Патенттердің аннотациялық аудармасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А. Қ. Құсайынов атындағы Еуразия гуманитарлық институты

Евразийский гуманитарный институт имени А. К. Кусаинова

ШЕТЕЛ ДІЛІ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС5В020700-«Аударма ісі»мамандығы бойынша білім беру бағдарламасы

Ағылшын тіліндегі ғылыми- техникалық мәтіндерді қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Орындаған : Бердімұрат Ақерке

Қорғауға жіберілді. «___»2023 ж.

Штел тілі кафедрасының меңгерушісі, ф. ғ. д., профессор

Аcтана, 2023

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1. Ғылыми-техникалық нұсқаулар, мәтіндер түсінігі және аудару тәсілдері . . . 5

1. 1Ғылыми-техникалық мәтіндер ерекшелігі . . .

1. 2Ғылыми-техникалық мәтіндердің ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы аударма түрлері . . . 9

1. 3 Ғылыми-техникалық мәтініндегі терминдер рөлі . . .

2. Ғылыми-техникалық мәтіндерді аударудағы аудармашылық трансформациялар . . . 19

2. 1Ғылыми-техникалық мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы лексикалық трансформациялар . . . 21

2. 2Ғылыми-техникалық мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы грамматикалық трансформациялар . . . 30

2. 3Ғылыми-техникалық мәтіндерді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы лексика грамматикалық трансформациялар . . .

Қорытынды . . . 38

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 43

Қосымша

Кіріспе

Қазіргі ғылым мен техника әлемі жаһандық ауқыммен және тұрақты дамуымен сипатталады. Осыған байланысты ғылыми-техникалық аударма әртүрлі елдер, мәдениеттер мен тілдік қауымдастықтар арасында ақпарат алмасу мен алмасуда басты рөл атқарады. Дегенмен, ғылыми-техникалық мәтіндерді аударудың арнайы білім мен дағдыны қажет ететін өзіндік ерекшеліктері бар.

Тіл білімі тұрғысынан ғылыми-техникалық әдебиеттердің өзіне тән белгілері оның стиліне, грамматикасы мен сөздік қорына дейін жетеді. Ғылыми-техникалық әдебиеттердің стилін формальды-логикалық деп анықтауға болады.

Ғылыми-техникалық мәтіндер бірқатар грамматикалық белгілерден тұрады. Ең типтік лексикалық белгі - мәтіннің терминдермен және терминологиялық тіркестермен қанықтығы, сонымен қатар лексикалық құрылымдар мен аббревиатуралардың болуы. Мұндай әдебиеттерде белгілі бір тілдің ана тілінде сөйлейтіндерге емес, белгілі бір экстралингвистикалық білімі бар белгілі бір кәсіби топтың өкілдеріне бағытталған мәтіндер ерекше орын алады.

Дипломдық жұмыс тақырыбы - Ағылшын тіліндегі ғылыми-техникалық мәтіндерді қазақ тіліне аудару ерекшеліктері

Бұл дипломдық жұмыстың мақсаты - ағылшын тілінен ғылыми-техникалық мәтіндерді қазақ тіліне аударудағы ерекшіліктерін зерттеу және мұндай мәтіндерді аударудың тиімді әдістері мен тәсілдерін анықтау сонымен қоса аударудағы қолданылатын трансформациялар мен лексика-грамматикалық ерекшеліктерді зерттеу болып табылады.

Жұмыстың мақсаты негізінде біз келесі міндеттерді анықтадық:

1. Аударманың жалпы лингвистикалық негіздерін ашу және сипаттау, аударма процесінің негізінде тілдік жүйелер мен тілдердің қызмет ету. заңдылықтарының қандай ерекшеліктері жатқанын көрсету.

2. Ғылыми-техникалық мәтіндердің аударудың негізгі түрлерін анықтау.

3. Ғылыми-техникалық стиль мәтіндерінің ерекшеліктерін зерттеу.

4. Кәсіби аудармаға қажетті ағылшын тілінің арнайы терминологиясын үйрену.

5. Ғылыми-техникалық мәтіндердің грамматикалық және лексикалық ерекшеліктерін талдау.

Зерттеу объектісі - ғылыми-техникалық мәтіндер, ал зерттеу пәні - мұндай мәтіндерді аудару ерекшеліктері.

Бұл жұмыстың аясында аудармашының кәсіби шеберлігімен ұштасатын аударма әдістері мен тәсілдерін қолдана отырып ғылыми-техникалық мәтіндерді дәл және түсінікті аударып тіке жеткізу. Бұған нақты көрсетілген эмоционалдылықсыз, нақты материалды логикалық негізделген ұсыну арқылы қол жеткізіледі

Бұл жұмыста қолданылған зерттеу әдістеріне: әдебиеттерді талдау, ғылыми-техникалық аударма мысалдарын талдау, салыстырмалы талдау және аударманы сараптау әдістерін қолдану жатады.

Бұл жұмыстың ғылыми жаңалығы Уоллеса Уоттлздың “Ұлы мүдделікті болу құндылығы” романы мысалында ғылыми-техникалық аударманы зерттеп, талдау. Бұл тәсіл аударманы тек техникалық аспектілер тұрғысынан ғана емес, әдеби шығарма контекстінде де қарастыруға мүмкіндік береді.

Зерттеу жұмысының теориялық маңыздылығы: Ғылыми-техникалық мәтіндерді аударудағы қолданылытын трансформациялар және лексика-грамматикалық ерекшіліктермен таныстыру.

Зерттеу жұмысыныңпрактикалық маңызыдылығы : Дэн Браунның “Тозақ” романы бойынша ғылымы-техникалық мәтіндердің қазақ тіліне аударудағы ерекшеліктерді көрсету, талдау және салыстыру.

Зерттеу жұмысының құрылымы :кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.

Бірінші тарауда ғылыми-техникалық нұсқаулар, мәтін түсінігі және аудару тәсілдері қарастыралады. Екінші тарауда ғылыми-техникалық материалдардың лексикалық-грамматикалық ерекшеліктері, ғылыми-техникалық стильдегі терминология, терминдердің морфологиялық құрылымы (қарапайым, күрделі және термин-сөз тіркестері), оларды ағылшын тіліне аударудың негізгі жолдары (баламаларды, аналогтарды қолдану; калька, транслитерация), ғылыми-техникалық терминдерді құрылымдау, толық белгілеулерді, қысқартуларды, фирма белгілерін аудару, сонымен қатар салыстырылатын тілдер арасындағы құрылымдық айырмашылықтарға байланысты қиындықтар қарастырылады.

1. Ғылыми-техникалық нұсқаулар, мәтіндер түсінігі және аудару

Тәсілдері

«Аударма» термині адамға бұрыннан белгілі. Аударманың тарихы өте байлы, көптеген құбылыстарды, құлдырауды, қазіргі кезге дейін әртүрлі өзгерістерді дәуірлер, ғасырлар және онжылдықтар бойы бастан кешірді. Қазір көптеген лингвист ғалымдардың пікірінше, аударма өзінің даму шыңында.

Қазіргі әлемдегі аударма көптеген мәдениеттердің жақындасуына байланысты және сапа үшін өте қажет, мәдениетаралық коммуникацияға бұл жағдайда аудармашы орындайды. Өз ісінің кәсіби маманы, бірден бірнеше тілдік жүйені білетін адам есте сақтау қабілеті жақсы болу кереу. Ақпараттың үлкен көлемі және бірнеше күрделі аналитикалық және практикалық тапсырмаларды бір уақытта орындау білу керек.

Ғылыми-техникалық мәтіндер аудару кезінде осы нұсқаулар ұсынылады:

Мәтінмәнді түсіну: Термин немесе ұғым қолданылатын контекстті түсіну аудармашыға ең қолайлы аударманы таңдауға көмектеседі.

Глоссарийді пайдалану : Глоссарий жасау немесе бұрыннан бар дайындалған глоссарийді пайдалану аудармашыға терминологияны мәтін бойынша сәйкестендіруге және аударма уақытын қысқартуға көмектеседі.

Ғылыми-техникалық саланың ерекшеліктерін зерттеу : белгілі бір ғылыми-техникалық саланың ерекшеліктері мен терминологиясын зерттеу аудармашыға аударманы дәлірек жасауға көмектеседі.

Техникалық сөздіктер мен онлайн ресурстарды пайдалану :Техникалық сөздіктер мен онлайн ресурстарды пайдалану аудармашыға белгілі бір термин немесе тұжырымдама үшін ең жақсы аударманы табуға көмектеседі.

Өңдеу және түзету : Аударма аяқталғаннан кейін аударманың сапасын қамтамасыз ету үшін қателерді, қателерді және дәлсіздіктерді өңдеу және тексеру жүргізуі керек.

Стильге сәйкестік : ғылыми-техникалық мәтіндерді аудару кезінде белгілі бір ғылыми-техникалық салаға тән стиль мен грамматиканы сақтау қажет.

Құпия сақтау : құпия ақпаратты қамтитын ғылыми-техникалық мәтіндерді аудару кезінде құпиялылықты сақтау керек және бұл ақпаратты мәтін авторының рұқсатынсыз жариялауға болмайды.

Аудару тәсіліне келетін болсақ бұл жерде ғылыми-техникалық мәтінді ағылшын тіліне аудару барысында аудармашы осы тәсілдерді қолдана отыра мәтінді аудара алады:

1. Транспозиция әдісі - аудармашы аударма тіліне мағынаны жеткізу үшін мәтіндегі сөздердің немесе сөйлемдердің ретін өзгертеді.

2. Эквиваленттік әдіс - аудармашы аударма тіліндегі термин немесе ұғымның дәл баламасын табуға ұмтылады.

3. Өтемақы әдісі - егер дәл баламасы табылмаса, аудармашы терминнің немесе ұғымның мағынасын жеткізу үшін түсіндіру немесе сипаттау сияқты басқа құралдарды пайдаланады.

4. Бейімделу әдісі - аудармашы мәтінді аударылатын тілдің мәдени және тілдік ерекшеліктеріне бейімдейді, оның ішінде аббревиатураларды қолдану, фирмалардың немесе өнімдердің атын өзгерту және т. б жатады

5. Контекстуализация әдісі - аудармашы термин немесе ұғым қолданылатын контекстті ескереді және осы контекстке сәйкес ең қолайлы аударманы таңдайды.

Дегенмен, ғылыми-техникалық мәтіннің және тілдік жұптың ерекшеліктеріне байланысты аудармашы ең жақсы нәтижеге жету үшін осы әдістерді біріктіре алады. Сонымен қатар, тілдер арасындағы семантикалық және грамматикалық айырмашылықтарды және әртүрлі ғылыми-техникалық салалардағы стиль мен терминологияның ерекшеліктерін ескеру маңызды.

1. 1. Ғылыми техникалық мәтіндер ерекшелігі

Ғылыми-техникалық мәтіндер - бұл ғылыми немесе техникалық ақпаратты жеткізуге арналған мәтіндердің ерекше түрі. Оларға ғылыми жаңалықтардың, зерттеулердің, техникалық жаңалықтардың, пайдалану жөніндегі нұсқаулықтардың және т. б. сипаттамалар кіруі мүмкін.

Мұндай мәтіндер арнайы тілде терминдер мен ғылыми ақпараттарды қамтығандықтан жалпы аудиторияға түсінксіз болуы мүмкін. Осыған байланысты ғылыми-техникалық мәтіндерді аудару осы салада арнайы білім мен тәжірибені қажет ететін маңызды міндет болып табылады

Ғылыми-техникалық мәтіндер де терминологияны қолданудың күрделі және көп мағыналы болуы мүмкін ерекшеліктерімен сипатталады. Ғылым мен техниканың әртүрлі салаларында терминдер әртүрлі мағынаға ие болғандықтан, бұл мәтінді түсіну мен аудару кезінде қиындықтарға әкеліп соғады.

Ғылыми-техникалық мәтіндердің тағы бір ерекшелігі: олардың пішімі мен құрылымы болып табылады. Олардың жиі нақты анықталған құрылымы болады, олар тақырыптарды, тақырыпшаларды, тізімдерді, кестелерді және т. б. Бұл мәтінді ұйымдастыруды және оқуды жеңілдетеді, бірақ ол сонымен қатар құрылымын аудару кезінде қиындықтар туғызады.

Жалпы, ғылыми-техникалық мәтіндер ғылым мен техниканың әртүрлі салаларындағы маңызды ақпарат көзі болып табылады және оларды аудару арнайы дайындық пен дағдыны қажет етеді.

Ғылыми-техникалық мәтіндердің басқа мәтіндерден ерекшеліктері мен айырмашылықтарын жіктеп көрсететін болсақ:

Күрделілігі: Ғылыми және техникалық мәтіндерде жиі түсіну қиын болуы мүмкін күрделі терминдер, формулалар және техникалық деректер болады. Ғылыми және техникалық мәтіндер дәлдік пен айқындықты талап етеді, өйткені шамалы дәлсіздіктің өзі түсіндірудегі қателерге және қате шешімдерге әкелуі мүмкін.

Бейтарапты қ: ғылыми-техникалық мәтіндер бейтарап стильде жазылуы және эмоционалды бағалаудан аулақ болуы керек.

Терминологияның біркелкілігі : Ғылыми және техникалық мәтіндерде шатасу мен екіұштылыққа жол бермеу үшін мәтіннің барлық бөлігінде сәйкес болуы керек арнайы терминология қолданылады.

Объективтілік: ғылыми-техникалық мәтіндер объективті және фактілер мен дәлелдерге негізделген болуы керек.

Құрылымдық: ғылыми-техникалық мәтіндер әдетте кіріспеден, түйіннен және қорытындыдан тұратын анық құрылымға ие, бұл оларды неғұрлым түсінікті және оқуға жеңіл етеді.

Мақсатты аудитория: ғылыми-техникалық мәтіндер көбінесе тар мақсатты аудиторияға арналған, бұл автор мен аудармашыдан осы аудиторияның ерекшеліктерін және оның нақты тілін білуді талап етеді.

Дереккөздерді пайдалану: ғылыми-техникалық мәтіндер әдетте фактілер мен деректер алынған дереккөздерге сілтемелерді пайдалануды талап етеді, бұл олардың беделі мен дәлелдерін арттырады.

Жалпы қостілді сөздіктер

Қостілді сөздіктерді дұрыс қолдану үшін төмендегі қағидаларды есте сақтаған жөн:

1. Кез келген қостілді сөздік (фразеологиялық сөздіктен басқа) әрбір сөздің тек мүмкін болатын эквиваленттерін береді. Сөздік тек оның белгілі бір контекстегі мағынасын ғана береді.

2. Сөздікте қолданылатын барлық шартты белгілердің, қысқартулардың, символдар мен әртүрлі шрифттердің мағынасын жақсы білу керек.

Қостілді сөздіктің мысалы ретінде профессор И. Р. Гальперин редакциясындағы «Үлкен ағылшын-орыс сөздігін» алуға болады.

Сөздік жайлы қажетті мағлұматтар

1. Сөздіктегі сөздер алфавиттік тізбекте тұрады.

2. Мұндай сөздікте тек қарапайым сөздер ғана емес, сонымен қатар арнайы терминдер де кездеседі. Әдетте олар тех. , яғни техника саласына қатысты сөз деген қысқартумен немесе термин қолданылатын саланы нақтылайтын қысқартулармен көрсетіледі, мысалы, гидр. - гидротехника; палеонт. - палеонтология; а. -ш. - ауылшаруашылық және т. б.

3. Егер екінші тілдегі эквиваленттер үтірмен бөлінсе, онда олардың мағыналары жақын, ал егер нүктелі үтірмен бөлінсе, онда олардың мағыналары әртүрлі боп келеді, мысалы:

temper - мінез, құлық;

vehicle - еріткіш; көлік.

4. Сөздік соңында арнайы әдебиетте жиі қолданылатын қысқартулардың тізімі болады.

Сөздікте қолданылатын қықартулар мен символдар

1. Рим цифрларынан кейін тұратын сөз таптарының қысқартулары:

n (noun) - зат есім;
a (adjective) -сын есім;
adv (adverb) - үстеу;
v (verb) - етістік;
pron (pronoun) - есімдік;
prep (preposition) - демеулік;
cj (conjunction) - жалғаулық;
int (interjection) - одағай.

2. ~символы негізгі сөздің орнына жазылады. Бұл символ тильда деп аталады.

3. Жақшамен бірге жазылатын араб цифрлары ( 1), 2), 3), т. б. ) сөз аудармаларының алдында тұрады.

4. Жақшаға қосымша түсіндірмелер алынады. Мысалы: to sell by the hundred (жүз-жүзден) .

5. ςсимволы толықтауыш қызметіндегі зат есімді көрсетеді. Мысалы: ς a hundred pages.

6. ‖ символы бірлік, ондық, жүздіксандарды білдіретін зат есімге қатысты: ‖ a hundred and one.

7. ◊ символы фразеологиялық тіркестердің алдында тұрады.

8. □ символы демеулікті етістікке қатысты. Мысалы: □ to hunt down, ~out, ~up, etc.

Біртілді сөздіктер

Біртілді сөздіктер - басқа тілге аудармай, сол тілде сипаттау, бейнелеу, мысалдар, синонимдер мен антонимдер арқылы сөз, ұғым немесе заттың мағынасын жеткізу.

Түсіндірме сөздіктегі ұғындырулардың шағын түрде және әрқашан дәл бола бермейтінін айта кету керек. Әсіресе, бұл ғылыми және техникалық сөздерге қатысты. Көп жағдайда олардың сөздіктегі сипаттамалары ғылыми түсіндірмелермен сәйкеспейді.

Ф. Н. Петровтың «Словарь иностранных слов» сөздігі басқа тілдерден енген орыс сөздерін түсіндіреді: бұларға, көбінесе, ежелгі грек және латын тілдерінің элементтерінен құрылған сөздер мен терминдер немесе кірме сөздер жатады.

Сөздікте ғылыми-техникалық терминдер толық және дәл берілген.

Энциклопедиялар техникалық аудармашы үшін пайдалы ақпарат көзі болып табылады, өйткені мұнда тек қана қоғамдық, экономикалық ғылымдар емес, сонымен қатар, жаратылыстану мен техника ғылымдары жайлы жүйеленген мәліметтерді табуға болады.

Энциклопедияны дұрыс қолдану және уақыт үнемдеу үшін, ең алдымен алфавиттік сілтегіштен бастау қажет. Бұл сілтегіштің көмегінсіз қажетті ақпаратты табу қиынға түседі.

Арнайы политехникалық қостілді сөздіктер

Мұндай сөздіктер ғылыми-техникалық терминдердің және ғылым мен техникада кеіңнен қолданылатын күнделікті қолданыстағы сөздердің эквиваленттерін береді.

Арнайы политехникалық сөздіктің мысалы ретінде А. Н. Чернухин редакциясындағы «Ағылшын-орыс политехникалық сөздігін» алуға болады. Сөздіктегі материалдар алфавиттік-ұялы жүйеде орналастырылған, яғни егер термин бір сөзден тұрса, оны кәдімгі сөздікте сияқты алфавиттік ретпен іздеу керек, ал егер термин бірнеше сөзден тұрса, онда оны анықталатын сөз бойынша қарау қажет. Әдетте, анықталатын сөз терминологиялық тіркес соңында тұрады.

Политехникалық сөздіктегі терминдер ғылым мен техниканың барлық салаларына қатысты ( гректің «поли» сөзі «көп» деген мағынаны білдіреді) .

Белгілі бір терминнің қай салаға қатысты екенін көрсету үшін арнайы қысқартулар қолданылады. Мысалы: свт. - светотехника; к. -ф. - кинематография мен фотография; ак. - акустика. Сөздік соңында ғылым мен техниканың түрлі салаларында кеңінен қолданылатын әріптік қысқартулар мен белгілердің тізімі болады.

Бұған қоса, сөздікте аудармашыға өте қажетті мәліметтер де бар. Мысалы: ағылшын және американ техникалық әдебиетіндегі фут, дюйм, ондық бөлшектердің, т. б. белгілері; әртүрлі математикалық белгілер, символдар мен қысқартулар; грек алфавиті; римдік нумерация; ағылшын және американ ұзындық, салмақ өлшемдері және т. б.

Англия мен Америкада өлшемдердің халықаралық ондық жүйесі ресми түрде қабылданса да, ағылшын тіліндегі арнайы әдебиетте ескі өлшемдер әлі күнге дейін көптеп кездеседі. Бұларды аудармашы ондықтарға ауыстыруға міндетті.

Қостілді салалық сөздіктер

Политехникалық сөздікке қарағанда, салалық сөздікте белгілі бір салаға қатысты терминдер мен олардың эквиваленттері айтарлықтай көп болады, себебі бір политехникалық сөздік жүздеген саланың арнайы терминологиясын қамти алмайды.

Салалық сөздіктегі сөздер реті алфавиттік те, ұялық та, аралас та бола алады.

Қосалқы қостілді сөздіктер

Қосалқы сөздіктің мысалы «Ағылшын және американдық қысқартулар сөздігі» бола алады.

Көп жағдайда, қысқартылған сөз басқа сөздерге ұқсамайды, мысалы, «pet»( petrol сөзінен), «bob»( bobbin сөзінен) және т. б. Егер бұл сөздерді дәстүрлі сөздікте қарайтын болсақ, эквиваленттер контекстке сай келмейді. «Pet» сөзі дәстүрлі сөздікте «сүйікті» болады да, қысқартулар сөздігінде «жанармай» болады.

Дәстүрлі сөздікте «disc» сөзіне бір ғана балама берілген, ал қысқартулар сөздігінде бұл сөзге ондаған балама бар.

Арнайы біртілді сөздіктер

Мұндай сөздіктерде әртүрлі құрылғыларға сипаттама беріледі, арнайы терминдерге түсіндірме беріледі, түрлі өндірістік процесстер, өндеу әдістері, жабдықтар және т. б. жайлы мәліметтер жазылады.

Анықтамалық кітаптар

Анықтамалық кітаптар техника және ғылымның түрлі салаларында жұмыс істейтін мамандарға арналған және әртүрлі арнайы мағлұматтарды, технико-экономикалық көрсеткіштерді, сандық деректерді қамтиды.

Алайда, техникалық аудармашы анықтамалық кітапта түпнұсқаны дұрыс түсінуге және оны сапалы аударуға қажетті барлық ақпаратты табады, себебі оларда әртүрлі детальдар мен процесстердің атаулары, өндіріс тәсілдері мен оны ұйымдастыру сипаттамалары және кез келген мәселеге байланысты арнайы әдебиеттер тізімі беріледі.

1. 2. Ғылыми-техникалық мәтіндердің ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы аударма түрлері

Толық жазбаша аударма

Толық жазбаша аударма техникалық аударма түрлерінің негізгісі болып табылады. Барлық ғылыми-техникалық ақпарат (шет тілдегі нұсқаулық, жол бетшесі, кеден декларациясы, т. б. ) осы аударма түрі арқылы шыңдалады. Толық жазбаша аудармаға қатысты бірнеше ереже бар.

Толық жазбаша аудармамен жұмыс істеу бірнеше сатыны қамтиды, ал осы кезеңдер жүйесін бұзу аударма сапасына нұқсан келтіреді. Әр кезеңге жеке тоқталып кетсек.

1-саты

Тікелей аударуға көшпес бұрын контекстті анықтап алу және түпнұсқа тілінде меңзеліп тұрған мәліметті ұғыну үшін аудармашының мәтінді бір немесе бірнеше рет оқып алғаны абзал.

Аудармашының міндеті - сенім-нанымына қарамастан автор жағына көшу, оның ақпарат жеткізу мәнерін, дәлелдеу амалдарын толықтай бойына сіңіру. Егер оқу барысында аудармашы өзіне таныс емес материалмен кездесіп жатса, оған тиісті ақпарат көздеріне жүгінуге тура келеді.

2-саты

Екінші сатыда аудармашы түпнұсқаның жеке логикалық бөліктерімен (бөлшек, абзац, жеке сөйлемдер) жұмыс істей отырып аударманың алғашқы нұсқасын жазғаны жөн.

Алдымен мәтіннің логикалық аяқталған бөлігі ұғынылуы қажет. Алынған бөліктің көлемі мағынасының толықтығына, мазмұн қиындығына және аудармашы зердесіне тікелей қатысты.

Кейін мәтін бөлігі қазақ тіліне аударылады. Аудармашы түпнұсқаға қарамай, стильге, яғни мазмұн сапасына, логикасына және бірқалып-тылығына назар аудара отырып, мәтінді өз сөзімен аударады. Бұл жерде аудармашының түпнұсқаға қарамай аударуы өте маңызды, себебі бірден бір тілде оқып, екінші тілде жазу қиын болады, әйтпесе мағыналық және стилис-тикалық қателердің туындауы әбден мүмкін. Көп жағдайда екі тілдің заңдылықтары сәйкесе бермейді және бір-біріне қарама қайшы боп келеді.

Түпнұсқа бөлігі аударылып болғаннан кейін маңызды ақпараттың таста-лып кетпеуі үшін аударма мәтінмен салыстырылады. Бұған қоса, екі бөліктің арасындағы логикалық байланысты сақтау керек.

3-саты

Үшінші сатыда аударманы соңғы рет өңдеп, сәйкессіздіктерді жөндеу үшін оны ішінен қайта оқып шығып, мәтін мазмұнының стилін, сапасын, бірқалыптылығын және логикасын тексеріп алған жөн. Стиль деп ерекше белгілерде, қасиеттерде, көркемдік бейнелеуде көрініс табатын бір нәрсенің түрін түсінеміз. Аударма ісіне байланысты стиль дегеніміз:

түпнұсқа тілінің өзіндік ерекшеліктері;
дәстүрлі мазмұндау түрі (аннотация, реферат, т. б. ) ;
мазмұн сапасы; ғылыми-техникалық аудармадағы сапалы аударма өзінің дәлдігімен, ықшамдылығымен, ойды жеткізу қарапайымдылығымен және терминологияның орынды қолданылуы-мен ерекшеленеді.

Аудару кезінде мынадай қағидаларды сақтаған жөн:

егер бір ойды бірнеше тәсілмен аудару мүмкіндігі туып жатса, онда ең қарапайым және ықшамын таңдаған абзал;
егер басқа тілден еңген сөз кездесіп жатса, оны мағынасына нұқсан келтірмей қазақшалаған жөн;
барлық терминдер мен атаулардың дара мағыналы болуы шарт.

Кейіннен редактор аудармашының түпнұсқаны түсінбеуі салдарынан кеткен стилистикалық және грамматикалық қателіктерді түзетуі мүмкін.

4-саты

Бұл сатыда аудармашы мәтін тақырыбын аударуға көшеді. Көркем әдебиетте мәтін тақырыбы мазмұнымен сәйкесе бермейді. Себебі көркем шығарма авторлары оқырманды өзіне баулап алу мақсатында тақырыпты барынша тартымды, құлаққа жағымды және күлкілі етіп қоюға тырысады. Ал ғылыми-техникалық әдебиетте тақырып міндеті мүлдем басқа. Тақырыпта мәтіннің мәні толықтай берілуі шарт, сондықтан да тақырып түпнұсқаның барлық ерекшеліктерін ескере отырып, жұмыстың соңында аударылады.

2. Рефераттық аударма

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.