Нәтижелерді бағалау жүйесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ METU Университеті

«Экономика» кафедрасы

Қорғауға жіберілді

Профессор

М. В. Ахмедьярова

« » 2023ж.

Д И П Л О М Ж Ұ М Ы С Ы

тақырыбы:

Мемлекетті қаржылық қамтамасыз етудегі Қ. Р. Салық жүйесі.

МАМАНДЫҒЫ: 6В04102 - «Есеп және аудит»

Орындаған студент Серікова Д. Б.

Ғылми жетекшісі профессор Ахмедьярова М. В.

Алматы 2023 ж.

Мазмұны

Кіріспе

2030 жылға дейін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қаржы басқармасы

1. 1

Бюджет саласындағы қолданыстағы мемлекеттік реттеуді бағалау

1. 2

Мемлекеттік қаржыны басқару тұжырымдамасын әзірлеу қажеттілігінің түйінді проблемалары мен негіздемесі

Ұйымның бухгалтерлік балансын талдау

2. 1

Кәсіпорын активтерінің орналасуы мен оның мүліктік жағдайын талдау

2. 2

Кәсіпорын активтерінің құралу көздерінің динамикасын, құрамы мен құрылымын талдау

Кіріспе

Қаржыны басқару стратегиялық және оперативтік басқару болып ажыратылады. Стратегиялық басқаруды дәстүр бойынша мемлекеттік биліктің және басқарудың жоғары органдары - Парламент, Президент аппараты, Үкімет, Қаржы министрлігі, Экономикалық даму және сауда министрлігі жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасы индустрия және жаңа технология министрлігінің Инвестиция жөніндегі комитеті басым инвестициялық жобалар бойынша инвесторлардың ұсыныстарын қарайды, оларды сараптау, тиімділігін анықтау, салықтық және кедендік преференциялардың мөлшерлері, іске асыру ұсыныстары, контракттарды дайындау жөнінде басқа мүдделі ұйымдармен жұмысты үйлестіреді. Сөйтіп, инвестициялық жобалар қаржылық ілеспемен, оларды іске асыру, жүзеге асыруға бақылаумен қамтамасыз етіледі.

Қазақстан Республикасында қаржыны басқару негізінен бюджет жүйесін және салық жүйесін ұйымдастыру бағыттарында жүзеге асырылады.

Жалпы мемлекеттік қаржыны мемлекеттік уәкілетті органдар - Қаржы министрлігі мен Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі басқарды.

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі туралы қағидаға сәйкес Министрлік басшылықты, сондай-ақ заңнамада көзделген шекте өзінің құзырына жатқызылған қызмет саласында салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органы болып табылады.

Министрліктің негізгі міндеттерін және функцияларын жүзеге асыру үшін заңдарда белгіленген тәртіппен Қаржы министрігіне үлкен құқықтар берілген.

Министрліктің мынадай ведомстволары бар: Қазынашылық комитеті, Кедендік бақылау комитеті, Қаржылық бақылау комитеті, Салық комитеті, Мемлекеттік мүлік және жекешелендіру комитеті, Дәрменсіз борышкерлермен жұмыс комитеті, Қаржы мониторингі комитеті. Қаржы министрлігінің орталық аппаратында департаменттер маңызды орын алады.

Департаменттер мен комитеттер өз кезегінде нақтылы функциялық міндеттерді орындайтын басқармалардан, ал олар бөлімдерден тұрады. Бөлімдер басқармалар орындайтын функцияларды нақтылайды. Министрліктің құрылымында сондай-ақ Мемлекеттік сатып алуды үйлестіру басқарамасы және Ақпарат пен жұмылдыру жұмысын қорғау бөлімі бөлінген.

Қазынашылық комитетінің ұйымдық құрылымы Қаржы министрлігі құрамындағы Қазынашылықтың орталық аппаратынан және облыстар, қалалар бойынша оған бағынышты аумақтық бөлімшелерден тұрады. Қазынашылық комитеті Қаржы министрлігінің құзыры шектерінде арнайы атқарушы және бақылау қадағалау функцияларын, сонымен бірге республикалық бюджеттің атқарылуына қызмет көрсету, мемлекеттік бюджетке, мемлекеттік мекемелерге есепқисаптық-кассалық қызмет көрсету және мемлекеттік бюджеттің қаражаттарын мақсатты пайдаланылуына алдын ала және ағымдағы бақылау жасау жөніндегі салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын ведомство болып табылады.

Қазынашылық жұмыскерлерінің мемлекеттің қаражаттарын пайдаланатын мемлекеттік кәсіпорындардың, мемлекеттік билік пен басқару органдарының, мемлекеттік банктердің қаржылық-бухгалтерлік службалары тексеруге құқы бар. Олардың лауазымды адамдардан қаржы заңнамасын бұзуды жоюды талап етуге құқы бар. Қазынашылық службаларына қазынашылық төлем операцияларының орындалуын тоқтата тұруға, бюджет ақшасын мақсатсыз пайдалану фактілері анықталған жағдайда оны қайтарып алуға және жұмсауға тыйым салуға, ақшаны бюджетке өндіріп алуға (қайтарып алуға) құқық берілген, сонымен бірге қазынашылық бюджеттік қаражаттарды үнемді жұмсауға мүмкіндік туғызуы тиіс.

Кедендік бақылау комитеті Қазақстан Республикасының экономикалық мүдделерін қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыра отырып, сыртқы экономикалық қызметте, кедендік саясаты жүргізгенде кеден службасының органдары арқылы мемлекеттің қаржылық ресурстарының айтарлықтай үлесін құрайтын кеден баждары мен төлемдерін төлетуді ұйымдастырады.

Кеден органдарының құрылымы облыстық кеден басқармаларын, кедендерді, кеден бекеттерін кіріктіреді. Қаржылық бақылау комитеті бақылау саласындағы ұйымдық-әдіснамалық және талдамалық жұмыстарды жүзеге асырады. Оның органдары ұлттық шаруашылықтың барлық салалары мен қызметтер сферасының мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдарына, әлеуметтік сфера мен халықты қорғаудың бюджеттік ұйымдары мен мекемелеріне, басқару органдарына, қорғаныс кәсіпорындары мен ұйымдарына және құқық тәртібін қорғауға тексеріс жүргізеді. Олар сонымен қатар кредиттік және валюталық ресурстарды пайдалануды, бағалы қағаздар бойынша заңнамалардың орындалуын бақылайды.

Мемлекеттің кірістерін жұмылдыру бойынша аса маңызды функцияларды Салық службасы орындайды. Салық службасының органдары уәкілетті мемлекеттік органнан - Салық комитетінен және органдарынан - облыстардың, қалалардың, аудандардың комитетінен тұрады.

Салық комитетінде салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдердің толық түсуін, міндетті зейнетақы жарналарының және Әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік қорына аударылатын әлеуметтік аударымдардың толық және дер кезінде аударылуын қамтамасыз ету жөніндегі, сондай-ақ салық төлеушілердің салықтық міндеттемелерін орындауына салықтық бақылауды жүзеге асыру жөніндегі негізгі міндеттер жүктеледі.

Салық комитетінің аппараты мынадай басқармаларды кіріктіреді: салық салу әдіснамасы, салық аппеляциялары, ұйымдық қамтамасыз ету, ірі салық төлеушілердің әкімшілігі мен мониторингі, кірістерді талдау және ағымдағы болжау, салық төлеушілер монитрингі, халықаралық салық салу, ақпараттық технологиялар, ұйымдық-қаржылық қамтамасыз ету, заң және т. б. басқармалары.

Облыс, қала салық комитеттері: комитет төрағасын, оның орынбасарларын; салықтық тіркеу; ақпараттық технологиялар; салықтық әкімшілік ету; есеп және талдау; салық аудиті; қосылған құн салығы; акциздер; өндірістік емес төлемдер; салықтық берешекпен жұмыс жөніндегі; ішкі жұмыс; қаржылық-шаруашылық қызмет басқармаларын; заң; салық шағымдары белімдерін кіріктіреді.

Басқармалар бөлімдерден, соңғылар секторлардан (басқару функцияларының нақтылануына қарай) тұрады. Шоғырланумен немесе әртараптанумен байланысты комитеттер бөлімшелерінің атауларының түрленуі мүмкін: мысалы, қаржылық шаруашылықты қамтамасыз ету басқармасы, бухгалтерлік есеп және есептеме басқармасы, ұйымдық басқарма және басқалары болуы мүмкін.

Аудан бойынша салық комитеті: комитет төрағасын, оның орынбасарларын; заңи және жеке тұлғалар аудиті; есеп, жиынтық талдау және мониторинг; ақпараттық қамтамасыз ету; өндірістік емес төлемдер; өндіріп алу; жанама салықтар; заңи тұлғалардың, жеке тұлғалардың, дара кәсіпкерлердің салықтық есептемесін қабылдау және өңдеу; салықтық тіркеу; ұйымдық-кадрлық жұмыс және құжат айналымы бөлімдерін кіріктіреді.

Басқарудың бұл буынында бөлімдер мен секторлар атауларының да түрленуі мүмкін: салықтық әкімшілік ету, ұйымдық-құқықтық жұмыс және өндіріп алу және т. б. бөлімі. Бөлімдер бас мамандар, жетекші мамандар мен мамандар жұмыс істейтін секторларды кіріктіруі мүмкін.

Елімізде республикалық бюджеттін атқарылуын сыртқы бақылаумен байланысты мәселелермен Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті айналысады, ол Президентке тікелей бағынатын және есеп беретін республикалық бюджеттің атқарылуын сыртқы бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік орган болып табылады.

Есеп комитетінің құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен, сондай-ақ осы комитет туралы Қағида да айқындалған.

1 2030 жылға дейін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қаржы басқармасы

1. 1 Бюджет саласындағы қолданыстағы мемлекеттік реттеуді бағалау

Тәуелсіздік алған сәттен бастап Қазақстан бюджеттік реттеу жүйесін қалыптастыру мен жетілдірудің үлкен жолынан өтті.

Бюджет саласында бірқатар маңызды, өзара байланысты және жақсы ойластырылған реформалар жүргізілді.

Бюджет жүйесі мен Ұлттық қордың қалыптасуы

Мұнай кірістерін үнемдеу, сондай - ақ республикалық бюджеттің әлемдік шикізат нарықтарындағы жағдайға тәуелділігін төмендету арқылы болашақ ұрпақ үшін қаржы ресурстарын жинақтау мақсатында 2000 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын (бұдан әрі-ҚРҰБ) құру Қазақстанның бюджеттік жүйесінің маңызды реформасы болды. ҚРҰҚ елдегі макроэкономикалық тұрақтылықты сақтаудың маңызды құралына айналды.

ҚРҰҚ-ның құрылуы шикізат нарықтарындағы бағалардың "ең жоғары" деңгейлері кезеңінде дағдарысқа қарсы ауқымды бағдарламаларды іске асыруға қаражат бөлу арқылы 2000-шы жылдардағы дағдарыстардың сыртқы күйзелістерін нивелирлеуге мүмкіндік берді.

Мұнай кірістерінің құбылмалылығының бюджетке әсерін шектеу және бюджеттік тәртіпті арттыру ҚРҰБ-ға мұнайдан түсетін кірістердің негізгі көлемін бюджетке белгіленген трансфертпен ұштастыра отырып бағыттаудың мақсаттары болып табылады.

Мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлеріндегі бюджеттік процесс 2008 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Бюджет кодексімен (бұдан әрі - Бюджет кодексі) реттеледі.

ҚРҰБ қаражатын қалыптастыру мен пайдалануды қоса алғанда, бюджет саясатының бағыттары Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 26 маусымдағы № 590 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының жаңа бюджет саясатының тұжырымдамасында (бұдан әрі - бюджет саясатының тұжырымдамасы) және Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 8 желтоқсандағы Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастыру және пайдалану тұжырымдамасында айқындалған № 385 жыл (бұдан әрі-ҚРҰБ тұжырымдамасы) .

Бюджеттік саясат тұжырымдамасы 2020 жылға дейінгі фискалдық саясатты қалыптастырудың көзқарасын, негізгі тәсілдерін және мемлекеттік қаржы саласындағы кешенді реформаларды қамтамасыз етуге бағытталған шараларды айқындайды. Бюджеттік саясат тұжырымдамасында мемлекеттік бюджет тапшылығы мен борышқа қатысты ережелер де белгіленген.

Бұл фискалдық негіз қрұқ тұжырымдамасында жетілдірілді, онда бюджеттің мұнай емес тапшылығына, үкіметтік борышқа және ҚРҰҚ активтерінің ең төменгі көлеміне қатысты қосымша ережелер белгіленді, сондай-ақ ҚРҰҚ-дан республикалық бюджетке трансферттер жүйесі өзгертілді.

2017 жылдан бастап Бюджет кодексіне енгізілген толықтырулар ескеріле отырып, мұнай тапшылығы деңгейі республикалық бюджеттің үш жылдығы туралы заңда бекітіледі.

Бүгінгі таңда Қазақстанның бюджеттік жүйесі бюджеттік ережелерге негізделген.

Бюджеттің тапшылығы мен мұнай емес тапшылығын шектейтін, сондай-ақ мемлекеттік қарыздың параметрлерін және ҚРҰБ қаржы активтерінің төменгі шегін белгілейтін бюджеттік ережелер мемлекеттік қаржының тұрақтылығын сақтау үшін қажет.

2018-2020 жылдары ҚРҰҚ тұжырымдамасына ҚРҰҚ-дан республикалық бюджетке кепілдендірілген трансферт, мұнай емес тапшылық және борышты тұрақтандыру жөніндегі қағидаларға қатысты өзгерістер енгізілді.

Ұлттық қор активтерін үкіметтік борышпен алмастырудың алдын алу мақсатында белгілі бір шектеулер енгізілді.

Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есепке сәйкес Ұлттық қордан республикалық бюджетке кепілдендірілген трансферттің мөлшері 2019 - 2021 жылдары 10, 1 трлн теңгені құрады. 2021 жылдың қорытындысы бойынша үкіметтік борышқа қызмет көрсетуге және оны өтеуге арналған шығыстар республикалық бюджет кірістерінің 17% -. құрады.

Үкіметтік борыштың және мемлекет кепілдік берген борыштың лимиттерін айқындау мақсатында олардың көлемін Үкіметпен келісу арқылы квазимемлекеттік сектордың сыртқы қарыз алуы бойынша шектеу белгіленетін болады. Бұл шектеу Бюджет кодексінде бекітілген.

2020 жылы Бюджет кодексінде ҚРҰБ-дан кепілдендірілген трансферттің мөлшерін регламенттейтін бюджеттік ереже бекітілді. Ережеге сәйкес кепілді трансферттің мөлшері мұнайға белгіленген "кесу" бағасы кезінде мұнай секторынан ҚРҰБ-ға болжамды түсімдерден аспауға тиіс.

Мемлекеттік қаржының тұрақтылығын бағалау

Қазақстанда ел экономикасына әсер етуі мүмкін тәуекелдердің түрлерін Үкімет республикалық бюджетті жоспарлаудың негізі болып табылатын орта мерзімді кезеңге арналған әлеуметтік экономикалық даму болжамын (бұдан әрі - ЭЫДҰ) әзірлеу кезінде қарайды.

2018 жылдан бастап ПСЭР құрамында мемлекеттік қаржының тұрақтылығын бағалау ұсынылады.

Халықаралық валюта қоры сарапшыларының пікірінше, ЭҚЖЖ-да тәуекелдер жиынтығының ашылуына қарамастан, модельдеудің қолданыстағы әдістері макроэкономикалық тәуекелдердің әсер ету тетіктерінің тар ауқымын талдаумен шектеледі, экономикадағы ұсыныс аспектісі бойынша құрылған. Нәтижесінде экономикалық күйзелістердің бюджеттік позицияларға әсер ету дәрежесі жете бағаланбайды, бұл бюджеттік тәуекелдерді іске асыруға әкеледі.

Сонымен қатар, әлеуметтік - экономикалық даму көрсеткіштері бес жылға болжанады және бюджет параметрлері үш жылға жасалады. Қолданыстағы жүйеде 10 жылдан астам кезеңді қамтитын ұзақ мерзімді болжамдарды әзірлеу жөніндегі талап бекітілмеген. Халықтың қартаюы, бала туудың ұлғаюы немесе климаттың өзгеруі сияқты демографиялық көрсеткіштермен байланысты басқа елдерде байқалатын үрдіс Қазақстан үшін де өзекті, өйткені ол экономикалық өсуге, зейнетақымен қамсыздандыру, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету бағдарламаларына, салық салуға және басқаларға да әсер етеді, бұл мемлекеттік бюджет параметрлеріне де әсер етеді.

Елді болжау мен жоспарлаудың қолданыстағы жүйесін бюджеттік практиканың алдыңғы қатарына жақындату мақсатында халықаралық сарапшылар Үкіметтің бюджеттік тәуекелдерді талдау және басқару және мемлекеттік қаржының тұрақтылығын бағалау жөніндегі жұмысын одан әрі жетілдіру жолындағы маңызды кезең болатын жеке құжатты жариялауды ұсынды.

2022 жылғы 1 қаңтардан бастап қабылданған бюджет заңнамасының нормасы (Бюджет кодексінің 74-бабы 1-тармағының 1-1) тармақшасы) Қазақстан Республикасының Үкіметі жоспарлы кезеңге арналған республикалық бюджет туралы заң жобасымен бір мезгілде Қазақстан Республикасының Парламентіне ұсынатын бюджеттік тәуекелдер және мемлекеттік қаржының ұзақ мерзімді орнықтылығы туралы талдамалық есепті әзірлеу үшін негіз болады.

Қазақстан үшін бюджеттік тәуекелдерді басқару жүйесін енгізу және мемлекеттік қаржының ұзақ мерзімді орнықтылығын бағалау бюджет процесінде қазіргі уақытта қолданылатын стратегиялық жоспарлауға маңызды қосымша болып табылады. Бюджеттік тәуекелдерді ашу және ұзақ мерзімді тұрақтылықты бағалау саяси шешімдер қабылдау кезінде шығындар мен пайда балансын анықтауға ықпал етеді, ұзақ мерзімді қысым нүктелерін түсінуді қамтамасыз етеді.

Бюджеттің кіріс базасын нығайту цифрлық технологияларды пайдалануды ескере отырып, салықтық және кедендік әкімшілендіру сапасын арттыру бөлігінде қабылданатын шаралар есебінен жүзеге асырылады, соның нәтижесінде жыл сайын республикалық бюджеттің кірісіне қосымша түсімдердің шамамен 700-800 млрд теңгесі қамтамасыз етіледі. Соңғы 3 жылда (2019-2021 жылдар) бюджет 2, 3 трлн теңгеден астам қосымша түсімдер алды (2019 жылы 916 млрд теңге, 2020 жылы 710 млрд теңге, 2021 жылы 683 млрд теңге) .

2022 жылға арналған түсімдер болжамында салықтық және кедендік әкімшілендіру және оларды цифрландыру шаралары есебінен 726 млрд теңге мөлшерінде қосымша түсімдер ескерілді, бұл көлеңкелі экономика деңгейін 2018 жылғы 27% - дан 2020 жылы ЖІӨ-ге 20, 2% - ға дейін төмендетуге мүмкіндік берді (2019 жылы 23, 7%) .

Бұл бағыттағы жұмыс 2022 жылы Ақпараттық жүйелер кешені болып табылатын тауарларды қадағалаудың ұлттық жүйесінің толыққанды жұмыс істеуін ескере отырып жалғастырылатын болады.

Бұдан басқа, бюджетті атқару жөніндегі уәкілетті орган халықаралық тәжірибені ескере отырып, салық органдарының тараптардың өзара келісімі бойынша ірі бизнестің бухгалтериясымен қашықтықтан ақпараттық өзара іс-қимылына негізделген ірі бизнестің көлденең мониторингі жөніндегі жобаны бастады, бұл болашақта салықтық қосымша есептеулер мен айыппұлдарды алып тастайды.

Трансферттік баға белгілеу туралы қолданыстағы заңнамаға сәйкес бақылау Қазақстан Республикасының (бұдан әрі - ҚР) Тауар биржалары туралы заңнамасына сәйкес биржалық тауарлармен тауар биржасында жасалған мәмілелер бойынша жүзеге асырылмайды.

2015-2020 жылдар кезеңінде стратегиялық маңызды тауарларды (мұнай, газ, мұнай өнімдері, металдар, кендер мен концентраттар, көмір, астық) экспорттаушыларда трансферттік баға белгілеу бойынша барлығы 147 тексеру жүргізілді, олардың нәтижелері бойынша бюджетке 50 млрд теңге сомаға салық өндірілді. Бұдан басқа, қазақстанның тауар биржалары арқылы өткізілген сұйытылған газ және астық бойынша 2019 жылғы мәмілелердің мониторингі кезінде импорт еліндегі (Өзбекстан, Тәжікстан, Ауғанстан) нарықтық бағалардың 10-25% - на төмендету белгіленді.

Сондай-ақ, тәжірибеде жасанды делдалдық құрылымдар құрылады, олар экспортталатын өнімді кейіннен өткізу кезінде ең төменгі тәуекелді қабылдайды және өзара байланысты Тараптар деп танылмайды.

Мұндай мәмілелер трансферттік баға белгілеу туралы заңнамамен бақыланбайды және капитал ҚР-дан шығарылады.

Салық міндеттемелерін орындауды түбегейлі жеңілдету үшін ыңғайлы және қарапайым функциялары бар мобильді қосымшалар іске қосылды. Бұл" е-Salyq - Azamat "-жеке тұлғалар үшін және 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап" Е-Salyq - business " - жеке кәсіпкерлер үшін.

Сонымен қатар, отандық салық заңнамасында жеңілдіктер болып табылатын преференциялар, кейінге қалдыру, шегерімдер, салықтарды төлеу тәсілдерінің өзгерістері және басқа да міндетті төлемдер бар.

Салықтық жеңілдіктер мен преференцияларды талдау тұрақты негізде жүргізіледі.

Қолданыстағы Салық кодексінде 277 салық жеңілдіктері бар.

Осы жеңілдіктердің сомасы 2018 жылы-4 511, 4 млрд теңгені құрады.

Салықтар бөлінісінде қосылған құн салығының жеңілдіктері (бұдан әрі - ҚҚС) бойынша сома - 2 700, 4 млрд теңге, корпоративтік табыс салығы (бұдан әрі - КТС) бойынша - 1 786, 5 млрд теңге, қалған жеңілдіктер бойынша - 24, 5 млрд теңге, яғни құрылымдағы Арыстан үлесін ҚҚС және КТС (99, 5 %) бойынша жеңілдіктер алады.

2019 жылы жеңілдіктер сомасы - 4 017, 7 млрд теңгені,

2020 жылы - 4 401, 9 млрд теңгені құрады. Жеңілдіктердің құрылымы сақталды. Бұл жеңілдіктердің негізгі бөлігі стандартты, яғни халықаралық тәжірибеге сәйкес келеді.

2020 жылы ҚҚС бойынша жеңілдіктер сомасы 3 153, 4 млрд теңгені (71, 6%) құрады.

2020 жылы КТС бойынша жеңілдіктер сомасы 1 224, 6 млрд теңгені (27, 8%) құрады.

Салықтық жеңілдіктердің көп мөлшері мемлекетке жоғалған кірістің едәуір мөлшерін құрайды.

Бюджеттік жүйенің тиімділігін арттыру мәселелері

2014-2020 жылдары бюджет жүйесінің тиімділігін арттыру жөніндегі жұмыс бюджет саясатының тұжырымдамасына және Ұлт Жоспарына сәйкес - 100 нақты қадамға сәйкес жүргізілді.

Реформалар кешенді түрде жүргізілді. Осы кезеңдегі реформалардың негізгі бағыты - "бюджет қаражатын басқарудан" "нәтижелерді басқаруға"көшу жөніндегі жұмысты жалғастыру.

Осыған байланысты 2013 жылы нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру тұжырымдамасы (бұдан әрі - тұжырымдама) қабылданды.

Тұжырымдама осы уақытқа дейін мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі дамыту жөніндегі негізгі қағидаттар мен тәсілдерді қамтиды, сондай-ақ мемлекеттік жоспарлау мәселелері бойынша мемлекеттік саясатты іске асырудың мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

Негізгі қағидаттар жоғары деңгейдегі құжаттарға байланысты төменгі деңгейдегі құжаттарды әзірлеудің қажеттілігі мен заңдылығы болып табылады.

Бұл нысаналы индикаторлар мен нәтижелер көрсеткіштері мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының иерархиясы негізінде декомпозиялануы және айқындалуы тиіс дегенді білдіреді.

Өз кезегінде бюджет шығыстары мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында белгіленген нысаналы индикаторлар мен нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізуге, яғни "нәтижелерді басқаруға"бағытталуы тиіс.

"Нәтижелерді басқарудың" негізгі тәсілдері мыналарды қамтиды:

бюджет мемлекеттік саясаттың мақсаттары мен нәтижелеріне қарай қалыптастырылады;

шығыстарды жоспарлау кезінде бюджеттік бағдарламалар шеңберінде түпкілікті нәтижелерді негіздеуге басты назар аударылады;

бюджет қаражатын бюджет қаражатының әкімшілері және (немесе) олар іске асыратын бюджеттік бағдарламалар арасында бөлу елдің бағдарламалық құжаттарында белгіленген басымдықтарға сәйкес түпкілікті нәтижелерге қол жеткізуге тікелей байланысты жүзеге асырылады;

бюджет қаражаты әкімшілері қызметінің нәтижелерін бағалау қол жеткізілген нәтижелер бойынша жүзеге асырылады.

Нәтижеге бағытталған бюджеттеуді қолдану мыналарға мүмкіндік береді:

бюджет шығыстарын экономиканы дамытудың басым бағыттарына шоғырландыру;

бюджеттік бағдарламалардың күтілетін нәтижелері мен қажетті ресурстар көлемі арасында өзара байланыс орнату;

бюджет шығыстарының негізділігін арттыру;

бюджеттік бағдарламаларды іске асыру үшін олардың жауапкершілігін арттыра отырып, мемлекеттік органдардың дербестігін кеңейту.

2021-2023 қаржы жылдарына арналған бюджетті қалыптастырудан бастап бюджеттік жоспарлаудың жаңа жүйесі енгізілді.

Бюджеттік жоспарлауда жаңа тәсілдерді енгізе отырып, бюджеттік процесс шығыстар бойынша лимиттерден емес, стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге басымдық беруден басталады.

Бюджеттік бағдарламалардың әкімшілері бюджеттік өтінім шеңберінде бюджеттік инвестициялар мен бюджеттік субсидияларға арналған мәлімделген шығыстардың тиімділігін бағалауды жүзеге асырады.

Әрбір министрліктің жанынан ведомстволық бюджеттік комиссиялар құрылды, олар әкімшілердің тұрақты шығыстар бойынша өтінімін бекітеді. Тәуелсіздіктен басқа, бұл мемлекеттік органдардың деңгейінде жоспарлау сапасын арттырады.

Осылайша, бюджет заңнамасында жауапкершілікті бір мезгілде күшейте отырып, мемлекеттік органдардың дербестігінің шекаралары едәуір кеңейтілді.

Өзгерістер бюджет жобасын ұсыну, оның орындалуы туралы есеп беру және оларды Парламентте қарау форматына әсер етті. Бұл процедуралар "ақшаны басқарудан" "нәтижелерді басқаруға"көшу принципіне сәйкес нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған.

Жылдық есепті талқылау кезінде Парламентте уәкілетті тұлғалардың, бюджеттік бағдарламалар әкімшілері басшыларының тікелей және түпкілікті нәтижелерге қол жеткізу туралы және әкімдердің республикалық бюджеттен алынған нысаналы трансферттер мен бюджеттік кредиттер бойынша баяндамалары тыңдалады.

2021 жылы елімізде мемлекеттік жоспарлаудың жаңа жүйесі қабылданды: ҚР Президентінің Жарлықтарымен Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі жалпыұлттық басымдықтары және Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспары бекітілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.