ұйымдастырушы және ақпараттық материалдар бойынша нұсқаулық), генералист (балаға әртүрлі ақпаратпен кеңес бере алатын), тайм-менеджер. (бос уақытты сақтаушы), энтузиаст (оқушылардың ынтасын арттырады, оларды қолдау, ынталандыру және мақсатқа жету жолында бағыттау), сұрақ қоятын адам, сарапшы (аяқталған жобаның нәтижелеріне нақты талдау жасайды). Маңызды мәселе - жобада жұмыс істейтін студенттердің дербестік дәрежесі. Олардың алдында тұрған міндеттердің қайсысын мұғалім шешуі керек, қайсысын оқушылардың өздері шешуі керек, ал қайсысын олардың ынтымақтастығы арқылы шешуге болады? Бұл сұрақтарға нақты жауап жоқ және ешқашан болмайды. Сірә, оқушылардың дербестігі көптеген факторларға байланысты: балалардың жас және жеке ерекшеліктеріне. Жоба тақырыбының күрделілігі де студенттердің жұмысына қатты әсер етеді, тақырыптың тым қиын тұжырымы балаларды бүкіл оқудан қорқытуы мүмкін. Әсіресе студенттер тобында жобаны ұйымдастырған кезде және топтағы жігіттердің қарым-қатынасының сипаты туралы ұмытпаңыз. Қалай болғанда да, зұлым адамдар жобаға майдағы шыбын әкелуге тырысады. Бұған жол бермеу үшін топтарды оқушылардың қызығушылығына қарай ұйымдастырған дұрыс. Менің тәжірибемде бірлескен жобалық жұмыста бір-біріне агрессивті көзқарас танытқан оқушылардың, керісінше, ізденіс жағдайында болып, бір-біріне шыдамдылық таныту жағдайлары да кездеседі. Сондай-ақ жобада бірлесіп жұмыс істеу қарым-қатынас және ынтымақтастық дағдылары сияқты қажетті әлеуметтік дағдыларды дамытуға әкеледі.
Жобалық оқытудың да кемшіліктері бар. Осы кемшіліктердің бірі - жобаның нәтижесін асыра бағалау немесе оның процесін жете бағаламау. Себебі, бағалау презентация нәтижесіне негізделеді және ұсынылған жобаның нәтижесі болып табылады. Бағалау объективті болуы үшін жобалық портфолионың (жоба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ғылым және жоғары білім миниcтрлігі
Aкaдемик Е.A.Бөкетoв aтындaғы
Қaрaғaнды универcитеті
Сарман Кулшат Болатбекқызы
Биология пәнінің Биологияны оқыту мен оқудағы жаңа әдістер тиімділігін анықтау
ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚ ЖҰМЫС
7М01505 - Биология білім беру бағдарламасы
Қaрaғaнды қ.
2023
Қaзaқcтaн Реcпубликacы
Ғылым және жоғары білім миниcтрлігі
Aкaдемик Е.A.Бөкетoв aтындaғы
Қaрaғaнды универcитеті
Қорғауға жіберілді
Зоология каф.меңгерушісі PhD,
қауымдаспрофессор
Шайбек А.Ж.
Тақырыбы: Биологияны оқыту мен оқудағы жаңа әдістер тиімділігін анықтау
ДИССЕРТАЦИЯЛЫҚЖҰМЫС
7М01505 - Биология білім беру бағдарламасы
Ізденетін дәреже: білім ғылымдарының магистрі
Орындаған:
МБО-61к-21 тобының магистранты К.Б. Сарман
Ғылыми жетекші:
Ph, қауымдас. профессор Г.Т. Қартбаева
Қaрaғaнды қ.
2023
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Биология сабағында оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер
1.1 Сыни ойлауды дамыту технологиялары
1.2 Жобалық оқыту технологиялары
1.3 Педагогикалық ойын технологиясы арқылы балаларда шығармашылықты дамыту
2 Белсенді оқыту әдістері
2.1 Белсенді оқытудың мысалы
2.2 Оқытудың белсенді әдістерінің технологиясы бойынша биология сабағын әзірлеу
3 Биология сабақтарындағы әдістерді салыстыру
3.1 Зерттеу тақырыбы бойынша педагогикалық тәжірибе жұмысын талдау
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Оқытушының міндеті білімді көбейту емес, осы білімдерін өз бетімен алуға мүмкіндік беретіндей құралмен қамтамасыз ету және оқушының жекелей дамуы, жеке тұлғаның қалыптасуы, өзін өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жетілдірудің инновациялық қажеттіліктерін қалыптастыру. Білім беру үрдісінде жаңа технологияларды дамыта оқыту, оқу-тәрбие үрдісінің сапасын жоғарлатуды көздейді.
Осы тұрғыдан бүгінгі күні жаңа технологияның тиімді әдіс-тәсілдерін жас ұрпақтың бойына сіңіре отырып тәрбие беру мұғалімнің басты міңдеті. Сондықтан әрбір педагог сапалы білім беру үшін сабақты үнемі қалыптасқан формада өткізуден көрі оқытудың жаңа технологиясын, жаңа әдіс-тәсілдерін және дәстүрлі емес сабақ түрлерін өткізу тиімді. Бұл бағытта білім берудің әртүрлілігі, нұсқадағы мазмұны, құрылымы ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар.
Сондықтан оқыту үрдісіндегі жаңа әдіс-тәсілдер оқу мазмұны мен оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай таңдап алудың маңызы зор. Қазіргі таңда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Сабақта қолданылған жаңа технологиялардың өзі әрбір мұғалімнің шеберлігіне байланысты әрқалай жүзеге асырылуы мүмкін. Жалпы білім беретін мектептегі биология пәнінің бастауыш білім беру сатысындағы дүниетану пәні негізінде құралады. Бұл пән бойынша оқушыларға еліміздің табиғаты, табиғи байлығы, экономикасы, ғылымы мен мәдениеті, этика, әдеп, эстетика, адам қоғам, адам табиғат арасындағы қарым қатынас түрлері жайында ғылыми сарамандық ұғымдар беріледі. Пәнді оқып үйрену барысында оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат саласынан білім алады және олардың өзара байланысты екендігін ұғынады. Биология, химия, география пәндерінің бастама негіздері қаланып, соның ішінде қоршаған дүние заттары, құбылыстары, табиғат экология туралы ғылыми түсінік қалыптасады.
Биология бұл орта буында алғаш қосылатын пән. Сондықтан орта буында өсімдік құрылысы өсімдік жайындағы білім берудің алғашқы баспалдағымен танысады. Осы пәнді оқытуда жаңа технологиялардың тиімді әдісін алып жетілдіру барысында есте сақтауға негізделген ақыл ойын дамыта отырып оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыруға болады.
Сын тұрғысынан ойлау жобасы арқылы стратегияларды пайдалануда оқушылардың ізденушілік, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыруға жол ашады. Оқушы жүрегіне жол тауып, оның білімге деген құштарлығын арттырып, өзін-өзі тәрбиелеуін ғылыми деңгейде ұйымдастыру үшін, әр оқушының дара ерекшеліктерін ескере білім алуға қабілетін зерттей отырып, тұлғалық негізінің ашылуына жол ашатын ұстаз.
Оқыту әдістері мәселесі жалпы дидактика мен пәнді оқыту әдістемесінің маңызды мәселелерінің бірі болып табылады. Сонымен бірге бүгінгі күнге дейін оларда оқыту әдісі түсінігінің жалпы қабылданған анықтамасы да, әдістердің бірыңғай классификациясы да жоқ. Негізінде, оқыту әдісі ұғымы әрі оқыту әдісі (мұғалімнің білім мен дағдыны беруі) және оқытудың адекватты әдісі (мұғалім білім мен дағдыны береді, ал оқушылар оларды ойша өңдейді, меңгереді, дағдыларды меңгеру). Осыны ескере отырып, оқыту әдісін тұтастай алғанда оқытылатын пәннің және оның әрбір құрылымының оқу-тәрбиелік міндеттерін орындауға бағытталған мұғалім мен студенттердің өзара байланысты, белгілі бір түрде реттелген іс-әрекетінің тәсілі деп айта аламыз. Мысалы, мұғалім оқушыларға жаңа материалды меңгеруге дайындығын нақтылайтын сұрақтар ұсынады, ал оқушылар жинақталған өмір тәжірибесінен алған білімдерін пайдалана отырып, оларға жауап береді. Содан кейін мұғалім оқушылардың назарын құрылысы мен тіршілік әрекеті өздеріне әлі аз белгілі объектінің бейнесіне аударады, бұл объектінің бұрын зерттелген объектілерден айырмашылығын анықтауды ұсынады, алынған жауаптарды нақтылайды және толықтырады және т.б. Оқыту әдістерінің бірі - мұғалім мен оқушылардың бұрыннан бар білімді нақтылау мен жаңа алуға бағытталған, бірлікте жүретін реттелген іс-әрекеті. Оқыту әдістері арқылы пәннің мазмұны мен оған тән дамытушылық, тәрбиелік мүмкіндіктері жүзеге асады. Әдістемелік әдебиеттерде және мектеп тәжірибесінде кеңінен қолданылатын биологияны оқытудың негізгі әдістеріне әңгімелеу, түсіндіру, әңгімелесу, мектептегі лекция, бақылау, эксперимент, оқулықпен (кітаппен) жұмыс жасау, гербаризация, жинақтау, ойнау, жануарлар дүниесінің бұрышында жұмыс істеу жатады. немесе оқу-эксперимент алаңында және т.б. Бұл әдістердің кез келгені мұғалімнің қызметін де, оқушылардың іс-әрекетін де қамтиды және проблемалық немесе зерттеушілік, ішінара ізденіс және басқа сипатта болуы мүмкін.
Биологияны оқыту процесінде қолданылатын әдістерді қарастыруға ыңғайлы болу үшін екі топқа бөлуге болады: а) мұғалімнің білім мен дағдыны беру және оны оқушылардың меңгеру әдістері - әңгіме, әңгіме, мектептегі лекция. , ойын; б) мұғалімнің жетекшілігімен оқушылардың білім мен дағдыны өз бетінше меңгеру әдістері - бақылау, эксперимент, оқулықпен жұмыс және т.б.
1 Биология сабағында оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер
Жалпы білім беретін мектепте білім берудің бастапқы кезеңінде биология пәні негізінде қалыптасады. Бұл пән бойынша оқушылар еліміздің табиғатын, табиғи ресурстарын, экономикасын, ғылымы мен мәдениет, этика, мораль, эстетика, адам мен адам, адам мен қоғам, адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас туралы ғылыми түсініктер берілген. Пәнді оқу арқылы оқушылар дүниенің үш құрамдас бөлігі: адам, қоғам, табиғат туралы ақпарат қамтылған. Биологияның, химияның, географияның негізгі принциптері, соның ішінде қоршаған дүние объектілерін, құбылыстарды, табиғатты және экологияны ғылыми тұрғыдан түсіну талқыланады.
Биология орта мектепте ең алғаш енгізілген пән. Сондықтан өсімдіктердің құрылымы орта ғасырларда өсімдіктерді оқытудың алғашқы кезеңі ретінде енгізілді.Бұл пәнді оқыту барысында жаңа технологияның тиімді әдістерін меңгеру, есте сақтау арқылы оқытуға көшу қажет, ол жадыны дамытады. ақыл. ойнайды, ал мұғалім мен оқушы тең субъектіге айналып, ынтымақтасады. Ортақ идеялар тұжырымдамасында қарастырылған азаматтық мәселесі тегін білім беруде оқушы мен тұлғаның күш-қуатын дамытып, шығармашылық деңгейін арттыруға көмектесетін жобаны қажет етеді. Осы тұрғыда сыни тұрғыдан ойлауды дамыту жобасы оқушылардың жеке тұлғасын дамытуға үлкен үлес қосуда.
Стратегияларды қолдану аясында сыни тұрғыдан ойлау жобасы арқылы оқушылардың ізденімпаздық, зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру тәсілі ашылады. Бұл шәкірт жүрегіне жол тауып, білімге деген құштарлығын арттырып, өз бетінше білім алуын ғылыми деңгейде ұйымдастырып, әр оқушының жеке білім алу мүмкіндігін зерттеп, жаңашылдыққа жол ашатын ұстаз. жеке негізде.
Оқу және жазу арқылы сіз жобаны сыни тұрғыдан талдауды және оның стратегияларын тәжірибеңізде қолдануды үйренесіз. Биология пәнінен Өсімдіктердің көбеюі. Бұл технологиялардың тиімді әдістерін мүшелер, гүлдердің құрылысы тақырыптары бойынша сабақтарда қолдануға болады. Сонымен қатар кубизм, топтастыру, бес жолды өлең, тактильдік жүйе, Венн диаграммасы стратегияларын сабақта жиі қолдануға болады. Оқушылардың қызығушылығын арттырудың мұндай тиімді әдістерінің өзіндік артықшылықтары бар. Бұл сыныптардың дәстүрлі сабақтардан айырмашылығы оқушыларды жеке, жұпта, топта топтастыру және талдау. Осы стратегияларды қолдана отырып өткізілетін сабақтар студенттерге өз ойын анық жеткізуге, алған білімдерін еркін талқылауға және теру кезінде өзін қорғауға мүмкіндік береді. Әр топтың қағаз бетіне түсірген сызбаларын талқылап, қайталайтын оқушы топ мүшелерінің дәлелдерін жинақтау арқылы таныстыруға да дайындалады. Бірінші кезеңде оқушылар ойланады, есте сақтайды, жазады, өз ойын талдайды, басқа оқушылардың пікірін тыңдайды, білімдерін кеңейтеді. Қоршаған ортамен тіл табыса білу, басқаларды тыңдай білу, топта қорытынды жасау, топ алдында өз ойын ойнау, өзін қорғауға, сөйлеуге үйретеді. Оқушылардың жазған әр түрлі пікірлерімен оқушылардың пікірлерін тыңдап, толықтыру, топта сурет салу ойынның басты қажеттілігі.
Эссе - өз ойыңызды жеткізуге, өзіңізді түсінуге, күнделікті өмірде туындайтын ойларды жеткізуге, эссе жазуға мүмкіндік береді. Мұнда студенттерге Тамырдың мәні, Өсімдіктердің пайдасы, Гүлді өсімдіктер тақырыптарында үйге эссе жазуды тапсыруға болады.
Сыни тұрғыдан ойлау технологиясына негізделген сабақ барысында мұғалім мынадай нәтижелерге қол жеткізеді.
Ол жүйелі тапсырмаға арналған
оқушыны басқа жақтан біледі
өзін бағдарлайтын көшбасшы ретінде біледі
білмейтін ақпаратты таба алады
Оқушылардың жұмысын бағалау
Бұл міндеттерді орындауды өз тақырыбы мен оқу-тәрбие процесінде, оқушылардың жеке және топтық жұмыстарында стратегияларды ұтымды пайдаланатын мұғалім жүзеге асырады, іс-шараларды ұйымдастырады.
Сын тұрғысынан ойлау үшін оқу мен жазу стратегиясын сабақта қолдану барысында мынадай қорытынды жасауға болады. Сыни тұрғыдан ойлаудың ең маңызды бағдарламасы - оқушылардың тұлғалық дамуында оң нәтиже беретін жоба. Жаңа технологияларды күнделікті оқу-тәрбие үрдісінде қолдану үшін әрбір мұғалім педагогикалық мақсаттың қызығушылығына қарай алдында тұрған оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, өз шеберлігіне қарай таңдай алады. Жаңа технологияны жүзеге асыруда мұғалімнің белсенділігі, шығармашылығы, ізденімпаздығы, өз мамандығына деген сүйіспеншілігі, шәкірттерін тану ерекше орын алады.
Тиімді әдіс-тәсілдер сабақтың сапалы өтуінің кепілі.Пәндерді оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерді қолдану, сабақты қызықты, тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты екені бәрімізге мәлім.
Биология пәні бойынша оқу бағдарламасындағы оқу мақсаттары оқушылардан өз оқу дағдыларын айта білуді, талдауды және бағалауды талап етеді. Әдістердің тиімділігі мұғалімнің әдістемелік техникамен байыта білуіне байланысты. Әңгімелесу және әңгімелесу барысында табиғат объектілерін, суреттеулерді, сызбаларды пайдалану, кестелерді жүйелеу және қорытындылау оқушылардың танымдық белсенділігін арттыруға және негізгі материалды меңгеруге жағдай жасайды.Биологияны оқыту процесінде әдісті таңдауда оқу материалының мазмұны мен шешілетін нақты оқу міндеттерін, биология кабинетін оқу құрал-жабдықтарымен жабдықтауда үлестірме материалдардың болуын, оқушылардың жас ерекшеліктерін, олардың дайындық деңгейін ескеру қажет. оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал ету, біліммен қатар талдау, жинақтау, салыстыру, анықтау, жалпы, дара және ерекше белгілерді бөліп көрсету, жалпылау, қорытынды жасау қабілеттерін қалыптастыру қажет.
Мысалы, мен сабағымда Конструктор ойыны, Қораптағы сұрақ, Шұғыл сұрақ, Температураны өлшеу, SWOT, Сұраққа жылдам жауап, Сұраққа хат жазу әдістерін қолданамын. мұғалім. , Эссе жазу, Сұхбат, Жуан және жіңішке сұрақтар, Логикалық тізбекті үзу, Селка немесе балық сүйегі, Стикердегі диалог
Әдіс-тәсілдерді қолдану барысында оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтары артта қалғанын байқадым. Сабақ барысында ресурстарды барынша пайдалануға тырысамын. Яғни, қолда бар ресурстарды дұрыс және ұтымды пайдалану тиімді. Ал бұл әдістерді сабақ барысында тиімді қолдану үшін сабақтың мақсаты анық және қолжетімді болуы керек, өйткені сабақта ең бастысы дұрыс мақсат пен күтілетін нәтиже. Нақты белгіленген мақсат күтілетін нәтижелерге жету үшін нақты әрекеттерге әкеледі. Сондықтан сабақты жоспарлау кезінде мен үшін сабақтың нақты және қолжетімді мақсатын құру маңызды болды.
Конструктор ойыны өте тиімді әдіс. Мәтін үзінділерін жылдам жинаңыз.
Бұл әлісте оқу жылдамдығын дамытуға және өз ойын еркін жеткізе білуге үлкен септігін тигізетінін байқадым.
Температураны өлшеу әдісі топтық жұмыс әдісі, мұғалім Біз не істеп жатырмыз? деп топтық жұмысты бақылай алады. Сұрақ қою арқылы оқушылардың жұмысы нәтижелі болуға бағытталады.
Тақырыпты терең түсініп, оқушылардың назарын сабаққа аударып, ой-өрісін дамыту үшін төменгі деңгейлі сұрақтарға толық жауап алу үшін Сұраққа жылдам жауап әдісін қолданамын. Мысалы, Нұркен, қалай ойлайсың, Әркеннің жауабы дұрыс па?.
-- Болат, Розаның жауабын қалай аяқтайсың?
Жігіт, барлық жауаптарды қалай біріктіресің? деген сияқты.
Әңгіме тақтасы Оқушылардың мәтінді қаншалықты түсінгенін тексеру үшін сұрақтарға сәйкес төрт сөзден тұратын сөйлемдер құрастыруды сұраңыз.
Сұрақты тап бірнеше сөйлем бір сұраққа жауап болады.
Мұғалімге хат жазу сабағының соңында оқушылар өтілген тақырып бойынша сұрақтар қояды немесе түсініксіз сұрақтарға сөйлемдер жазады.
Эссе жазу 3 минутта өтілген тақырып бойынша түсінгендерін жазады. Сабақты қорытындылаудың тиімді әдістерінің бірі.
Әңгімелесу сессиясына үш студент шақырылады. Екі оқушы тақырып бойынша бір-бірімен сұхбат құрастырады. Үшінші оқушы не түсінгенін айтады.
Жуан және жіңішке сұрақтар әдісі, топтық жұмыс кезінде оқушылар тақырып бойынша сұрақтар құрастыруға шақырылады.
Бұл Логикалық жүйелілікті өшіру әдістемесін сабақтың қорытындысын құрастыру кезінде қолданған тиімді.
Бұл балық сүйек немесе балық сүйек стратегиясы студенттерге үлкен тақырыпты бірнеше негіздемелері мен дәлелдері бар кішігірім ішкі тақырыптарға бөлуге үйретеді.
Осындай әдіс-тәсілдерді, тәжірибелерді сабақта қолдану үлкен жетістіктерге жетелеп, баланың дамуында үлкен нәтиже береді деп ойлаймын.
Менің ойымша, сабақтың тиімділігі - оқушы шығармашылық деңгейге мұғалім арқылы емес, өзінің іс-әрекеті арқылы жетеді. Бұл жаңа әдістердің ұтымдылығы. Стикердегі диалог әдісі. Бұл үй тапсырмасын тексерудің, қорытынды емтихан туралы сұраудың немесе қарапайым ереженің тамаша тәсілі. Өйткені бұл әдісті қолданғанда оқушы оқылған сұрақтың жауабын білуі керек. Сонымен бірге бұл әдіс оқушыны тез ойлауға үйретеді, есте сақтау қабілетін, жылдамдығын дамытады. Өйткені қағазға жазылған сұрақ бір бөлек, жауабы бөлек. Мұнда оқушының ұшқырлығы мен көрегендігін байқауға болады. Сонымен қатар, бұл әдіс сыныпта ынтымақтастық атмосферасын құруға да мүмкіндік береді. Студенттер өз сұрағының жауабын естуге тырысады және олардың жауабының сұрағын тыңдау керек. Мұнда сынып оқушыларының бір-бірінің сөзін тыңдай білуге, сыйластыққа тәрбиелеу.
Тәжірибе көрсеткендей, кез келген сабақтың мақсатына толық жету үшін белгілі бір әдістерді таңдап, қолдану қажет. Сондықтан өз сабақтарымда курста оқылған әдіс-тәсілдерді кеңінен пайдалана отырып, өз бетімен білім алуға дағдыландыра отырып, оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға ұмтылдым. Осы мақсатқа жету үшін сабақтарымда жаңа әдіс-тәсілдерді, соның ішінде 7 модульді қолдана бастадым. Жаңашыл, ізденімпаз мұғалімнің міндеті - оқушылардың бұрын білмейтін басқа қырларын ашып, ортақ тіл табуға мүмкіндік беретін ынтымақтастық атмосферасын құру. Сондықтан сапалы білім беруде сабағымда қолданылған бірнеше әдіс-тәсілдердің тиімділігі туралы өз ойымды ортаға саламын. Жаңа оқыту және оқыту әдістері модуліндегі Ой бұлты әдісі жаңа тақырыпты бекітуде және үй тапсырмасын беруде тиімді екеніне көз жеткіздім. Өйткені, ол ең алдымен есте сақтау қабілетін дамытады. Оқушы жаңа тақырып бойынша бір түйінді сөз жазады. Ешқандай сөз жазбайды, ерекше есте қалатын сөзді жазады.Кейін талқылау барысында бұл сөзді не үшін жазғанын, бұл сөздің жаңа тақырыпқа қалай қатысы барын түсіндіреді.Екіншіден, бұл әдіс өз жұмысына жауапкершілікпен қарауға үйретеді. Оқушы бір сабақта тақырыпты игермей, басқа сөз жазса, келесі сабақта сыныптастарына ілесіп, түйінді сөзді ойланып жазады. Сөздің мағынасын түсіндіру арқылы оқушы ойланып жазады, жауапкершілігі артады.
Альберт Эйнштейн айтқандай: Оқушыларыма ешқашан ештеңе үйретпеймін, тек олардың оқуына жағдай жасаймын деп оқу ортасында ойлау, сөйлеу, жазу дағдыларын дамыту мақсатында сыни тұрғыдан ойлау модулінің әдістерін пайдалана отырып. және жазу көп нәтиже береді. Сын тұрғысынан ойлау тіркесінде Перспектива термині мәселені шешу процесінде ойдың шоғырлануын білдіреді. Бұл мағынада сын сөзі мақұлдау немесе жоқтау дегенді білдірмейді. Сыни тұрғыдан ойлау ойлау туралы ойлау деп сипатталады. Ол маңызды мәселелерді талқылауды және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды.Оқушыны сыни тұрғыдан ойлауға жетелеу үшін оны дұрыс сұрақ қоя білуге үйрету керек. Егер оқушы қойған сұрағының маңыздылығын, қандай деңгейде сұрақ қойғанын анықтай алса, онда ол өзіне сыни тұрғыдан қарайды.
Сократ айтқандай: Ұстаздың биіктігі ойласаң биіктейді, тереңірек үңілсең, қолыңды созсаң тереңдей түседі, алдыңда тұрасың, айналып кетсең, бәрі өз қолымызда. ." қолдар. дамыту, тұлғаны қалыптастыру, өзін-өзі жетілдіру және қоршаған әлемді жақсартуда инновациялық қажеттіліктерді қалыптастыру. Оқу-тәрбие үрдісінде жаңа технологияларды игеру оқу-тәрбие үрдісінің сапасын арттыруға бағытталған, осы тұрғыдан алғанда, жаңа технологияның тиімді әдістерін сіңіре отырып, жас ұрпаққа білім беру мұғалімнің басты міндеті. Биология - орта мектепте ең бірінші енгізілуі керек пән. Сондықтан орта буында зауыт құрылысы өсімдік тәрбиесінің бірінші сатысына енгізіледі. Берілген пәнді оқытуда жаңа технологияның тиімді әдісін жетілдіру барысында есте сақтау қабілетіне негізделген ақыл-ой ойындарын дамыта отырып, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыруға болады.
1.1 Сыни ойлауды дамыту технологиялары
Ғылым мен техника дамып, әлемнің өзгеруіне ықпал еткен алуан түрлі технологиялар заманында білім беру жүйесінің алдында тұрған жауапты міндеттердің бірі - еліміздің дамуына, өсіп-өркендеуіне өз үлестерін қосатын білімді, меңгерген білімін кез-келген жерде қолдана алатын жастарды тәрбиелеу болып табылады. Әрбір мемлекеттің өсіп-өркендеуіне, экономикасы дамыған қуатты мемлекетке айналуына табиғат ресурстары және рухани құндылықтарымен қатар, оны игеру үшін білімді ұрпақ, сол елдің білім бағдарламасы шешуші фактор екендігі сөзсіз. Білім беру жүйесі дамыған елдердің озық білім тәжірибесін тиімді қолдану арқылы, жастарды тәрбиелеп, қалыптастыруда мектептің, мұғалімдердің рөлі өте үлкен. Жаңартылған білім бaғдaрлaмacы бойынша білім алып, өз іc-тәжірибеме өзгеріcтер енгізіп, жеті модуль аясындағы әдіс-тәсілдерді қолданып, сабақтар жүргіземін және топтық жұмыс бұл бағдарламаның негізгі ажырамас бөлігі болып табылады. Сын тұрғысынан ойлау деген сөз тіркесінде қолданылатын сын тұрғысынан деген термин ойдың мәселені немесе проблеманы шешу үдерісіне шоғырлануын білдіреді. Сын тұрғысынан ойлау ойлау туралы ойлану деп сипатталған. Ол маңызды мәселелерді талқылау және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды.
Сын тұрғысынан ойлау - Қазақстандағы білім беруді дамыту үшін маңызды болып табылатын қазіргі ең басты педагогикалық технология. Сыни ойлау белгілі бір мәселені шешуде ойлануға, ойын тұжырымдауға, зерттеулер жүргізу арқылы ғылыми жобалар жазуға ынталандырады. Сыни тұрғыдан ойлау - кез келген тұжырымға сыни көзқараспен қарауға, ешнәрсені дәлелсіз қабылдамауға, сонымен бірге жаңа идеялар мен әдістерге ашық болуға көмектесетін ойлау түрі. Сыни ойлау осылайша - мәні бойынша таутологияның бір түрі, сапалы ойлаудың синонимі.
Сыни тұрғыдан ойлау - белгілі бір мәселе туралы бұрыннан бар идеяларды жинақтаумен, оларды қайта қараумен және шешім қабылдаумен аяқталатын күрделі психологиялық процесс. Сыни тұрғыдан ойлау - адам өмірінің бір бөлігі. Себебі, бұл философия адамдарға қажетті ақпаратты ғана жинауға және жаңа білім мен ескі білімнің аражігін ажыратуға көмектеседі, бұл әртүрлі жолдар мен шешімдерде маңызды және пайдалы. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясының дәстүрлі білім беруден басты айырмашылығы - білім дайын түрде берілмейді.
Сын тұрғысынан ойлау - оқу мен жазуды дамыту бағдарламасы. Оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, пікір таластыруға, бір-бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты жеңуге баулитын бағдарлама.
Технологияның басты мақсаты - дамыта оқыту негізінде "Сын тұрғысынан ойлау арқылы оқу мен жазуды дамыту" бағдарламасын іске асыру, балаларға терең білім беру. Бұл бағдарлама Қазақстан қоры жанынан 1998 ж. қазан айынан бастап жүргізіліп келеді. Жаңа технология ретінде ең озық әдістерді дер кезінде игеру, іздену арқылы бала бойына дарыту, одан өнімді нәтиже шығара білу - әрбір ұстаздың басты міндеті.
Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы бойынша ол:
-шыңдалған ойлау.кез-келген даму деңгейіне байланысты мәселелерге сыни көзбен қарау;
-күрделі мәселелерді шешуге, аса маңызды, жауапты шешімдер қабылдауға құштарлық;
-үйрету мен үйрену бірлігінен, үйренудің қызығушылығынан тұратын, үйренушінің сеніміне негізделген құрылым;
Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төменгі шаралар орындалуы шарт:
1) сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек;
2) оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру;
3) әртүрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау;
4) үйрену барысындағы оқу-шылардың белсенді іс-әрекетін қолдау;
5) кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға айналдырмау;
6) оқушылардың бір-бірінің жауа-бына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету;
7) сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту деген ұғымды кез -- келген жаңа идеяны сол күйінде қабылдау немесе оған түбегейлі сенім арту емес, ол идеялардың негізгі себептерін, жүзеге асыру жолдарын және нәтижесін білу, оларды өз ортаңа, өз мүмкіндігіңе, өз керегіңе, өз іс -- әрекетіңе лайықты кіріктіру, талдау, ой елегінен өткізу, яғни проблемаға сыни тұрғыдан қарап, өз мақсатына пайдалана білу.
Бұл технологияның құндылығы оның логикалық құрылысы ғана емес, сонымен қатар оқушының қызығушылығын оятуға, оны белсенділікке баулуға, ақпаратты жалпылауға жағдай жасауға, сыни тұрғыдан ойлауды, интроспекциялық дағдыларды, рефлексияны дамытуға бағытталған педагогикалық әдістердің алуан түрлілігінде.1-сурет
Мен өз сабақтарымда қолданатын сыни тұрғыдан ойлауды дамыту технологиясының әдіс-тәсілдеріне толық тоқталғым келеді.
Сыни тұрғыдан ойлау кезеңдері
Ой-толғаныс
(Рефлексия)
Мағынаны ажырату
(Реализация)
Қызығушылықты ояту
(Мотивация)
1-сурет. Сыни тұрғыдан ойлау кезеңдері
1.Қызығушылықты арттыру кезеңінде бұрыннан бар білім мен зерттелетін нәрсе туралы түсініктер ой толғау, өзектіленеді, жеке қызығушылық қалыптасады, белгілі бір тақырыпты қарастыру мақсаттары анықталады. Қиындық жағдаятты мұғалім сұрақты шебер қою, заттың күтпеген қасиеттерін көрсету, көргенін айту арқылы құруға болады; тестте - шақыру кезеңінде кіріспе, аннотациялар, дәлелді мысалдар жұмысы. Мұнда қолданылған әдіс-тәсілдерді шексіз тізіп шығуға болады, бірақ, әрине, әрбір оқытушының педагогикалық қорында басты міндетті шешуге оқушыларды еңбекке ынталандыруға, оларды белсенді жұмысқа қосуға арналған өз қазыналары бар.
Қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылатын әдістер түрі:
Б.Б.Б тәсілі. Ол үшін төмендегі кестені толтыру керек.
Білемін
Білгім келеді
Білдім
Топтың мүшелерін дамыту мақсатында уақытты үнемдеу арқылы оқушылардың барлығын тыңдауға мүмкіндік береді. Кестені толтыру барысында ұсыныстар және жаңа ойлар қосуға болады.
Бұл тәсіл оқушылардың назарын оқылатын тақырыпқа аударуға, сабақ жоспарын жасауға мүмкіндік береді.
Миға шабуыл әдісі. Мысал: Бір күні Украинаның оңтүстігіндегі далада бір жас археолог қатты шаршап, ұйықтайтын дорбаны шешпей жатып ұйықтап қалды. Таңертең көзін ашса, тұрғысы келді, бірақ кеудесінде бірдеңе жатқанын сезді. Бұл дала жыланы болатын. Археолог жыланды ашуландырып алмас үшін оны тастап жіберді де, жылан жорғалап кетті. Неліктен жыландар ұйықтап жатқан адамдарға қарай жүгіреді?
Кластер (ағылшын тілінен - cluster-bunch) белгілі бір мәтінге батырылған кезде пайда болатын ойлау процестерін елестетуге мүмкіндік беретін материалды графикалық ұйымдастыру тәсілі. Кластер - ойлаудың сызықты емес формасының көрінісі. Кейде бұл әдісті визуалды ми шабуылы деп те атайды. Кластерді құру кезіндегі әрекеттер тізбегі қарапайым және қисынды:
1. Таза парақтың (тақта) ортасына мәтіннің негізі болып табылатын түйінді сөзді немесе тезисті жазыңыз.
2. Осы тақырыпқа сәйкес идеяларды, фактілерді, бейнелерді білдіретін сөздерді немесе сөйлемдерді ораналастыру. (Мидың құрылысы үлгісі).
3. Жазу барысында пайда болған сөздер негізгі ұғыммен түзу сызықтар арқылы байланысады. Спутниктердің әрқайсысы өз кезегінде спутниктерге ие болады, жаңа логикалық байланыстар орнатылады. Нәтижесінде графикалық түрде шағылыстыратын, осы мәтіннің ақпараттық өрісін анықтайтын құрылым алынады.
2. Мағынаны ажырату (реализация) кезеңінде оқушы жаңа ақпаратпен танысады.Оқушы зерттелетін объектінің табиғаты туралы ойлауға мүмкіндік алады, ескі және жаңа ақпаратты салыстыра отырып, сұрақтар құрастыруды үйренеді. Өз позициясының қалыптасуы бар. Осы кезеңде мұғалім бірқатар әдістерді қолдана отырып, студенттерге материалды түсіну процесін өз бетінше бақылауға көмектесуі өте маңызды. Мағынаны ажырату кезеңінде қолданылатын әдістер түрі: Инсерт түртіп алу жүйесі. Инсерт -тиімді оқу мен ойлауға арналған интерактивті жазу жүйесі. Қабылдау бірнеше кезеңде жүзеге асырылады.
1-кезең: Оқушыларға ондағы ақпаратты келесідей бөлу үшін мәтінді белгілеу жүйесі ұсынылады:
V белгі бұрыннан білетінін белгілейді;
- минус белгісі олардың идеясына қайшы келетін нәрсені белгілейді;
+ плюс таңбасы олар үшін қызықты және күтпеген нәрсені белгілейді;
? Сұрақ белгісі бірдеңе түсініксіз болса, көбірек білгісі келсе қойылады.
2-кезең: Мәтінді оқи отырып, оқушылар жеке абзацтар мен сөйлемдерді шеттеріне тиісті белгішемен белгілейді. Мәтінмен танысу және оны белгілеу аудиторияда жүргізілуі мүмкін, ал тәрбиеші (дәріскер) оқу барысында өз пікірлерін айта алады.
3-кезең: Оқушыларға ақпаратты келесі кестедегі ескертулеріне сәйкес жүйелеуге шақырылады:
V
-
+
?
4-кезең: Кестенің әр бағанын тізбектей талқылайды.
3. Ой-толғаныс (рефлексия) кезеңі оқушылардың жаңа білімдерін бекітіп, оларға жаңа ұғымдарды енгізу үшін өздерінің бастапқы идеяларын белсенді түрде қайта құруымен сипатталады. Осылайша, жаңа білімді тағайындау және оның негізінде зерттелетін нәрсе туралы өзіндік дәлелді ойды қалыптастыру жүзеге асырылады. Өзінің психикалық операцияларын талдау осы кезеңнің өзегі болып табылады.
Осы модель аясында жұмыс істеу барысында оқушылар ақпаратты интеграциялаудың әртүрлі тәсілдерін меңгереді, әртүрлі тәжірибелерді, идеялар мен идеяларды түсінуге негізделген өз пікірін дамытуға үйренеді, қорытындылар мен дәлелдемелердің логикалық тізбегін құрастырады, өз ойын анық, сенімді түрде жеткізеді. Технологияны жетік меңгеру мен қатар дамыту үшін бірнеше тәсілдер қолданылады. Оқытуда жақсы нәтижеге жету үшін осы стратегияларды оқыту үрдісінің әр кезеңінде сабақтың мазмұнына қарай пайдалана аламыз.
Рефлексия кезеңінде қолданалатын әдістер түрі: Синквейн әдісі. Сыни тұрғыдан ойлауды дамытуға ықпал ететін рефлексияның шығармашылық түрі. Ақпаратты қорытындылау, күрделі ойларды, сезімдер мен идеяларды бірнеше сөзбен жеткізу қабілеті.
Синквейн мысалы: 1. Биология.
2. Қызықты, мағыналы.
3. Жаңалық ашады, зерттейді, тәжірибе жасайды.
4. Тіршілікті түсінуге көмектеседі.
5. Ғылым.
Ыстық орындық әдісі. Сабақтың тақырыбына байланысты терминдерді тақтаға жазамын. Бір оқушы орындыққа арқасын тақтаға тіреп отырады және екінші оқушы (партада орналасқан) берілген терминдер бойынша анықтама береді.
Эктодерма; Ішек; Эндодерма; Мезоглея; Медуза.
ЭССЕ немесе ой толғаныс стратегиясы - тақырыпқа сай
оқушы өз ойын қорыта және жинақтай отырып, ой-толғанысын
жазады. Оқушы өз бетімен жеке жұмыс жүргізеді. Эссені 5-10
минут ішінде тоқтамай жазады. Мұғалім де отырып жазуына
болады. Бұл әдісте оқушы бала өз ойын еркін жеткізе білетін
болады. Шығармашылықпен жұмыс істеп, сөздік қоры дамиды.
Өмірде кездесетін жағдайларға, оқиғаларға саналы, ойлы
қарауға үйренеді.
Кубизм әдісі тақырыпты жан-жақты қамтуға мүмкіндік туғызады. Кубиктің қырлары бойынша жұмыс шарттары таңдалып тапсырманы ауызша жүргізуге болады. (1-суретте, 2-салыстыр, 3-зертте, 4-қолдан, 5-дәлелде, 6-талда). Бұл әдісті 8-сыныпта адамның сезім мүшелерімен танысуда, тағы басқа сабақ ортасында қолдану тиімді. Кубикті иіру арқылы әрбір топ кезектесіп, тапсырмаға ауызша жауап береді. Мысалы: адамның сезім мүшелеріне талдау жасай алады:
:: 1-ші шарт бойынша суреттейді (дене құрылысы, тіршілік ортасы),
:: 2-ші: буылтық құрттармен немесе шаянның басқа түрімен салыстырады,
:: 3-ші: зерттеу арқылы ерекшелігі,
:: 4-ші: қолданылуы, яғни маңызы айтылып,
:: 5-ші: дәлелдеуде тіршілік қасиеттеріне тоқталып,
:: 6-шы: мінез-құлқын талдайды.
Кубизм әдісі
Өз іс-тәжірибемде бұл әдісті оқушылардың қызығушылығын ояту, мағынаны ажырату кезеңдерінде қолдану тиімді деп ойлаймын.
Жалпы сын технологияның жетістіктері мынандай болып табылады:
1. Оқушылар күні бұрын берілген тапсырма мен де сабақ үстінде
берілген тапсырмалармен қосымша ізденеді, өз бетімен
дайындалады.
2. Оқушы ой қиялының дамуына, пікір айтуына еркіндік беріледі.
3. Өз өміріне, қоршаған ортаға сын көзбен қарауға үйренеді.
4. Өзгенің пікірін тыңдап, оған өз көзқарасын қоса білуге үйренеді.
5. Шыншылдық, әділдікке дағдыланады.
6. Өзгенің пікірімен санасуға үйренеді.
7. Әр түрлі шығармашылық жұмыстарға дағдыланады.
8. Өз пікірін қорғай дәлелдей алады.
9. Топпен жұмыс істеуге үйренеді.
10. Жан дүниесін тәрбиелейді.
1.2 Жобалық оқыту технологиялары
Жобалық оқыту технологиясының негізі - оқушылардың оқу танымдық іскерлігінің практикалық және теориялық қиындықтарды шешу жолына бағытталған. Алғашқы көрсеткішті көруге,қабылдауға,шынайы өмір тәжірибесінде қолдануға болады. Кейінгі көрсеткішті оқушылардың баға жетпес құндылығы,тәжірибе іскерлігін өз білімімен байланыстырады. Жобалап оқыту технологиясымен жұмыс істеу-мұғалімнің іс-әрекетіне жоғары деңгейдегі қиындықты шешуге ерекше талап қояды: Негізгі идеялар
бала өзі таңдаған іс - әрекетті жоғары қызығушылықпен орындайды;
іс - әрекет тек оқу пәнінің саласында ғана құрылмайды;
балада қызығушылықтың пайда болған сәтін қалт жібермеу, соған сүйену;
шынайы оқыту ешқашанда бір жақты болмайды, қосымща берілетін
мәліметтер де өте маңызды.
Карл Фрей дизайн әдісінің 17 ерекше белгілерін анықтады. Олардың кейбіреулері мыналар: жобаға қатысушылар сол немесе басқа жолмен адамның жобалық бастамасын өмірде жүзеге асырады; жобаға қатысушыларды оқыту түрін бір-бірімен келісу; жобаға қатысушылар жоба бастамасын әзірлейді және оның басқаларға жеткізілуін қамтамасыз етеді; жобаға қатысушылар жұмысқа дайындалады және ұйымдастырылады; жобаға қатысушылар бір-біріне жұмыс барысы туралы ақпарат береді; жоба қатысушылары талқылауға қатысады.
Енді дизайнерлік білім дегеніміз не деген сұраққа жауап іздеп көрейік. Карл Фрей жобалау әдісін жобаны құру кезінде оқушы мен мұғалімнің іс-әрекетінің жүйесі ретінде қарастырды. Н.Г.Чернилова жобалық оқытуды негізгі теориялық білімді меңгеру үшін ақпараттық ақпаратпен күрделі білім беру жобаларын жүзеге асыруды алмастыру негізінде дамыта оқыту дейді. Автордың пікірінше, дизайндық білім беру - дамыта оқытудың бір түрі. Қазіргі кезде дизайндық білім беруді келесідей анықтауға болады: жобалау әдісі оқушы мен мұғалімнің мәселені шешуге бағытталған бірлескен іс-әрекетін білдіреді. Жобалау әдісі әрқашан студенттердің өзіндік жұмысына бағытталған.
Оқыту процесін жобалық оқытуға толық көшіру мүмкін емес екені белгілі. Дегенмен, білім беру жүйесінің заманауи дамуымен педагогикалық тәжірибені жеке тұлғаға бағытталған технологиялармен байыту маңызды міндеттердің бірі болып табылады.
Жобалық оқытудың мақсаты: - оқушылардың әртүрлі ақпарат көздерінен жетіспейтін білімді өз бетінше және ерікті түрде меңгеруі; танымдық және практикалық есептерді шешу үшін алған білімдерін пайдалану; коммуникативті дағдыларды меңгеру, әртүрлі топтарда жұмыс істегенде зерттеушілік дағдыларын (мәселені айту, ақпарат жинау, бақылау, тәжірибе жасау, талдау, болжам жасау, жалпылау) дамыту;
Жобалауды оқытудың бастапқы теориялық ережелері: оқушыға назар аудару, бұл оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал етеді; оқу үдерісі пән логикасына сәйкес емес, оқушы үшін оның оқуға деген ынтасын арттыратын тұлғалық мәні бар іс-әрекет логикасына сәйкес құрылады; жобаны құру кезіндегі жеке жұмыс қарқыны әрбір оқушының өзінің даму деңгейіне жетуін қамтамасыз етеді; білім беру жобасын кешенді құру оқушы іс-әрекетінің негізгі физиологиялық және психологиялық бағыттарының үйлесімді дамуына ықпал етеді; негізгі білімді терең және саналы меңгеру оларды әртүрлі жағдайларда кешенді қолдану арқылы қамтамасыз етіледі. Сонымен, дизайндық білім берудің негізгі мағынасы - білім беру жобасын құру барысында оқушының нақты жағдайларды бастан кешіруі, процестердің, құбылыстардың мәніне терең бойлауы, жаңа объектілерді құрастыруы - технологияның негізгі мәні. Ал мұндай жетістіктерге жету үшін арнайы дайындық керек.. Қазіргі уақытта бұл технологияны жан-жақты қарастыру мақсатында әртүрлі классификациялар бар. Оларды қорытындылай келе, 1-суретте көрсетілгендей белгілі жобалардың классификациясын ұсынамыз.
Жобалауға кеткен уақытына қарай оқу жобасы 3-ке бөлінеді: қысқа мерзімді (2-6 сағат), орта мерзімді (12-15 сағат), ұзақ мерзімді.
Оқытылатын пәннің мазмұны негізінде құрылған жоба интеграция деңгейіне қарай пәнаралық және пәнаралық болуы мүмкін. Студенттер пәнаралық жобаларға қызығушылық танытады.
Жоба қатысушылар саны бойынша жеке және ұжымдық болып бөлінеді. Ұжымдық жобаны екі оқушы орындаса, оны жұптық жоба, ал егер оған оқушылар тобы қатысса, топтық жоба деп аталады.
Іс-әрекеттің басымдылығына қарай жобалар шығармашылық, ғылыми-зерттеу, оқу, ойын және практикалық болып бөлінеді; Ғылыми жобалар ғылыми мәселені шешуге бағытталған. Мұнда тақырыптың маңыздылығын, оның мақсатын, міндеттерін, зерттеу формаларын, нәтижелерін талқылап, қорытындылау өте маңызды. Бұл жобаларды сабақта немесе сабақтан тыс уақытта орындауға болады. Мысалы, аймақтың экологиялық мәселелерін шешу, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану, өсімдіктерден қажетті дәрі-дәрмек алу, т.б жобалар деп атауға болады. Кез келген ғылыми жобаны дайындау барысында оқушылардың шығармашылық қабілеті оянады.
Студенттер ойын түріндегі жобаларды жасауда рөл атқарады. Мәселен, өңірді жан-жақты зерттеу үшін ғылыми топ құру қажет.
Тәжірибеге бағытталған жобалар практикалық нәтиже беруі керек. Мысалы, су айдындарын биологиялық тазарту, автокөліктерден қоршаған ортаның ластануын химиялық жолмен азайту, жергілікті жерде дәрілік өсімдіктерді пайдалану мүмкіндігі т.б. Соңғы уақытта студенттер интернет арқылы республикалық білім беру жобаларына қатысып жүр.
Дидактикалық құралдарды қолдану бойынша жобалар классикалық, ақпараттық және коммуникативті болып бөлінеді. Классикалыққа жататындар: басылымдар (оқулықтар, ғылыми - көпшілік әдебиеттер, ғылыми журналдар), көрнекіліктер (кестелер, сызбанұсқалар, суреттер) жатады. Компьютерді қолдану арқылы оқушылар ақпараттарды тез жинақтауға, талдауға, өңдеуге мүмкіндік алды.
Студенттік жоба жұмысының бірнеше түрі бар:1) Тәжірибеге бағытталған жоба - жобаға қатысушылардың өздерінің әлеуметтік мүдделеріне бағытталған. Өнім алдын ала анықталған және оны сынып, мектеп өмірінде қолдануға болады. Өте алуан түрлі - оқу нұсқаулығынан (парақшадан) денсаулықты сақтау бойынша ұсыныстарға дейін. Өнімді практикада қолданудың шынайылығын және оның мәселені шешу мүмкіндігін бағалау маңызды. 2) Ғылыми жоба - ғылыми зерттеуге ұқсас. Ол таңдалған тақырыптың өзектілігін негіздеуді, зерттеу мақсаттарын белгілеуді, гипотезаны кейіннен тексерумен міндетті түрде алға қоюды және алынған нәтижелерді талқылауды қамтиды. Бұл ретте қазіргі ғылымның әдістері: зертханалық эксперимент, модельдеу, социологиялық сауалнама және т.б. 3) Шығармашылық жоба - нәтижелерді жобалаудың ең еркін және дәстүрлі емес тәсілін анықтайды. Бұл альманахтар, ойындар, бейнелеу немесе сәндік өнер туындылары, бейне фильмдер болуы мүмкін. 4) Ақпараттық жоба - қандай да бір объект, құбылыс туралы оны талдау, жалпылау және кең аудиторияға ұсыну мақсатында ақпарат жинауға негізделген. Мұндай жобаның нәтижесі көбінесе жарияланым болып табылады, соның ішінде. Интернетте. Мұндай жобаның нәтижесі сынып немесе мектеп үшін ақпараттық ортаны құру болуы мүмкін. 5) Рөлдік жоба - мұндай жобаны әзірлеу және жүзеге асыру ең қиын. Оған қатысу арқылы дизайнерлер әдеби немесе тарихи кейіпкерлердің, ойдан шығарылған кейіпкерлердің және т.б. Жобаның нәтижесі соңына дейін ашық болып қалады. Дизайн студенттері қызметінің аталған мақсатты бағыттары әрбір жобада жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл әрбір жобаның кез келген басқа жобалар сияқты - шығармашылық, рөлдік, тәжірибеге бағытталған немесе ақпараттық - зерттеушілік екенін білдіреді. Сондықтан жобада жалғыз емес, қатысушылардың басым бағыты болуы мүмкін. Кез келген жобаны құрастыру кезінде алдымен зерттеудің мақсаты көрсетіледі. Мақсатты таңдағаннан кейін осы мақсатқа жету үшін міндеттер қойылады. Жоба бойынша жұмыстың келесі қадамы - мақсатқа жету туралы шешім. Әрбір жоба студенттік зерттеулерді қамтуы керек. Әйтпесе, жоба практикалық бөлігін қамтуды тоқтатады. Осылайша, жобаның өзіне тән ерекшелігі ақпаратты іздеу болып табылады. Содан кейін бұл ақпарат өңделеді және жобада жұмыс істейтін студенттердің пікірлерімен толықтырылады. Жұмыстың бұл кезеңінде жігіттер жобада қамтылған материалды меңгеріп қана қоймай, көптеген жеке қасиеттерін дамытады. Мұндай қасиеттердің мысалы ретінде іс-әрекеттердің тәуелсіздігі, пайымдаулардың тәуелсіздігі, шығармашылық және өзін-өзі дамыту қабілеті болып табылады. Биологияда жобалық оқытуды қолдану да көптеген оқу, тәрбиелік және дамытушылық міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.
Жоба бойынша жұмыстың әртүрлі кезеңдерінде балаларда әртүрлі түсінік пен дағдылар қалыптасады. Сонымен, мақсат қою сатысында білімнің әртүрлі салаларындағы мәселелерді таба білу қалыптасады. Мәселені шешудің нұсқалары мен жолдарын талқылау таңдалған мәселені шешудің мүмкін жолдарын іздеу, зерттеу объектілерін анықтау қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ақпаратты іздестіру және міндеттерді бөлу барысында алынған мәліметтерді табу, жүйелеу және жинақтау, ақпаратты талдау қабілеттері дамиды. Жұмысты қорытындылау және алынған нәтижелерді талдау дәлелді қорытындылар жасау, эксперименттік жұмыстың мәліметтерін өңдеу, танымдық және шығармашылық мәселелерді шешу қабілетін дамытуға мүмкіндік береді. Жобаның презентациясы (қорғауы) студенттердің дағдыларын еркін дамытуға мүмкіндік береді және өз ойын жеткізуге, сөйлеу мәдениетін меңгертуге талпынды. Оқушыларды пәнді меңгеруге ынталандыру үшін жобалық әрекет мұғалімнен де көп күш пен білімді талап етеді. Мұғалім жұмыс барысында әр түрлі рөлдерді орындауға тырысуы керек: кеңесші (мұғалім - балалардың бос уақытын ұйымдастырушы және ақпараттық материалдар бойынша нұсқаулық), генералист (балаға әртүрлі ақпаратпен кеңес бере алатын), тайм-менеджер. (бос уақытты сақтаушы), энтузиаст (оқушылардың ынтасын арттырады, оларды қолдау, ынталандыру және мақсатқа жету жолында бағыттау), сұрақ қоятын адам, сарапшы (аяқталған жобаның нәтижелеріне нақты талдау жасайды). Маңызды мәселе - жобада жұмыс істейтін студенттердің дербестік дәрежесі. Олардың алдында тұрған міндеттердің қайсысын мұғалім шешуі керек, қайсысын оқушылардың өздері шешуі керек, ал қайсысын олардың ынтымақтастығы арқылы шешуге болады? Бұл сұрақтарға нақты жауап жоқ және ешқашан болмайды. Сірә, оқушылардың дербестігі көптеген факторларға байланысты: балалардың жас және жеке ерекшеліктеріне. Жоба тақырыбының күрделілігі де студенттердің жұмысына қатты әсер етеді, тақырыптың тым қиын тұжырымы балаларды бүкіл оқудан қорқытуы мүмкін. Әсіресе студенттер тобында жобаны ұйымдастырған кезде және топтағы жігіттердің қарым-қатынасының сипаты туралы ұмытпаңыз. Қалай болғанда да, зұлым адамдар жобаға майдағы шыбын әкелуге тырысады. Бұған жол бермеу үшін топтарды оқушылардың қызығушылығына қарай ұйымдастырған дұрыс. Менің тәжірибемде бірлескен жобалық жұмыста бір-біріне агрессивті көзқарас танытқан оқушылардың, керісінше, ізденіс жағдайында болып, бір-біріне шыдамдылық таныту жағдайлары да кездеседі. Сондай-ақ жобада бірлесіп жұмыс істеу қарым-қатынас және ынтымақтастық дағдылары сияқты қажетті әлеуметтік дағдыларды дамытуға әкеледі.
Жобалық оқытудың да кемшіліктері бар. Осы кемшіліктердің бірі - жобаның нәтижесін асыра бағалау немесе оның процесін жете бағаламау. Себебі, бағалау презентация нәтижесіне негізделеді және ұсынылған жобаның нәтижесі болып табылады. Бағалау объективті болуы үшін жобалық портфолионың (жоба ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz