ЖОО оқыту үрдісінде биологиялық модельдеудің әдістемесін жасау

АБАЙ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ГЕОГРАФИЯ

РАҚЫМЖАН КӨРКЕМ МҰХТАРҚЫЗЫ

ЖОО ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ МОДЕЛЬДЕУДІ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

Мамандығы: 7M01513 «»

7M01513- «Биология»

бойынша магистрі

дәрежесін үшін орындалған

Қорғауға жіберілді:

және

институтының К. . Каймулдинова., г. ғ. д., профессор

«___» 2023 .

Ғылыми жетекшісі, , аға оқытушы Бекетова А. К

Биология кафедрасының меңгерушісі Майматаева . Д., PhD

Әдістемелік төрағасы Бекенова . А., . ғ. к.,

Алматы, 2023

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл диссертацияда келесі нормативтік құжаттарға сәйкес сілтемелер қолданылған:

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. №319-ІІІ. - Астана, Ақорда. 27. 07. 2007.

ҚР Жоғары білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. Орта білім. ҚР Үкіметінің қаулысы. 13. 05. 2016. №292.

Қазақстан Республикасының «Ғылым туралы» Заңы. №407-IV. -Астана, Ақорда. 18. 01. 2011.

Ақпараттандыру туралы Қазақстан Республикасының заңы Заңы. 11. 07. 2007. № 217.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы. 2017.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың «100 нақты қадам: баршаға арналған қазіргі заманғы мемлекет» Ұлт жоспары бaғдapлaмacы. - Астана, 20 мaмыp, 2015.

ҚР Жоғары білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты. Магистратура. Докторантура. 13. 05. 2016. №292 ҚР Үкіметінің қаулысы.

ТЕРМИНДЕР МЕН АНЫҚТАМАЛАР

Бұл диссертацияда келесі терминдерге сәйкес анықтамалар қoлдaнылды:

Биологиялық білім - студенттердің биология ғылымының жүйесіндегі ұғымдарының, деректері мен пайымдауларының жиынтығы. Биологиялық білімдер тіршілік туралы білім тобын қамтиды, олардың зер ттеу объектілері клетка мен клеткадан пайда болған барлық ағзалар.

Модeль - (лат. modulus) сөзiнің тікелей aудaрмасы «шaмa», «үлгi» дeгeнмaғынaны білдіредi

Оқыту әдісі - білім алушы мен оқытушының алдына қойған мақсатына жету үшін екі жақты іс-әрекеттері

Әдістеме - оқу үрдісінде пайдаланатын әдістер жиынтығы және білім беру ұстанымдарын зерттеу саласы.

Құзыреттілік - адамның белгілі бір салада беделге, танымға, тәжірибеге ие сұрақтар мен кұбылыстар шеңбері.

Ақпарат - қоршаған әлем туралы, ондағы үрдістер мен механизмдер туралы түрлі ақпарат көздерінде сақталған немесе алынған, берілген кез-келген мәлімет.

Ақпараттық құзыреттілік - компьютерлік технологияларды қолдана отырып, кәсіби қызметке тәуелсіз және сәтті қатысуға бағытталған білім, дағды және іс-әрекет әдістері.

Кәсіби (пәндік) құзіреттілік - Бұл құзыреттілік шетелдік әдебиеттерде «тапсырмалар мен мәселелерді жедел және әдістемелік тұрғыдан дұрыс шешуге қабілеттілік

Биолог маман - тірі организмдердің даму заңдылықтары мен жалпы құрамын организмдер көптүрлілігін зерттеуші. Ол материал негізінде зерттеу

жасап, сынақ жүргізе отырып, алынған нәтижелердің практикада қолдануын

ұйымдастыратын тұлға.

Зерттеу - жаңа білім алу үрдісі және танымдық әрекеттің бір түрі.

Компьютер - нақты анықталған, өңделетін және түзелетін опреациялар тізбегінен құралған құрылғы немесе жүйе болып табылады.

Педагогикалық жүйе - белгілі бір қаблеті бар дара тұлғаны

қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет

құралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі.

Сабақ - логикалық түрде аяқталған, біртұтас, белгілі уақытпен шектелген оқу - тәрбие үрдісінің бөлігі.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының өзектілігін негіздеу және оның жаңалығы:

Қазіргі қоғам келешек мамандарды даярлаудың заманауи әдіс-тәсілдерін талап етеді, яғни білім беру жүйесі қоғамның қажеттіліктерін ескеріп, жоғары оқу орнында қолданылатын оқыту әдістерін жетілдіруді талап етеді.

Жаратылыстану ғылымдарының ішінде биология материя қозғалысының ең жоғары ұйымдасқан түрін зерттейді, оған оның генетикалық көмекшілері - қозғалыстың физикалық және химиялық формалары кіреді. Биологиялық объектілер мен құбылыстардың мәнін түсіну физикалық және химиялық құбылыстардың негізінде ғана мүмкін болады. Материалдық дүниенің объектілері мен құбылыстарын зерттеудің тиімді әдістерінің бірі модельдеу болып табылады. Бұл әдістің үлкен мүмкіндіктерін атақты психолог Л. М. Фридман: «Модельдеу - ғылыми танымның ең маңызды әдісі. Модельдеу әдісін кез келген ғылым нақты құбылыстар мен үрдістерді ғылыми зерттеудің барлық кезеңдерінде қолданылады. Ол орасан зор эвристикалық күшке ие, өйткені оның көмегімен кешенді зерттеуді қарапайымға дейін қысқартуға болады, көрінбейтінді көрінетін етіп, сезілмейтінді сезініп, яғни кез келген күрделі нысанды мұқият және жан-жақты зерттеу үшін қолжетімді етеді» дейді [1] .

Ғылымнан кейін модельдеу білім беру саласында, оның ішінде биологияда да қолданыла бастады. Дегенмен, көп жағдайда биология ғылымын оқитын студенттердің модель және модельдеу туралы түсініктері шектеулі екенін байқауға болады. Мұның басты себебі, жоғары оқу орны оқытушыларының көпшілігінің жалпы танымның жалпылама әдістеріне де, оның ішінде модельдеуге де өте аз көңіл бөлетіндігінде болса керек. М. Ю. Королев « . . . оқытушылар сабақ беру уақытының шектеулі болуына байланысты танымның жалпылама ғылыми әдістеріне өте аз көңіл бөледі, бұл ғылыми дүниетаным мен теориялық ойлауды қалыптастыру мүмкіндіктерін айтарлықтай тарылтады» деген тұжырым айтады [2] .

Модельдеу мәселелері, таным мен модельдеу арасындағы байланыстарды зерттеу, модельдер мен модельдеуді оқу пәндерінің белгілі бір ауқымын оқу құралы ретінде пайдалану мүмкіндіктері, өнімді шығармашылық ойлауды дамыту (Д. Б. Богоявленская, А. Л. Галин, В. П. Зинченко, А. М. Матюшкин, Я. А. Пономарев, М. Г. Ярошевский, Дж. Гильфорт, К. Дюнкер, Э. Нейман, Т. Рибот, Г. Уоллес, т. б. ) еңбектерінде сараланады. Оқу үрдісінде модельдеу әдістерін қолдану білім алушылардың өнімді ойлауының тұрақты дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді, өйткені әртүрлі модельдер мен формаларды құру жұмыстары ойлаудың шығармашылық бастауын дамытады және бастайды, модельдеудің әртүрлі түрлерінің тұрақты дағдыларын қалыптастырады [3] .

ЖОО биологияны оқу кезінде танымдық мақсатта биология ғылымының немесе басқа саламен әзірленген модельдер (таңбалар) пайдаланылады: биохимия, цитология, генетика, эмбриология және т. б. Бұл модельдерді ең жақсы жағдайда мағынаны талдау, олар жарияланған кезде олардың бүкіл жиынтықты емес, тек жеке ұғымдарды, идеяларды (қасиеттерді, белгілерді) бейнелейді және біртұтас жүйені көрсетпейді деп айтуға болады. Бұл модельдер оқытылатын курсты немесе тақырыптарды игеру мүмкіндігін анықтайды. Модельдеу кез келген затты мақсатты, жылдам, неғұрлым тиімді тəсілмен зерттеуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, модельдеу арқылы зерттеліп жатқан объектінің құрылысын, қасиеттерін жоғары дəлдікпен бейнелеуге болады. Қазіргі кезеңдегі түпкілікті өзгеріп отырған жағдайға байланысты ЖООда биологиялық білім берудің мақсаты - болашақ биология мұғалімдеріне биологиялық ойлауды, ғылыми болжам құру мен оны тексеруге дəлелдер іздеуді, жоспарлай білуді дамыту.

Көрнекті ғалым Н. Сухомлинский: «Сабақ - бұл мұғалімнің жалпы жəне педагогикалық мəдениетінің айнасы, оның зияткерлік байлығының көрсеткіші, оның көкжиегі мен білімінің көрсеткіші» деп атап көрсеткен. Шындығында, егер мұғалім білім алушылармен өзара түсіністік тапқан жағдайда ғана сабақ нəтижелі, жемісті болады. Модель - студенттердің бірлескен іс-əрекетінің «құралы» ретінде қызмет етеді. Биологиядағы модельдеу білім берудегі басты құзіреттіліктердің бірін қалыптастыра алады: проблемаларды шеше білу (атап айтқанда, студенттерді табиғатты «басқаруға» үйрету, бір жағынан, қазіргі жағдайда адамның өмір сүруін қамтамасыз ету, екінші жағынан, табиғатты болашақ үшін сақтау) . Биологияны оқытуда модельдеу әдісі ерекше сұранысқа ие, өйткені бұл әдіс арқылы жүйелік-белсенділік көзқарас идеялары жүзеге асырылады. Жүйелік-белсенділік және құзіреттілікке негізделген тәсілдердегі негізгі ұғым белсенділік болып табылады, оның әртүрлілігі студенттердің модельдер құрастыруында орын алады.

Білім алушылардың белсенділік қызметі биологиялық білім беру үрдісінде оқытудың тиімді әдістерімен тығыз байланысты. Биологиядан белсенді оқытудың тиімділігінің теориялық және әдістемелік негіздерін зерттеуші ресейлік ғалымдар Н. М. Верзилин, В. М. Корсунская [8] және т. б. Биологиялық білім мен тәрбие берудің әдістемелік мәселелері отандық биолог-әдіскер ғалымдар Қ. А. Аймағанбетова, Н. Торманов, Ж. Б. Чилдебаев, К. Жүнісова, Р. Әлімқұлова, Қ. Ә. Жұмағұлова, С. Е. Қуанышеваның еңбектерінде жан-жақты зерттеліп, талданған [9-13] . Биологиялық білім беру мәселелерімен айналысқан ғалымдардың еңбектеріне жасалған талдаулар биологияны оқытуды жетілдіруді, ЖОО оқыту үрдісінде биологиялық модельдеу тәсілдерін қарастыруды қажет ететінін көрсетті.

Зерттеудің мақсаты: ЖОО оқыту үрдісінде биологиялық модельдеуді қолдануды теориялық-әдістемелік негіздеу және оны тиімділігін экспeримeнт жүзiндe дәлелдеу.

Зерттеу нысаны : болашақ биолог мұғалімдерді даярлаудағы оқу үрдісі.

Зерттеу пәні : қолданбалы кіріктірілген ғылымдар бөлімін оқытуда модельдеу әдісін пайдалану.

Біздің зерттеуіміздің негізі болжамы егер, қолданбалы кіріктірілген ғылымдар бөлімін оқытуда модельдеу әдістемесін жасап, биологияны оқытуда модельдеу әдістемесін оқыту үрдісін ендірілсе, онда қолданбалы кіріктірілген ғылымдар бөлімін оқыту үрдісін модельдеу әдісінің дидактикалық және әдістемелік кешені жасалады, өйткені, модельдеу әдісін қолдана отырып, оқу үрдісін құруға жүйелі (тұлғаға бағытталған) тәсілдің дидактикалық ұстанымдары негізінде гуманистік дамытушылық білім беру идеялары тұжырымдамасына сәйкес әзірленетін болады.

Зерттеу міндеттері:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс