Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау процесі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

«Ғұмарбек Даукеев атындағы АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ»

«Автоматтандыру және басқару» кафедрасы

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: Тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптауды басқарудың автоматтандырылған жүйесін әзірлеу

Мамандығы: 5B070200 «Автоматтандыру және басқару»

Орындаған: Кинесова Ж. М. Тобы: АИСУк-18-3

(аты - жөні)

Ғылыми жетекші: ___ т. ғ. к., профессор Ибраева Л. К.

(аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

«» 2022 ж.

(қолы)

Техникалық жетекші: т. ғ. к., профессор Ибраева Л. К. (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

«» 2022 ж.

(қолы)

Кеңесшілер:

Экономикалық бөлім бойынша:__ э. ғ. к., доцент Тузелбаев Б. И.

(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)

«» 2022 ж.

(қолы)

Өміртіршілігі қауіпсіздігі бойынша:__ т. ғ. к., доцент доцент Санатова Т. С. ___

(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)

«» 2022 ж.

(қолы)

Мөлшер бақылаушы:_ аға оқытушы, магистр Маркабаева Ж. С.

(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)

«» 2022ж.

(қолы)

Пікір жазушы:

(ғылыми дәрежесі, атағы, аты-жөні)

«» 2022 ж.

(қолы)

Алматы 2022

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

«Ғұмарбек Даукеев атындағы АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Жылу энергетикасы және басқару жүйелері институты

Автоматтандыру және басқару кафедрасы

5B070200 «Автоматтандыру және басқару» мамандығы

жобаны орындауға берілген

ТАПСЫРМА

Студент_ Кинесова Ж. М. АИСУк-18-3 тобы

(аты - жөні)

Жоба тақырыбы___ Тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптауды басқарудың автоматтандырылған жүйесін әзірлеу

Ректордың 2022 жылғы «30» сәуірдегі № 44 бұйрығымен бекітілген.

Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі: «»20___ ж.

Жобаға бастапқы деректер (талап етілетін жоба нәтижелерінің

параметрлері және нысанның бастапқы деректері) :

1. Әдебиеттер тізімі, тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптау процесі туралы интернет көздері.
2. Робот-манипулятордың қолданыстағы модельдеріне шолу.
3. Matlab/Simulink ортасында сервожетектерді басқару модельін жасау.
4. TIA Portal-да программалық кодты жазу және визуализациялау.

Диплом жобасындағы әзірленуі тиіс сұрақтар тізімі немесе диплом жобасының қысқаша мазмұны:

1. Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу және сұрыптау процессінің жұмыс принципімен танысу
2. Қазақстан Республикасында және шет елдерде қалдықтарды қайта өңдеу проблемасы
3. Конвейер және манипулятор түрлеріне шолу
4. Манипуляторды басқару алгоритмдерін және құрылымдық сұлбасын құру
5. Matlab ортасында Simulink пакетінде сервожетектерді басқару модельін жасау
6. Конвейердің жұмысын TIA Portal ортасында визуализациялау

Сызба материалдарының (міндетті түрде дайындалатын сызуларды көрсету) тізімі

1. Қатты тұрмыстық қалдықтарды плазмохимиялық әдіспен қайта өңдеуге арналған технологиялық желі
2. Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау процессінің схемасы
3. Манипуляторды басқарудың құрылымдық сұлбасы
4. Сервожетегін басқарудың құрылымдық схемасы
5. ҚТҚ іздеу және ұстау алгоритмінің құрылымдық схемасы
6. Компьютердегі манипуляторды басқару блогы
7. Микроконтроллер бағдарламасындағы робот манипуляторының басқару блок-схемасы

Негізгі қолданылған әдебиет:

1. Борисов О. И., Громов В. С., Пыркин А. А., Методы управления робото-техническими приложениями. Учебное пособие. - СПб. : Университет ИТМО, 2016. - 108 с.
2. Лесков, А. Г. Кинематика и динамика исполнительных механизмов манипуляционных роботов : учебное пособие/ А. Г. Лесков, К. В. Бажинова, Е. В. Селиверстова. - Москва: Издательство МГТУ им. Н. Э. Баумана, 2017.
3. Машинное зрение. Обработка изображений оптического источника // [Электронный ресурс] . - Режим доступа: https://habr. com/post/350918/
4. Зенкевич С. Л., Ющенко А. С. Управление роботами. Основы управления манипуляционными роботами: Учеб. для вузов - М. : Изд-во МГТУ им. Н. Э. Баумана, 2000. - 400 с., ил.

Жоба бойынша жобаның бөлімдеріне қатысты белгіленген кеңесшілер:

Диплом жобасын дайындау

КЕСТЕСІ

Тапсырманың берілген уақыты «»2022_ж.

Кафедра меңгерушісі т. ғ. к., доцент Федоренко И. А. __ (қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

Жобаның ғылыми жетекшісі т. ғ. к., профессор Ибраева Л. К. (қолы) (аты-жөні, ғылыми дәрежесі, атағы)

Орындалатын тапсырманы

қабылдаған студент Кинесова Жансая (қолы) (аты -жөні)

Аңдатпа

Дипломдық жобада тұрмыстық қатты қалдықтарды сұрыптауды автоматтандыру жүйесі қарастырылады. Автоматтандырудың мақсаты - таспалы конвейердегі қатты тұрмыстық қалдықтарды робот-манипулятор көмегімен сұрыптау.

Қолданыстағы манипуляторлар мен конвейерлерге шолу жүргізілді, сұрыптау процесіндегі сервожетектерді автоматты басқару жүйесінің құрылымдық сұлбасы құрылды.

Робот - манипулятор камерамен жабдықталған, оның көмегімен тұрмыстық қатты қалдықтарды анықтау орындалады, манипулятордың траекториясын есептеу орындалады. Сервожетектері Matlab жүйесінің Simulink пакетінде басқарылады. Конвейердің визуалдау көрінісі TIA Portal ортасында жүзеге асырылады.

Аннотация

В дипломном проекте рассматривается задача автоматизации процесса сортировки твердых бытовых отходов на ленточном конвейере с помощью робота-манипулятора. Проведен обзор существующих манипуляторов и конвейеров, создана структурная схема системы автоматического управления сервоприводами в процессе сортировки.

Робот-манипулятор оснащен камерой, с помощью которой решаются задачи обнаружения твердых бытовых отходов и определения траектории манипулятора. Сервоприводы управляются в пакете Simulink системы Matlab. Визуализация конвейера выполнена в среде TIA Portal.

Annotation

In the diploma project, a system for automating the sorting of solid household waste was developed. The purpose of automation is to sort solid household waste on a belt conveyor using a robot manipulator.

An overview of existing manipulators and conveyors was carried out, and a structural diagram of the automatic control system of servomotors during the sorting process was drawn up.

The manipulator robot is equipped with a camera, which allows you to detect solid household waste; the problem of determining the trajectory of the maipulator is solved. Servomotors are controlled in the Matlab Simulink. Visualization of the conveyor is carried out in the TIA Portal environment.

Мазмұны

Кіріспе7

1 Негізгі бөлім8

1. 1 Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу процесінің жұмыс принципімен танысу8

1. 2 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау процесінің жұмыс принципі11

1. 3 Қазақстан Республикасында және шет елдерде қалдықтарды қайта өңдеу проблемасы13

1. 4 Есептер қойылымы17

2 Сұрыптау процесінің элементтері18

2. 1 Сұрыптау процесінің құрылымы18

2. 2 Манипулятор басқару объекті ретінде23

2. 3 Манипулятордың траекториясын анықтау есебін шешу24

2. 4 Кинематика есебін шешу29

2. 5 Техникалық құралдарын таңдау және салыстырмалы түрде зерттеу36

3 Сұрыптау процесінің автоматты басқару жүйесін құру44

3. 1 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау процесіндегі жетектерді автоматты басқару жүйесінің құрылымдық жəне функционалдық сұлбаларын құру44

3. 2 Беріліс функциясын анықтау44

3. 3 MATLAB құралдары арқылы автоматты басқару жүйесін модельдеу46

3. 4 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптауға арналған басқару алгоритмдерін әзірлеу49

3. 5 Салыстырмалы талдау және визуализация жүйесіне арналған құралдарды таңдау53

3. 6 Манипулятордың траекториясының координаттарын Simulink-тан OPC Server-ге жіберу54

3. 7 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптауды визуализация жүйесін әзірлеу56

4 Өмір тіршілігі қауіпсіздігі бөлімі60

4. 1 Табиғи жарық60

4. 2Сұрыптау цехының авариялық жарықтандыру жүйесін әзірлеу61

4. 3 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптаушының еңбек жағдайларын талдау65

4. 4 Өміртіршілік қауіпсіздік бөлімі бойынша қорытынды66

5 Техника-экономикалық бөлім67

5. 1 Техникалық-экономикалық негіздеме67

5. 2 Сұрыптауды автоматтандыруды әзірлеудің күрделілігін есептеу68

5. 3 Жабдыққа жұмсалатын шығындарды есептеу71

5. 4 Жабдықтың амортизациясына арналған шығындар71

5. 5 Электр энергиясына арналған шығындар72

5. 6 Еңбекақыны есептеу73

5. 7Техника-экономикалық бөлім бойынша қорытынды74

Қорытынды75

Әдебиеттер тізімі76

А қосымшасы77

Кіріспе

Қатты, оның ішінде тұрмыстық қалдықтар (ҚТҚ) адамдардың тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болатын көп тонналық қалдықтар болып табылады. Қатты қалдықтар - күрделі морфологиялық құрамның қоспасы. Тұрмыстық қалдықтардың құрамында: қағаз - 25% - ға дейін, шыны - 10% - ға дейін, полимерлер-15% - ға дейін, металдар-5% - ға дейін. Қатты тұрмыстық қалдықтардан 15% - ға дейін қайталама шикізатты бөліп алуға, қайта өңдеуге және қайта пайдалануға болады. Қалдықтарды залалсыздандыру және көму жөніндегі мамандандырылған полигондары, сондай-ақ қоқыс сұрыптау зауыттары жоқ өңірлер үшін қалдықтарды қайта өңдеу жөніндегі кәсіпорындар желісін құру қалдықтармен экологиялық қауіпсіз жұмыс істеу жүйесін құру проблемасының бір бөлігін шешу болып табылады.

Тұрмыстық қалдықтар проблемасы қазіргі уақытта бірқатар себептер бойынша өзекті болып отыр:

• тұрмыстық қалдықтардың көлемі абсолюттік мәнде де, халықтың жан басына шаққанда да үздіксіз өсуде; қалдықтардың құрамы күрделене түсуде, оның ішінде экологиялық қауіпті элементтердің саны артып келеді;
• халықтың экологиялық сауаттылығы артып, қоқыс жинаудың дәстүрлі әдістеріне қатынасы теріс болып келеді;
• қалдықтарды басқару экономикасы күрделене түсуде, қалдықтарды кәдеге жарату құны артып келеді;
• қалдықтарды кәдеге жаратудың жаңа технологияларының, оның ішінде бөлудің қазіргі заманғы жүйелерінің пайда болуы, қалдықтарды жаңа өндіріс үшін қайталама шикізат ретінде пайдалану.

Қатты тұрмыстық қалдықтар базасында қайталама ресурстардың әлеуетін құру үшін заңнамалық актілермен нығайтылған және қамтамасыз етілген қалдықтарды кешенді басқару жүйесі қажет, бұл осындай жүйені құруға және оның нәтижелеріне қайталама ресурстар өнімін өндірушілерді де, тұтынушыларды да қызықтыруға мүмкіндік береді.

Тұрмыстық қалдықтармен жұмыс істеу проблемасын шешу әрбір муниципалитет үшін өзекті болып табылады, өйткені ол халықтың қалыпты өмірін қамтамасыз ету, елді мекендердің аумақтарын санитарлық тазарту, қоршаған ортаны қорғау және ресурстарды үнемдеу қажеттілігімен байланысты бірқатар мәселелерді қозғайды.

Дипломдық жобада қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау автоматтандыру жүйесі әзірленеді. Қазіргі уақыттағы жаңа технологиялар оның ішінде робот-манипулятор қарастырылады.

1 Негізгі бөлім 1. 1 Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу процесінің жұмыс принципімен танысу

Қатты тұрмыстық қалдықтар тұрғын үй секторында, коммерциялық кәсіпорындарда, әкімшілік ғимараттарда, мекемелерде, кеңселерде, мектепке дейінгі және білім беру мекемелерінде, мәдениет және спорт мекемелерінде, теміржол және автобус вокзалдарында, әуежайларда, өзен порттарында пайда болады. Сонымен қатар, тұрмыстық қатты қалдықтарға үлкен қалдықтар, жол және бақша қоқыстары жатады.

Қазіргі уақытта өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтарды жоюдың көптеген жолдары бар. Бастапқы кезеңде қалдықтардың бір бөлігі қайта өңдеуге жіберіледі, бірақ олардың көп бөлігі қайта өңдеу мен залалсыздандырудың әртүрлі әдістеріне ұшырайды. Осы әдістердің әрқайсысының өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері бар және қалдықтардың химиялық құрамына, физикалық қасиеттеріне және қоршаған экожүйелерге зиянды әсер ету дәрежесіне байланысты қолданылады. Қалдықтарды жоюдың ең көп таралған әдісі:

1. Қалдықтарды көму - қосымша залалсыздандыруға немесе пайдалануға (кәдеге жаратуға) болмайтын қалдықтарды зиянды заттардың қоршаған табиғи ортаға түсуін болдырмау үшін оларды жою мүмкіндігінсіз арнайы қоймаға орналастыру арқылы оқшаулау;

2. Бейтараптандыру әдістерінің бірі қалдықтарды кәдеге жарату және залалсыздандыру. Бейтараптандырудың таңғажайып әдістерінің бірі - бір-бірін бейтараптандыратын қышқылдар мен сілтілерді компосттау және бейтараптандыру;

3. Термиялық өңдеу (жағу) - қалдықтарды өңдеудің ең көп таралған түрі. Себебі қалдықтардың көп бөлігі оңай термиялық жойылатындықтан, осы әдісті қолдану нәтижесінде бастапқы салмақ пен көлем айтарлықтай азаяды.

Қалдықтарды кәдеге жарату технологиясын таңдау қатты тұрмыстық қалдықтардың құрамы мен қасиеттеріне, сондай-ақ экономикалық орындылығын, қоршаған ортаны қорғауды және халықтың денсаулығын айқындайтын факторларға байланысты.

Тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеудің плазмохимиялық процесінің технологиялық схемасы қалдықтарды газдандырудың плазмалық технологиясына негізделген, ол 90 об құрайды. бұл жоғары калориялы синтез-газ (CO + H2) алуға мүмкіндік береді, ол % - ға дейін шығады және 8-14 МДж/м3 жылу шығару қабілетіне ие. Синтетикалық газды энергетикалық қазандықтарда, газ турбиналық қондырғыларда (ГТҚ) және жаңа буындағы электр генераторларында отын ретінде пайдалану қатты оксидті отын элементтері негізінде жұмыс істеп тұрған жылу электр станцияларының ПӘК-інен асатын жылу және электр энергиясын өндіруге мүмкіндік береді.

Плазмалық реактордың реакциялық аймағындағы жоғары температура (1300-1500 ºС) канцерогендердің (диоксин, фурандар) түзілуін бөгейді және инертті қасиеттері бар түйіршікті (шынылау) пайдалану арқылы сұйық қождың алынуын қамтамасыз етеді, бұл оны кейіннен құрылыс және жол өнеркәсібінде қолдануға мүмкіндік береді. Сондықтан өндірістік қуаттылығы жылына 10 тонна қатты қалдықтарды плазманы өңдеуге / қайта өңдеуге арналған технологиялық желі ұсынылады.

Схемаға плазмалық реактор, қалдықтарды жою жүйесі, электр доғалы плазмотрон жұмыс істеуге мүмкіндік беретін қызмет көрсету жүйелері, скруббердегі пайдаланылған газды тазарту жүйесі, қоспалар мен шламдарды жинау кіреді. Сұрыпталмаған қалдықтар (сусымалы өнімдерді қоспағанда) қайта өңдеуге жатады.

Қалдықтардың органикалық бөлігін газдандыру 1 плазмалық реакторда жүргізілетін болады.

Қалдықтар бойынша өнімділік - 10 кг/сағ.

Плазмогенераторлардың қуаты - 60-100 кВт құрайды.

Алынатын синтез-газдың шығыны (СО + Н2) - 20-25 м3/ сағ.

Шығарылатын газдардың температурасы - 1200-1300 ºС.

Пештен синтез газы 2 су-сілтілі ерітіндісі бар құйынды скрубберге түседі, онда оның температурасы 150 ° C дейін төмендейді. Содан кейін синтез-газ жылу алмастырғышқа түседі (схемада көрсетілмеген), содан кейін компрессормен 3 сығылады және ресиверге (газгольдер) Р және одан әрі ГТҚ немесе газ поршеньді қозғалтқышқа немесе қатты оксидті отын элементтері негізінде жаңа буын электр генераторына 4 түседі. Шығатын ыстық газ ҚТҚ 5 алдын ала кептіру үшін (немесе ыстық сумен жабдықтау үшін) 6 кәдеге жарату қазандығына(котел-утилизатор) беріледі.

Қалдықтардың бейорганикалық бөлігі, металдарды қоса алғанда, шлакты түйіршіктеу үшін 12 ыдысқа ерітіледі және құйылады. 7 плазмотрондарының жұмысы үшін қуат көзі (тиристор түзеткіші) 8, Үш фазалы трансформатор 9, ауа компрессоры 10, су сорғысы 11 қажет.

Плазмалық технологиялық желінің құрамы келесі блок-схемадан тұрады: плазмотрондары және сервистік жүйелері бар пеш, құйынды скруббер (ЦБА), компрессор, ГТҚ, ҚТҚ кептіруге арналған кәдеге жаратушы қазан.

Ұсынылатын қондырғыға шахталық типтегі плазмалық пеш, плазмотронды салқындату және шығатын газдарды тазарту жүйесі, қожды салқындату және түйіршіктеу құрылғысы, плазмотронды газ-су жүйесі және пеш корпусы кіреді.

1 - қалдықтар; 2 - беру конвейері; 3 - тиеу механизмі; 4 -бункер; 5 - жапқыш; 6 - поршень; 7 - клапан; 8 - алау; 9 - сақтауға арналған газ; 10 және 15 - сынама алу орны; 11- желдеткіш; 12 -каустикалық сода; 13 - плазмалық реактор; 14 - газ; 16 - газды сөндіру; 17 - газды тазарту; 18-жылу алмастырғыш; 19 - шлам; 20 - қоқысқа жіберу; 21 - қож дренажы; 22 - су ваннасы; 23 - транспортер; 24 - қож; 25- плазматрон; 26 - тығыздағыш; 27 - скруббер; 28 - қожға арналған бункер; 29 - плазматронды электрмен, газбен және сумен жабдықтаудың сервистік жүйелері

1. 1 сурет - Қатты тұрмыстық қалдықтарды плазмохимиялық әдіспен қайта өңдеуге арналған технологиялық желі

1 кг-нан ҚТҚ құрамына байланысты 0, 8-ден 1, 4 нм3-ге дейін құрғақ синтез-газ алуға болады. Сонымен қатар, оның калория мөлшері 6000-нан 14000 МДж/нм3-ге дейін өзгереді. Синтез-газдың құрамы келесідей: Н2-50-55% об., СО - 30-35%, СО2 - 5-7%, N2-5-7%.

Түтін газдарын 1200-1300º С температурада тазарту сулы сілтілі ерітіндісі бар құйынды скрубберде (ЦБА) жүзеге асырылады. Электр пешінің реакциялық аймағында тотықсыздану атмосферасы болғандықтан, шығатын газдарда азот оксидтері болмайды. Температура деңгейі (1300-1600ºС) және шығатын газдардың күрт қатаюы канцерогенді заттардың пайда болуына жол бермейді. Қондырғыдан шығатын зиянды компоненттердің құрамы бойынша 1500 нм3/сағ дейінгі мөлшердегі түтін газдары ұқсас қондырғылар үшін ЕО елдерінің заңнама талаптарына жауап береді.

Қалдықтарды алдын ала сатып алу ҚТҚ-да жариялауға арналған бірлескен энергия шығынын азайтады және газ синтезінің калориялылығына оң әсер етеді. ГТҚ-дан кейін қалған жылу осы мақсаттарда қолдануға қолайлы.

1500 ºС дейінгі температурада өңдеуден кейін қалдықтардың минералдық компоненттері қондырғыдан түйіршіктелген түрде шығарылады. Жылтыратылған көбік 4 қауіптілік класына жатады және құрылыс материалдарын өндіруде, құрылыста, жолдарда және т. б. шектеусіз қолданылады. Түтін газын тазарту жүйесінің тұнбасы (кір жуғыш машинаның қаптамасы арқылы) компоненттердің қатынасына байланысты 3-4 қауіптілік класына жатады және құрамында негізінен натрий хлориді, сульфат және натрий карбонаты бар. Қалдықтардағы қышқыл компоненттердің құрамына байланысты түтін газдарын бейтараптандыруға арналған сілтінің шығыны 0, 5-0, 6 кг/сағ құрайды.

Электр доғасы, номиналды қуаты 100 кВт ауаны жылытуға арналған плазмалық алау, электродтың үздіксіз қызмет ету мерзімі-500 сағат.

Плазмохимиялық процестің техникалық желісін құру, тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу үшін плазмалық қыздыру пешін, қалдықтарды плазмалық өңдеу қондырғысының орталық элементін жасау және дайындау қажет.

Плазмалық технология өңдеудің жоғары газдинамикалық әдістерін қолданатын ауыспайтын пешпен салыстырғанда бірқатар маңызды артықшылықтарға ие: пештің көлемін 6-8 есе азайту (шикізат өндірісін сақтау кезінде) және қажетті өндірістік үй-жайлардың ауданын тиісті түрде азайту, шамамен уақытқа пайдаланылған газ көлемін азайту және пештің реакциялық аймағындағы температураны 2000 К дейін арттыру, шығатын фазада күлді ерітуді қамтамасыз ететін газ және улы ингредиенттердің пайда болуын жақсартуға және алдын алуға мүмкіндік береді.

Плазмалық әдіс биомедициналық қалдықтар мен сұйық қалдықтарды, соның ішінде аминоциттер, гидрохлорид, , метациллин гидрохлориді, левомиотин және басқа материалдар, этанол және хинозол өнімі сияқты қалдықтарды өңдеуге арналған жоғары сенімді және экологиялық таза деп аталады. Левометицин, диазолин, эфедрин, аминокапрон қышқылы, валидол, рентгенконтрасты препараттар, этамид және хинозол өндірісінің сұйық қалдықтарын плазмалық жағу нәтижелері де белгілі.

1. 2 Қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау процесінің жұмыс принципі

Қалдықтар 5 сыныпқа бөлінеді.

• Бірінші класс - ең қауіпті. Бұл құрамында сынап бар материалдар. Олар табиғатқа әсер етеді және барлық тіршілік иелеріне қауіп төндіреді;
• Қоқыстардың екінші класы экологияны бұзады. Бірақ оның әсерінен табиғи ресурстар қалпына келтірілуі мүмкін. Бұл майлар, бензин, батареялар және т. б. болуы мүмкін;
• ҚТҚ-ның үшінші санаты он жылдан кейін жойылатын зиян келтіреді. Бұл цемент, металл, бояулар және т. б. ;
• Қауіптіліктің төртінші түрі-қайта өңдеуден кейін қолдануға болатын қалдықтар. Бұл құнды қалдықтар: қағаз, тоқыма, ағаш, автомобиль шиналары;
• Бесінші топқа зиянсыз қалдықтар кіреді.

... жалғасы

Нағыз тұрмыстық қалдықтар

ҚТҚ сыныптамасы

Тұрмыстық қатты қалдықтарға арналған полигондар

Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу тарихы

Пластик қалдықтардың түрлері мен таңбалануы

Экологиялық қауіпсіздік пен қоршаған ортаның тұрақтылығын сақтау үшін, қалдықтар жүйесін жан-жақты зерделеп, қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру жолдарын қарастыру

Тұрмыстық қалдықтардың қоршаған ортада ыдырау мерзімі

Өскемен қаласының қатты және тұрмыстық қалдықтармен ластануы

Алматы облысының экологиялық проблемаларын, тұрмыстық қатты қалдықтармен ластануын қарастыру

Тұрмыстық қатты калдықтардың қасиеті

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс