Микроспоралардың даму сатысы

Жоспар

Кіріспе

Өзекті мәселелердің бірі биалогия ғалымдарының жаңа дамушы және дамып келе жатқан бағыты . өсімдіктер биотехналогиясы . гаплойдты биотехналогия болып табылады, олардың ішінде ерекше орын андроклин немесе андрогенезді in vitro жағдайында өсіру. Дәл осы әдіспен, соның ішінде ең басты астық тұқымдасы бидайдың . тұрақты гомозиготалы линияларды будандардан популяциядан алуына дәстүрлі селекция 8.10 жыл жұмсаса, жаңа биотехналогиялық әдісті қолдансақ не бары 1.2 жыл уақыт кетеді. Гаплойдтық биотехналогияның тағы бір маңызды артықшылығы сұрыптауды селекциялық процестердің ерте өсу кезеңінде және аз мөлшердегі популяциялық өсімдіктер арасында жүргізуге болады. Андроклинді әдісін пайдалана отырып жаңа сорттарды 6.10 жыл ішінде, ал дәл осы нәтижеге дәстүрлі селекция жолымен орта есеппен 12.15 жыл кетеді. Сонымен жаңа анроклинді әдістер, негізгі ретінде мәдени тазартылған тозаңдар мен микроспораларды пайдаланып және дәстүрлі селекциямен қосқанда білекті селекциянер қолында күшті құрал, сондай. ақ бидайды қоса.
Соңғы кезде биологиялық ғалымдардың жүйесінде жаңа персективалы бағыт . малекулалық биолагия шапшақ дамуда. Малекуларлық маркерлерді қолдану бізге қысқа мерзім ішінде іріктеліп алынған көптеген генотиптер арасында әртүрлі белгілері бойынша, соның ішінде өнімділігін анықтап селекциялық процестерді жылдамдату үшін үлкен үлесін қосады. Дәстүрлі селекция әдістерімен алынған өсімдіктердің өнімділігін тексеру үшін бірнеше жылдар пайда кететін болса, ал малекулярлық маркерлерді пайдалану арқасында 1 апта ішінде тексеруге болады.
Бізге белгілі Қазақстан өкпек континенттік климат шарттарындағы аймақ, жиі құрғақшылық өзіне тән. Осы себеппен Қазақстанда егін шаруашылығы тәуекелікке бел буады. Еліміздегі экологиялық жағдайда глобальдық ауа .райының өзгеруі, әлемдегі тимператураның жоғарғы деңгейінде «булану эффектісі» . орын алған. Көп жылдар бойы метралогиялық қызметшілер елімізде ауа . райының жоғарғы қысымда

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Өзекті мәселелердің бірі биалогия ғалымдарының жаңа дамушы және дамып
келе жатқан бағыты - өсімдіктер биотехналогиясы – гаплойдты биотехналогия
болып табылады, олардың ішінде ерекше орын андроклин немесе андрогенезді in
vitro жағдайында өсіру. Дәл осы әдіспен, соның ішінде ең басты астық
тұқымдасы бидайдың – тұрақты гомозиготалы линияларды будандардан
популяциядан алуына дәстүрлі селекция 8-10 жыл жұмсаса, жаңа
биотехналогиялық әдісті қолдансақ не бары 1-2 жыл уақыт кетеді. Гаплойдтық
биотехналогияның тағы бір маңызды артықшылығы сұрыптауды селекциялық
процестердің ерте өсу кезеңінде және аз мөлшердегі популяциялық өсімдіктер
арасында жүргізуге болады. Андроклинді әдісін пайдалана отырып жаңа
сорттарды 6-10 жыл ішінде, ал дәл осы нәтижеге дәстүрлі селекция жолымен
орта есеппен 12-15 жыл кетеді. Сонымен жаңа анроклинді әдістер, негізгі
ретінде мәдени тазартылған тозаңдар мен микроспораларды пайдаланып және
дәстүрлі селекциямен қосқанда білекті селекциянер қолында күшті құрал,
сондай- ақ бидайды қоса.
Соңғы кезде биологиялық ғалымдардың жүйесінде жаңа персективалы бағыт
– малекулалық биолагия шапшақ дамуда. Малекуларлық маркерлерді қолдану
бізге қысқа мерзім ішінде іріктеліп алынған көптеген генотиптер арасында
әртүрлі белгілері бойынша, соның ішінде өнімділігін анықтап селекциялық
процестерді жылдамдату үшін үлкен үлесін қосады. Дәстүрлі селекция
әдістерімен алынған өсімдіктердің өнімділігін тексеру үшін бірнеше жылдар
пайда кететін болса, ал малекулярлық маркерлерді пайдалану арқасында 1 апта
ішінде тексеруге болады.
Бізге белгілі Қазақстан өкпек континенттік климат шарттарындағы
аймақ, жиі құрғақшылық өзіне тән. Осы себеппен Қазақстанда егін
шаруашылығы тәуекелікке бел буады. Еліміздегі экологиялық жағдайда
глобальдық ауа –райының өзгеруі, әлемдегі тимператураның жоғарғы деңгейінде
булану эффектісі - орын алған. Көп жылдар бойы метралогиялық қызметшілер
елімізде ауа – райының жоғарғы қысымда екенін анықтады. Экологиялық
жағдайдың қиындай түсуіне байланысты, мемелекетіміздің 60% аумағын аридті
және жартылай аридті жерлер алып жатыр, олар шөлдендіру процесстерінің
өсуіне апарады. Жер бетінің глобальді, мәселелерінің бірі, халық санының
өсу нәтижесінде егін алқаптарының азаюы. Біздің елімізде селекция
мамандарының алдындағы мақсат қысқа мерзім ішінде өнімділігі жоғары,
құрғақшылыққа төзімді сорт алу алдында аудандастырылған сорттардан мықты
болуы тиіс. Осыған орай керекті мақсатқа жету үшін бастапқы генетикалық
материалдарға талаптар өзгеріп қиындады. Бір немесе бірнеше ген сонымен
бақыланатын және құнды белгілерге ие гететикалық материал ыңғайлы келеді.
Өсуін және төзімділігін бақылайтын ИФГБР лабараторияда изогендік линиялы
күздік бидай Грекум-476 сорты бар, донары ретінде жерсіндірілген,
қүрғақшылыққа төзімді оралған жапырақ, 2 даминатты генмен бақыланады,
ген RL1, RL2 деп белгіленеді. Грекум 476 бағалы белгілері мен пайдалы
сапаларына бай
болғандықтан көптеген түрлермен және бидай сырттарымен будандастыруға кең
қолданылады. Қазіргі уақытта бірнеше жаңа перспективті бидай сорттары, RL1,
RL2 гендерді мен оралған жапырақ қасиеттерін алып жоғарғы құндылықтарға
ие. Бидай селекциясын тездетуде, тұрақтылығы мен өнімділігін арттыруда,
гаплойдты биотехналогияны дамутыдың маңызы зор. Мәселенің өзектілігі бидай
сорттарын тездетіп шығару, жоғары өнімділік пен құрғақшылыққа төзімділігін
арттыру. Андрогенезді in vitro жағдайында өсіру жеткіліксіз өнделген.
Қазақстан мемлекеті аграрлық секторлы, астық дәнді дақыл егу ауданда,
егістіктің көбісі бидай иелігінде.

Әдебиетке шолу.
Микроспоралардың даму сатысы.
Астық дәнділердің андрогенезін in vitro жағдайында өсіру үшін
микроспоралардың даму кезінде оңашалау сатысы негізгі болып келеді.
Андрогенездің индукция фазасы аз шектеулі дамиды (Pechan and Smykal, 2001;
Liu et al. немесе Zheng et al.,). Бидай масақтарын жинайтын қолайлы кез
микроспоралар көбісі орта және – кеш бір ядролы сатысы болғанда (Indrianto
et al .,1999; Reynolds ,2000; Barnabas et al .,2001; Анапияев ,2001; Zheng,
2003). Бұл фаза сыртқы орта факторларына қатты сезімтал келеді. Бұндай
микроспоралар мен тозаңдары потенциалды андрогенді деп белгіленеді. Бірақ
кейбір зерттеушілердің айтуы бойынша басқа да микроспорогенез фазы бар, ол
әртүрлі астық дәнділердің индукциялы андроклениніне қолайлы болып келеді.
Pechan and Smykal (2001) белгілейді, жаңадан оқшауланған микроспоралар мен
жас дән тозаңдары, кеш бір – клеткалы немесе ерте екі - клеткалы
микроспоралар сатысында болуы керек, бұл уақыт бірінші тозаң митозы.
Гаплоид алудың оптимальды сатысы факторлардың жиынтығы өсімдік болып
табылады.

Стрес – эмбриоидогенез индукторы.
Түрлі стрес формаларынан индукция шақырылады деген концепция пайда
болды ( Sunderland et al .,1979; Touraev et al., 1997). Гаметофит және
индукциялы эмбриогеннің дамуын тоқтатуда, өңделудің үлгісімен ұзақтығының
мәні өте зор болып есептелінеді (Zheng, 2003). Қайта өңдеу мақсаты болып
эмбриогенді микроспоралар санын максимальді көбейту ғана емес, сонымен
қатар, сапасы жақсы микроспораларға жету, бұлардан эмбриоидтар қалыптасады,
эмбриоидтардан жасыл өсімдіктер пайда болады.
Қазіргі уақытта стрестік процедуралардың әртүрлі үлгілерін қолданумен
көптеген нақтылы материал жиналды in vivo (табиғи қоректік орта) немесе in
vitro (жасанды қоректік орта) жағдайларында, бұлар микроспоралардың даму
жолында индукциялы спорфитті шақырды .
Көпшілікке ортақ пайдалану үшін бидай мен ортаны 28 – күнде 4° С – та
суытып өңдеу пайдалы болды. (Huang and Sunderland, 1982 циттируется Jahn
and Lorz, 1995.) Кейінгі кезде суытып өсіру уақытын қысқаруын байқауға
болады. Кейінгі жұмыстардың көпшілігінде өсіру ұзақтығы 2 – 7 күн ( Hu and
Kasha , 1997; Zheng and Konzak , 1999; Holme et al ., 1999; Aiti et al
.,1999; Ingram et al ., 2000; Kasha et al ., 2001; Indrianto et al ., 2001;
Liu et al ., 2002 ал , b ). Тозаңдарды төменгі температурадағы төзімділігі
тозаңның өміршеңдігін сақтайды және эмбриоидтың пайда болу жиілігін
жоғарлатады, (Nitsch 1974). Heberle - Bors (1985) болжауы бойынша, төменгі
температурада микроспора метаболизмі тежеледі, демек клеткалық цикл
кешігеді, нәтижесінде митоздың, қайта басталуына микроспоралар бір уақытта
дайын болады, 25-28°С температурада тозаң микроспоралары өседі.
Басқалардың есептеуі бойынша, төменгі температурадағы аштық эффектісі,
мәдени тозаңдар жауап факторының негізі болуы мүмкін (Kasha et al .,1990;
Ziauddin et al., 1992). Бүтін тозаңдарды өсіру кезеңінде тозаңның клетка
қабырғаларының ткань құрамының өзгеруі байқалады (Sanderland et al
хлорофил., 1984). Өсіру шараларында хлорофилді жоғалту және тозаң
клеткасының өлуі айтарлықтай тез болды өсірмеу шартына қарағанда (Hoekstra,
1996; Wang et al., 1999). Андроклинге бірнеше күн қарастырылған күшті
әсерлі маннитолмен өңдеу және төменгі температура қолайлы әсер беретіні
туралы хабар бар ( Hu et al., 1995; Hu and Kasha, 1999; Kasha et al
.,2001). Жоғарғы температура, бөлек немесе бірлескен аштық (манителмен
өңдеу), микроспорлы эмбриогонезді жоғарылатады ( Ziauddin et al., 1990;
Baillie et al., 1992; Hoekstra et al., 1992,1996; Custers et al., 1994;
Touraev et al ., 1996 a, b; Carreda et al., 1999; Cistue et al., 1999;
Indrianto et al., 1999; Brisibe et al., 2000). Салқындатып өсірумен
салыстырғанда маннитолмен пайда болған ортаның құрылымы түзілді және
көбірек жасыл өсімдіктердің жоғарғы пропорция мен сипатталатынын Carreda et
al (1999) анықтады.

Температура мен жарық әсері.
Жұмыстардың көпшілігінде бидайдың ұрықтарын қараңғылықта өсірді. Бірақ
кейбір жұмыстарда мәдени бидай ұрықтарынан эмбриоид пайда болуына жарықтың
жоғарғы әсер еткендігін ( Duysen, Medich 1987, Васильев 1991) көрсетті.
Duysen, Medich (1987) жұмысында эмбриоидтың жарық сапасының әсері
зерттелді. Күндізгі жарықта өсіргенде эмбриоидтардың өсуі бидайда 11,6 %,
ал тритикаледе -34,7 % ; 450 нм ұзын толқынды сәулелендіруде сәикесінше
29,2 % және 38,9 %; 650 нм - 26,9 % және 39,1 %, салқын флоуресцентті ақ
түсті жарықтандыруда - 15,7 % және 10,4 % - ды құрады. Өткізілген
тәжірбелерден көрініп тұр, бидай көкшіл түсті жақсырақ қабылдайды, ал
тритикале – қызыл түсті жақсы қабылдайды. Мәдени бидай ұрықтарымен табысты
жұмыс жүргізу үшін жарықтың түсуі ғана емес, оның сапасы маңызды екенін
көрсетеді.
Бидай ұрықтарынан эмбриоидттар дамуы үшін тиімді температура 26-28° С
болып табылады ( Zheng , 2003).

Қоректік орта құрамы.
1. Тұздар.
Әдебиеттерде тұздардың мәдени өсімдіктер ұрықтарына әсерін зерттеуге
арналған көптеген жұмыстар кездеседі. Эмбриодегенез үшін қоректік ортада
азоттың құрамы маңызды роль атқаратыны көрсетілген болатын (Jahn and Lorz,
1995). Бидай дақылы үшін төменгі концентрациядағы аммонилі азот лайықты
екені анықталған. ( Mordhorst and Lorz, 1993). Эмбриоидтар инициациясының
пропорциясы NO3 – тің NH4 3 – 4 тің 1 – ге дейін өссе (Feng , Ouyang ,1988)
(цитат келтіреді Simonson et al., 1997). Зерттеулерде (Simonson et al
.,1997) 5 инициациялық орта салыстырылды 85D 12 ( Liang ), N 6, Mурасиге -
Скуга , Рotato 1 және Рotato 1 Mурасиге - Скуга. Тозаңдар МС және Р 1 МС
ортада төменгі эмбриодтар инициациясының жиілігін көрсетті.
Зерттеушілердің болжамы бойынша, МС ортаның төменгі көрсеткіш көрсетуі
иондардың пропорциясынаң болуы мүмкін NO3 – тің NH4. МС ортаның
пропорциясы NO3 – тің NH4 1,9 көрсетеді, сол уақытта 85 D 12 мен N6
орталардың пропорциясы 4,7 және 4,0 сәйкес. Бидай ұрығының
қоректік ортасының құрамына соңғы уақытта глютаминді (азоттың органикалық
формасы ) жиі қосады.
Этиленнің жоғарғы деңгейі бидай эмбриогенезі үшін маңызды болып келеді.
(Triticum aestivum L) (Cho, Kasha. 1989) (Simonson et al., 1997
цитатасынан). Кальций көптеген өсімдік тканьдарында этиленнің өндірісін
ынталандыратыны белгілі. Эбриоидегенезге АgNO3 - тің әсерін тексеру үшін
бірнеше жұмыстар жүргізілген. АgNO3 кейбір ұрықтар үшін жағымды әсер етті
(Lentini et al., 1995; Biddington et al., 1988) ал кейбіреулері үшін кері
әсер етті (Ghaemi et al., 1994). Васильева С.В. (1996) зертеу жұмысында
жұмсақ бидай эмбриоидтарына АgNO3 – тің әсері болмаған. Simonson et al.
(1997) зерттеулері бойынша күміс нитраты зиянды немесе регенерация ортасына
ешқандай әсері болмаған. АgNO3 эмбриоидтардың соңғы ортасына этилендерді
үлкен көлемде шығару үшін кері әсер етіледі, ол өсімдік регенерациясына
кедергі келтіреді (Purnhauser et al., 1987).

2. Гармондар.
Қоректік ортаның құрамына фитогармондардың белгілі типтері мен
концентрациясын жетілмеген ұрықтарды in vitro жағдайда өсіріп, олардан
эмбриодтар алу маңызы зор. Әсіресе ауксин фитогармондардың ішінде
маңыздылардың бірі болып қарастырылады, бидай ұрықтарының жауап беру
фокторы ретінде (Ball et al., 1993; Kasha et al., 1989; Liang et al .,
1987; Ouyang, 1986). Бидай ұрықтары үшін әр түрлі ауксиндердің ішінде,
синтетикалық алынған 2,4 Д – көп қолданылатын фитогормон (Zheng and Konzak,
1999). Тәжірбиеде индукциялық ортада 1,0-8,0 мг л 2,4- Д құрамында ең аз
мөлшерде 45 күн эмбриоидтарды регенерант өсімдіктер өсіретін ортаға
көшіргенге дейін өсірді. Гормондардың ішінде 2,4- Д – ден басқа нафтил
сірке қышқылы (α – НСҚ) бензиламинопурин ( БАП ), индолил сірне қышқылы
( ИСҚ ), кинетин және олардың қоспалары бидай ұрықтары үшін қолданылады
(Raghanov, Nagmani 1989; Ye et al. 1985). Өсімдіктің өсуіне реттегіштерді
белгілі бір құрамда пайдалану туралы келісім жоқ, эмбриоидтар алуда
реттеуіштерді аз мөлшерде қолдану жөнінде зерттеулер бар (Hu and Kasha,
1997; Zheng et al., 2001; Liu et al., 2002) . Бірақ бәріне бірдей әсер
ететін гармондардың ортақ комбинациясы болмайды. Іn vitro жағдайында
микроспоралардың физиологиялық күші, алдын ала өңдеу, донарлық
өсімдіктердің сапасы және генатип варияциясы бойынша өсу реттегіштерінің
үйлесімі қолданылады. Өсімдіктің бойын реттейтіндерді бастапқы даму
кезеңінде қолданған қолайлы болады, нәтижесінде эмбриодтар санының бір
уақытта көбеюін және сапасының жоғарылауына мүмкіндік береді ( Zheng et
al ., 2003).

3. Көміртек қайнарлары
Бидай ұрықтарына әр түрлі көміртек көздері қолданылады: сахароза,
глюкоза, мальтоза, мелибиоза, рибоза, ксилоза және басқалары. Осылардың
арасында қажеттісі сахароза, оның 6% 12% дейінгі концентрациясы көбнесе
қолданылады (Хохлов және басқалары 1976; Chu & Hill 1988; Суханов және др.
1987, Dunwell, 1985). Кейінірек бидай ұрықтарынан эмбриоид өсуіне
сахароза мен глюкозаның комбинациясы қолайлы екендігі зерттелді (Kao,
1981). Chu et al. (1990), глюкозаның фруктозасы және глюкозаның қоспасын
манитоллмен сахарозамен салыстырып, глюкозаны қолданып жақсы нәтижелерге
жетті. Сахарозаға қарағанда маннитоллды глюкоза қоспасы және фруктоза
жақсырақ болды (Chu et al., 1990). Эмбриоидтардан регенерант өсімдіктер
өсетін 0,21 м глюкозасы бар ортаға көшіргенде, эмбриоидтар 40-90 % өсімдік
болғанға дейін өсті, ал сахарозаны қолданғанда 0-30 % – ғана өсті. Барлық
генотиптер үшін малльтоза қосылған орта ең аз нәтиже береді. Navarro -
Alvarez et al (1994) бидай ұрықтарының өсуіне көміртегі ретінде галактоза,
манноза, мальтоза + глюкоза, қосылған қоректік орталарда салыстырылды.
Малльтоза қосылған орта эмбриоидогенез және жасыл регенерант өсімдіктердің,
саны жағынан ең жоғарғы көрсеткіш көрсетті. Сонымен малльтоза қосылған
ортада күрт храмасома санының екі еселенуін байқалады ( Navarro - Alvarez
et al., 1994). Эмбриоидтар өсуіне сахароза, глюкоза немесе фруктозасы бар
қоректік ортада жүргізген клеткалардың өлуіне әкелетіні көрсетілген
болатын, ал малльтоза эмбриоидтардың өсуіне көмектеседі (Scott and Lyne,
1994 a Jahn and Lorz, 1995 цитатасы бойынша). Эмбриоидтар өлуіне қант
концентрациясы мен уақыт ұзақтығы, соның қатысуымен клеткалар өсуі басқа
зерттеулерде көрсетілген болатын (Jahn and Lorz, 1995 пен цитироватся
етеді).
Қазіргі уақытта оқшауланған бидай ұрықтарына көміртегі ретінде және
осмотика ретінде малльтоза қолданылады (Hunter, 1988; Orshinsky et al .,
1990; Mejza et al., 1993; Karsai еt al., 1994; Scott & Lyne Robert 1994,
1995; Marjatta - Salmenkallio et al., 1995; Moieni & Sarrafi, 1996; Дьячук
және т.б. 1997). Оқшауланған ұрықтар мәдениетіне мальтозаның кері әсері,
тек микроспоралардың ерте өсу кезеңінде аштыққа ұшыратуы болады, өйткені
мальтозаның гидролизы глюкозаны аз мөлшерде береді (Zheng et al., 2003).

4. Органикалық қоспалар

Эмбриоидтар мен жасыл регенеранты өсімдіктердің шығу санын арттыру үшін
әр түрлі экстракттар: казеин гидрализаты, кокос сүті, картоп экстракттары
жиі қолданылады (Chuang et al., 1978; Rao, Mehta 1968; Wang, Hu 1984;
Балько 1988; Chaemi M. Et al., 1994, 1995; Василев С.В. 1996; Schumann,
Hoffmann 1989, Chu et al., 1990). Астық дәнді өсімдіктердің ұрықтарын өсіру
үшін картоп экстракты көбіне ұсынылады, бірақ оның құрамы және оның қалай
жұмыс істейтіні әлі анықталмаған. Бидай ұрықтары көбінесе 10 % картоптың
сулы экстракты қолданылады (Schae afer et al., 1979; De Dyser Henry 1950;
Zeng 1984; Дьячук және т.б. 1986). Табиғи таза крахмал тек қоректік зат
ретінде ғана емес, сондай-ақ гель түзуші ретінде де қолданылады (Sorvari,
Schieder, 1987). Басқа тәжрибелерде (као, 1981) какос сүтімен бірге амин
қышқылдары – аспарагин, аланин, глицин сияқты қоспаларда қосылады. Бидай
ұрықтарының мәдениетінде қосымша компоненттер глютамин+зеатин+картоп
экстракты бар орталар әсерлі болады (Henry, De Buyser, 1981).

5. Амин қышқылдары
Әртүрлі тканьдар мен оқшауланған ұрықтарды in vitro жағдайында өсіру
амин қышқылдарын азотпен қамтамасыз етуші ретінде қолданды. Мәдени
өсімдіктердің соматикалық тканьдері өсетін қоректік орталарға әр түрлі амин
қышқылдары қосылады, олар in vitro жағдайында клеткалардың өсуі мен дамуын
ыталандырады (Chibbar et al., 1987; Duncan 1987; Mizonob et al., 1990).
Астық дәнді өсімдіктердің генеративтік органдарының өсіруінде аналитикалық
нәтижелер алынған (Hu, Sanderland 1981; Wang et al., 1988). Бидай ұрықтары
мәдениетінде көбінесе глицин 2 мгл (Liang et al., 1987;), глютамин 200-500
мгл (Zhong et al., 1987), Zhou konzak 1989; xu and Sunder land, 1981,
пролин 100-500 мгл (Sovinov et al., 1981; Huang, 1982;) және амин
қышқылдарының қоспалары (Chu 1978) қолданылған.

6. Ортаның рН – көрсеткіші
Қоректік ортаның рН көрсеткіші басты факторлардың бірі болып табылады.
Бидай ұрықтары үшін қоректік ортаның рН көрсеткіші 5,6-6,0. Кейбір кезде рН
көрсеткіштің жоғары болуына қарағанда, төмен болуы эмбриоид шығуына
қолайырақ. Бидай ұрықтарының мәдениетінде элебриондтардың өсуін тездету де
рН 4,6 төменгі көрсеткіші қолайлы болатынын Васильев көрсеткен. Эмбриоидтар
индукциясының жоғарылауына төменгі рН көрсеткіш 4,8 мықты болған, 5,8 рН
көрсеткішке қарағанда (Karsai I. Et al., 1994. Chu et al., 1990) зерттеуі
бойынша эмбриоид индукциясына қоректік ортаның рН 5,4 жақсы көрсеткіш
көрсеткен.
Сонымен қатар рН-тың 7,0 жоғарғы көрсеткішін нәтижелерінде жеткізетіні
туралы түрлі оқулықтар бар (In drian to et al., 1999; Indrianto et al.,
2002; Zheng et al., 2001; 2002; Liu et al., 2002; Indrianto et al., 2001)
6,5 pH-ты қоректік ортаны, ал Zheng et al., 2001; 2002; Liu et al., 2002; -
7,0 қолданады.

7. Гель түзуші заттар (Агар, агароза, крахмал, гельрит)
Гельді агент – қоректік орта құрамындағы ең маңызды компонент (Simanson
and Baenziger, 1992). Астық дәнділердің ұрықтарын зерттеуде көбінесе гель
түзуші ретінде агар агароза кеңінен қолданылады. Агар ингибирующи
заттардан тұратынын көрсетілген болатын, олардың әсерінен ұрықтар өсіру
кезеңінде жетілмеген элибриоидтардың алдын ала абортты болуы мүмкін
(Werhicke and Konlenbach, 1976). Қоректік ортаға активтенген көмірді қосқан
эмбриогенді, әсіресе ұрықтардың регенерант өсімдік түзуін жақсартады
(Kohlenbach, Wernicke, 1978; Jahansson et al., 1982). Агардың ингибитрлі
қасиетіне байланысты, басқада гельді агенттер зерттелді, крахмал және
гельфрит сияқты. Агарды жүгері крахмалмен алмастырғанда бидай ұрықтары
тезірек өсті. Rubezonski et al., (1991) (Simonson and Baenziger 1992 жылғы
мақаласынан) бидай крахмалы бидай ұрықтарының өсуі үшін пайдалы екенін
айтты. Жүгері крахмалы мен бидай крахмалы қосылған ортада эмброидтардан
регенерант өсу жиілігі (0,20-0,22 сәйкесінше) жоғары болатынын (Simonson
and Baenziger 1992) көрсетті.
Астық дәнділердің ұрықтарын өсіру үшін агар және агарозамен
салыстырғанда гельрит күшті болып шықты (Atanassov et al., 1995; Novotny,
et al., 2000; Flehinghaus et al., 1991).
8. Сұйық қоректік орта
Ұрықтарды өсіру үшін сұйық қоректік ортаны да қолдануға болады, оларға
гель түзуші заттар қосылмайды. Сұйық қоректік ортада каллустар (Wei 1982;
Зайкина, 1987) мен эмбриоидтардың (Sunderland, 1979; Dun Well 1986) шығуын
көбейтуден басқа, сондай-ақ жетілмеген ұрықтардың бір деңгейде өсуін
қамтамасыз етеді (Sunderland, 1979). Ортаның стабилизаторлары ретінде суда
еритін полимерлер болады, мысалға фиколл және полиэтиленгликоль. Расында да
феколланы (200 мгл) сұйық қоректік ортада қолдансақ, ұрықтар батпай
ортаның бетінде өсе береді және каллустар мен эмбриоидтардың шығуын
жақсартады (Као 1981; Као, Horn 1982) және альбеностар санын азайтады
(Zhou, Konzak 1989). Cistue et al., (1985) жұмысында фиколл – 400 400 мгл
канцентрациясы регееранттардың шығуы едәуір көбейтті. Эмбриоидтардың және
регенерант өсімдіктердің инициясасынан полиэтилен (2 %) жағымды әсер
ететінін Thorn (1988) (1997 Simonson et al., цитатасынан) көрсетеді.
Полиэтилен мен фиколлонды қосып қолдануға болады. (Kao, Horn 1999).

Эмбриоидтардың пісіп жетілуі
Эмбриоидтар белгілі бір мөлшерге жеткенде (диаметрі 2 мм шамасында)
регенерант өсетін сұйық (Jahne and Lorz, 1995) немесе қатты (Zheng 2003)
ортаға отырғызылады. Бидай ұрықтарынан эмбриоидтардың дамуы үшін көбінесе
кең қолданылатыны 190-2 қоректік орта (Zhuand and Xu, 1983). Эмбриоидтарды
гармонсыз ортаға көшіргеннен кейін олар бөлме температурасы жарығымен
өсіріледі. 5-7 күнде жасыл өсімдіктер пайда болуы және олардың мөлшері
көбейеді. 10-14 күннен кейін даму ортасынан жасыл өсімдіктер топыраққа
көшіріледі және жылы жайда бақыланады. Эмбриоидтарды даму ортасына көшіру
жеке процесс емес, өйткені эмбриоидтардың индукциялық процессі болып
саналады, ол эмбриоидтардың бірінші партиясын көшіру кезеңінен бастап, 30
күнге созылатынын белгілеп қою маңызды.
Индукциялық мәдениетте дамуынан кейін эмбриоидтардың даму уақытын
азайту үшін, эмбриоидтарды даму оратсына көшіреді, жатын түйіндермен
индукциялық орта жиі жаңарады (Zheng et al., 2001; Liu et al., 2002).

Алшақ будандастыру
Селекция нәтижелері және оның келешегі көптеген факторлармен
анықталады, бірақта генқорының және оның ішінде бастапқы материалдың маңызы
өте зор. Селекционердің қолында ген көздері және донорлық қасиеттері бар
формалар неғұрлым көп болған сайын, оның бастапқы материалдар жөніндегі
ақпараты көп болады, яғни будандастыру үшін қажетті формаларды дұрыс таңдай
алады.
Қазіргі селекцияда әртүрлі көзқарас және тәсілдерді селекциялық
бағдарламаларда пайдалану әр деңгейде қалыптасып отыр. Жаңа сорттар шығару
техналогиясы әрдайым жетілдіріліп, оның тәсілдеріде дамып отырады.
Алшақ будандастыру тәсілі ежелден қалыптасқан тәсіл ретінде
генетикада және селекцияда алатын орны ерекше. Алшақ будандастыру тәсілі
қазіргі егіліп жүрген соттарды жақсартуда, тіпті өсімдіктің жаңа, құнды
формалардыжәне түрлерін алуда, яғни мәдени өсімдіктерді алуда да.
Алшақ будандастырудың ерекше маңызы, ол табиғаттың ең бір ғажайып
құбылысы тұқым қуалаушылық негізінде жаңа түрлердің формалардың пайда
болуына және әртүрлі бағытта дамуына мүмкіндік жасайды.
Табиғатта табиғи сұрыптау арқылы әртүрлі түрдің пайда болуы
милиондаған жылдар бойы дамиды. Ал алшақ будандастыру тәсілі өте қысқа
мезгіл ішінде әртүрлі организімдерді біріктіру арқылы өсімдіктің жаңа
формаларын алуға мүмкіндік ашады.
Алшақ будандастыру сәттілігі әртүрлі бірікпейтін програмдық және
постгамдық бірікпеушіліктерге байланысты. Програмдық бірікпеушілік –
тозаңдалған жұптарды будандастыру процесінің өзін жүзеге асырудың
мүмкіндіктің жоқтығын білдіреді. Оның себептері тозаңның қысқа мерзім өмір
сүрді. Аталық және аналық гаметалардың әр түрлі уақытта дамуы, жұптардың
аналық таяқшасының тозаңдық түтікшесінің ұзындықтарының әр түрлілігі.
Тозаңның тозаңдық трубкасының өсуінің тоқтату немесе өсіруге шамасы
келмейтіндігі, жұптардың генетикалық келіспеушілігі, аталық гамета және
жұмыртқа клеткасының қосылуының мүмкінсіздігі.
Тозаңдық түтікшесінің өсу, тозаңдалуы кезінде келіспеушілік гендері
қарқынды қызмет атқарады. Сонымен қатар, арпаның будандастыру
эмбриоидтардың клеткаларында храмасомалардың генетикалық жойылуы байқалады.
Постгамдық келіспеушілік будандастырудан кейін байқалады.
Бірақта, өмірге бейім буданды дақылдарды алу тым қиын екенін байқап
кету керек. Оразалиевтың, Қожахметовтың зерттеуі бойынша будандардың өмірге
бейімсіздігінің негізгі себебі жақсы дамыған эндоспермге қарамастан
алейрондық қабаттың және ұрықтың дұрыс дамымағаны.
Постгамдық келіспеушілікті жеңу үшін эффективті түрде ұрықты жасанды
ортада өсіру тәсілі қолданады.
Бидайдың жабайы түрлеріндегі аса құнды белгілерді және қасиеттерді
қазіргі жоғары өнімді сорттарға ауыстыру басты селекциялық міндеттерге
жатады.
Бірақ бидайдың басқа жабайы түрлермен будандасуы, әрине оңай іске
асатын проблема емес. Будандасу мүмкіндігін шектейтін жағдайлар аз емес.
Олардың ішіндегі ең бір бостысы түраралық будандастыру барысында пайда
болған ұрықтар белгілі бір сатыда өз өмірін тоқтатып, өспей қалады. Оның
себебі физиологиялық және генетикалық сәикессіздік негізінде қалыптасады.
Сондықтан пайда болған ұрықтарды өсімдіктен бөліп алып, оларды арнайы
жасанды ортада өсіру арқылы (эмбриокультура) алшақ будандар алу
биотехналогияда басты бағыт болып саналады.
Бидай дақылының көптген түрлерінің өндірістік маңызы жоқ ,бірақ
зиянкестерге және ауруларға төзімді тұзға, суыққа, құрғақшылыққа
төзімділігі жағынан олар донорлық қасиетттің негізгі көзі болып саналады.
Жабайы бидай генқорында шаруашылық –құнды белгілердің орасан көп мөлшері
жинақталған.
Алшақ будандарды алу 20 комбинация бойынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.