Коммуникативтік мәдениеттің құрылымы

Қ. ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

Психологиялық-педагогикалық және арнайы білім беру кафедрасы

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

Цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру

Орындаушы

7M01101 - «Педагогика және психология» білім бағдарламасының 2-курс магистрантыДүйсенбай Г. Н.

Ғылыми жетекшісі

пс. ғ. к., доцент Мамбеталина. А. С.

Қорғауға жіберілді

Кафедра меңгерушісі

п. ғ. д., профессор Туребаева К. Ж.

«___» 2023 ж.

Ақтөбе

2023

РЕЗЮМЕ

магистерской диссертации Дуйсенбай Гулнур Наурызбековной

«Формирование коммуникативной культуры будущих педагогов-психологов в цифровой образовательной среде» на соискание академической степени магистра педагогических наук по образовательной программе

7М01101 - Педагогика и психология

Научный руководитель: к. пс. н., доцент Мамбеталина. А. С

Актуальность исследования и новизна: В современном обществе происходят глобальные социокультурные и информационно-коммуникационные изменения, в центре внимания которых находятся вопросы коммуникативного действия, сотрудничества, совместного действия, взаимопонимания. В связи с этим, безусловно, меняется и система образования, в частности гуманизация образования, цифровая трансформация, новые требования к человеку и роли педагогов в образовательном процессе.

Научная новизна исследования:

- в части целей и задач исследования уточнено содержание понятия «коммуникативная культура будущего учителя» заключается психолого-педагогической структуры. Разработаны уровни и этапы развития основных компонентов психолого-педагогических структур коммуникативной культуры будущих учителей, определено, что коммуникативная гибкость является важным показателем высокого уровня.

Цель диссертационной работы: Теоретическое обоснование формирования коммуникативной культуры будущих педагогов-психологов в цифровой образовательной среде и определение эффективности путем проведения опытно-экспериментальной работы.

Задачи диссертационной работы:

1. Определить теоретические основы формирования коммуникативной культуры будущих педагогов-психологов в цифровой образовательной среде;

2. Определить эффективные пути формирования коммуникативной культуры будущих педагогов-психологов в цифровой образовательной среде;

3. Проведение опытно-экспериментальной работы по формированию коммуникативной культуры будущих педагогов-психологов в цифровой образовательной среде.

Выводы исследования и практическая значимость полученных результатов:

Практическая значимость исследования заключается в том, что исследователь демонстрирует и апробирует педагогические возможности продуктивного формирования коммуникативной культуры педагогов-психологов и предлагает эффективные способы структурирования образовательных программ и проведения занятий, позволяющие оптимизировать учебный процесс вуза.

Объем диссертации: 62 страниц

Количество иллюстративного материала :18 рисунок, 2 таблица.

МАЗМҰНЫ

ҚОСЫМШАЛАР . . . 63

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі қоғамда коммуникативтік іс-қимыл, ынтымақтастық, бірлесе әрекет ету, өзара түсіністік таныту мәселелерін өзектендіретін жаһандық әлеуметтік-мәдени және ақпараттық-коммуникациялық өзгерістер орын алуда. Осыған орай әрине білім беру жүйесі де өзгеруде, атап айтқанда білім беруді ізгілендіру, цифрлық трансформация, тұлғаға қойылатын жаңа талаптар және білім беру үрдісіндегі педагогтердің рөлі болып табылады. Мемлекет басшысы Қ. Тоқаевтың тапсырмасы бойынша қабылданған білім мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған жаңа мемлекеттік заңында айтылған[1] .

Қазақстан Республикасының Жоғары білім беру жүйесінде білім беруді цифрландыруды дамыту процесі «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын қабылдауына байланысты белсенді жүзеге асырылуда. Қазіргі заманғы мұғалім жаңа цифрлық білім беру ортасы аясында коммуникациялық технологияларды қолдануды және коммуникативтік дағдыларды жүзеге асыруды көздейтін жаңа жағдайларда жұмыс жасауға дайын және қабілетті болуы тиіс. Цифрлық технологиялар жаңа мүмкіндіктер ашып қана қоймай, оқу үрдісіне қосымша талаптар қойып отыр, білім беруді ұйымдастырудың және әдістемелік және коммуникативтік тұрғыдан дамытудың жаңа жолдарын іздестіруді, мұғалімнің жаңа технологияларды меңгеруін талап етеді [2] .

Г. К. Ахметова мен З. А. Исаеваның «Педагогика» кітабында көрсетілгендей көптеген қазақстандық ғалымдардың соның ішінде А. А. Бейсенбаева, К. К. Жампейісова, Н. Н. Хан, А. Н. Беркимбаев, С. Т. Нугусова, У. М. Мухамбетжанова, Л. М. Абдигапбарова, Л. М. Нарикбаева, Г. А. Муратбаева және т. б. педагогикалық зерттеулерінде мамандарды кәсіби қызметке даярлау тұлғаның кәсіби қалыптасу кезеңдерінің бірі болып табылатыны атап өтілген [3] .

Қазақстандық ғалымдар арасында психологтарды кәсіби даярлау мәселесімен айналықан келесі, ғалымдарды атап өтуге болады: Х. Т. Шерьязданова [4] - ол білім берудің мектепке дейінгі буынының педагогтары мен психологтарын кәсіби даярлаудың жаңа жүйесін ұсынады, оның басты ерекшелігі қарым-қатынас психологиясының теориялық және практикалық проблемалары болып табылады; Ж. Р. Баширова [5] еңбектерінде жоғары оқу орнында оқу процесінде -психологтар мен заңгерлердің кәсіби сана-сезімінің динамикасын зерттеуге арналған; Г. Б. Қапбасова [6], оның жұмысында қашықтықтан білім беру жүйесіндегі -психологтардың оқу қызметінің мотивациясын қалыптастыру ерекшеліктері егжей-тегжейлі сипатталған; А. Р. Ерментаеваның [7] жұмысында жоғары мектепте психолог мамандарды даярлауда тұлғаға бағытталған технология ұсынылған.

А. К. Мынбаеваның еңбегінде көрсетілгендей педагогикалық ЖОО кәсіби даярлау мәселесі С. Х. Жәлілованың; болашақ мұғалімдері - В. П. Кузовлева; мұғалімдер - Н. Д. Хмель; арнайы орта кәсіптік оқу орындары үшін гуманитарлық бейіндегі педагог кадрлар - М. Ө. Ишанқұлова жұмыстарында зерттелді [8] .

Психолог, педагог-психолог кәсіби қызметінің психологиялық-педагогикалық аспектілері Г. С. Абрамова [9], М. Р. Битянованың [10], И. В. Вачковтың [11], И. В. Дубровинаның [12], Н. И. Исаеваның [13], А. И. Красилоның [14], А. П. Нованың [15] зерттеулерінде ашылады.

Психологиялық-педагогикалық ғылым саласында коммуникативті мәдениетті қалыптастырудың философиялық-әдіснамалық аспектісі Г. В. Мұхаметзянова [16], В. Т. Лисовский [17], В. А. Разумный [18], В. Н. Шубкин [19], А. Г. Харчевтің [20], еңбектерінде қарастырылса, коммуникативті мәдениеттің қалыптасуының әлеуметтік-психологиялық аспектісі А. А. Бодалев [21], А. Н. Леонтьев [22], Б. Ф. Ломов[23], М. И. Лисина [24], Л. И. Галигузова [25], және басқалардың зерттеулерінде көрініс тапты. Адамгершілік сана мен ізгілікке негізделген қарым-қатынастың байланысын шетел ғалымдары Gudykunst, William B [26], Giles, Howard and Kimberly A. Noels [27], Alley-Young, Gordon [28], өз еңбектерінде қарастырды.

Одан бөлек шетел ғалымдары Kholostova Y. I [29], Godlevska D. M [30], Hammer M. R. [31] еңбектерінде жеке тұлғаның дамуы мен оның өзін-өзі реттеуі, тәрбиелеуі арақатынасына арналған. Оқытушыларды педагогикалық қарым-қатынасқа дайындау мәселесі Л. А. Аухадеева [32], Б. С. Волков [33], М. В. Гамезо [34], В. С. Грехнев [35], В. В. Давыдов [36], В. А. Сластенин [37], И. А. Колесникова [38] және т. б. еңбектерінде қарастырылса, қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудың әртүрлі әдістерін Р. К. Бикмухаметов [39], Л. И. Малинкова [40] ұсынды.

Әлемдік практика жоғары кәсіптік білім беруді дамыту қалыптасқан жағдайларда мамандар даярлау проблемасының қалай шешілетіндігімен айқындалатынын көрсетеді. Мамандарды кәсіби даярлаудың шетелдік бай тәжірибесі Z. Freud [41], A. Adler [42], L. A. Vanshtein [43], D. Watson [44], K. Rodgers [45], А. Blasi [46], I. L Nucci [47], және т. б. еңбектерінде көрініс тапты.

Электронды білім беру ресурстарының мұғалімнің коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру үдерісіне әсері Vallacher, R. R. [48], Opdal, P. M [49], Bennett J. M. [50] және т. б. еңбектерінде сипатталған. Осы проблемаға арналған зерттеулерді талдау электрондық білім беру ресурстары оларды даярлау және қайта даярлау процесінде коммуникативтік дағдылары қалыптастыру кезінде жаппай қолданылмағанын көрсетеді.

Зерттеу мақсаты: Цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыруды теориялық тұрғыдан негіздеу және тәжірибелік-эксперименттк жұмыс жүргізу арқылы тиімділігін айқындау.

Зерттеу міндеттері:

1. Цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру мәселелерінің теориялық- негіздерін айқындау;
2. Цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастырудың тиімді жолдарын анықтау;
3. Цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру бойынша тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жүргізу.

Зерттеу әдістері: қойылған міндеттерді шешу және гипотезаны тексеру үшін бірқатар әдістер қолданылды:

1-теориялық: мәдениеттану, философиялық, психологиялық, педагогикалық, анықтамалық әдебиеттерді, сондай-ақ зерттелетін мәселе бойынша диссертациялық зерттеулерді талдау және жалпылау, педагогикалық зерттеулер;

2- эмпирикалық зерттеу әдістері:

1. М. Снайдердің сөйлеу кезінде өзін-өзі бақылауды бағалау диагностикасының әдістемесі.

2. М. Снайдердің «Сіз адамды тыңдай аласыз ба?» тесті.

3. М. Снайдердің «Сөйлесу кезінде сіз сұхбаттасушыны сыйлай аласыз ба?» тесті.

4. Болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетінің даму деңгейінің анықтайтын сауалнама (Лобанов. А. А) .

5. Storytelling корпоративтік білім беру технологиясы (Дэвид Армстронг) .

3- деректерді математикалық және статистикалық өңдеу әдістері эмпирикалық зерттеу нәтижелерінің сапалық және сандық талдауы.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы:

- «болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениеті» ұғымының мазмұны нақтыланды;

- цифрлық білімдік ортада болашақ педагог-психологтардың коммуникативтік мәдениетін қалыптастырудың жолдары мен мүмкіндіктері анықталып, тәжірибелік-эксперименттік жұмыс жүргізу арқылы тиімділігі айқындалды.

Зерттеу жұмысының теориялық мәні:

Зерттеудің теориялық негіздері шетелдік және отандық ғалымдардың зерттеулері, философиялық, педагогикалық, психологиялық еңбектерді талдауларды қамтиды.

Зерттеу жұмысының практикалық мәнділігі: зерттеушінің педагог-психологтардың коммуникативті мәдениетін нәтижелі қалыптастырудың педагогикалық мүмкіндіктерін көрсетіп, сынақтан өткізуінде және ЖОО-ның оқу процесін оңтайландыруға мүмкіндік беретін білім беру бағдарламаларын құрылымдау мен сабақ өткізудің тиімді жолдарын ұсынуында болып отыр. Зерттеу нәтижесі мен тұжырымдарды, сондай-ақ зерттеушінің ұсыныстарын жоғары оқу орындарындарында педагоготарды даярлау процесінде, сондай-ақ жоғары оқу орындарының оқытушыларының біліктілігін арттыру курстарында пайдалануға болады.

Диссертация жұмысының құрылымы : диссертация жұмысының құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

1 БОЛАШАҚ ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 ПЕДАГОГ-ПСИХОЛОГТАРДЫҢ КОММУНИКАТИВТІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУЛЕРГЕ ТАЛДАУ

«Мәдениет» сөзі көбінесе әртүрлі халықтардың белгілі бір тарихи дәуірлердегі өмірінің белгілі бір саласын, қоғамның, адамдар тобының немесе тарихи кезеңнің өмір сүру тәсілінің немесе өмір сүру салтының ерекшеліктерін, жекелеген әлеуметтік топтардың немесе қызмет салаларының өмірлік жолын сипаттау үшін қолданылады. Бірақ бұл терминді әркім өзінше түсінеді. Кей адамдар үшін мәдениет - үйреншікті мінез-құлық болса, басқалар үшін бұл мінез-құлық емес, оның абстракциясы болып табылады.

Бүгінгі таңда мәдениет ұғымы діни, ғылыми-техникалық, саяси, экономикалық, физикалық, құқықтық және көркемдік салалары ерекшеленетін екінші сипаттағы әлем ретінде түсініледі. Мәдениеттің сипаттамалық, тарихи, нормативтік, әлеуметтік-психологиялық, генетикалық анықтамалары бар. «Мәдениет» ұғымының біртұтас анықтамасын әзірлеу жолында зерттеушілер үшін басты кедергі мәдени құбылыстардың тұрақты көптігі мен көп өлшемділігі болып табылады. Бұл салаларды фрагментарлық қарастырумәдениет теориясының дамуын тұйыққа тірейді.

Керісінше, мәдениет ұғымы жүйесінің мәні осы салалардың әрқайсысының болуының қажеттілігін де, тұтастай алғанда бүкіл жүйенің құрылымын да анықтайтын барлық мәдени құбылыстардың интеграциялық қасиетін анықтау мәдени құбылыстарды ашудың кілті бола алады. Мәдениетті жүйе ретінде зерттеу бүгінгі таңда мәдениет құбылыстарының тұтастығын зерттеудің белгілі бір тенденцияларын ашатын бірқатар нәтижелер берді.

Мәдениетті біртұтас және өзін-өзі реттейтін жүйе ретінде қарастырған Л. А. Уайт мәдениет ғылымында жүйелі тәсілді алғашқылардың бірі болып қолданған деген пікір бар. Мәдениет, Л. А. Уайттың ұстанымы бойынша, қозғалысы энергияны тұтыну және басқару арқылы анықталатын динамикалық энергетикалық жүйе.

Л. Уайттың мәдениеттің энергетикалық теориясының маңызды ережелерінің бірі мәдениет жүйесінің әлеммен энергетикалық диалогқа қатысуы туралы тезисі болып табылады. Әлемнің тұйық жүйесінде термодинамика заңдары басым, оған сәйкес энергия кеңістікте біркелкі дисперсияға ұмтылады, ал әлемнің құрылымы энтропияның ұлғаюымен қатар жеңілдетуге бейім және шекті жағдайда тепе-теңдік күйі, бұл ғаламның термиялық өлімін білдіреді.

Ғаламның ауқымында көрінетін мәдениет адамға және оның өнімді қабілетіне тәуелділік сапасын жоғалтуы мүмкін. Мәдениет - бұл адам бұйырмаған заңдар бойынша өмір сүретін жүйе. Л. А. Уайт өз еңбектерінде мынаны көрсетеді: « . . . адамдар мәдени құбылыстардың өмір сүруі үшін қажет, бірақ олардың эволюциясы мен вариациясын түсіндіруде қажет емес» [51] .

Мәдениет дегеніміз бірден түсіну қиын ұғым, өйткені ол адам қызметінің әртүрлі салаларымен байланысты. Сондықтан да әр түрлі мағынада түсіндіріледі. «Мәдениет» ұғымы әртүрлі көзқарастардан, мысалы, социологиялық тұрғыдан белгілі бір функцияларды орындайтын әлеуметтік өмірдің бөлігі ретінде қарастырылса, антропологиялық салада адам қызметінің түрі ретінде, ал философияда мәдениет адамның болмысына қатысты ұғым ретінде, яғни жеке тұлға мен қоғам қағидаларының ұштасуы кезінде пайда болатын құбылыс ретінде түсіндіріледі. Қазіргі кездегі бірқатар зерттеулерде «коммуникация» ұғымы екі немесе одан да көп адамдар арасында мағыналық мәні бар ақпарат алмасу үрдісін білдіреді.

Мәдениет - бұл оның тасымалдаушыларының ойлауында, идеяларында және мінез-құлық ерекшеліктерінде көрінетін белгілі бір қоғамның құндылықтар, нормалар мен символдар жүйесінің қосындысы. Сонымен қатар когнитивті антропологияның өкілдері мәдениетті білім жиынтығы ретінде, яғни мәдениетті тасымалдаушылардың санасында бар материалдық емес бірдеңе ретінде көреді.

Американдық ғалым, интерпретациялық антропологияның негізін қалаушы, Клиффорд Гирц үшін (Clifford J. Geertz), мәдениет - бұл адамдардың мінез-құлқы реттелетін механизмдер, «жоспарлар, әдістер, ережелер, нұсқаулар»жүйесі. Және осындай түсінік біз үшін өте маңызды, өйткені мәдениетаралық қарым-қатынастың ситуацияларын, яғни бұл ситуациялардағы адамдардың тәртібін талдауды үйренгіміз келеді. Бұл мағынадағы мәдениет - бұл мінез-құлықты анықтайтын механизмдер [52] .

Психологиялық және социологиялық әдебиеттерде коммуникация түсінігі ақпаратты бір адамнан екінші адамға беру процесі және оның әлеуметтік процестермен байланысы ретінде анықталады. Қарым-қатынас басқаларға әсер ету мақсатында ақпарат беру мен бөлісуді қамтиды. Қарым-қатынас түсінігінде оны өзара әрекеттесу нысаны ретінде қарастырудан бастап, адамдардың бір-біріне қолдау көрсетуі мен көмегіне дейін алуан түрлі көзқарастар бар. «Байланыс» термині латын сөзінен шыққан, ол байланыс пен байланыс құралдарын, мысалы, ауа, су және басқаларды, сондай-ақ телефон, радио сияқты байланыс түрлерін білдіреді. Ол сондай-ақ адамдар арасындағы қарым-қатынасты білдіреді.

Коммуникативтік мәдениетті зерттеу мәселесіне арналған көптеген зерттеулерде «Коммуникативтік мәдениет» ұғымының мәнін анықтаудың әртүрлі тәсілдері берілген. Қазіргі ғылымда «коммуникативті мәдениет» құбылысын түсінуге байланысты үлкен теориялық білім жинақталған, бұл ұғым ғылыми дискурсқа ХХ ғасырдың 70-80 жылдарында қоғамда ақпарат пен коммуникация мәселесіне қызығушылықтың пайда болуына орай енген.

Р. П. Мильруд «Коммуникативтік мәдениет өзінің субъективті мағынасында тұлғаның құрылымын, яғни өзінің психикалық әрекетінде белгілі бір ережелер мен стратегияларды басшылыққа ала отырып, әрекет ететін, қабылдайтын және ақпаратты шығаратын коммуникативті субъектіге жатады» деп есептейді [53] .

А. А. Деркач және Н. В. Кузьминаның зерттеулерінде коммуникативті мәдениет ұғымы адамға қойылатын белгілі бір талаптар жүйесінде, оның кәсіби-коммуникативтік бағыттылығында нақтыланады. Ал А. В. Мудриктің анықтамасы бойынша коммуникативті мәдениет қандай да бір маман тұлғасының кәсіби мәдениетінің құрамдас бөлігі ретінде «қоғамда қабылданған білімдер, нормалар, құндылықтар мен мінез-құлық үлгілері және органикалық, табиғи түрде және мәжбүрлеусіз әрекет ету қабілетінің жүйесі» болып табылады, мұндай қабілет түрін тұлға іскерлік және эмоционалдық қарым-қатынаста жүзеге асыру»деп түсіндіріледі [54] .

Коммуникативті мәдениеттің құрылымы, сонымен қатар оның болуы тиіс құрамдас бөліктерінің мазмұны туралы мәселеде ғалымдар арасында қандай да бір ортақ пікір жоқ. Зерттеушілер коммуникативті мәдениеттің когнитивтік, мотивациялық, ұйымдастырушылық, белсенділік, танымдық, ақпараттық, шығармашылық, эмоционалдық, аксиологиялық сияқты құрамдас бөліктерін атап өтеді.

И. Л. Берегова [55] коммуникативті мәдениет құрылымын мағыналы, мотивациялық және тұлғалық-белсенділік компоненттерінің жиынтығы ретінде ұсынады. Ол өз зерттеулерінде когнитивті-мотивациялық, ұйымдастырушылық-белсенді, танымдық және ақпараттық компоненттер коммуникативті мәдениетті қалыптастыру процесінде үлкен рөл атқарады деп жазады.

Шетелдік ғалым D. Kilburn жеке тұлғалық маңызды және жеке тұлғалық құндылық ұмтылыстарының, идеалдарының, сенімдерінің, көзқарастарының, ұстанымдарының, адаммен қарым-қатынасының, оның қызметімен, басқалармен қарым-қатынасының, қарым-қатынас процесіне қызығушылықтың, қарым-қатынасқа диалог ретінде қараудың жүйесі болып табылатын жеке тұлғалық құндылық компонентін ажыратады [56] .

Іс жүзінде аталған тақырыпты әрбір зерттеуші коммуникативті мәдениет ұғымын түсініп, осы құбылысқа өзінше анықтама беру қажет деп санайды. Зерттеушінің көзқарасы бойынша, осылай әділетті және автордың ойларын нақты түсіндіруге мүмкіндік береді, бірақ екінші жағынан, бұл тұжырымдама мағынасының бұлыңғырлауына, яғни деморфологизациялауға әкеледі, бұл авторлардың теориялық қалауына байланысты ұғымды субъективті етеді.

Әдетте, коммуникативті мәдениетті қалыптастырудың педагогикалық шарттары, құралдары, технологиялары зерттеледі, коммуникативті мәдениетті қалыптастыру және жетілдіру үшін болжамдар мен қандай да бір үлгілер және бірқатар іс-шаралар (тренингтер, практикалық сабақтар циклдері, авторлық теориялық лекция курстары) әзірленеді. Көптеген зерттеулер эмпирикалық сипатқа ие, бұл аталған құбылыстың жеке қырларына (аспектісіне) назар аударуды қажет етеді.

Тек кейбір зерттеулер ғана әдіснамалық және теориялық сипатта жазылған. коммуникативті мәдениет туралы әртүрлі ғылымдар жинақтаған білімдерін біріктіріп, жан-жақты және толық талдау жасауға талпыныс жасады. Э. Г. Касимова, «Коммуникативтік мәдениет» ұғымын зерттеуде жалпылама ұғым жасау әдісі негізінде пәнаралық байланыс моделі жүзеге асырылды [57] .

1-кесте. «Мәдениет» және «коммуникация» ұғымдары компоненттерінің арақатынасы

Э. Г. Касимова психологиялық-педагогикалық зерттеулерді талдай отырып, коммуникативті мәдениетті зерттеудің келесі аталған заманауи бағыттарын бөліп көрсетеді:

- коммуникативті мәдениет тұлғаның сапалық қасиеті ретінде;

- коммуникативті мәдениет педагогикалық бірлесе жұмыс жасаудың шарты ретінде;

- коммуникативті мәдениет педагогикалық процестің маңызды құрамдас бөлігі ретінде;

- коммуникативті мәдениет жалпы мәдениет пен педагогикалық қарым-қатынас мәдениетінің өлшемі, яғни көрсеткіші ретінде [57] .

Тақырып бойынша ғылыми әдебиеттерді талдай отырып, зерттеушілердің коммуникативті мәдениетті тұлғаның жалпы мәдениетін анықтайтын негізгі компоненттер арқылы қарастырғанын білдік:

- сөйлеу мәдениеті (сауатты сөйлеу мәдениеті) ;

- ойлау мәдениеті (танымдық мәдениет) ;

- сезім мәдениеті (эмоционалды мәдениет) [57] .

Коммуникативті мәдениетті зерттеу кезінде көбінесе мотивациялық құндылық, когнитивті, эмоционалды, белсенді компоненттер ерекшеленеді, ал атаулар мазмұнды сақтай отырып өзгеруі мүмкін. Ғылыми лексикада «Құзырет», «құзыреттілік», «коммуникативті құзыреттілік» ұғымдарының пайда болуы терминологиялық екіұштылықты одан әрі күшейтіп, «коммуникативті мәдениет» және «коммуникативті құзыреттілік» ұғымдарының арақатынасы туралы мәселе туғызды. Бұл мәселеге толығырақ тоқталайық.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс