Таза пайданы талдау
КАСПИЙ УНИВЕРСИТЕТІ
Қаржы және есеп кафедрасы
____ Есеп және аудит_6В04111__________________ма мандығы бойынша ___2___ курс
(мамандық шифры және атауы)
студентінің_Дербес Айнур Бахтиярқызы ____________
(тегі, аты-жөні)
___________________________________ ___________________________________ ___________ Ұйымның қаржылық нәтижедер есебі мен талдауы тақырыбындағы дипломдық жұмысын (жобасын) жазу мен рәсімдеудің
Күнтізбелік кестесі
№р.р
Жұмыскезеңдері
Орындалумерзімі
Орындалуытуралыжетекшініңбелгісі
1
Негізгі дерек көздер бойынша библиографияны құрастыра отырып, әдебиеттерді іріктеу, зерттеу және өңдеу
14.11.2022
2
Дипломдықжұмыстыңжоспарынқұрастыруж әне оны ғылымижетекшіменкелісу
28.11.2022
3
Дипломдықжұмыстыңбірінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
15.12.2022
4
Өндірістік (диплом алды) практикадан өту орныжұмыс орны бойынша жиналған практикалық материалдарды жүйелеу, талдау және өңдеу
5
Дипломдықжұмыстыңекінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
6
Дипломдықжұмыстыңүшінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
7
Ғылымижетекшіменқорытындылар мен ұсыныстардыкелісу
8
Ескертулергесәйкесдипломдықжұмыстыө ңдеу (түзету) жәнеғылымижетекшініңпікіріменбірге оны кафедрағаұсыну
9
Дипломдықжұмысты (жобаны)кафедрадаалдын ала қорғау (қорғаудан7 күн бұрын)
10
Дипломдықжұмысты (жобаны) кафедра меңгерушісіқорғауғажібергенненкейін сыртқырецензентке рецензиялауғажіберужәнежазбаша рецензия алу (қорғаудан10 күн бұрын)
11
Баяндаматезистерінжәнеқорғауғашығар ылатынкестелік-иллюстративтікматери алдықұрастыру
Күнтізбеліккестеніңберілгенкүні____ ___________
Ғылымижетекші____________ _______________________ (қолы) (тегі, аты-жөні)
Тапсырманы орындауға қабылдаған студент ____________ ___________________ (қолы) (тегі, аты-жөні)
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1
Ұйымның қаржылық нәтижелер есебі мен талдауының теориялық негіздері
1.1
Қаржылық нәтижелер есебінің түсінігі, мәні және оған шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
1.2
Бухгалтерлік, салықтық есеп және қаржылық нәтижедегі есептілікті көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
2
Қаржылық нәтижелерді есепке алу тәртібі Дент Опт ЖШС мысалында
30
2.1
ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы жане есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ...
39
2.2
Ұйым қызметі нәтижелерінің синтетикалық және аналитикалық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
45
2.3
Табыс салығының қалыптасуы және есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
57
3
3.1
3.2
Қаржылық нәтижелердің талдауы және табыстылығын арттыру жолдары
Қаржылық нәтижелердің құрылымын және динамикасын талдау ... ..
Ұйым қызметінің нәтижесінің тиімділігін арттыру жолдары ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
71
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
73
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі
Тақырыптың даму дәрежесі.
Объект-бұл проблемалық жағдайды тудыратын процесс немесе құбылыс және
зерттеу үшін таңдалғандар. Нысан ‒ бұл объектінің шекарасында орналасқан нәрсе.
Нысан және зат
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
Зерттеудің теориялық негізі
Зерттеудің әдіснамалық негізі
жалпы әдістер
эмпирикалық зерттеу әдістері
эмпирикалық және теориялық деңгейде қолданылатын әдістер
зерттеу
теориялық зерттеу әдістері
Бақылау
Салыстыру ‒
1.1Қаржылық нәтижелер есебінің түсінігі, мәні және оған шолу
Шаруашылықты жүргізудің тиімділігі ұйым қызметінің қаржылық нәтижесін сипаттайды, ал қаржылық есептің нәтижесі бухгалтерлік баланстағы пайда болып табылады, ол кәсіпорынның меншікті қаражатын толықтырудың негізгі көзі болып табылады. Қаржы ресурстары ресурстардың өзара іс-қимылы салдарынан туындайды өндірістік-шаруашылық қызмет процестерімен өндіріс - жабдықтаумен, өндірумен, сатумен және бөлумен, табыстар, шығыстар, пайда, қаржылық операциялар болып табылады.
Кәсіпорын қызметін қаржылық қамтамасыз ету қаржы ресурстарының көмегімен жүзеге асырылады.Қаржы ресурстарының ауқымдылығы өсім молайту процестерінің шамасы анықтайды. Пайда шаруашылық қызмет тиімділігінің көрсеткіші ретінде бірнеше функцияларды шоғырландырады - үлестіргіш , бағалау және ынталандырушы.
Үлестіргіш - пайда кәсіпорындар мен тұтынушылар арасында бөлінеді , ал кәсіпорын ішінде акционерлер мен және өз кәсіпорындарымен үлестіріледі.
Бағалау функциясының мағынасы ,пайда арқылы қаржылық нәтижені өлшеуге мүмкіндік болуы керек.
Ынталандырушы - пайда ынталандыру қорларына жұмсалады. Бұл қорлардың мақсаты - өндірістің тиімділігінің өсуіне жұмысшыларды ынталандыру.
Осылайша, пайда кәсіпорынның, қызметкерлердің, құрылтайшылардың, жергілікті атқарушы органдардың және мемлекетің қанағаттандыру көзі болып табылады. Бұл ретте барынша жоғары пайда үшін күресте өндірістік ұжымның басым болуы тиіс.
Пайданың мәнін ашатын негізгі сипаттамалар.
1) Пайда - кәсіпкерлік қызметтің басты мақсаты, нысан келтірілген шығындардан тазартылған табыс.
2) Құндық көрсеткіш, яғни пайда ауытқуға байланысты емес бағалардан тұрады.
3) Кәсіпорын мен мемлекеттің даму базасы.
4) Ұйым қызметінің тиімділік критерийі, басты дереккөз ресурстарын қалыптастыру көздері, қамтамасыз ету көздері, кәсіпорын ұжымының және қоғамның әлеуметтік мүдделері.
5) Пайданың болуы - банкроттықтан және тұрақсыздықтан негізгі қорғау тетігі. Управление прибылью представляет собой процесс выработки и принятия управленческих решений по вопросам ее образования, распределения и использования
Пайданы басқару өзімен бірге өндіру процесін және білім беру мәселелері бойынша басқарушылық шешімдер қабылдауды, бөлуді және пайдалануды .
Пайданы басқару жүйесінің негізгі ерекшеліктерін қарайық:
−Қабылданған шешімдер пайда көрсеткішінің синтетикалық сипатымен кешенді сипаты арқылы ерекшеленеді
− Синтетикалық көрсеткіш пайда қалай ұшырайды факторлардың өзара іс-қимылына байланысты және сондықтан басқару шаруашылық процестердің әрбір құрамдас бөлігімен ерекшеленеді және динамизммен.
− Жоғары жауапкершілікке байланысты пайданы басқару нәтижені егжей-тегжейлі қарауды талап етеді, ал таңдау еркіндігін қамтамасыз ететін көп вариантты көзқарастар мен ықтимал тәуекелді барынша азайту
− Пайданы басқару негізінен тәуекелге ұшырайды сондықтан пайданы ұлғайтуға ұмтылудың оңтайлы арақатынасын және тәуекелді азайту қажеттілігін талап етеді.
− Бұл көрсеткіштің жауапкершілігіне байланысты мұқият талап етіледі:
пайданы қалыптастыру, бөлу және пайдалану сапасын талдау.
Пайданы басқару жүйесінің функциялары мен мақсаттары:
пайданың мақсатты саясатын іске асыру, басқаруға арналған ұйымдық, құрылымдарды құру, ақпараттық ағындар, талдауды жүзеге асыру; қалыптасу тиімді жүйесін әзірлеу, пайданы бөлу және есепке алу және бақылау, пайданы басқарудың негізгі жүйесін әзірлеу.
Айналым сатыларында кездесетін көптеген процестер пайданы екі блокқа топтастыруға болады:
− пайданы қалыптастыруды − басқару ресурстарды басқару, кірістермен, шығындармен, салық төлемдерімен, өндіріс саласындағы тәуекелдермен және тікелей өндірістік қызметте жұмыс істеу кәсіпорындарды, сондай-ақ инвестициялық және қаржылық процестерде қызметін;
− Пайданы бөлу мен пайдалануды басқару.
Уақтылы төлеуді басқару өте маңызды салықтар мен басқа да міндетті төлемдер және пропорцияларды оңтайландыру кәсіпорын ішіндегі пайданы капиталдандырылған бөлікке бөлу пайда және тұтынуға бағытталған үлес.
Пайданы қалыптастырудың тікелей орталығы болуы мүмкін тек толық цикл шоғырланған кәсіпорынның бөлімшесі өнімді, жұмыстарды немесе қызметтерді өндіру және өткізу. Қызмет түрлері бойынша жауапкершілік орталықтары пайданы қалыптастыру, бөлу және пайдалану:
− өндірістік қызметті басқару орталығы;
− коммерциялық-өткізу қызметін басқару орталығы;
− қаржы қызметін басқару орталығы;
− Инвестициялық қызметті басқару орталығы.
Алайда мұндай орталықтар жауапкершілік орталықтарымен әрдайым сәйкес келмейді. Жауапкершілік орталығы құрылымдық бөлімшелерді білдіреді мәселелерді толық бақылай алатын кәсіпорындар пайданың қалыптасуы, бөлінуі және пайдаланылуы не барлығы бірге, немесе жеке-жеке.
Пайда орталықтарымен қатар қаржылық нәтижелерді қалыптастырғаны үшін, атап айтқанда шығындар орталықтары мен табыс орталықтары болады. Бұл жағдайда жауапкершілік орталықтарының негізгі типтері мыналар болып табылады:
− шығындар орталығы;
− табыс орталығы;
− пайда орталығы;
− инвестициялар орталығы.
Шығындар орталығы-бұл құрылымдық бөлімшелер, олардың басшылары қаражаттың тиісті шығындары үшін толық жауапты болуы мүмкін жоспарлы смета, бюджет үшін (мысалы, бастапқы өндірістік кәсiпорынның бөлiмшелерi).
Кіріс орталығы - жауапты құрылымдық бөлімше табысты белгіленген мөлшерде қалыптастыру үшін жауапкершілік (мысалы, кәсіпорынның өткізу бөлімшелері)
Пайда орталығы-құрылымдық бөлімше, оның басшысы не қалыптастыруға, бөлуге және пайданы пайдалануға, немесе бәріне бірден (мысалы, өндірістің заңды циклі бар кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері, өндіруді ғана емес, сондай-ақ өз өндірісін іске асыруды жүзеге асыру)
Инвестициялар орталығы-бұл құрылымдық бөлімше,оған бөлінген инвестицияларды пайдаланғаны үшін, ресурстар және инвестициялық қызметтен күтілетін пайданы алғаны үшін жауапкершілік алады (мысалы, еншілес кәсіпорындар немесе құрылымдық бөлімшелер, инвестициялық қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар).
Қаржылық нәтижені талдау шартты түрде қолдану тәсілдері дәстүрлі және математикалық деп екі топқа бөлінеді.
Дәстүрлі әдістерге мыналар жатады: абсолюттік, салыстырмалы және орташа шамалар;
салыстыруды, мәліметтерді және топтамаларды қабылдау; тізбекті қондырғыларды қабылдау.
Салыстыруды қабылдау қаржылық көрсеткіштерімен және олардың жоспарлы мәндерімен кезеңнің алдындағы кезең.
Жиынтық пен топтаманы қабылдау біріктіру болып табылады, ақпараттық материалдарды талдамалық кестелерге енгізуге мүмкіндік береді, қажетті салыстырулар мен қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.
Тізбекті алмастыру әдісі шаманы есептеу үшін қолданылады жалпы кешендегі факторлардың олардың деңгейіне жиынтық қаржылық көрсеткіштің сатысына әсер етеді.
Тізбекті алмастыру әдістерінің мәні мынада: әр индикаторды негіздіге дәйекті түрде ауыстыра отырып, барлық басқа көрсеткіштер осы процесте өзгерми қалады . Мұндай ауыстыру әр фактордың жиынтық қаржылық көрсеткішке әсер ету дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді.
Айырмашылықтарды қабылдау-бұл алдын-ала анықталған абсолютті немесе салыстырмалы айырмашылық (негізгі көрсеткіштен ауытқу) зерттелетін факторлар және жиынтық қаржылық көрсеткіш бойынша. Содан кейін бұл әр фактор бойынша ауытқу өзара байланысты факторлардың абсолютті мәніне көбейтіледі.
Іс жүзінде қаржылық нәтижені талдаудың негізгі әдістерімен көлденең, тік, трендтік талдау болып табылады, қаржылық коэффициенттер әдісі, салыстырмалы талдау, факторлық талдау.
Көлденең (уақытша) талдау - әрбір позицияны өткен есептік кезеңмен салыстыру. Бұл әдіс есептілік баптарының немесе олардың топтарының өзгеру үрдістері мен өсімнің базистік қарқынын есептеуді анықтауға мүмкіндік берелді.
Көлденең талдау нәтижелерінің құндылығы инфляция жағдайында айтарлықтай төмендейді, бірақ бұл деректерді шаруашылықаралық салыстыруларда қолдануға болады.
Тік (құрылымдық) талдау - құрылымды анықтау әрбір позицияның әсерін анықтай отырып, қорытынды қаржылық көрсеткіштер есептіліктің жалпы нәтижесіне есептілік, яғни жекелеген жалпы қорытынды көрсеткіштегі есептілік баптарын және оның әсерін бағалауды қамтиды.
Талдаудың көлденең және тік түрлері бір-бірін өзара толықтырады.
Салыстырмалы талдау - бұл жиынтық шаруашылықішілік талдау бөлімшелердің, цехтардың, еншілес фирмалардың және т.б. және шаруашылық аралық талдау бәсекелестердің деректерін салыстырғандағы кәсіпорынның орта салалық және орта жалпы экономикалық деректерімен анықталады.
Қаржылық талдау үшін негізгі ақпарат көзі бухгалтерлік баланс. Бухгалтерлік баланс - ұйымның мүлкін және білім беруден түскен көздерді құндық бағалау жөніндегі белгілі бір есепті күн.
Л.В. Донцова, Н.А. Никифорова оқулықтарынан алынған деректерді пайдалана отырып.
Қаржылық есептілікті талдау туралы есепті қалыптастыруды да қарастырамыз.
Қаржылық нәтижелер туралы есептің көрсеткіштерін қалыптастыру тәртібі.
1) Ұйымның кәдімгі түрлері бойынша кірістеріне талдау жүргізіледі (оларға өнімді сатудан түсетін түсім және жұмыстарды орындауға байланысты түсімдер).
2) Ұйымның кәдімгі түрлері бойынша шығыстарына талдау жүргізіледі (оларға экономикалық пайдалар активтердің істен шығуы).
3) Сатылған тауарлардың өзіндік құнын талдау (оларға есепті кезеңде сатылғандарға жататын өнім өндірісі кезеңінде).
4) Коммерциялық және басқару шығыстарын талдау.
5) Жалпы пайданы, сатудан түскен пайданы талдау.
6) Өзге де кірістер мен шығыстардың көрсеткіштерін талдау (оларға жатады)
алуға, төлеуге пайыздар).
7) Салық салынғанға дейінгі пайданың, ағымдағы салықтың шамасын талдау
пайда.
8) Таза пайданы талдау
Қаржылық нәтиже дегеніміз - есепті кезеңде қызметтерді және жұмыстарды, сондай-ақ басқа да іскерлік операцияларды сатудан түскен пайда немесе шығын сомасы. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның тұрақты жұмысына қызығушылық танытатын және коммерциялық қызметті бағалаудың негізгі критерийі болып табылатын көптеген нарық қатысушылары назарын аударады.
Кәсіпорын үшін қаржылық нәтиже бірқатар факторларға байланысты:
- өндіріс ресурстарын пайдалану тиімділігі;
- төлемдер тәртібі мен шарттардың талаптарын сақтау;
- қызмет және қызмет нарықтарындағы бағаның өзгеруі және т.б.
Зерттеліп отырған кәсіпорында қаржылық нәтиже алынған табыс сомасынада байланысты болып келеді. Кәсіпорын пайдасының мөлшері қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеуге және бюджетке міндетті түрде аударуға әсер етеді. Сондай-ақ оның шамасы құрылтайшылардың табысына байланысты. Оң қаржылық нәтиже инвесторларды, бірлескен бизнестегі әріптестерді, сондай-ақ кредиторларды тартудың маңызды критерийі болып табылады.
Дентопт ЖШС-нің қаржылық нәтижелерін қалыптастыру негізгі және қосалқы қызметтен алынған кірістер негізінде жүзеге асырылады. Сараптамалық есепке алу негізінде жалпы пайда маржасы алынады. Бұл кірістер мен сатудың шығындарын, басқару және коммерциялық шығыстарды шегеру нәтижесінде алынған айырмашылық.
1.2 Бухгалтерлік, салықтық есеп және қаржылық нәтижедегі есептілікті көрсету
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында есеп беруді құру мақсаттарына жаңа көзқарастар пайда болды және оның бағыты өзгерді. Қаржылық есептің мақсаты - қолданушыны заңды тұлғаның қаржылық жағдайы және оның қызметінің нәтижелері мен есепті кезеңдегі қаржылық жағдайында болған өзгерістер туралы пайдалы, маңызды әрі дәл ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады. Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық нәтижелерін және де кәсіпорын үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша шешімдерді шешу үшін, сондай-ақ субъектінің болашақтағы ақша ағьгмдарын және осы субъектіге сеніп тапсырылған ресурстар мен басқарушы органдардың жұмыстарымен байланысты ресурстар мен міндеттемелерді бағалау үшін қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды. Алайда қаржылық есеп қолданушыларға экономикалық шешімдерді қабылдау үшін қажетті барлық ақпараттарды қамтымайды. Қаржы есебін пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер субъектінің ақша қаражаттарын айналдыру мүмкіндігін бағалауды, сондай-ақ оларды айналдыру уақытын есептеу және нәтижеге сенімді болуын талап етеді. Бұл нәтижесінде, субъектінің өз жұмысшыларына және жабдықтаушыларына ақы төлеу, пайызды төлеу, несиені қайтару және табысты тарату қабілетін анықтайды. Егер де қолданушылар тек қана субъектінің қаржылық жағдайын, қызметін және оның өткен есепті мерзімдегі қаржылық есебінің өзгерісін сипаттайтын ақпараттармен емес, сонымен қатар барлық қажетті ақпараттармен жабдықталған болса, онда олар, яғни қолданушылар ақша қаражаттарының айналдыру мүмкіндігін одан да жақсы бағалайды. Бірақ коммерциялық құпияны қорғау туралы заң қолданушылар алатын қаржылық ақпаратқа шек қояды, дегенмен олардың ішінде кейбіреулері (тергеу органдары, ревизорлар, аудиторлар) өкілдігі болған жағдайда қаржылық есепте көрсетілген ақпараттарға косымша ақпараттарды талап ете алады. Қолданушылардың көпшілігі қаржылық есепке қаржылық ақпараттың басты көзі ретінде сенуі тиіс.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын жоспарлауда, сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін болатын, әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз жақтарын шығару үшін көмек алады, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағытын анықтайды.
Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен кұрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншікті капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Баланс көрсеткіштері кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруащылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізгенде баланс көрсеткіштерімен қатар қаржылық есеп берудің басқа да нысандарының көрсеткіштерін қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы барлық табыс сомасын осы кәсіпорынның өзінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан айырмашылығы ол кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық жағдайы емес, ол капитал козғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі болып табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат талдаушы адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол бұл кәсіпорын табыс немесе зиян (шығын) әкелетіндігін анықтау үшін табыстар мен шығындар туралы жеткілікті мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіштердің көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның кызмет нәтижесіне баға береді. Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп карастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке біршама басымдылық берілуі кездейсоқ емес. Атап айтқанда, дәл осы үлгі американдық, ұлыбритандық және жаңазеландиялық фирмалардың жылдық есебінде бірінші болып келтіріледі. Мұның түп тамырын психологиялық тұрғысынан іздеген жөн, табыс батыс фирмалары қызметіндегі маңызды көрсеткіш болып табылады, олар сондықтан да оны ең алдымен сыртқы пайданушыларға көрсетуге тырысады.
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің №2 Қорлар стандартымен анықталады. Онда заңды тұлғаларды ретімен құру және ұсыну мақсатында қаржылық қызметінің нәтижесі жөніндегі есептің баптарын жіктеу және есепке алудың тәртібі көрсетіледі, бұл өз кезегінде занды тұлғаның әр мезгілдегі есептік кезеңдердегі қаржылық есебі мен түрлі заңды тұлғалардың қаржы есептерін салыстыруға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан болатын табыс пен зиянды, сондай-ақ есеп кезіндегі есептік бағаның, есеп саясатының өзгеруінен және қаржылық есептегі елеулі қателерді түзетуден болатын әр түрлі табыс және шығындарды ашудың тәртібін анықтайды.
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмысының нәтижесін көрсетуге мүмкіндік береді. Бұл бөлімдерге әр түрлі баптар жатады. Мысалы, кәсіпорынның қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есеп жалпы табысты, салық салынғанға дейін және салық салынғаннан кейінгі негізгі қызметтен алынған табысты және таза табысты көрсетуі мүмкін.
Бұрынғыға қарағанда бұл едәуір оңайлатылған. Мұнда табысты пайдалануды, бюджетке төлемді, табыс салығы бойынша жеңілдіктерді есептеу барысындағы шығындар ашып көрсетілмеген. Ол тек есепті кезеңдегі қаржылық нәтиженің қалыптасуын (таза табысты немесе зиянды) ғана көрсетеді.
Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың барлық баптары есепті кезеңнің таза табысын немесе шығынын анықтау барысында есепке алыңады. Осылайша кәсіпорынның қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, қаржылық есептің қалған екі элементі туралы - яғни табыс пен шығындар туралы мәліметтерден тұрады. Бұл элементтер субъектінің қаржылық көрсеткіштерін өлшеумен тікелей байланысты. Табыстар активтердің көбейюін немесе міндеттемелердің азаюын көрсетеді, ал шығындар - активтердің азаюын немесе есепті кезеңдегі міндеттемелердің көбеюін көрсетеді.
Табыстар мен шығындар баптарының арасына койылған шектеулер тәжірибеде жалпы қабылданған болып табылады. Бұл шектеу, баптың қалыптасу көзі осы субъектінің ақша қаражаттарын болашақта айналдыру мүмкіндігін бағалау барысында белгілі бір маңызға ие болады деген негізде жүргізіледі.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаттарының көздері анықталады және оларды пайдаланылу жолдары көрсетіледі. Кәсіпорынның есепті кезеңіндегі қаражаттары жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қаражаттары жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қолданушьшарды кәсіпорынның операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің белгілі бір бөлігіндегі есепті кезеңдегі ақша қаражаттарының келіп түсуі мен шығыны туралы ақпараттармен қамтамасыз ете отырып, оларға кәсіпорынның қаржы жағдайындағы өзгерістерін бағалауға мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттары - бұл кассадағы және банк шоттарындағы қолма-қол ақша. Операциялық қызмет деп субъектің табыс алу жөніндегі негізгі қызметін, сондай-ақ оның инвестициялық және қаржылық қызметіне қатысы жоқ, басқада бір қызметін түсінеміз. Инвестициялық қызмет дегеніміз - бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып алу және сату, өтелінетін несиелерді беру және алу. Қаржылық қызмет, бұл нәтижесінде меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының құрамы мен мөлшері өзгеріске ұшырайтын субъектінің қызметі болып табылады. Субъект қызметінің барлық осы түрлері ақша қаражаттарының келіп тусуі мен шығуының негізгі арналары болып табылады. Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаған кезде тек бухгалтерлік баланс мәліметтері ғана емес сонымен бірге басқа да қаржылық есеп беру нысандарының көрсеткіштері, түсіндірме хаттағы мәліметтер және де есеп берудегі қосымша ақпараттар мәліметтері де қолданылады.
Қаржылық есеп берудің жаңа түрі, кәсіпорынның коммерциялық құпиясы болып табылатын ақпараттарына сүйенбестен, оның қаржылық жағдайын кешенді түрде талдауға мүмкіндік береді.
Есепті жылдағы табыстар мен залалдардың жиынтық сомаларын анықтау үшін 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шоты арналған. Бұл шот саластыру шоты болып табылыды да, оның дебиті (залал) мен кредиті (табыстар) бойынша көрсетілген қарама - қарсы сипаттағы сомаларды салыстыру арқылы мекеменің қаржылық - шаруршылық қызметінің түпкілікті нәтижелерін анықтау мүмкіндігін береді [14].
Мекеменің қаржылық - шаруршылық қызметінің нәтижесін (пайда немесе залал) теориялық тұрғыдан кез келген мерзімде анықтауға болады. Бірақ қазіргі қолданыстағы бухгалтерлік есеп шоттарын пайдалану жөніндегі нұсқаулықта 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотында қаржылық нәтижені (пайда немесе залал) есепті жылдың аяқталуына қарай көрсету қарастырылған. Аралық (айлық, тоқсондық) жиынтықты анықтау жыл басынан жинақталған тиісті кезедегі табыстар мен залалдарды салыстыруға саяды.
Жоғарыда аталған нормативтік құжатқа сәйкес негізгі қызметтен қалай болса, негізгі емес қызметтен де солай алынатын барлық табыстар мен залалдар жыл бойы тиісті бөлімшелерінің шоттарында жиналады. Дентопт ЖШС-де табыстар 6 Кірістер бөлімінің келесі кіші бөлімшелерінің шотында 6000 Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден алынатын кіріс (6010-6160 шоттар), 6200 Басқада кірістер (6210-6280 шоттар), 6300 Тоқтатылатын қызметке байланысты кірістер (6310шоты), 6400 Үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілетін ұйымдар пайдасының үлесі (6410-6420 шоттар), шғыстар 7000 Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны (7010 шот), 7300 Қаржыландыруға арналған шығыстар (7310-7340 шоттар), 7400 Басқа да шығыстар (7400-7470 шоттар), 7500 Тоқтатылған қызметпен байлаанысты шығыстар (7510 шот), 7600 Үлестік қатысу әдісімен ескерілетін ұйымдардың залалдағы үлесі (7610-7620 шоттар), 7700 Корпоративті салық бойынша шығыстар (7710 шот), 8 Өндірістік есептің шоттары бөлімнің келесі тиісті: 8100 Негізгі өндіріс 8200 өз өндірісінің жартылай фабрикаты 8300 Көмекші өндірістер 8400 Үстеме шығыстар шоттарнда жинақталады.
Жыл соңында 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотына барлық табыстарды көшіріп, барлық залалдарды (шығыстарды) есептен шығарғаннан кейін осы шоттың дебиті (залал) мен кредиті (табыстар) бойынша көрсетілген оралымдарды салыстыру арқылы мекеменің түпкілікті қаржылық нәтижесін анықтайды. Егер салыстыру нәтижесі кредиттік орлым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме пайда алады.
Дентопт ЖШС-де жыл соңында осы жазулардан кейін 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шоты жабылады. 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотының кредиті бойынша көрсетілген операцияларды есепке алу үшін тиісті жинақтамалы шоттармен корреспонденцияланған кредиттік сомалары көрсетіледі.
Бөлінбеген пайданы көбейтуге негізгі құралдардың нысандары, материялдық емес активтер және ұзақ мерзімді активтер (инвестициялар) бойынша қайта бағалаудан (идексациядан) ұлғайған сомасы (олардың қызмет мерзімі бойына бөлінбеген табысқа бұрын аударылмаған), есепті жылдың залалын анықтағаннан кейін өткен жылдардағы пайдалар акционерлерге (қатысушыларға) дивиденттер және табыстар (сыйақылар) есептеуге бағытталады. Мұндайда келесі бухгалтерлік есеп шоттарында 2-кестедегідей жазулар жүргізіледі:
Бұл мекеменің бөлінбеген пайдасы болып танылып, бухгалтерлік есеп шоттарында келесі 10-кестедегідей жазулар жүргізіледі:
10-кесте
Мекеменің түпкілікті қаржылық нәтижесін анықтау
№
Операциялар
Корреспонденциялық шот
дебет
кредит
1
Дебиттік оралым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме пайда алауы:
5610
5510
2
Керісіеше, дебиттік оралым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме залал шеккенін көрсетеді:
5510
5610
3
Бөлінбеген пайданы көбейтуге негізгі құралдардың нысандары, материялдық емес активтер және инвестициялар бойынша қайта бағалаудан ұлғайған сомасы бағытталады:
5420, 5430, 5440
5510
5
Есепті жылда алған бұрын құрылған резервтік капитал есебінен жабылуы:
5410
5510
6
Өткен жылдардағы пайдалар акционерлерге (қатысушыларға) дивиденттер және табыстар (сыйақылар) есептеу:
5520
3030, 3380, 4160
7
Мекеменің өткен жылдардағы залалдарын есепті жылда құрылған резервтер есебінен жапқан жағдайда:
5410
5520
5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) шотың дебиті бойынша көстеілген бөлінбеген табысты пайдалану жөніндегі келесі шаруашылық операциялары төмендегі шоттардың кредитінде көрсетіледі:
3030 Қатысушылардың дивиденттері және кірістері бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек;
3380 Төлеуге арналған қысқа мерзімді сыйақылар;
4160 Төлеуге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар;
5210 сатып алынған меншікті үлес құралдары - акционерлерден, қатысушылардан меншікті акцияларды олардың нақтылы құнынан жоғары баға бойынша сатылғанда пайда болған залал сомасына;
5410 Құрылтайшы құжаттармен белгіленгенрезервтік капитал;
5460 Өзге де резервтер - резервтік капитал құруға бағытталған сомаға.
Осы жазулардан кейін 5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) шотында жабылады да, қалдық (сальдо) болмайды.
5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) және 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пйдасы (жабылмаған залалы) шоттарының кредиті бойынша көрсетілген операциялардың талдамалы есебін жүргізуге арналған. EFA - WOSTOK ЖШС-де аталған шоттар бойынша есепті компьютеризацияланғанда бұл шоттарға талдамалы деректерді тізімдемелерде немесе оралым тізімдемесі түрінде құралған машинограммада жүргізеді [10].
Ұйымның қаржылық нәтижелерін есепке алу тәртібі
ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы жане есеп саясаты
Дентопт компаниясы - Ресейдегі тіс техникалық компоненттерін шығаратын және сататын ірі ұйымдардың бірі болып табылады. Біз өз клиенттеріміздің өмірін жақсарту үшін барлық жағдайды жасаймыз: қолжетімді бағамен сапалы тауар, тез жеткізу және достық қызмет.
Компания сертификаттаудан өтіп жатқан өнімнің жоғары сапасымен, төмен бағасымен және кең ассортиментімен (4000-нан астам позиция) танымал. Бізге әлемнің әр түкпірінен ірі стоматологиялық клиникалар, тіс техникалық зертханалар мен үздік стоматологтар сенім артады.
Біздің клиенттеріміз:
Барлығы Өзіңнің! стоматологиялық клиникалар желісі;
Импламед стоматологиялық клиникасы;
Цифродент тіс техникалық зертханасы;
Zircon lab тіс техникалық зертханасы және т.б.
Біздің компанияның саясаты:
Лайықты бағамен жоғары сапа;
Әрбір сатып алушы үшін тауарды кеңінен таңдау;
Клиенттің қажеттіліктеріне жылдам және дұрыс реакция;
Біздің клиенттерімізбен, серіктестерімізбен және жеткізушілермен, сондай-ақ компания ішінде тиімді өзара қарым-қатынасты құру және қолдау.
Біздің компанияның өндірісі Мәскеуде, бірақ біз тек Ресей бойынша ғана емес, шетелге де жеткіземіз. Біз тауардың қысқа мерзімде жетуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасаймыз!
Мәскеу, Челябинск, Красноярск қалаларына жеткізу - күніне бір күн;
Ресей бойынша жеткізу - 7 күнге дейін;
Шетелге жеткізу - көлік компаниясына байланысты.
Біздің штабта елуден астам адам жұмыс істейді, олар кез келген өнім көлемін, тапсырыспен өндіру үшін қолға алуға дайын. Біздің менеджерлер әрқашан Сізге көмекке келіп, сіздің тапсырысыңыз үшін кеңес беруге немесе тауарды іріктеуге көмектесуге дайын.
Дентопт ең жақсы сападағы стоматологиялық және тіс техникалық материалдардың үлкен таңдауын ұсынады. Өндірісте біз металл өңдеу кезінде өзінің жоғары дәлдігімен әйгілі жапон станоктарын қолданамыз, соның арқасында біздің бұйымдарымыз түпнұсқамен бірдей жоғары дәлдікті геометрияға және бұйымдардың бетін өңдеудің жоғары сапасына ие. Барлық бұйымдар Grade 5 маркалы жоғары сапалы титаннан жасалған. Біз бұйымдардың жоғары сапасына, өндірістің үлкен тәжірибесі мен жоғары білікті қызметкерлердің арқасында қол жеткіздік.
Каталогтан мыналарды таба аласыз:
- тіс техникалық материал: титан негіздері (GEOPatchFlat); пластикалыққұйылатынтитанды абатменттер; имплантат аналогы; мультиюниттер мен компоненттер; атачменттер; скан-бодисканмаркерлер; соқыр трансферттер; имплантаттарға арналған бұрандалар; төлкелер; клиникалық винттер; гипс, композитті цемент.
- стоматологиялық материалдар, импланттар; десна қалыптастырғыштар; сүйек тіні; пина; тігіс материалы; қолғаптар.
- CADCAM материалдары: дайындамалар сыйлығы; циркондыпластикалықбалауызтитанд ы дискілер; фрезалар; спрей.
Ассортиментте DentiumDentium (Корея Республикасы), StraumannШтрауман (Швейцария), AnkylosAnkilos (Германия), Astra TechАстра Тек (Швеция), Alpha BioАльфа Бифа сияқты танымал жүйелердің өнімдері бар о (Израиль), XiveХайв (Германия), OsstemOstem (Корея Республикасы), MisMis (Израиль), NobelНобел (Швейцария) және басқалары
Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен қағидалары белгіленген, онда әрбір кәсіпорындардың техникалық базасына, олардың шешетін міндеттемелерінің күрделілігіне, басқарушы қызметкерлердің біліктілігіне қарап нақтыланған.
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер жиынтығы, құндық өлшемдері, ағымдағы топтастыруы және бухгалтерлік есептегі шаруашылық қызметіне жасалған қорытынды шолу фактілері кәсіпорынның есептік саясатында көрініс табуы тиіс. Басқаша айтқанда, есептік саясат - бұл бухгалтерлік есептің әдісін жүзеге асыратын тетігі. Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік-құқықтық құжаттарда белгіленген.
Пайдаланатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы -- кәсіпорынның қызметін барынша пара-пар көрсету, іс мүддесі үшін осы қызметтің тиімділігін реттеу мақсатында толық, объективті және шынайы ақпаратпен қалыптастыру.
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Есеп саясаты - бұл ұйым қаржы есептілігін дайындау және ұсыну үшін қолданатын нақты қағидаттар, негіздер, келісімдер, ережелер және практика.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді [5].
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болу қажет.
Толықтылық.Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның есептеу жолын толық қамтамасыз етуі керек.
Уақыттық. Кәсіпорының шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен беруде уақытында көрініс табуы қажет. Ешқандай операциялар бухгалтерлік есеп шоттарында тіркеу барысында кешіктірілмейді немесе орындалмай тұрып есепке алынбайды.
Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті кірістер мен табыстарға қарағанда, жасырын резервтердің жасалуына жол бермей, шығындар мен міндеттемелерді айқын бейнелеуге дайын болуды қамтамасыз ету керек, яғни есепке алынған немесе алуға нақтылы мүмкіндік (кепілдік) бар болатын кірістер алынады.
Қарама-қайшылықсыздығы. Есептің таңдалынған әдістері әр айдың соңғы күнтізбелік күніне айналымның талдамалық есебі мен шоттар бойынша қалдықтардың синтетикалық есеп мәліметтерінің теңдігін қамтамасыз етіп отыруы қажет.
Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді жүргізуді қамтамасыз етуі керек.
Есеп саясатының мазмұны. Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды.
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты.
Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып табылатын ұйым өзінің есеп саясатын құрастырған уақытта төменде аталған бухгалтерлік есептің негізгі әдістемелік аспектілерін айқындауы қажет.
негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері;
материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және оларды есептеп шығару жолдары;
шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері;
өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі;
жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі;
дайын өнімдерді кіріске алудың есебі;
аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау және бағалау жолдары;
материалдық қорларды бағалау әдістері;
негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру;
Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында аяақталмаған өндіріс нақты жұмсалған шығындар бойынша есептеледі.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңы бойынша кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепте қолданылатын тіркелімдердің мазмұны мен бухгалтерлік ішкі есеп мәліметтері коммециялық құпия болып табылады [6].
Есеп саясатын дайындау. Оны дайындаумен кәсіпорынның бас бухгалтері немесе арнайы есеп (экономикалық) бөлімі айналысады. Дайындалған есеп саясатын кәсіпорынның басшысы өзінің бұйрығымен немесе өкімімен бекітеді.
Бұйрықтың құрамында есеп саясатын есеп беру жылына қабылданған барлық пункттерінің мазмұны толық ашылып жазылады. Сонымен қатар әр пунктке тоқтала келіп қандай нормативтік құжат бойынша немесе қандай заң негізінде есеп саясатының дайындалғандығы көрсетіледі. Қазақстан Республикасының заңдарымен қатар есеп саясатын дайындауда ұйымның ішкі құжаттары негізге алынған болса (лауазымды тұлғалар туралы, ішкі ережелер, бұйрықтар мен өкімдер тағы да басқа) міндетті түрде ол туралы түсініктеме берілуі қажет.
Кәсіпорынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулыларымен ресімделуі қажет. Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізізілу мүмкін:
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңының өзгеруіне сәйкес;
бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеруі салдарынан;
жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және т.б.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының дайындарған кезінде таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына қарамастан қолданылады. Ұйымның филиалдарының, еншілес және тәуелді серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік бухгалтерлік есеп жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатын тағайындауына құқығы жоқ.
Бас кәсіпорын қаржылық қызметінің бөлімшелерінің есеп саясатындағы болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз етуі қажет.
Ұйымдардың түсініктеме жазуларына жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды есеп туралы шығарылған шешімі және бөлу тәртібі жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер енгізілген болса) жазылады.
Есеп саясатын негіздеу және таңдау кезінде барынша жалпы танылған талаптар мен қағидалар басшылыққа алынады және оны сақтаған жағдайда кәсіпорын үшін де, жалпы республика бойынша да шаруашылық жағдайына бейімделген есеп саясатын қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Атап айтқанда, есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз мүліктері мен міндеттемелерінен бөліп көрсетуі тиіс (яғни, мүліктік жеке дараланған қағидасы бойынша), кәсіпорын өзінің көз жетерлік болашақ кезеңінде өз қызметін жалғастыруды көздейтін болса, яғни өз қызметін тоқтату жөнінде ниетінің жоқтығын білдірсе, онда толассыздық, үздіксіздік қағидасын сақтағаны болып табылады, кәсіпорын өзі таңдап алған бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілін жүйелі пайдаланып, тек тиімді түзетулерді ғана жасап отырса, онда ол жүйелілік қағидасын сақтағаны, ал егерде кәсіпорында орын алған барлық шаруашылық фактілерін сол кезеңіне жатқызатын болса, онда мерзімділігі анықталған (белгіленген) қағидасын ұстанғаны болып табылады. Бұдан басқа, мынадай талаптарды да ұстағаны жөн, атап айтқанда:
шаруашылық қызметінің барлық фактілерін бухгалтерлік есепте толығымен көрсету;
сақтық жағдайын ұстау керек, яғни бухгалтерлік есепте жоғалту (шығыстар) мен пассивтерді көрсетуге дайын болуы тиіс, активтер мен табыстарға қарағанда;
шаруашылық нысанының басымдылық мазмұнын, яғни шаруашылық қызметінің барлық фактілерін есепте көрсетілуін қамтамасыз ету керек, демек оның тек құқықтық негізін ғана емес, сонымен қатар, пайда болған шаруашылық ахуалын, оның экономикалық мазмұнын да қамтуы керек;
қайшылықсыз деп әрқилы есеп түрлерінен қалыптасқан мәліметтердің сәйкестілігін, бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштерінің және синтетикалық, аналитикалық есеп мәліметтерінің ұқсастылығын айтады.
ұйымдылық (рационалдық) кәсіпорынның көлемімен, оның қызмет масштабына лайықты келетін есепті жүргізудің қолайлылығын білдіреді.
Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсіпорынның есептік саясатын әзірлеу барысында оның негізін қалайды. Егер де олар толығымен сақталмаса, онда бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыс еместігі ретінде танылуы және кәсіпорынның мәліметтерінің бұрмалануы мүмкін.
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысында тәжірибедегі есеп әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең тиімділерін таңдап алуына құқылы. Таңдалып қабылданған ережелер мен әдістерді өз мәнінде қолдану арқылы есеп мәліметтерін жинақтаудың тәртібін, оны пайдаланушыларға түсіндіріп, шаруашылық процесінің ерекшеліктері жөніндегі ақпараттарды зерделеу және ұйымдар қызметіндегі өзгерістер мен жағдайларды дер кезінде білу мүмкіндіктері туындайды [7].
Дентопт ЖШС - ң есеп саясаты Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпанынан Бухгалтерлік және қаржылық есептілік туралы заңының №234-ІІІ заңына, Халықаралық қаржылық есеп стандартына (МСФО-IFRS), Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына (МСБУ-IAS) сәйкес құрастырылған.
Дентопт ЖШС - ң есеп саясатының келесідей мақсаттары белгілі:
есептіліктің барлық түрін кірістіру;
қаржылық мәліметтердің түсініктілігін, анықтылығын, сенімділігін қамтамасыз ету;
қоғамда бухгалтерлік есепті жүргізудің бірыңғайлығын қадағалау;
бухгалтерлік есептің жұмыс жасау аясының, қоғамға байланысыт нормативтік актілердің өгеруі, ауысуына тез бейімделуін қамтамасыз ету.
Есеп саясаты бухгалтерлік есепті ұйымдастыру барысында келесі сұрақтарды қарастырған:
Жалпы ережесі:
1 Ұйымдастырылу - техникалық бөлімі
1.1 ЖШС ұйымдастырылу - құқықтық мәртебесі
1.2 Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
1.3 Бухгалтерлік құжаттар
1.4 Түгендеу
2 Әдістемелік бөлімі
2.1 Қаржылық есептілік
2.2 Кірістер
2.3 Ақша қаражат
2.4 Шетел валютамен операциялар
2.5 Материалдық емес активтер
2.6 Негізгі құралдар
2.7 Қаржы (инвестиция) салымдары
2.8 Жалдау
2.9 Қорлар
2.10 Қызметкерлерге сыйақылар (еңбекақылар)
2.11 Капитал
2.12 Алдағы кезең шығындары
2.13 Алынған қарыздар
2.14 Алынған қарыздар бойынша шығындар
2.15 Бағалау және шартты міндеттемелер мен активтер
2.16 Дебиторлық берешек
2.17 Кредиторлық берешек
2.18 Бюджетпен есептесулер
2.19 Шығыстар
2.20 Байланысты тараптар түралы ақпараттты ашып көрсету
2.21 Есепті күннен кейінгі оқиғалар
3 Есеп саясатының орындалуына бақылау
Дентопт ЖШС-ң есеп саясаты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қаржы және есеп кафедрасы
____ Есеп және аудит_6В04111__________________ма мандығы бойынша ___2___ курс
(мамандық шифры және атауы)
студентінің_Дербес Айнур Бахтиярқызы ____________
(тегі, аты-жөні)
___________________________________ ___________________________________ ___________ Ұйымның қаржылық нәтижедер есебі мен талдауы тақырыбындағы дипломдық жұмысын (жобасын) жазу мен рәсімдеудің
Күнтізбелік кестесі
№р.р
Жұмыскезеңдері
Орындалумерзімі
Орындалуытуралыжетекшініңбелгісі
1
Негізгі дерек көздер бойынша библиографияны құрастыра отырып, әдебиеттерді іріктеу, зерттеу және өңдеу
14.11.2022
2
Дипломдықжұмыстыңжоспарынқұрастыруж әне оны ғылымижетекшіменкелісу
28.11.2022
3
Дипломдықжұмыстыңбірінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
15.12.2022
4
Өндірістік (диплом алды) практикадан өту орныжұмыс орны бойынша жиналған практикалық материалдарды жүйелеу, талдау және өңдеу
5
Дипломдықжұмыстыңекінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
6
Дипломдықжұмыстыңүшінші бөлімінжазужәнетексеруге беру
7
Ғылымижетекшіменқорытындылар мен ұсыныстардыкелісу
8
Ескертулергесәйкесдипломдықжұмыстыө ңдеу (түзету) жәнеғылымижетекшініңпікіріменбірге оны кафедрағаұсыну
9
Дипломдықжұмысты (жобаны)кафедрадаалдын ала қорғау (қорғаудан7 күн бұрын)
10
Дипломдықжұмысты (жобаны) кафедра меңгерушісіқорғауғажібергенненкейін сыртқырецензентке рецензиялауғажіберужәнежазбаша рецензия алу (қорғаудан10 күн бұрын)
11
Баяндаматезистерінжәнеқорғауғашығар ылатынкестелік-иллюстративтікматери алдықұрастыру
Күнтізбеліккестеніңберілгенкүні____ ___________
Ғылымижетекші____________ _______________________ (қолы) (тегі, аты-жөні)
Тапсырманы орындауға қабылдаған студент ____________ ___________________ (қолы) (тегі, аты-жөні)
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3
1
Ұйымның қаржылық нәтижелер есебі мен талдауының теориялық негіздері
1.1
Қаржылық нәтижелер есебінің түсінігі, мәні және оған шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6
1.2
Бухгалтерлік, салықтық есеп және қаржылық нәтижедегі есептілікті көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
13
2
Қаржылық нәтижелерді есепке алу тәртібі Дент Опт ЖШС мысалында
30
2.1
ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы жане есеп саясаты ... ... ... ... ... ... ... ...
39
2.2
Ұйым қызметі нәтижелерінің синтетикалық және аналитикалық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
45
2.3
Табыс салығының қалыптасуы және есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
57
3
3.1
3.2
Қаржылық нәтижелердің талдауы және табыстылығын арттыру жолдары
Қаржылық нәтижелердің құрылымын және динамикасын талдау ... ..
Ұйым қызметінің нәтижесінің тиімділігін арттыру жолдары ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..
68
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
71
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
73
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі
Тақырыптың даму дәрежесі.
Объект-бұл проблемалық жағдайды тудыратын процесс немесе құбылыс және
зерттеу үшін таңдалғандар. Нысан ‒ бұл объектінің шекарасында орналасқан нәрсе.
Нысан және зат
Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
Зерттеудің теориялық негізі
Зерттеудің әдіснамалық негізі
жалпы әдістер
эмпирикалық зерттеу әдістері
эмпирикалық және теориялық деңгейде қолданылатын әдістер
зерттеу
теориялық зерттеу әдістері
Бақылау
Салыстыру ‒
1.1Қаржылық нәтижелер есебінің түсінігі, мәні және оған шолу
Шаруашылықты жүргізудің тиімділігі ұйым қызметінің қаржылық нәтижесін сипаттайды, ал қаржылық есептің нәтижесі бухгалтерлік баланстағы пайда болып табылады, ол кәсіпорынның меншікті қаражатын толықтырудың негізгі көзі болып табылады. Қаржы ресурстары ресурстардың өзара іс-қимылы салдарынан туындайды өндірістік-шаруашылық қызмет процестерімен өндіріс - жабдықтаумен, өндірумен, сатумен және бөлумен, табыстар, шығыстар, пайда, қаржылық операциялар болып табылады.
Кәсіпорын қызметін қаржылық қамтамасыз ету қаржы ресурстарының көмегімен жүзеге асырылады.Қаржы ресурстарының ауқымдылығы өсім молайту процестерінің шамасы анықтайды. Пайда шаруашылық қызмет тиімділігінің көрсеткіші ретінде бірнеше функцияларды шоғырландырады - үлестіргіш , бағалау және ынталандырушы.
Үлестіргіш - пайда кәсіпорындар мен тұтынушылар арасында бөлінеді , ал кәсіпорын ішінде акционерлер мен және өз кәсіпорындарымен үлестіріледі.
Бағалау функциясының мағынасы ,пайда арқылы қаржылық нәтижені өлшеуге мүмкіндік болуы керек.
Ынталандырушы - пайда ынталандыру қорларына жұмсалады. Бұл қорлардың мақсаты - өндірістің тиімділігінің өсуіне жұмысшыларды ынталандыру.
Осылайша, пайда кәсіпорынның, қызметкерлердің, құрылтайшылардың, жергілікті атқарушы органдардың және мемлекетің қанағаттандыру көзі болып табылады. Бұл ретте барынша жоғары пайда үшін күресте өндірістік ұжымның басым болуы тиіс.
Пайданың мәнін ашатын негізгі сипаттамалар.
1) Пайда - кәсіпкерлік қызметтің басты мақсаты, нысан келтірілген шығындардан тазартылған табыс.
2) Құндық көрсеткіш, яғни пайда ауытқуға байланысты емес бағалардан тұрады.
3) Кәсіпорын мен мемлекеттің даму базасы.
4) Ұйым қызметінің тиімділік критерийі, басты дереккөз ресурстарын қалыптастыру көздері, қамтамасыз ету көздері, кәсіпорын ұжымының және қоғамның әлеуметтік мүдделері.
5) Пайданың болуы - банкроттықтан және тұрақсыздықтан негізгі қорғау тетігі. Управление прибылью представляет собой процесс выработки и принятия управленческих решений по вопросам ее образования, распределения и использования
Пайданы басқару өзімен бірге өндіру процесін және білім беру мәселелері бойынша басқарушылық шешімдер қабылдауды, бөлуді және пайдалануды .
Пайданы басқару жүйесінің негізгі ерекшеліктерін қарайық:
−Қабылданған шешімдер пайда көрсеткішінің синтетикалық сипатымен кешенді сипаты арқылы ерекшеленеді
− Синтетикалық көрсеткіш пайда қалай ұшырайды факторлардың өзара іс-қимылына байланысты және сондықтан басқару шаруашылық процестердің әрбір құрамдас бөлігімен ерекшеленеді және динамизммен.
− Жоғары жауапкершілікке байланысты пайданы басқару нәтижені егжей-тегжейлі қарауды талап етеді, ал таңдау еркіндігін қамтамасыз ететін көп вариантты көзқарастар мен ықтимал тәуекелді барынша азайту
− Пайданы басқару негізінен тәуекелге ұшырайды сондықтан пайданы ұлғайтуға ұмтылудың оңтайлы арақатынасын және тәуекелді азайту қажеттілігін талап етеді.
− Бұл көрсеткіштің жауапкершілігіне байланысты мұқият талап етіледі:
пайданы қалыптастыру, бөлу және пайдалану сапасын талдау.
Пайданы басқару жүйесінің функциялары мен мақсаттары:
пайданың мақсатты саясатын іске асыру, басқаруға арналған ұйымдық, құрылымдарды құру, ақпараттық ағындар, талдауды жүзеге асыру; қалыптасу тиімді жүйесін әзірлеу, пайданы бөлу және есепке алу және бақылау, пайданы басқарудың негізгі жүйесін әзірлеу.
Айналым сатыларында кездесетін көптеген процестер пайданы екі блокқа топтастыруға болады:
− пайданы қалыптастыруды − басқару ресурстарды басқару, кірістермен, шығындармен, салық төлемдерімен, өндіріс саласындағы тәуекелдермен және тікелей өндірістік қызметте жұмыс істеу кәсіпорындарды, сондай-ақ инвестициялық және қаржылық процестерде қызметін;
− Пайданы бөлу мен пайдалануды басқару.
Уақтылы төлеуді басқару өте маңызды салықтар мен басқа да міндетті төлемдер және пропорцияларды оңтайландыру кәсіпорын ішіндегі пайданы капиталдандырылған бөлікке бөлу пайда және тұтынуға бағытталған үлес.
Пайданы қалыптастырудың тікелей орталығы болуы мүмкін тек толық цикл шоғырланған кәсіпорынның бөлімшесі өнімді, жұмыстарды немесе қызметтерді өндіру және өткізу. Қызмет түрлері бойынша жауапкершілік орталықтары пайданы қалыптастыру, бөлу және пайдалану:
− өндірістік қызметті басқару орталығы;
− коммерциялық-өткізу қызметін басқару орталығы;
− қаржы қызметін басқару орталығы;
− Инвестициялық қызметті басқару орталығы.
Алайда мұндай орталықтар жауапкершілік орталықтарымен әрдайым сәйкес келмейді. Жауапкершілік орталығы құрылымдық бөлімшелерді білдіреді мәселелерді толық бақылай алатын кәсіпорындар пайданың қалыптасуы, бөлінуі және пайдаланылуы не барлығы бірге, немесе жеке-жеке.
Пайда орталықтарымен қатар қаржылық нәтижелерді қалыптастырғаны үшін, атап айтқанда шығындар орталықтары мен табыс орталықтары болады. Бұл жағдайда жауапкершілік орталықтарының негізгі типтері мыналар болып табылады:
− шығындар орталығы;
− табыс орталығы;
− пайда орталығы;
− инвестициялар орталығы.
Шығындар орталығы-бұл құрылымдық бөлімшелер, олардың басшылары қаражаттың тиісті шығындары үшін толық жауапты болуы мүмкін жоспарлы смета, бюджет үшін (мысалы, бастапқы өндірістік кәсiпорынның бөлiмшелерi).
Кіріс орталығы - жауапты құрылымдық бөлімше табысты белгіленген мөлшерде қалыптастыру үшін жауапкершілік (мысалы, кәсіпорынның өткізу бөлімшелері)
Пайда орталығы-құрылымдық бөлімше, оның басшысы не қалыптастыруға, бөлуге және пайданы пайдалануға, немесе бәріне бірден (мысалы, өндірістің заңды циклі бар кәсіпорынның құрылымдық бөлімшелері, өндіруді ғана емес, сондай-ақ өз өндірісін іске асыруды жүзеге асыру)
Инвестициялар орталығы-бұл құрылымдық бөлімше,оған бөлінген инвестицияларды пайдаланғаны үшін, ресурстар және инвестициялық қызметтен күтілетін пайданы алғаны үшін жауапкершілік алады (мысалы, еншілес кәсіпорындар немесе құрылымдық бөлімшелер, инвестициялық қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар).
Қаржылық нәтижені талдау шартты түрде қолдану тәсілдері дәстүрлі және математикалық деп екі топқа бөлінеді.
Дәстүрлі әдістерге мыналар жатады: абсолюттік, салыстырмалы және орташа шамалар;
салыстыруды, мәліметтерді және топтамаларды қабылдау; тізбекті қондырғыларды қабылдау.
Салыстыруды қабылдау қаржылық көрсеткіштерімен және олардың жоспарлы мәндерімен кезеңнің алдындағы кезең.
Жиынтық пен топтаманы қабылдау біріктіру болып табылады, ақпараттық материалдарды талдамалық кестелерге енгізуге мүмкіндік береді, қажетті салыстырулар мен қорытындылар жасауға мүмкіндік береді.
Тізбекті алмастыру әдісі шаманы есептеу үшін қолданылады жалпы кешендегі факторлардың олардың деңгейіне жиынтық қаржылық көрсеткіштің сатысына әсер етеді.
Тізбекті алмастыру әдістерінің мәні мынада: әр индикаторды негіздіге дәйекті түрде ауыстыра отырып, барлық басқа көрсеткіштер осы процесте өзгерми қалады . Мұндай ауыстыру әр фактордың жиынтық қаржылық көрсеткішке әсер ету дәрежесін анықтауға мүмкіндік береді.
Айырмашылықтарды қабылдау-бұл алдын-ала анықталған абсолютті немесе салыстырмалы айырмашылық (негізгі көрсеткіштен ауытқу) зерттелетін факторлар және жиынтық қаржылық көрсеткіш бойынша. Содан кейін бұл әр фактор бойынша ауытқу өзара байланысты факторлардың абсолютті мәніне көбейтіледі.
Іс жүзінде қаржылық нәтижені талдаудың негізгі әдістерімен көлденең, тік, трендтік талдау болып табылады, қаржылық коэффициенттер әдісі, салыстырмалы талдау, факторлық талдау.
Көлденең (уақытша) талдау - әрбір позицияны өткен есептік кезеңмен салыстыру. Бұл әдіс есептілік баптарының немесе олардың топтарының өзгеру үрдістері мен өсімнің базистік қарқынын есептеуді анықтауға мүмкіндік берелді.
Көлденең талдау нәтижелерінің құндылығы инфляция жағдайында айтарлықтай төмендейді, бірақ бұл деректерді шаруашылықаралық салыстыруларда қолдануға болады.
Тік (құрылымдық) талдау - құрылымды анықтау әрбір позицияның әсерін анықтай отырып, қорытынды қаржылық көрсеткіштер есептіліктің жалпы нәтижесіне есептілік, яғни жекелеген жалпы қорытынды көрсеткіштегі есептілік баптарын және оның әсерін бағалауды қамтиды.
Талдаудың көлденең және тік түрлері бір-бірін өзара толықтырады.
Салыстырмалы талдау - бұл жиынтық шаруашылықішілік талдау бөлімшелердің, цехтардың, еншілес фирмалардың және т.б. және шаруашылық аралық талдау бәсекелестердің деректерін салыстырғандағы кәсіпорынның орта салалық және орта жалпы экономикалық деректерімен анықталады.
Қаржылық талдау үшін негізгі ақпарат көзі бухгалтерлік баланс. Бухгалтерлік баланс - ұйымның мүлкін және білім беруден түскен көздерді құндық бағалау жөніндегі белгілі бір есепті күн.
Л.В. Донцова, Н.А. Никифорова оқулықтарынан алынған деректерді пайдалана отырып.
Қаржылық есептілікті талдау туралы есепті қалыптастыруды да қарастырамыз.
Қаржылық нәтижелер туралы есептің көрсеткіштерін қалыптастыру тәртібі.
1) Ұйымның кәдімгі түрлері бойынша кірістеріне талдау жүргізіледі (оларға өнімді сатудан түсетін түсім және жұмыстарды орындауға байланысты түсімдер).
2) Ұйымның кәдімгі түрлері бойынша шығыстарына талдау жүргізіледі (оларға экономикалық пайдалар активтердің істен шығуы).
3) Сатылған тауарлардың өзіндік құнын талдау (оларға есепті кезеңде сатылғандарға жататын өнім өндірісі кезеңінде).
4) Коммерциялық және басқару шығыстарын талдау.
5) Жалпы пайданы, сатудан түскен пайданы талдау.
6) Өзге де кірістер мен шығыстардың көрсеткіштерін талдау (оларға жатады)
алуға, төлеуге пайыздар).
7) Салық салынғанға дейінгі пайданың, ағымдағы салықтың шамасын талдау
пайда.
8) Таза пайданы талдау
Қаржылық нәтиже дегеніміз - есепті кезеңде қызметтерді және жұмыстарды, сондай-ақ басқа да іскерлік операцияларды сатудан түскен пайда немесе шығын сомасы. Бұл көрсеткіш кәсіпорынның тұрақты жұмысына қызығушылық танытатын және коммерциялық қызметті бағалаудың негізгі критерийі болып табылатын көптеген нарық қатысушылары назарын аударады.
Кәсіпорын үшін қаржылық нәтиже бірқатар факторларға байланысты:
- өндіріс ресурстарын пайдалану тиімділігі;
- төлемдер тәртібі мен шарттардың талаптарын сақтау;
- қызмет және қызмет нарықтарындағы бағаның өзгеруі және т.б.
Зерттеліп отырған кәсіпорында қаржылық нәтиже алынған табыс сомасынада байланысты болып келеді. Кәсіпорын пайдасының мөлшері қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеуге және бюджетке міндетті түрде аударуға әсер етеді. Сондай-ақ оның шамасы құрылтайшылардың табысына байланысты. Оң қаржылық нәтиже инвесторларды, бірлескен бизнестегі әріптестерді, сондай-ақ кредиторларды тартудың маңызды критерийі болып табылады.
Дентопт ЖШС-нің қаржылық нәтижелерін қалыптастыру негізгі және қосалқы қызметтен алынған кірістер негізінде жүзеге асырылады. Сараптамалық есепке алу негізінде жалпы пайда маржасы алынады. Бұл кірістер мен сатудың шығындарын, басқару және коммерциялық шығыстарды шегеру нәтижесінде алынған айырмашылық.
1.2 Бухгалтерлік, салықтық есеп және қаржылық нәтижедегі есептілікті көрсету
Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында есеп беруді құру мақсаттарына жаңа көзқарастар пайда болды және оның бағыты өзгерді. Қаржылық есептің мақсаты - қолданушыны заңды тұлғаның қаржылық жағдайы және оның қызметінің нәтижелері мен есепті кезеңдегі қаржылық жағдайында болған өзгерістер туралы пайдалы, маңызды әрі дәл ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады. Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық нәтижелерін және де кәсіпорын үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша шешімдерді шешу үшін, сондай-ақ субъектінің болашақтағы ақша ағьгмдарын және осы субъектіге сеніп тапсырылған ресурстар мен басқарушы органдардың жұмыстарымен байланысты ресурстар мен міндеттемелерді бағалау үшін қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды. Алайда қаржылық есеп қолданушыларға экономикалық шешімдерді қабылдау үшін қажетті барлық ақпараттарды қамтымайды. Қаржы есебін пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық шешімдер субъектінің ақша қаражаттарын айналдыру мүмкіндігін бағалауды, сондай-ақ оларды айналдыру уақытын есептеу және нәтижеге сенімді болуын талап етеді. Бұл нәтижесінде, субъектінің өз жұмысшыларына және жабдықтаушыларына ақы төлеу, пайызды төлеу, несиені қайтару және табысты тарату қабілетін анықтайды. Егер де қолданушылар тек қана субъектінің қаржылық жағдайын, қызметін және оның өткен есепті мерзімдегі қаржылық есебінің өзгерісін сипаттайтын ақпараттармен емес, сонымен қатар барлық қажетті ақпараттармен жабдықталған болса, онда олар, яғни қолданушылар ақша қаражаттарының айналдыру мүмкіндігін одан да жақсы бағалайды. Бірақ коммерциялық құпияны қорғау туралы заң қолданушылар алатын қаржылық ақпаратқа шек қояды, дегенмен олардың ішінде кейбіреулері (тергеу органдары, ревизорлар, аудиторлар) өкілдігі болған жағдайда қаржылық есепте көрсетілген ақпараттарға косымша ақпараттарды талап ете алады. Қолданушылардың көпшілігі қаржылық есепке қаржылық ақпараттың басты көзі ретінде сенуі тиіс.
Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады. Біріншіден, баланс меншік иелерін шаруашылық субъектісінің мүліктік жағдайымен таныстырады. Осы арқылы олар бұл субъекті нені иеленеді, материалдық құралдардың сандық және сапалық қорлары қандай, кәсіпорын жақын арада үшінші жақ алдындағы өз міндеттемелерін ақтай ала ма, соны білдіреді. Екіншіден, басшылар кәсіпорынның басқа ұқсас кәсіпорындар жүйесіндегі өз орны, таңдап алынған стратегиялық бағытының дұрыстығы туралы, ресурстарды пайдалану тиімділігінің салыстырмалы сипаты және кәсіпорынды басқару бойынша әр түрлі сұрақтарға шешімдер қабылдау туралы түсінік алады. Үшіншіден, баланстың мазмұны, оны ішкі қолданушылары сияқты сыртқы қолданушыларға да пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, аудиторлар жұмыс процесінде дұрыс шешім қабылдау үшін өз тексеріс жұмысын жоспарлауда, сондай-ақ клиенттің сыртқы есеп берудегі есеп жүйесінде мүмкін болатын, әдейі жасалынған және әдейі жасалынбаған қателіктер аумағындағы әлсіз жақтарын шығару үшін көмек алады, ал талдаушылар қаржылық талдаудың бағытын анықтайды.
Бухгалтерлік баланс қаржылық есептің негізгі түрі бола отырып, ол есепті кезеңдегі кәсіпорын мүлкінің құрамы мен кұрылымын, ағымдағы активтердің айналымдылығы мен өтімділігін, меншікті капитал мен міндеттеменің қолда барын, дебиторлық және кредиторлық борыштың динамикасы мен жағдайын және кәсіпорынның несие қабілеттілігі мен төлеу қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Баланс көрсеткіштері кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруащылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.
Алайда кәсіпорынның қаржылық жағдайына талдау жүргізгенде баланс көрсеткіштерімен қатар қаржылық есеп берудің басқа да нысандарының көрсеткіштерін қолдану қажет, әсіресе кәсіпорынның жыл бойғы барлық табыс сомасын осы кәсіпорынның өзінің қызметін жүргізу үшін жұмсалған барлық шығындар сомасымен салыстырудан тұратын қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есепті қолдану керек, оның баланстан айырмашылығы ол кәсіпорынның мезеттік суреті және қатып қалған қаржылық жағдайы емес, ол капитал козғалысы, есепті кезеңдегі субъектінің қаржылық нәтижесі болып табылады. Сондықтан кәсіпорынның балансына қарағанда, бұл құжат талдаушы адам үшін анағұрлым маңызды және ақпараттық болып табылады. Ол бұл кәсіпорын табыс немесе зиян (шығын) әкелетіндігін анықтау үшін табыстар мен шығындар туралы жеткілікті мөлшерде бөлініп алынған анық көрсеткіштердің көмегімен белгілі бір кезеңдегі кәсіпорынның кызмет нәтижесіне баға береді. Батыс тәжірибесінде, балансты есеп берудің басты нысаны ретінде бөліп карастыратын біздің елге қарағанда, табыс және зиян туралы есепке біршама басымдылық берілуі кездейсоқ емес. Атап айтқанда, дәл осы үлгі американдық, ұлыбритандық және жаңазеландиялық фирмалардың жылдық есебінде бірінші болып келтіріледі. Мұның түп тамырын психологиялық тұрғысынан іздеген жөн, табыс батыс фирмалары қызметіндегі маңызды көрсеткіш болып табылады, олар сондықтан да оны ең алдымен сыртқы пайданушыларға көрсетуге тырысады.
Субъект қызметінің қаржылық нәтижесі туралы есеп бухгалтерлік есептің №2 Қорлар стандартымен анықталады. Онда заңды тұлғаларды ретімен құру және ұсыну мақсатында қаржылық қызметінің нәтижесі жөніндегі есептің баптарын жіктеу және есепке алудың тәртібі көрсетіледі, бұл өз кезегінде занды тұлғаның әр мезгілдегі есептік кезеңдердегі қаржылық есебі мен түрлі заңды тұлғалардың қаржы есептерін салыстыруға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ стандарт, негізгі қызметтен алынған табыс пен шығынды, төтенше жағдайлардан және тоқтатылған операциялардан болатын табыс пен зиянды, сондай-ақ есеп кезіндегі есептік бағаның, есеп саясатының өзгеруінен және қаржылық есептегі елеулі қателерді түзетуден болатын әр түрлі табыс және шығындарды ашудың тәртібін анықтайды.
Табыстар мен шығындар баптарының арасын ажырату да субъектінің жұмысының нәтижесін көрсетуге мүмкіндік береді. Бұл бөлімдерге әр түрлі баптар жатады. Мысалы, кәсіпорынның қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есеп жалпы табысты, салық салынғанға дейін және салық салынғаннан кейінгі негізгі қызметтен алынған табысты және таза табысты көрсетуі мүмкін.
Бұрынғыға қарағанда бұл едәуір оңайлатылған. Мұнда табысты пайдалануды, бюджетке төлемді, табыс салығы бойынша жеңілдіктерді есептеу барысындағы шығындар ашып көрсетілмеген. Ол тек есепті кезеңдегі қаржылық нәтиженің қалыптасуын (таза табысты немесе зиянды) ғана көрсетеді.
Есепті кезеңде табылған табыстар мен шығындардың барлық баптары есепті кезеңнің таза табысын немесе шығынын анықтау барысында есепке алыңады. Осылайша кәсіпорынның қаржылық қызметінің нәтижесі туралы есеп, қаржылық есептің қалған екі элементі туралы - яғни табыс пен шығындар туралы мәліметтерден тұрады. Бұл элементтер субъектінің қаржылық көрсеткіштерін өлшеумен тікелей байланысты. Табыстар активтердің көбейюін немесе міндеттемелердің азаюын көрсетеді, ал шығындар - активтердің азаюын немесе есепті кезеңдегі міндеттемелердің көбеюін көрсетеді.
Табыстар мен шығындар баптарының арасына койылған шектеулер тәжірибеде жалпы қабылданған болып табылады. Бұл шектеу, баптың қалыптасу көзі осы субъектінің ақша қаражаттарын болашақта айналдыру мүмкіндігін бағалау барысында белгілі бір маңызға ие болады деген негізде жүргізіледі.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі ақша қаражаттарының көздері анықталады және оларды пайдаланылу жолдары көрсетіледі. Кәсіпорынның есепті кезеңіндегі қаражаттары жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қаражаттары жеткілекті ме, соңы көрсетеді. Ол сондай-ақ қолданушьшарды кәсіпорынның операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметінің белгілі бір бөлігіндегі есепті кезеңдегі ақша қаражаттарының келіп түсуі мен шығыны туралы ақпараттармен қамтамасыз ете отырып, оларға кәсіпорынның қаржы жағдайындағы өзгерістерін бағалауға мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттары - бұл кассадағы және банк шоттарындағы қолма-қол ақша. Операциялық қызмет деп субъектің табыс алу жөніндегі негізгі қызметін, сондай-ақ оның инвестициялық және қаржылық қызметіне қатысы жоқ, басқада бір қызметін түсінеміз. Инвестициялық қызмет дегеніміз - бұл ұзақ мерзімді активтерді сатып алу және сату, өтелінетін несиелерді беру және алу. Қаржылық қызмет, бұл нәтижесінде меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының құрамы мен мөлшері өзгеріске ұшырайтын субъектінің қызметі болып табылады. Субъект қызметінің барлық осы түрлері ақша қаражаттарының келіп тусуі мен шығуының негізгі арналары болып табылады. Сонымен, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаған кезде тек бухгалтерлік баланс мәліметтері ғана емес сонымен бірге басқа да қаржылық есеп беру нысандарының көрсеткіштері, түсіндірме хаттағы мәліметтер және де есеп берудегі қосымша ақпараттар мәліметтері де қолданылады.
Қаржылық есеп берудің жаңа түрі, кәсіпорынның коммерциялық құпиясы болып табылатын ақпараттарына сүйенбестен, оның қаржылық жағдайын кешенді түрде талдауға мүмкіндік береді.
Есепті жылдағы табыстар мен залалдардың жиынтық сомаларын анықтау үшін 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шоты арналған. Бұл шот саластыру шоты болып табылыды да, оның дебиті (залал) мен кредиті (табыстар) бойынша көрсетілген қарама - қарсы сипаттағы сомаларды салыстыру арқылы мекеменің қаржылық - шаруршылық қызметінің түпкілікті нәтижелерін анықтау мүмкіндігін береді [14].
Мекеменің қаржылық - шаруршылық қызметінің нәтижесін (пайда немесе залал) теориялық тұрғыдан кез келген мерзімде анықтауға болады. Бірақ қазіргі қолданыстағы бухгалтерлік есеп шоттарын пайдалану жөніндегі нұсқаулықта 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотында қаржылық нәтижені (пайда немесе залал) есепті жылдың аяқталуына қарай көрсету қарастырылған. Аралық (айлық, тоқсондық) жиынтықты анықтау жыл басынан жинақталған тиісті кезедегі табыстар мен залалдарды салыстыруға саяды.
Жоғарыда аталған нормативтік құжатқа сәйкес негізгі қызметтен қалай болса, негізгі емес қызметтен де солай алынатын барлық табыстар мен залалдар жыл бойы тиісті бөлімшелерінің шоттарында жиналады. Дентопт ЖШС-де табыстар 6 Кірістер бөлімінің келесі кіші бөлімшелерінің шотында 6000 Өнімдерді сатудан және қызметтер көрсетуден алынатын кіріс (6010-6160 шоттар), 6200 Басқада кірістер (6210-6280 шоттар), 6300 Тоқтатылатын қызметке байланысты кірістер (6310шоты), 6400 Үлестік қатысу әдісі бойынша ескерілетін ұйымдар пайдасының үлесі (6410-6420 шоттар), шғыстар 7000 Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны (7010 шот), 7300 Қаржыландыруға арналған шығыстар (7310-7340 шоттар), 7400 Басқа да шығыстар (7400-7470 шоттар), 7500 Тоқтатылған қызметпен байлаанысты шығыстар (7510 шот), 7600 Үлестік қатысу әдісімен ескерілетін ұйымдардың залалдағы үлесі (7610-7620 шоттар), 7700 Корпоративті салық бойынша шығыстар (7710 шот), 8 Өндірістік есептің шоттары бөлімнің келесі тиісті: 8100 Негізгі өндіріс 8200 өз өндірісінің жартылай фабрикаты 8300 Көмекші өндірістер 8400 Үстеме шығыстар шоттарнда жинақталады.
Жыл соңында 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотына барлық табыстарды көшіріп, барлық залалдарды (шығыстарды) есептен шығарғаннан кейін осы шоттың дебиті (залал) мен кредиті (табыстар) бойынша көрсетілген оралымдарды салыстыру арқылы мекеменің түпкілікті қаржылық нәтижесін анықтайды. Егер салыстыру нәтижесі кредиттік орлым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме пайда алады.
Дентопт ЖШС-де жыл соңында осы жазулардан кейін 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шоты жабылады. 5610 Қорытынды пайда (қорытынды залал) шотының кредиті бойынша көрсетілген операцияларды есепке алу үшін тиісті жинақтамалы шоттармен корреспонденцияланған кредиттік сомалары көрсетіледі.
Бөлінбеген пайданы көбейтуге негізгі құралдардың нысандары, материялдық емес активтер және ұзақ мерзімді активтер (инвестициялар) бойынша қайта бағалаудан (идексациядан) ұлғайған сомасы (олардың қызмет мерзімі бойына бөлінбеген табысқа бұрын аударылмаған), есепті жылдың залалын анықтағаннан кейін өткен жылдардағы пайдалар акционерлерге (қатысушыларға) дивиденттер және табыстар (сыйақылар) есептеуге бағытталады. Мұндайда келесі бухгалтерлік есеп шоттарында 2-кестедегідей жазулар жүргізіледі:
Бұл мекеменің бөлінбеген пайдасы болып танылып, бухгалтерлік есеп шоттарында келесі 10-кестедегідей жазулар жүргізіледі:
10-кесте
Мекеменің түпкілікті қаржылық нәтижесін анықтау
№
Операциялар
Корреспонденциялық шот
дебет
кредит
1
Дебиттік оралым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме пайда алауы:
5610
5510
2
Керісіеше, дебиттік оралым дебиттік оралымнан артық болса, онда мекеме залал шеккенін көрсетеді:
5510
5610
3
Бөлінбеген пайданы көбейтуге негізгі құралдардың нысандары, материялдық емес активтер және инвестициялар бойынша қайта бағалаудан ұлғайған сомасы бағытталады:
5420, 5430, 5440
5510
5
Есепті жылда алған бұрын құрылған резервтік капитал есебінен жабылуы:
5410
5510
6
Өткен жылдардағы пайдалар акционерлерге (қатысушыларға) дивиденттер және табыстар (сыйақылар) есептеу:
5520
3030, 3380, 4160
7
Мекеменің өткен жылдардағы залалдарын есепті жылда құрылған резервтер есебінен жапқан жағдайда:
5410
5520
5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) шотың дебиті бойынша көстеілген бөлінбеген табысты пайдалану жөніндегі келесі шаруашылық операциялары төмендегі шоттардың кредитінде көрсетіледі:
3030 Қатысушылардың дивиденттері және кірістері бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек;
3380 Төлеуге арналған қысқа мерзімді сыйақылар;
4160 Төлеуге арналған ұзақ мерзімді сыйақылар;
5210 сатып алынған меншікті үлес құралдары - акционерлерден, қатысушылардан меншікті акцияларды олардың нақтылы құнынан жоғары баға бойынша сатылғанда пайда болған залал сомасына;
5410 Құрылтайшы құжаттармен белгіленгенрезервтік капитал;
5460 Өзге де резервтер - резервтік капитал құруға бағытталған сомаға.
Осы жазулардан кейін 5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) шотында жабылады да, қалдық (сальдо) болмайды.
5510 Есепті жылдың бөлінбеген пайдасы (жабылмаған залал) және 5520 Өткен жылдардың бөлінбеген пйдасы (жабылмаған залалы) шоттарының кредиті бойынша көрсетілген операциялардың талдамалы есебін жүргізуге арналған. EFA - WOSTOK ЖШС-де аталған шоттар бойынша есепті компьютеризацияланғанда бұл шоттарға талдамалы деректерді тізімдемелерде немесе оралым тізімдемесі түрінде құралған машинограммада жүргізеді [10].
Ұйымның қаржылық нәтижелерін есепке алу тәртібі
ЖШС-ң экономикалық сипаттамасы жане есеп саясаты
Дентопт компаниясы - Ресейдегі тіс техникалық компоненттерін шығаратын және сататын ірі ұйымдардың бірі болып табылады. Біз өз клиенттеріміздің өмірін жақсарту үшін барлық жағдайды жасаймыз: қолжетімді бағамен сапалы тауар, тез жеткізу және достық қызмет.
Компания сертификаттаудан өтіп жатқан өнімнің жоғары сапасымен, төмен бағасымен және кең ассортиментімен (4000-нан астам позиция) танымал. Бізге әлемнің әр түкпірінен ірі стоматологиялық клиникалар, тіс техникалық зертханалар мен үздік стоматологтар сенім артады.
Біздің клиенттеріміз:
Барлығы Өзіңнің! стоматологиялық клиникалар желісі;
Импламед стоматологиялық клиникасы;
Цифродент тіс техникалық зертханасы;
Zircon lab тіс техникалық зертханасы және т.б.
Біздің компанияның саясаты:
Лайықты бағамен жоғары сапа;
Әрбір сатып алушы үшін тауарды кеңінен таңдау;
Клиенттің қажеттіліктеріне жылдам және дұрыс реакция;
Біздің клиенттерімізбен, серіктестерімізбен және жеткізушілермен, сондай-ақ компания ішінде тиімді өзара қарым-қатынасты құру және қолдау.
Біздің компанияның өндірісі Мәскеуде, бірақ біз тек Ресей бойынша ғана емес, шетелге де жеткіземіз. Біз тауардың қысқа мерзімде жетуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасаймыз!
Мәскеу, Челябинск, Красноярск қалаларына жеткізу - күніне бір күн;
Ресей бойынша жеткізу - 7 күнге дейін;
Шетелге жеткізу - көлік компаниясына байланысты.
Біздің штабта елуден астам адам жұмыс істейді, олар кез келген өнім көлемін, тапсырыспен өндіру үшін қолға алуға дайын. Біздің менеджерлер әрқашан Сізге көмекке келіп, сіздің тапсырысыңыз үшін кеңес беруге немесе тауарды іріктеуге көмектесуге дайын.
Дентопт ең жақсы сападағы стоматологиялық және тіс техникалық материалдардың үлкен таңдауын ұсынады. Өндірісте біз металл өңдеу кезінде өзінің жоғары дәлдігімен әйгілі жапон станоктарын қолданамыз, соның арқасында біздің бұйымдарымыз түпнұсқамен бірдей жоғары дәлдікті геометрияға және бұйымдардың бетін өңдеудің жоғары сапасына ие. Барлық бұйымдар Grade 5 маркалы жоғары сапалы титаннан жасалған. Біз бұйымдардың жоғары сапасына, өндірістің үлкен тәжірибесі мен жоғары білікті қызметкерлердің арқасында қол жеткіздік.
Каталогтан мыналарды таба аласыз:
- тіс техникалық материал: титан негіздері (GEOPatchFlat); пластикалыққұйылатынтитанды абатменттер; имплантат аналогы; мультиюниттер мен компоненттер; атачменттер; скан-бодисканмаркерлер; соқыр трансферттер; имплантаттарға арналған бұрандалар; төлкелер; клиникалық винттер; гипс, композитті цемент.
- стоматологиялық материалдар, импланттар; десна қалыптастырғыштар; сүйек тіні; пина; тігіс материалы; қолғаптар.
- CADCAM материалдары: дайындамалар сыйлығы; циркондыпластикалықбалауызтитанд ы дискілер; фрезалар; спрей.
Ассортиментте DentiumDentium (Корея Республикасы), StraumannШтрауман (Швейцария), AnkylosAnkilos (Германия), Astra TechАстра Тек (Швеция), Alpha BioАльфа Бифа сияқты танымал жүйелердің өнімдері бар о (Израиль), XiveХайв (Германия), OsstemOstem (Корея Республикасы), MisMis (Израиль), NobelНобел (Швейцария) және басқалары
Қазақстанның бухгалтерлік есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдістемелік ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебін жүргізудің қоғамдық тұрғысынан танылған тәсілдері мен әдістері, ережелері мен қағидалары белгіленген, онда әрбір кәсіпорындардың техникалық базасына, олардың шешетін міндеттемелерінің күрделілігіне, басқарушы қызметкерлердің біліктілігіне қарап нақтыланған.
Кәсіпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшін таңдап алынған тәсілдер жиынтығы, құндық өлшемдері, ағымдағы топтастыруы және бухгалтерлік есептегі шаруашылық қызметіне жасалған қорытынды шолу фактілері кәсіпорынның есептік саясатында көрініс табуы тиіс. Басқаша айтқанда, есептік саясат - бұл бухгалтерлік есептің әдісін жүзеге асыратын тетігі. Бухгалтерлік есеп жүйесін жүргізудің жалпы қағидасы мен ережесі нормативтік-құқықтық құжаттарда белгіленген.
Пайдаланатын есеп саясатының басты міндеті мен негізгі арналымы -- кәсіпорынның қызметін барынша пара-пар көрсету, іс мүддесі үшін осы қызметтің тиімділігін реттеу мақсатында толық, объективті және шынайы ақпаратпен қалыптастыру.
Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.
Есеп саясаты - бұл ұйым қаржы есептілігін дайындау және ұсыну үшін қолданатын нақты қағидаттар, негіздер, келісімдер, ережелер және практика.
Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді [5].
Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болу қажет.
Толықтылық.Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның есептеу жолын толық қамтамасыз етуі керек.
Уақыттық. Кәсіпорының шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен беруде уақытында көрініс табуы қажет. Ешқандай операциялар бухгалтерлік есеп шоттарында тіркеу барысында кешіктірілмейді немесе орындалмай тұрып есепке алынбайды.
Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті кірістер мен табыстарға қарағанда, жасырын резервтердің жасалуына жол бермей, шығындар мен міндеттемелерді айқын бейнелеуге дайын болуды қамтамасыз ету керек, яғни есепке алынған немесе алуға нақтылы мүмкіндік (кепілдік) бар болатын кірістер алынады.
Қарама-қайшылықсыздығы. Есептің таңдалынған әдістері әр айдың соңғы күнтізбелік күніне айналымның талдамалық есебі мен шоттар бойынша қалдықтардың синтетикалық есеп мәліметтерінің теңдігін қамтамасыз етіп отыруы қажет.
Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді жүргізуді қамтамасыз етуі керек.
Есеп саясатының мазмұны. Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды.
Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты.
Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып табылатын ұйым өзінің есеп саясатын құрастырған уақытта төменде аталған бухгалтерлік есептің негізгі әдістемелік аспектілерін айқындауы қажет.
негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері;
материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және оларды есептеп шығару жолдары;
шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері;
өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі;
жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі;
дайын өнімдерді кіріске алудың есебі;
аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау және бағалау жолдары;
материалдық қорларды бағалау әдістері;
негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру;
Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында аяақталмаған өндіріс нақты жұмсалған шығындар бойынша есептеледі.
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы Қазақстан Республикасының заңы бойынша кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепте қолданылатын тіркелімдердің мазмұны мен бухгалтерлік ішкі есеп мәліметтері коммециялық құпия болып табылады [6].
Есеп саясатын дайындау. Оны дайындаумен кәсіпорынның бас бухгалтері немесе арнайы есеп (экономикалық) бөлімі айналысады. Дайындалған есеп саясатын кәсіпорынның басшысы өзінің бұйрығымен немесе өкімімен бекітеді.
Бұйрықтың құрамында есеп саясатын есеп беру жылына қабылданған барлық пункттерінің мазмұны толық ашылып жазылады. Сонымен қатар әр пунктке тоқтала келіп қандай нормативтік құжат бойынша немесе қандай заң негізінде есеп саясатының дайындалғандығы көрсетіледі. Қазақстан Республикасының заңдарымен қатар есеп саясатын дайындауда ұйымның ішкі құжаттары негізге алынған болса (лауазымды тұлғалар туралы, ішкі ережелер, бұйрықтар мен өкімдер тағы да басқа) міндетті түрде ол туралы түсініктеме берілуі қажет.
Кәсіпорынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулыларымен ресімделуі қажет. Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізізілу мүмкін:
Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңының өзгеруіне сәйкес;
бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеруі салдарынан;
жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және т.б.
Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының дайындарған кезінде таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына қарамастан қолданылады. Ұйымның филиалдарының, еншілес және тәуелді серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік бухгалтерлік есеп жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатын тағайындауына құқығы жоқ.
Бас кәсіпорын қаржылық қызметінің бөлімшелерінің есеп саясатындағы болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз етуі қажет.
Ұйымдардың түсініктеме жазуларына жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды есеп туралы шығарылған шешімі және бөлу тәртібі жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер енгізілген болса) жазылады.
Есеп саясатын негіздеу және таңдау кезінде барынша жалпы танылған талаптар мен қағидалар басшылыққа алынады және оны сақтаған жағдайда кәсіпорын үшін де, жалпы республика бойынша да шаруашылық жағдайына бейімделген есеп саясатын қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Атап айтқанда, есеп саясатын әзірлеген кезде кәсіпорын өз мүліктері мен міндеттемелерінен бөліп көрсетуі тиіс (яғни, мүліктік жеке дараланған қағидасы бойынша), кәсіпорын өзінің көз жетерлік болашақ кезеңінде өз қызметін жалғастыруды көздейтін болса, яғни өз қызметін тоқтату жөнінде ниетінің жоқтығын білдірсе, онда толассыздық, үздіксіздік қағидасын сақтағаны болып табылады, кәсіпорын өзі таңдап алған бухгалтерлік есепті жүргізудің тәсілін жүйелі пайдаланып, тек тиімді түзетулерді ғана жасап отырса, онда ол жүйелілік қағидасын сақтағаны, ал егерде кәсіпорында орын алған барлық шаруашылық фактілерін сол кезеңіне жатқызатын болса, онда мерзімділігі анықталған (белгіленген) қағидасын ұстанғаны болып табылады. Бұдан басқа, мынадай талаптарды да ұстағаны жөн, атап айтқанда:
шаруашылық қызметінің барлық фактілерін бухгалтерлік есепте толығымен көрсету;
сақтық жағдайын ұстау керек, яғни бухгалтерлік есепте жоғалту (шығыстар) мен пассивтерді көрсетуге дайын болуы тиіс, активтер мен табыстарға қарағанда;
шаруашылық нысанының басымдылық мазмұнын, яғни шаруашылық қызметінің барлық фактілерін есепте көрсетілуін қамтамасыз ету керек, демек оның тек құқықтық негізін ғана емес, сонымен қатар, пайда болған шаруашылық ахуалын, оның экономикалық мазмұнын да қамтуы керек;
қайшылықсыз деп әрқилы есеп түрлерінен қалыптасқан мәліметтердің сәйкестілігін, бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштерінің және синтетикалық, аналитикалық есеп мәліметтерінің ұқсастылығын айтады.
ұйымдылық (рационалдық) кәсіпорынның көлемімен, оның қызмет масштабына лайықты келетін есепті жүргізудің қолайлылығын білдіреді.
Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсіпорынның есептік саясатын әзірлеу барысында оның негізін қалайды. Егер де олар толығымен сақталмаса, онда бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыс еместігі ретінде танылуы және кәсіпорынның мәліметтерінің бұрмалануы мүмкін.
Ұйымдар өздерінің есеп саясатын қалыптастыру барысында тәжірибедегі есеп әдістері мен қорытынды есеп жасаудағы ережелердің ішіндегі ең тиімділерін таңдап алуына құқылы. Таңдалып қабылданған ережелер мен әдістерді өз мәнінде қолдану арқылы есеп мәліметтерін жинақтаудың тәртібін, оны пайдаланушыларға түсіндіріп, шаруашылық процесінің ерекшеліктері жөніндегі ақпараттарды зерделеу және ұйымдар қызметіндегі өзгерістер мен жағдайларды дер кезінде білу мүмкіндіктері туындайды [7].
Дентопт ЖШС - ң есеп саясаты Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 28 ақпанынан Бухгалтерлік және қаржылық есептілік туралы заңының №234-ІІІ заңына, Халықаралық қаржылық есеп стандартына (МСФО-IFRS), Халықаралық бухгалтерлік есеп стандартына (МСБУ-IAS) сәйкес құрастырылған.
Дентопт ЖШС - ң есеп саясатының келесідей мақсаттары белгілі:
есептіліктің барлық түрін кірістіру;
қаржылық мәліметтердің түсініктілігін, анықтылығын, сенімділігін қамтамасыз ету;
қоғамда бухгалтерлік есепті жүргізудің бірыңғайлығын қадағалау;
бухгалтерлік есептің жұмыс жасау аясының, қоғамға байланысыт нормативтік актілердің өгеруі, ауысуына тез бейімделуін қамтамасыз ету.
Есеп саясаты бухгалтерлік есепті ұйымдастыру барысында келесі сұрақтарды қарастырған:
Жалпы ережесі:
1 Ұйымдастырылу - техникалық бөлімі
1.1 ЖШС ұйымдастырылу - құқықтық мәртебесі
1.2 Бухгалтерлік қызметті ұйымдастыру
1.3 Бухгалтерлік құжаттар
1.4 Түгендеу
2 Әдістемелік бөлімі
2.1 Қаржылық есептілік
2.2 Кірістер
2.3 Ақша қаражат
2.4 Шетел валютамен операциялар
2.5 Материалдық емес активтер
2.6 Негізгі құралдар
2.7 Қаржы (инвестиция) салымдары
2.8 Жалдау
2.9 Қорлар
2.10 Қызметкерлерге сыйақылар (еңбекақылар)
2.11 Капитал
2.12 Алдағы кезең шығындары
2.13 Алынған қарыздар
2.14 Алынған қарыздар бойынша шығындар
2.15 Бағалау және шартты міндеттемелер мен активтер
2.16 Дебиторлық берешек
2.17 Кредиторлық берешек
2.18 Бюджетпен есептесулер
2.19 Шығыстар
2.20 Байланысты тараптар түралы ақпараттты ашып көрсету
2.21 Есепті күннен кейінгі оқиғалар
3 Есеп саясатының орындалуына бақылау
Дентопт ЖШС-ң есеп саясаты ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz