Саясат парадигмалары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ф. 7. 05-02

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

М. ӘУЕЗОВ атындағы ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ

Тарих және педагогика факультеті факультеті (ЖМ)

Саясаттану кафедрасы

Студенттің практика бойынша

Е С Е Б І

Оқу практикасы

(практиканың атауы)

6B03120 Саясаттану білім беру бағдарламасы бойынша

Жеке тапсырма тақырыбы

Саясат түсінігі

Орындаған студент

Қыдырәлі А. С. ТП-22-4к

(Т. А. Ж, тобы)

Университеттегі практика жетекшісі

Сарсенбеков Ж. А.

(Т. А. Ж., қолы)

Норма бақылаушы

Сарсенбеков Ж. А.

(Т. А. Ж., қолы)

Кәсіпорындағы практика жетекшісі

(Т. А. Ж., қолы)

М. О.

Шымкент 2023ж.

Саясат түсінігі

Мазмұны

Кіріспе

I-тарау. Саясатты анықтаудың негізгі теориясы.

1. 1. Саясат ұғымы, оның пайда болуы.

1. 2. Теологиялық, антропологиялық, психологиялық, биологиялық, әлеуметтік көзқарастары.

II-тарау. Саясат парадигмалары.

2. 1. Теологиялық парадигма.

2. 2. Натуралистік парадигма.

2. 3. Әлеуметтік парадигма.

2. 4. Тиімді-сыни парадигма.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

І.

1. 1 . Саясат(гр. politika-мемлектті басқару өнері) -алғашында мемлекеттік және қоғамдық істер немесе мемлекеттік басқару шеберлігі деген мағынаны білдірген. Саясат - идеялық кұбылыс. Оның идеялылығы, біріншіден, оның ойлау тәжірибесінің нәтижесі және сол күйдің өзі екенін білдіреді, қоғамда өмір сүретін және өздерінің мүдделерін, құқықтарын қорғайтын, жоспарларды жүзеге асыру үшін күресетін уакыты бойынша өтіп кеткен және алда болатын тарихи ұрпақтардың нақты өзара қарым- қатынастарының абстракциялануы болып табылады. Екіншіден, саясат көптеген ұрпақтар әрекеттерінің, қимылдарының тәсілдері мен әдістері таңдап алынған және қорытылған тәжірибесі болып табылады, бұл және де индивидтің жеке басының тәжірибесі. Үшіншіден, бұл билік, мемлекет, өзара қарым-қатынастар туралы және тарихи процесте тәрбие мен әдет-ғүрып, саяси қызметі арқылы берілетін олардың іс-әрекетінің стратегиялары, жоспарлары мен бағдарламалары туралы жинақталған ақпарат.

Ең алғаш саясат ғылымын зерттеу сонау ежелгі дәуірден басталған. Ал теориялық жағынан зерттеу бірінші мыңжылдықтың орта кезінен басталған. Осы уақытта саяси ұғымдар пайда болған. Олар философиялық нысанда болған. Бұл Конфуций, Платон, Аристотель еңбектерімен байланысты. Олардын ойынша «саяси ғылым халықты әдемі де жақсы өмір сүруге үйретеді», - деп түсінген.

Саясаттану сөзі (политология) гректің «политика» және «логос» деген сөздерінен шыққан, яғни «саясат туралы ғылым» деген мағынаны білдіреді.

Ежелгі Шығыс, антикалық дәуірдің ойшылдары мемлекеттің, саяси биліктің мән-мағынасы неде және кімге кызмет етеді, қоғамдық құрылыстың қандай түрлері бар және олардын ен жаксысы, халыққа ең қолайлысы қайсысы деген сияқты сауалдарға жауап іздеген. Бірақ ол кездегі пайымдаулар негізінен діни-мифологиялық сарында болатын. Себебі, ертедегі адамдар жер бетіндегі өмірге құдайдын кұдіретімен пайда болған жалпы әлемдіік ғарыштық тәртіптің ажырамас бөлігі ретінде қарастырылады. Мысалы: Мысырда (Египетте) . Вавилонда (Иракта) Үндістанда, Қытайда, сол кездегі мифтарга сүйенсек, ду иненің билік көзі құдайда және ол жер бетіндегі өмірді реттеп, тындырып отырады.

Біздің заманымыздан бұрынғы мың жылдықтың орта сында саясатты діни-мифологиялық танудың орнына философиялык-этикалық түсіну белең алды. Бұл уақыттың ойшылдары Платон, Конфуций, Аристотель. Бұл ой шылдар саясатты теориялық тұрғыдан зерттеп, оны эти камен тығыз байланыста қарады. Олар саясатты адамдардың мақсат-мүддесіне сай келуі, адамгершілікке негізделуі тиіс деп ұкты.

Орта ғасырда саясаттың діни-этикалық түрі қалыптасты. Оның негізін салушы Фома Аквинский. Ол саяси билікті құдай орнатады, бірақ мемлекет басшылары құ дайдың қалауына қарсы шыкса, халықтың оларды құла туына болады деген байлам жасады.

Ал саясатты қазіргідей түсінуге үлкен үлес қосқан ХѴІ ғасырда өмір сүрген Италияның ойшылы Никколо Ма киавелли. Ол саясатты құдайшылдық түсіндіруден арылтып, саяси ойды қоғамдағы табиғи өмір ден туған мәселелерді шешуге бейімдейді. Саяси зерттеулердің өзегі етіп мемлекеттік билікті алды және оны қа- лай қолға түсірудің, пайдаланудың сан түрлі әдіс-тәсілде рін көрсетті. Осы негізде саясаттануды біздің қазіргідей түсінуімізге жол ашылды.

Капитализм уақытында саясаттану теорияларын Дж. Локк, Ш. Л. Монтескье, Ж. Ж. Руссо, Т. Джеффер сон, Т. Пейн, И. Кант, Гегель сынды көрнекті ғалымдар негіздеді.

ХІХ ғасырдың екінші жартысында саясаттану пән ретінде қалыптасты. 1857 жылы АҚШ тың Колумбия колледжінде профессор Фрэнсис Либер «Тарих және саяси ғылым» деген кафедра ашты. Соның негізінде 1880 жылы саяси гылымның жоғары мектебі құрылды. 1872 жылы Францияда мемлекеттік аппаратта арнайы қызметкер лер дайымдайтын саяси ғылымдар мектебі жұмыс істейді бастады. 1889 жылы Американың саяси және элеуметтік гылымдар Академиясы, 1903 жылы Американдық саяси гылымдар ассоциациясы құрылды. Ен алгашкы саяси кафедра 1662 жылы Швецияның Упсаль университетінде құрылған. Нағыз ғылым ретін

Де «Саясат» ХІХ ғасырдың аягы ХХ ғасырдың басында

Қалыптасты. Батыс Еуропа мен АҚШ-та кең тарады.

Бұл ғылымның халықаралық мәртебе алып, толық-

Канды қалыптасуына 1949 жылы ЮНЕСКО-ның басшы-

Лығымен құрылған саяси ғылымдардың халықаралық

Ассоциациясы маңызды рол атқарады.

Бүгінгі танда АҚШ-тың, Шығыс елдерінің барлық жоғары оку орындарында саясаттану жеке пән ретінде оқытылады, әлемнің ең ірі университеттері саясаттанушы мамандар дайындайды.

Бұрынғы КСРО-да 80-жылдарға дейін дайындайды. ғылым ретінде мәртебесі болған жоқ. Қайта құру жылдарынан бастап қана саясатқа деген көзқарас өзгере бастады. 1989 жылдан бері Жоғары Аттестациялау Комиссия- сында саясаттанудан эксперттік-сарапшылық кеңес жу мыс істей бастады. 1990 жылы КСРО-ның ғылым және техника саласы бойынша мемлекеттік комитеті «Саяси ғылымдар» деген атпен саяси ғылым қызметкерлерінің тізімін ресми түрде бекітті. 1989-1990 оқу жылдарында Балтық бойы елдерінде, 1990 жылдан бастап ТМД-ның баска елдерінде саясаттану оқытыла бастады. Қазір Қа- закстанның барлық жоғары оқу орындарында дерлік бұл ғылым жеке пән ретінде өтілуде. Сонымен қатар, мемле- нет саясаткер-политолог мамандығын мойындап, жоғары оку орындарында бұл сала бойынша мамандар дайындай бастады.

Саясат-ірі әлеуметтік топтар мен таптар, ұлттар мен мемлекеттер арасындағы қатынастар, негізінен алғанда, билік мәселесі жөніндегі қызмет.

Саясаттың қорларына мыналар жатады:

1. Әлеуметтік топтардың, таптардың, ұлттардың, мемлекеттердің, мемлекет аралық бірлестіктердің мақсаттары мен нұсқаулары жатады;

2. Саяси бағыт пен мақсаттарды жүзеге асырудағы тәжірибелік қызметтің болуы; а3. Саясаттың субъектілері-азаматтар, жетекшілер, әлеуметтік топтар, таптар, ұлтаралық, мемлекет, мемлекеттің бірлестіктері;

4. Мемлекет пен азаматтардың, саяси және мемлекеттік қайраткерлердің, қоғамдық ұйымдардың істеріне қатынасу;

5. Ғылыми-әлеуметтік заңдарға сүйеніп, саяси қызметке ықпал ету жағдайында байқалуы тиіс;

6. Өнер адамдарымен жұмыс жүргізуді қамтығандықтан, олардың қабілетін, іскерлік пен азаматтық сапаларын анықтайды;

7. Қызметтері:

а. Саяси қатынастарды ұйымдастыру;

ә. Саяси сананы қалыптастыру;

б. Ұстемдік жүргізуші топтар мен әлеуметтік таптар;

1 . 2 . Антикалық дәуірде саясат (грекше πόλις) тарихи түрде өзін-өзі басқаруы бар қалалық қауымдастық ретінде қалыптасты, олар өздерін саяси формация, қауымдастық ретінде құрады - қоғамның өзін-өзі ұйымдастыруының бұл формасы Ежелгі Грецияға тән болды. Ол Италия арқылы және тікелей Рим империясы арқылы дамыды. Мемлекеттер мен империялардың ұлғаюымен ұлан-ғайыр аумақтармен қарым-қатынас саясаты саясаттың өзгермелілігін және басқару жүйесін жетілдіруді талап етті.

Терминнің өзі біздің дәуірімізге дейінгі IVғасырда енгізілген. Оған мынадай анықтама ұсынған Аристотель: саясат - мемлекетті басқару өнері. Алайда, саясат әлеуметтік өмірдің жеке саласы ретінде осы оқиғаға дейін ұзақ уақыт бойы ерекшеленді - бірақ, мысалы, экономикалық қатынастар немесе мораль. Саясаттың табиғаты мен шығу тегі туралы бірнеше түрлі көзқарастар бар:

Теологиялық. Бұл көзқарас бойынша саясаттың жалпы өмір сияқты құдайлық бастауы бар. Теологиялық парадигма (тео - құдай, логос - ілім) саясатты, билікті құдайдың құдыретімен түсіндіреді, яғни адамға саясат әлемін, саяси қатынастарды түсіндіретін діни пайымдарды Құдай берген деп қабылданады. Теологиялық парадигманың дамуының бастапқы кезеңінде мифология көрнекті орын алды, өйткені мифтер көптеген халықтардың өмірінде әртүрлі дәрежеде өз заманының саяси проблемаларының көрінісі ретінде қызмет етті. Бұл парадигма саясаттану ғылымының алғашқы дами бастаған кезеңінде пайда болды. Биліктің пайда болуын, билік өкілеттіктерінің мәні туралы, биліктің өз іс-әрекетінде жүзеге асыратын заңдары туралы, адамның билікке және биліктің адамға қатынасы туралы мәселелерді діни ілімнің белгілі бір догматтық құрылысы арқылы шешеді. Адамға саясат әлемің саяси катынастарды түсіндіретін діни пайымдар құдай берген деп қабылданады. Осы ретте теологиялық парадигма адамдардың жердегі өмірінің жетілмегендігің оны жақсарту қажеттілігін ескереді. Бұған жетудің негізгі жолы құдай жазып қойған тағдырға сену.

Теологиялық парадигманың дамуының бастапқы кезеңдерінде мифология көрнекті орын алды, өйткені мифтер көптеген халықтардың өмірінде өр түрлі дәрежеде өз уақытының саяси проблемаларының көрінісі ретінде қызмет етті. Мұнда билік табиғаттан тыс, ерекше абсолютті күш ретінде қарастырылады. Ол құдіретті күштің құралы, сондықтан адам билікке бой ұсынып, көнбістік танытуы керек. Теологиялық парадигма билік етуші субъектінің билік құру құқығын ор- нықтыруға қызмет етті. Бұл үшін билік құрушы адамдардың құдайлық тегі туралы, олардың билік құруға деген шексіз кұқығы туралы әр түрлі діни-мифологиялық конструкциялар пайдаланылады.

Антропологиялық. Бұл көзқарас саясатты адам табиғатымен байланыстырады: басқа адамдармен қарым-қатынас пен әрекеттестіктің тиісті түрі адамның мәнімен анықталады деп болжанады. Және адамды жануардан ажырататын басқа да сипатты белгілер.

Биологиялық. Мұндай түсіндіру, керісінше, саясаттың табиғатын адам мен жануарға ортақ қағидалар негізінде түсіну керек дегенді білдіреді, мысалы, агрессивтілік, өзін-өзі сақтау инстинкті, өмір сүру үшін күрес және т. б. Этолог К. Лоренц қоғам өмірінде болып жатқан соғыстың, революцияның және басқа да қақтығыстардың агрессивтілік құбылысымен байланыстырады.

Психологиялық. Бұл идея бойынша адамдар арасындағы саяси қарым-қатынастың бастапқы көзі адам психикасының қажеттіліктері, мүдделері, эмоциялары және басқа да көріністері болып табылады. Мысалы, С. Фрейд саясаттың табиғатын бейсаналықпен байланыстыра отырып, саясатты өзінің дәстүрлі тәсілімен түсіндірді.

Әлеуметтік. Сәйкес көзқарас саясатты қоғамның өнімі деп болжайды және соңғысының эволюциясы барысында - оның күрделілігінің өсуіне және әлеуметтік стратификацияның дамуына қарай қалыптасты. Бұл әлеуметтік өзгерістердің бастапқы нүктесі ретінде басқару нысандарына да, жалпы адамдардың өмір салтына да әсер еткен неолиттік революцияны қарастыруға болады. Бұл жағдайда саясаттың көрініс логикасы келесідей көрінеді:

Адам қызметінің өнімділігінің өсуі жеке меншіктің пайда болуына әкеледі. Соңғысы, өз кезегінде, экономиканың дамуына, оның мамандануына, сондай-ақ жаңа қоғамдық бірлестіктердің қалыптасуына ықпал етеді, жеке тұлғаның дербестігі мен дербестігін тереңдете отырып, оған қоғамдағы белгілі бір жағдайға экономикалық жолмен жету мүмкіндігін береді. Білдіреді, сонымен қатар қоғамның меншіктік сызықтар бойынша стратификациясын күшейтіп, қақтығыстарды тудырады.

Әлеуметтік дифференциация, соның ішінде этникалық және діни белгілері бойынша, айқын бола түсуде.

Демографиялық өсу және экономикалық белсенділіктің кеңеюі сол немесе басқа қауымдастықтың басқалардан тәуелсіздігі мәселесін, сондай-ақ аталған қауымдастықтың бақылауындағы аумақтардың тұтастығын сақтау міндетін өзекті етеді.

Сәйкесінше, саясат жоғарыда аталған мәселелер мен шиеленіс жағдайларын дәстүрлі әдістермен - әдет-ғұрып, моральдық көзқарастар және т. б. арқылы шешу мүмкіндігін жоғалтуға байланысты туындайды. Саясат құқықпен қатар осы мәселелерді шешуге арналған жаңа реттеушілердің бірі ретінде әрекет етеді; сонымен қатар, мемлекет адамдардың өмірін құрылымдау мен ұйымдастырудың жаңа нысаны сияқты бір мақсатта құрылуда. Осыған байланысты саясат түсінігі мемлекет және билік ұғымдарымен тікелей байланысты. Саясаттанушы М. Дюверджердің концепциясында биліктің үш формасы ажыратылады - анонимді, дараланған және институттандырылған; алғашқы екеуі мемлекетке дейінгі, ал үшіншісі - қоғамдық сипатқа ие және саясаттың пайда болуына себепші болатын мемлекеттің өзі ретінде анықталады. Әлеуметтік парадигма-

Саясаттың табиғаты мен пайда болуын әлеуметтік факторлар арқылы түсіндіреді. Қоғамдық өмірдің тұтастай түсінігінен шыға отырып, әлеуметтік парадигма қоғамдық дамуды ішкі қарама қайшылыққа толы үдеріс ретінде қарастырады. Әлеуметтік парадигма топтар мен тап күресі идеологиясының концептуалды тұғыры болып табылады. Әлеуметтік парадигма қоғамдық ғылымдарда өте кең тараған. Ол саясаттың шығу тегін, оның мәні мен функцияларын әлеуметтік себептер арқылы түсіндіреді. Оның негізінде қоғамдық ғылымдардың рационалды түрде дәлелденген жүйесі жасалған. Ол әлеуметтік шынайылықтың, оның проблемалық мазмұнының барлық байлығын көрсететін концептуалды негізге айналды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.