Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсері
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Әуесхан Аружан Нұрболқызы
Тақырыбы: Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В11103 - Қонақ үй және мейрамхана ісі мамандығы
Астана
2023
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Қорғауға жіберілді
Туризм кафедрасының меңгерушісі
____________ Муталиева Л.М.
________________ 2023 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсері
6В11103 - Қонақ үй және мейрамхана ісі мамандығы бойынша
Орындаған А.Н. Әуесхан
Ғылыми жетекшісі
аға оқытушы А. Г. Гиззатжанова
Астана
2023
Мазмұны
Кіріспе
1
Мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздері
1.1
Тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ететін факторлар
1.2
Әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ету құралдары
1.3
Мейрамхана бизнесіндегі әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер етудің шетелдік тәжірибесі
2
Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін "Rafe" мейрамханасы мысалында талдау
2.1
Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешіміне әсерін талдау
2.2
Мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әлеуметтік желілердің әсерін бағалау
2.3
"Rafe" мейрамханасының қызметттерін әлеуметтік желі арқылы жылжыту жағдайын саралау
3
Мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін әлеуметтік желілер арқылы дамыту жолдары
3.1
Мейрамхана бизнесіндегі интегралды маркетингтік коммунициялар кешендері арқылы жетілдіру жолдары
3.2
SMM мүмкіндіктер - "Rafe" мейрамханасының тұтынушыларының шешім қабылдауына әсер етудің бір жолы
3.3
Тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ететін әлеуметтік желілер арқылы мейрамхана бизнесін дамытудың тиімділігі
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша (лар)
Кіріспе
Мейрамхана бизнесі үшін маркетинг саласының бір бағыты - бизнесті онлайн дамыту жүйесі. Қазіргі кезеңде мейрамхана қызметтерін онлайн дамыту және әлеуметтік желі арқылы мекеменің имиджін қалыптастыру үрдісі маңызды болып қала береді. Осы тұрғыдан алғанда, қызметтерді дамыту функцияларын сәтті орындайтын әлеуметтік желілерде үлкен мүмкіншілік бар. Сонымен қатар, ақпарат саласындағы жаңа технологиялар мейрамхана бизнесіндегі бірқатар үрдістерді жеңілдете алады, тапсырыс беру үрдісін жақсартады, мейрамханалардың қандай рейтингке ие екенін анықтай алады. Осы бағыттағы одан әрі дамыту қызметкерлер мен тұтынушылар арасындағы байланыс үрсін жеңілдетуге мүмкіндік береді
Қазіргі уақытта маркетологтар табысты және танымал бренд тек қажетті өнім немесе сәтті сауда белгісінен гөрі көп нәрсе екенін мойындайды. Бүгінгі таңда бұл компания мен тұтынушы арасында қалыптасатын сенім деңгейін көрсететін индикатордың бір түрі, бұл, ең алдымен, тұтынушылық ортаның көңіл-күйінің өзгеруіне, тұтынушының сенімді және жедел таңдау жасауына мүмкіндік береді. Бұл факт әсіресе әлеуметтік желілердің қарқынды даму дәуірінде айқын болды.
Бұл дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының, соның ішінде мейрамханалар қызметтерін ілгерілету үшін әлеуметтік желілерді қолдану мүмкіншіліктерін қарастырудың, зерттеудің маңыздылығымен анықталады.
Мейрамхана бизнесі - қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын ұйымдастыру әдістері мен нысандарын реформалаумен және маркетинг құралдарын белсенді қолданумен байланысты өзгерістер байқалатын Қазақстанның кәсіпкерлік қызметінің ең серпінді бағыттарының бірі.
Мәселенің теориялық зерттелу дәрежесі. Ұсынылған тақырып бойынша зерттеу жұмысын жазудың теориялық негізі оқулықтар, журнал беттерінде жарық көрген мақалалар және отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері болды.
Жунусбекова Б. Б., Смыкова М. Р., Устенова О. Ж. Муталиева Л.М., тағы бір-екеуін косып койсаныз сияқты мейрамхана саласын зерттеп жүрген әрі осы саланың белді өкілдерінің пікірінше, мейрамхана бизнесі - Қазақстандағы кәсіпкерлік қызметтің басым бағыттарының бірі, мұнда қоғамдық тамақтандыру орындарын ұйымдастыру әдістері мен түрлерін реформалау және маркетинг құралдарын белсенді қолдануға байланысты өзгерістер енгізуге болады.
Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіне әсері, тұтынушылардың онлайн сатып алуға шешім қабылдауына әсері туралы нақты болмаса да жалпы әлеуметтік желілердің тұтынушыға әсер ету мәселелерін В. Д. Байков, В. С. Голик, И. В. Сироткина, С. Самойленко, М. Пурим, О. В. Леонова, В. В. Золотова және т. б еңбектерінен кездестіруге болады. Әлеуметтік желілердің тұтынушыға әсер ету мәселелері тақырыбының пысықталғанына қарамастан, нақты мейрамхана бизнесіне әсері мәселесі сұранысқа ие, бұл зерттеу объектісінің өзектілігін тұжырымдауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нысаны мейрамхана өнімдерін сату мен қызмет көрсету сапасын арттырудың перспективалы, инновациялық алаңы ретінде әлеуметтік желіні қарастыру болып табылады.
Зерттеудің мақсаты - Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін қарастыру болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерін қоюға болады:
oo мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздерін зерттеу;
oo әлеуметтік желі арқылы дамытудың Rafe мейрамханасы мысалында талдау жасау;
oo Rafe мейрамханасын әлеуметтік желі арқылы тұтынушыға әсер етудің негізгі мәселелерін қарастыру;
oo әлеуметтік желі арқылы мейрамхана бизнесін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.
аяктайсыз
1 Мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздері
1.1 Мейрамхана бизнесі саласындағы қызмет түрлерін жақсартудың мәні мен рөлі
Қазіргі заманғы маркетинг сұранысқа ие өнімді тартымды бағамен әзірлеу және оған тұрақты тұтынушылардың сеніміне қол жеткізуді қамтамасыз ету сияқты дәстүрлі мақсаттармен шектелмейді. Мейрамхана бизнесінде тұтынушылармен сенімді қарым-қатынасты сақтау өте маңызды. Мейрамхана менеджерлері тұтынушылардың мінез-құлқын қалаған бағытқа өзгерту мақсатындағы жылжыту кешені арқылы тұрақты да әлеуетті тұтынушылармен байланыс орнатады.
Мейрамхана бизнесі контекстінде бұл тұтынушыны мейрамханаға баруға итермелеуді немесе егер клиентте мейрамхана туралы жағымсыз ой қалып қойса, сеніміне қайта кіріп тұтынушының ойын өзгертуді білдіреді. Дұрыс қарым-қатынас жасау маркетингі, тұтынушылық мінез-құлық, бәсекелестік стратегиясы және геосаяси талдау сияқты мәселелерімен айналысатын танымал ғалым Д. Шет тұтынушылық әдеттердің өзгеруіне әсер ететін келесі төрт негізгі факторды анықтады:
-біріншісіне адам өмірінің әлеуметтік мәртебесінің өзгеруі (неке, балалы болуы, басқа қалаға көшу, жұмыс орнының, тұрғылықты жерінің өзгеруі және т.б.) жатады;
-екіншіден, бұрынғы өмір сүру салтын өзгертетін және адамға жаңа мүмкіндіктер беретін технологиялар (интернет, смартфондар, онлайн қызметтер және т.б.);
-үшінші фактор - қоғамдық ережелер мен нормалар және жеке басына байланысты қағидалар (мемлекеттік саясат, қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салу, денсаулыққа зиянды өнімдерді тұтынудан бас тарту және т.б.);
-төртінші, өзгеруге сирек себеп болатын факторға кездейсоқ табиғи апаттар (жер сілкінісі, дауыл, жаһандық пандемия, әскери қақтығыстар) жатады. Исследование клиентской лояльности в ресторанном бизнесе С.А. Косарев, М.В. Родичев, А.В. Мебус, Р.М. Согомонян, В.В. Атоев Московский экономический журнал. 2020. № 7. С. 511 - 517. https:doi.org10.244112413-046X- 2020-10517.
Ал мейрамхана бизнесі мен әлеуметтік желіні тиімді пайдаланып жүрген тәжірбиелі мамандар К.Соколов пен Т. Тиунов өз еңбектерінде мейрамхана бизнесінде цифрлық технологиялар өндіріс пен қызмет көрсетудің әртүрлі кезеңдерінде қолданылатындығы туралы жазды, нақтырақ айтсақ:
- азық-түлік пен дайын өнімді жеткізуді ұйымдастыру;
- тұтынушылар жиі қажет ететін өнім түрлеріне талдау жасау барысында, қажетті деректерді жинау кезінде;
- тұтынушылармен тығыз қарым-қатынас орнату кезінде;
- қоғамдық тамақтандыру өнімдерін өндірудің, тиімді сақтаудың және буып-түюдің озық технологияларын дайындау барысында;
- инновациялық жабдықтар мен құрылғыларды әзірлеу және т.б.
Әлеуетті тұтынушылармен байланыс, цифрлық платформалар арқылы азық-түлік өнімдеріне тапсырыс беру тенденциясы адамдардың өз өмірін ыңғайлы және қауіпсіз етуге деген ұмтылысына негізделген. Айта кету керек, тұтынушылардың мінез-құлқы әртүрлі факторларға байланысты, мысалы жасына, байлығына, тұрғылықты жеріне және т. б. өзгеріп отырады.
Қиыр Шығыс ғалымдары А.Романова мен Т.Носкованың 2019 жылы жүргізген жұмысы, яғни мейрамхана қызметтерін тұтынушылардың сатып алу мінез-құлқын қазіргі замандағы адамдардың көзқарас тұрғысынан зерттеуі қазіргі буын жастары үшін тамақтану қызметтерінің спектрінде сапа, қауіпсіздік, мәзірдегі әр алуандық, барлық позициялардың болуы сияқты функционалдық көрсеткіштердің маңызы зор екенін көрсетті. Сондай-ақ тапсырыстың орындалу жылдамдығы да жас ұрпақ үшін маңызды көрсеткіштің бірі болып табылады. Мейрамхана қызметтерінің әлеуметтік құндылықтары (әр тұтынушыға талабына орай қарым-қатынас жасау, қызметкерлердің бір-бірімен ұйымдаса әрекет етуі, жайлылық, жақсы атмосфера, мейрамхана тарапынан құрметті сезінуі және т.б.п) жастардан гөрі ересектер көбірек көңіл бөледі екен, ал жастар үшін өзіндік, шығармашылық, жаңа технологиялар, жарқын жарнамалық науқандар, кретивтілік сияқты құндылықтар маңызды.
Романова И.М., Носкова Е.В. Исследование особенностей поведения потребителей поколений Y и Z на рынке услуг общественного питания Практический маркетинг. 2019. № 11 (273). С. 3 - 9.
Ресей ғалымы Т.Наумовтың еңбектеріне талдау жасай отырып, әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсеріне кіріспе талдау жасаған кезде тұтынушының онлайн-сатып алуға шешім қабылдауы Өнімді сатып алу алдындағы ақпаратты мұқият жинау және талдауымен сипатталатындығына көз жеткіздік, яғни мейрамхана сайтының құрылымына және онда ұсынылған мәліметтердің нақты әрі тартымды болуына көп көңіл бөлу керек екенін есте ұстаған жөн.
Особенности поведения потребителей в интернет-среде Национальная концепция качества: государственная и общественная защита прав потребителей : сб. тез. докл. междунар. науч.-практ. конф. под ред. Е.А. Горбашко. СПб., 2018. С. 257 - 260.
Мейрамхана индустриясындағы цифрлық төңкеріс қарқынды дами бастады және ғылымға ілесу үшін мекемелер технология мен дәстүрлі бизнесті тікелей біріктіруі керек. Осындай мысалдардың бірі - техно-кафелер, олардың идеясы мейрамханаларды әртүрлі технологиялық шешімдермен байланыстыру болып табылады. IT компаниялары қазір мейрамханалар, көп ойыншыға арналған жаңа ойын-сауық жүйелерін пайдалана отырып, өз деректерін бірлесіп басқара алатындай етіп өз өнімдерін біріктіруді іздейді.
Технология үнемі дамып отырады, сондықтан тамақтандыру кәсіпорындарының мақсаты технологияны қолдану ғана емес, оны үнемі жаңартып отыру, тұтынушылар таң қалуға дағдыланған, сондықтан жаңашылдықты талап етеді.
Әрине, жарнаманың ерекшеліктері мұнымен бітпейді. Анықтаманы одан әрі жетілдіру ү04шін оларды толығырақ қарастырайық. Әрине, әлеуметтік желінің бірінші ерекшелігі оның салыстырмалы түрде төмен құны болып табылады, бұл оған үлкен артықшылық береді. Егер бұрындары жарнаманың кез келген түрін қолдануға жеткілікті түрде бай компаниялар ғана жүгінсе, қазір салыстырмалы түрде аз капиталмен нарықты жаулап алуға болады. Тәжірибеде байқалғандай әлеуметтік желінің қашықтықты қысқартып, уақытты ұлғайтып, тұрақты ақпарат ағынын тудыратыны баршаға белгілі. Бұл қасиеттер әлеуметтік желідегі жарнамада да көрініс табады.
Егер газет немесе журналдағы жарнамалық хабарламаның мазмұнын өзгерту үшін тапсырыс беруші (компания) алдымен осы газеттің (журналдың) редакторына хабарласып, барлық нюанстарды келісіп алуы керек, содан кейін ғана жаңа жарнама жарияланады, ал әлеуметтік желідегі жарнамамен бәрі әлдеқайда қарапайым және олар айтқандай, нақты уақытта жүзеге асырылады. Демек, мұнда екі түрлі ерекшелікті атап көрсетуге болады: біріншіден, жарнама беруші желі қолданушыларының жауабын және олардың әрекеттерін бақылау мүмкіндігіне ие болса, екіншіден, пайдаланушы әрекеттерін қадағалау негізінде жарнама беруші өзінің ағымдағы жарнама стратегиясы мен тактикасын икемді түрде өзгерте алады.
Хамзин Р.А. бұл мүмкіндікті тез түзету мүмкіндігі деп атайды, яғни жарнамалардың өнімділігін үнемі бақылап отыру және кейіннен жоғары тиімділікпен жарнамалардың әсер ету санын арттыру мүмкіндігі. Әлеуметтік желінің ерекшеліктерінің қатарында әлеуетті тұтынушылардың компанияға жылдам кері байланысы немесе қазір айтқандай, интерактивтілігі бар. Бұл тұтынушы жарнама арқылы берілетін ақпаратты пассивті түрде қабылдап қана қоймай, онымен өзара әрекеттесетінін білдіреді.
Мұның бәрі өте қарапайым түрде жасалады: тұтынушы өзін қызықтыратын жарнаманы көріп, сол парақшаны басып және сол ұйымның веб-сайтында орналасқан толығырақ ақпаратқа өтеді. Сонымен қатар, қазір веб-сайттардың көпшілігі тұтынушы кеңесшіге өзін қызықтыратын сұрақтарды бірден қоя алатындай етіп орналастырылған. Осылайша, сатушы (өндіруші) тұтынушыдан бірден кері байланыс алады және соның негізінде жарнаманың тиімділігі туралы қорытынды жасап, тиісті шараларды қолдана алады. Бұл жерде негізгі рөлдің өндірушілерден тұтынушыларға ауысуы туралы айтуға болады.
Бұл тұтынушылар енді өнімдер, қызметтер, олардың өндірушілері туралы кез келген ақпаратты лезде алып, соның негізінде шын мәнінде еркін таңдау жасай алады дегенді білдіреді. Біз қарастыратын соңғы мүмкіндік - мақсатты бағыттау. Ол әлеуметтік желінің арнайы механизмдерінің арқасында пайда болды, ол барлық интернет-аудиториядан көрсетілген критерийлерге сәйкес келетін бөлігін ғана таңдауға және оған жарнама көрсетуге мүмкіндік береді. Әрбір интернет пайдаланушы қажетті тауарларды немесе қызметтерді іздеген кезде мұндай механизмнің жұмысын бақылау мүмкіндігіне ие болды.
Әлеуметтік желі қазір жер шарындағы барлық адамдардың өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады. Жыл сайын бизнес үшін көбірек мүмкіндіктер, жаңа гаджеттер, жаңа технологиялар мен оны пайдаланудың құралдары пайда болып жатыр. Әрине, әлеуметтік желінің барлық жерде таралуымен желіде тауарлар мен қызметтерді жылжытудың әртүрлі әдістері жасалып, белсенді түрде қолданылуда [Седельников В.М. Маркетинговое исследование потребительских предпочтений на рынке общественного питания (на примере г. Екатеринбурга) Практический маркетинг. 2021. № 2. С. 32 - 41. https:doi.org10.244122071-3762- 2021- 2288-32-41.].
Бизнес бір орында тұрмайды, ал қазір өзін-өзі құрметтейтін әрбір компанияның өзінің веб-сайты немесе, кем дегенде, әлеуметтік желілердегі парақшасы бар, басқаша айтқанда, ол Интернетте өз көрінісін жасайды. Бірақ веб-сайтты жасау жеткіліксіз, сонымен қатар мақсатты аудитория оған келіп, бизнеске қажетті әрекеттерді орындайтынына көз жеткізу керек.
Бұл әрекеттер сатып алулар (егер бұл интернет-дүкен сайты болса), ұнатулар, көрулер, репосттар және пікірлер (егер бұл ақпараттық ресурс сайты болса), сілтеме (егер бұл сайт жарнамалық платформа ретінде пайдаланылса) және т.б. болуы мүмкін, Интернетте жарнамалаудың жолдарымен қатар нұсқалары да өте көп. Осылайша, Интернет-маркетинг деген нәрсе пайда болды. Интернет-маркетинг - бұл маркетинг кешенінің негізгі элементтерін қамтитын дәстүрлі онлайн маркетингтің барлық аспектілерін пайдалану тәжірибесі: баға, өнім, қызмет, сату нүктесі және жылжыту.
Интернет-маркетингті пайдаланудың негізгі мақсаты - сайттың немесе порталдың әлеуетті аудиториясынан максималды әсер алу, яғни ұсынылатын қызметтерге немесе өнімдерге барынша көп пайдаланушыларды тарту. Дегенмен, бұл мәселеде әртүрлі зерттеушілердің пікірлері әртүрлі. Қазіргі уақытта Интернет-маркетингтің көптеген әртүрлі анықтамалары бар, олардың кейбірін қарастырайық. Мысалы, В.Холмогоров оны корпоративтік веб-ресурстардың иелеріне интернетте өз веб-сайтын жылжытуға және осылайша өз кәсіпорнының тауар белгісін алға жылжытуға, желілік технологияларды пайдалана отырып, қосымша пайда алуға мүмкіндік беретін арнайы әдістердің жиынтығы ретінде анықтайды. Соколова И.В. Интернет-маркетингті компания маркетингтік мақсаттарға жету үшін пайдаланатын теориялық және қолданбалы Интернет құралдарының жиынтығы ретінде ерекше сипаттайды.
Интернет-маркетинг коммуникациялық науқандарды жүргізудің жаңа құралдарының пайда болуынан тұрады - жаһандық ақпараттық желіде дәстүрлі маркетинг құралдары соңғы ақпараттық технологиялармен біріктірілген. Успенский В.И. Интернет-маркетинг термині әлеуметтік желінің гипермедиялық ортасында маркетингті ұйымдастырудың теориясы мен әдістемесін білдіреді.
Бұл анықтамалар ұқсас және бірін-бірі толықтырады, дегенмен, ең толық тұжырымы В.В. Дик, М.Г. Лужецкий, А.Е. Родионов Электрондық коммерция, атап айтқанда Интернет-маркетинг - бұл Интернет желісі нарығы сияқты нақты нарықты зерттеуге, заманауи Интернет технологияларын пайдалана отырып, тауарларды тиімді жылжытуға және сатуға арналған қажетті шаралар кешені деп анықтама береді. Е.А. Петрик интернет-маркетинг - бұл интернет ортасында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың теориясы мен әдістемесі деп санайды. Ю.В. Ремез өз мақаласында Интернет-маркетингке бірден бірнеше анықтамалар береді, оны желідегі интернет-ресурс рейтингін арттыруға бағытталған іс-шаралар кешені ретінде де, сайттың дизайны мен мазмұны, тұтынушылардың қажеттіліктері мен сұраныс үлгілерін қанағаттандыратын онлайн жарнаманың барлық түрлері ретінде, нарықтық жағдайды кәсіби талдау және зерттеу ретінде де түсіндіреді. Жалпы, жоғарыда аталған барлық анықтамалар бір-біріне ұқсас, олар интернет-маркетингті Интернет-ортада жылжыту әдістерінің жиынтығы ретінде түсіндіреді. Алексеев А.А. Маркетинговые исследования рынка услуг. СПб, 2019, 344с.
Бұл тәсілдің белгілі бір артықшылығы - интернет-маркетингте онлайн жылжытуға арналған әдістер мен құралдардың белгілі бір жиынтығы бар. Бұған жарнама, іздеу жүйесін оңтайландыру және интернет ресурстарының пайдалану мүмкіндігін талдау кіреді.
Технология қазіргі әлемнің барлық дерлік аспектілерін қамтиды, бірақ үнемі дамып келе жатқан мобильді құрылғылар мен бұлтты есептеулердің пайда болуымен технологияның үстемдігі біздің өмірімізге көбірек әсер етуде. Ғылым мен технологияның барлық осы жетістіктері бүкіл әлемге әсер етеді және біз көбірек технологияны көретін орындардың бірі - тамақ қызмет көрсету индустриясы. Интернет-брондаудың, смарт үстелдердің және жаңа төлем әдістерінің жаппай таралуына дейін ақпараттық технологиялар мейрамхана бизнесіне бұрын-соңды болмағандай еніп кетті. Жетістіктердің көпшілігі салаға да, келушілерге де қызмет көрсету деңгейінің артуына ықпал ететіні сөзсіз.
Өсудің негізгі факторлары азаматтардың материалдық табыстарының артуы және соның нәтижесінде сатып алу қабілетінің артуы, өнім инновацияларының пайда болуы, сонымен қатар технологиялық және техникалық жаңалықтарды - өндірісті автоматтандыруды, жеке технологиялық процестегі операциялар еңбек шығындарын үнемдеуге, өндіріс процесін жеделдетуге мүмкіндік береді. [2]
Басқа да, ақпараттық жүйе арқылы Интернет желісін пайдалану арқылы мекеме қызметкері жетіспейтін өнімнің орнын толтыру үшін жеткізушілермен байланыса алады. Ақпараттық жүйенің басты артықшылығы деректерді қате жаңартулардан және коммерциялық ақпаратқа рұқсатсыз кіруден қорғау болып табылады.
1.2 Әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ету құралдары
Жақында әлеуметтік желіде өнімдерді жылжытатын жарнама агенттіктерінің көбеюімен байланысты тренд байқалды. Әлеуметтік желі өзінің қызметі арқылы адам өміріндегі материалдық мүдделердің рөлін арттыру тенденциясын күшейтеді. Кез-келген компаниялардың барлығы дерлік әлеуметтік желіде өз парақшасы, тобы, блоктары және т.б. түрінде өз өкілдіктеріне ие. Бүгінгі күні мейрамхана бизнесін жылжыту дүниежүзілік әлеуметтік желі арқылы тауарларды сату тәсілі ғана емес, сонымен қатар, интернет - жарнама беруші үшін ең тиімді жарнама аймағы. Әлеуметтік желідегі жарнама сыртқы жарнамадан немесе бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнамадан бірқатар артықшылықтарға ие.
Сурет 1. Әлеуметтік желілердегі маркетингтік коммуникацияның негізгі компоненттері
Мейрамхананың коммуникациялық стратегиясын, ұстанатын басты қағидаларын әзірлеудің маңызды факторы - тұтынушылардың мотивациясын түсіну, нақтырақ айтқанда, қонақтың тамақтану орнына келгендегі мақсатын және не қалап (күтіп) тұрғанын анықтау (мейрамханалардағы келушілерді осылай атайды, бұл қазіргі кезде қалыптасқан қарым-қатынас маркетингі тұжырымдамасына сәйкес келеді) және соған орай қызмет көрсету. Сондықтан тұжырымдама әлеуетті тұтынушылармен жеке қарым-қатынас құру мүмкіндіктеріне негізделуі керек. Бұл дегеніміз, маркетингтің негізгі құралдары тікелей маркетинг (мейрамхана өкілдерінің тұтынушылармен жеке қарым-қатынасы) болуы керек.
Мейрамхананың әлеуметтік желілерде жеке парақшасының болуы. Технологияның қарыштап дамығаны соншалық соңғы бірнеше онжылдықтардың өзі ғана келесі мыңжылдықтың ғылыми ойының даму бағытын - интеграцияны анықтады. Әрине, байланыс құралдары басты рөл атқарды. Халықаралық электрондық байланыстың барлық түрі болашақта бұдан да арзан болуға уәде беріп отыр, бұл кез-келген адамға өзін қызықтыратын ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл бірыңғай ақпараттық қоғамдастық желі ғаламтор деп аталды.
Кәсіпорындар үшін бизнестің басқа салаларына ілесу өте маңызды. Бизнесменнің өз кәсіпорнын ғаламтор арқылы ұсынуы сән-салтанатқа емес, қоғамдық қажеттілікке айналды. Ғаламтордың маңызды артықшылықтарының бірі - бүкіл әлем бойынша 100 миллионнан астам адамнан қосылған аудиторияны қамту мүмкіндігі. Қазір кез-келген кәсіпорын ғаламторға қол жеткізе алады және сол жерде өз парақшасын ашып, нәтижелі жұмыс жасай алады. Ғаламтордағы әртүрлі кәсіптің беттерінің құны әртүрлі.
Бизенесті ғаламторға шығарудың оңай жолы белгілі: кәсіпорынның фотосуретін, қысқаша сипаттамасын және өнімі мен қызмет түрінің бағасын желіге орналастыру. Бұдан әрі компания алдында келесі міндет тұрады, мысалы Алматы мейрамханалы туралы ақпарат іздеген адамның аталған сайтқа міндетті түрде көзі түсуі үшін, бұл ақпаратты желінің қай бөлігіне орналастыру керек деген сұрақ туындайды.
Әлеуметтік желі - қандай да бір орталықтандырылған орта емес. Бетті жасағаннан кейін ол туралы ешкім біле бермеуі де мүмкін. Оны әртүрлі желілерде, іздеу жүйелерінде, анықтамалықтарда, каталогтарда тіркеу, баннерлік жарнамаға орналастыру, елеулі инвестиция құю сияқты жұмыстар ұзақ және қажырлы әрі тұрақты еңбекті қажет етеді, сонда ғана кез-келген Мысалы Шымкент қаласынан дәмді тамақтану орнын іздеген интернет қолданушысы тиімді баға мен жайлы орынды таңдауға тырысқанда дәл осы кәсіпорынның парақшасын табады. Нақты уақыт режимінде, тікелей эфирде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін парақшаларға қатысты жағдай одан да қиын. Мұндай парақшаны жасау үлкен инвестицияны қажет етеді.
Белгілі шетелдік маркетолог Ф.Котлер жарнаманы кез келген тауардың, брендтің, компанияның пайдасына үгіттейтін БАҚ және басқа коммуникациялар арқылы жүзеге асырылатын ақылы, бір бағытты және жеке емес үндеу деп есептейді
Интернет-жарнаманы тарату әдісі ретінде сәйкесінше ғаламдық әлеуметтік желі болып табылады.
Social Media Marketing (SMM) - әлеуметтік желі арқылы ақпарат беру (медиа) маркетингі, маркетинг әлеуметтік желілерде, блогтарда, топтарда, форумдарда тауар сату мен қызмет түрлерін көрсету болып табылады. SMM ақпарат тікелей мақсатты аудиторияға бағытталады және жарнамаға қарағанда әлеуметтік желі арқылы таратуға көбірек басымдық беріледі.
[Дементьева Е.П. Ресторанный бизнес: секреты успеха Е.П. Дементьева - изд. 2-Е. -Ростов - нД: Феникс, 2018. - 253,(3) с].
Тұтынушылардың назарын жарнама арқылы аударуға, сатып алуға болады, бірақ сенім сатып алынбайды, сенімге кіру үшін, еңбектену керек. Қазіргі уақытта әлеуметтік медиа аудиториясын теледидар аудиториясымен салыстыруға болады, бірақ әлеуметтік желінің өзіндік бағыты бар және жауап алуға болады. Әлеуметтік медианың жұмысы - тікелей және жанама өзара әрекеттесу арқылы пайдаланушылардың белгілі бір мақсатты тобын қамтиды. Тұтынушылар пайдаланатын танымал платформалардың қатарында танымал Вконтакте, Одноклассники, Facebook, Instagram және Twitter ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік интернет қызметі мен Pinterest фотохостингі, LinkedIn іскерлік әлеуметтік желісі, Tumblr және Flickr микроблог қызметтері, YouTube және Vimeo видеохостингтері Coub және Vine жаңа бейнехостинг форматтары, сондай-ақ WhatsUpp, Viber және Telegram сияқты жеке мессенджерлері бар.
Мейрамханаларға мақсатты ұсыныстар жасау оңайырақ, өйткені олар өз тұтынушыларына нақты көріністі көрсете алады, ретаргетинг қолдана алады, яғни, пайдаланушыға бұрын қараған ұсынысты қайта көрсете алады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілердегі белсенділік қызығушылық танытқан мақсатты аудиторияны іріктеп отыруға, мүмкіндігінше жылдам және арзан байланысуға мүмкіндік береді.
Әлеуметтік желілерді жүргізудегі маңызды бағыттардың бірі -блогерлермен жұмыс. Блогерлерге арналған арнайы іс-шараларды ұйымдастыру - бұл мекеме туралы жағымды пікірлер қалыптастырудың немесе жағымсыз пікірлермен күресудің тамаша стратегиясы. Мұндай іс-шараларда мейрамхана блогерлерді тегін тамақтандырып, мейрамхана асханасы мен тағамдар туралы айтып, тұтынушылардың шынайы пікір жазып қалдыруын сұрай алады. Визуализацияны да қосу туралы ұмытпаған дұрыс.
Қазіргі кезде бейне жарнамалар ғаламтор желісінде танымал бола бастады. Дегенмен, толыққанды, сапалы бейнелерді шығару әлі де көпшілік үшін қолжетімді. Instagram Instagram Live, Stories Facebook, Вконтакте және Instagram сияқты әлеуметтік желілерде салыстырмалы түрде жаңа бейне форматтар пайдалану толық метражды бейнеақпараттарға ыңғайлы балама болып табылады.
Өздеріңіз білетіндей, мейрамхана бизнесіндегі бәсекелестік әсіресе қатал, сондықтан мейрамхана басшылығы мекеменің қызметтері барынша сұранысқа ие болуы үшін бәрін жасауы керек. Бұл жағдайда барған сайын тез қарқын алып келе жатқан SMM менеджменті үлкен рөл атқарады. Facebook, Instagram және Вконтакте танымал әлеуметтік желілері мекеменің өміріне айтарлықтай әсер ететін мүмкіндіктерге ие. Біз мейрамхананың немесе кафенің айналдыру жолдарын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсінуді, сондай-ақ олардың ең тиімдісін талқылауды ұсынамыз.
Facebook маркетингі (сонымен қатар ВКонтакте маркетингі). Бұл әлеуметтік желілерді пайдаланушылар бірқатар әрекеттерді орындайды: бір-бірімен байланысады, кездесулерді белгілейді. Кездесу өтетін жер туралы жарнаманы орналастыру өте орынды. Facebook маркетингі үшін мекеме қауымдастығы мұқабасының фотосуреті үлкен рөл атқарады, онда тағамдардың суреттерін, келушілердің фотосуреттерін, мәзір жаңалықтарын орналастыруға болады. Сондай-ақ геолокация мен мәзір қойындыларын пайдалану орынды, олардың ішінде, әдетте, алғашқы төртеуі негізгі болып табылады: тағамдар ассортименті және олардың фотосуреттері бар қойынды; орналасқан жері; акциялар мен бонустар; арнайы ұсыныстар. Тағамдар тарихының сипаттамасын, қызықты фактілерді, сондай-ақ жақсы күн тілектерін, достық және әзілкеш пікірлерді сипаттайтын посттар артық болмайды (мұндай саясатты, мысалы, құймақтық Депо қолданады). Сондай-ақ, пайдаланушылардың мекеме туралы ақпаратты тікелей таратуына ықпал ететін репосттар үшін әртүрлі сауалнамалар мен конкурстар ұйымдастыруға болады.
Instagram маркетингі әсіресе тиімді, өйткені ол пайдаланушыға жоғары визуалды әсер ету деңгейіне ие. Мұнда әлеуметтік желідегі пайдаланушының негізгі бағытшысы болып табылатын хэштегтер үлкен рөл атқарады. Пайдаланушылар тағамның бірегей ассортиментін құрастыруға қатысатын мәзір-инжиниринг тәжірибесі белсенді қолданылады, бұл қарым-қатынасты нығайтуға көмектеседі. Мұнда celebrity chef деп аталатын схема жүзеге асады, яғни бармен немесе аспаздың жұмысы туралы қысқа бейне пайдаланылады. Сонымен қатар, тұтынушы ұжымның атмосферасына еніп, сәйкесінше мұндай мекемеге көбірек сенеді. Фотобайқаулар мен акциялар да өткізіледі.
Twitter маркетингі белгілі бір мекеменің өмірінен жаңалықтар туралы жедел қысқа хабарландырлар жасау үшін қажет. Мұнда пайдаланушы мен мейрамхананың тереңірек өзара әрекеттесуіне ықпал ететін әртүрлі дереккөз сілтемелерін пайдалану орынды (Domino' s Pizza белсенді түрде айналысады) және тағамдардың суреттері, хэштегтер, сондай-ақ, пайдаланушылар мейрамхана туралы ақпаратты таратқан кезде іске қосылатын арнайы купондарды пайдалану қайтадан өзекті болып табылады. Арнайы ұсыныстары бар Твиттер түскі және кешкі ас алдында қажет, ал геолокация туралы ақпарат дұрыс орынды табуды жеңілдетеді.
Қорытындылай келе, айқын оң әсерлермен қатар (салыстырмалы арзандық, тұтынушымен тікелей байланысу мүмкіндігі, жағдайдың өзгеруіне жылдам реакция беру және т.б.) әлеуметтік желілерді пайдалану теріс әсер етуі мүмкін екенін айту керек (мақсатты аудиторияны дұрыс таңдамау, дұрыс емес стратегия). Сондықтан SMM-менеджменттің осы әдістерін біріктіру, сондай-ақ суық (қамту) және ыстық (адал аудитория дерекқоры) пайдаланушылар арасындағы айырмашылықтарды ескеру басымдыққа ие. Екі санат, жаңа тұтынушыларды тарту және тұрақты адамдарды ұстап тұру үшін де, мінез-құлық стратегиясын құрған жөн. Әрине, тұтынушы сияқты ойлаудың басты ережесін ұмытпау керек.
Өздеріңіз білетіндей, мейрамхана бизнесіндегі бәсекелестік әсіресе қатал, сондықтан мейрамхана басшылығы мекеменің қызметтері барынша сұранысқа ие болуы үшін бәрін жасауы керек. Бұл жағдайда барған сайын тез қарқын алып келе жатқан SMM менеджменті үлкен рөл атқарады. Facebook, Instagram және Вконтакте танымал әлеуметтік желілері мекеменің өміріне айтарлықтай әсер ететін мүмкіндіктерге ие. Біз мейрамхананың немесе кафенің айналдыру жолдарын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсінуді, сондай-ақ олардың ең тиімдісін талқылауды ұсынамыз.
Facebook маркетингі (сонымен қатар ВКонтакте маркетингі). Бұл әлеуметтік желілерді пайдаланушылар бірқатар әрекеттерді орындайды: бір-бірімен байланысады, кездесулерді белгілейді. Кездесу өтетін жер туралы жарнаманы орналастыру өте орынды. Facebook маркетингі үшін мекеме қауымдастығы мұқабасының фотосуреті үлкен рөл атқарады, онда тағамдардың суреттерін, келушілердің фотосуреттерін, мәзір жаңалықтарын орналастыруға болады. Сондай-ақ геолокация мен мәзір қойындыларын пайдалану орынды, олардың ішінде, әдетте, алғашқы төртеуі негізгі болып табылады: тағамдар ассортименті және олардың фотосуреттері бар қойынды; орналасқан жері; акциялар мен бонустар; арнайы ұсыныстар. Тағамдар тарихының сипаттамасын, қызықты фактілерді, сондай-ақ жақсы күн тілектерін, достық және әзілкеш пікірлерді сипаттайтын посттар артық болмайды (мұндай саясатты, мысалы, құймақтық Депо қолданады). Сондай-ақ, пайдаланушылардың мекеме туралы ақпаратты тікелей таратуына ықпал ететін репосттар үшін әртүрлі сауалнамалар мен конкурстар ұйымдастыруға болады.
Instagram маркетингі әсіресе тиімді, өйткені ол пайдаланушыға жоғары визуалды әсер ету деңгейіне ие. Мұнда әлеуметтік желідегі пайдаланушының негізгі бағытшысы болып табылатын хэштегтер үлкен рөл атқарады. Пайдаланушылар тағамның бірегей ассортиментін құрастыруға қатысатын мәзір-инжиниринг тәжірибесі белсенді қолданылады, бұл қарым-қатынасты нығайтуға көмектеседі. Мұнда celebrity chef деп аталатын схема жүзеге асады, яғни бармен немесе аспаздың жұмысы туралы қысқа бейне пайдаланылады. Сонымен қатар, тұтынушы ұжымның атмосферасына еніп, сәйкесінше мұндай мекемеге көбірек сенеді. Фотобайқаулар мен акциялар да өткізіледі.
Twitter маркетингі белгілі бір мекеменің өмірінен жаңалықтар туралы жедел қысқа хабарландырлар жасау үшін қажет. Мұнда пайдаланушы мен мейрамхананың тереңірек өзара әрекеттесуіне ықпал ететін әртүрлі дереккөз сілтемелерін пайдалану орынды (Domino' s Pizza белсенді түрде айналысады) және тағамдардың суреттері, хэштегтер, сондай-ақ, пайдаланушылар мейрамхана туралы ақпаратты таратқан кезде іске қосылатын арнайы купондарды пайдалану қайтадан өзекті болып табылады. Арнайы ұсыныстары бар Твиттер түскі және кешкі ас алдында қажет, ал геолокация туралы ақпарат дұрыс орынды табуды жеңілдетеді.
Қорытындылай келе, айқын оң әсерлермен қатар (салыстырмалы арзандық, тұтынушымен тікелей байланысу мүмкіндігі, жағдайдың өзгеруіне жылдам реакция беру және т.б.) әлеуметтік желілерді пайдалану теріс әсер етуі мүмкін екенін айту керек (мақсатты аудиторияны дұрыс таңдамау, дұрыс емес стратегия). Сондықтан SMM-менеджменттің осы әдістерін біріктіру, сондай-ақ суық (қамту) және ыстық (адал аудитория дерекқоры) пайдаланушылар арасындағы айырмашылықтарды ескеру басымдыққа ие. Екі санат, жаңа тұтынушыларды тарту және тұрақты адамдарды ұстап тұру үшін де, мінез-құлық стратегиясын құрған жөн. Әрине, тұтынушы сияқты ойлаудың басты ережесін ұмытпау керек.
Аружан шет ел тәжірибесін косу керек. Оны міндетті турде қосқызады.
Сізде жоспар мен болим такырыптарында айырмашылықтар бар екен
2 Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін "Rafe" мейрамханасы мысалында талдау
2.1 Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешіміне әсерін талдау
Мейрамхана бизнесінің маркетингі - тұтынушылардың сұраныстарын толық қанағаттандыруды қамтамасыз ететін негізгі құрал болып табылады. Көптеген мейрамханалардың маркетингтік саясаты тек клиенттерге белгілі бір жеңілдіктер тізімін ұсынуға, тартымды жарнамалар мен каталогтар жасауға ғана бағытталған. Сонымен қатар, мейрамхана саласындағы жаңа маркетингтік тұжырымдамалардың бәсекелестік деңгейін немесе мейрамхана кәсіпорындарының маркетингтік саясатын түбегейлі өзгертіп жатқанын атап өткен жөн.
Қазақстанның мейрамхана бизнесіндегі маркетинг негізінен әлеуметтік желілердегі жарнамаға және кебір іс-шараларды өткізуге бағытталған. Сонымен қатар, мейрамхана бизнесі ең инновациялық және өте икемді болып табылатындығын атап өтуге болады, бұл мейрамханалардың жаңа форматтарының пайда болуынан, әртүрлі мақсатты тұтынушыларды, сонымен қатар тұтынушылардың талғамының ерекшеліктерін ескере отырып, инновациялық тұжырымдамалар жасалып, жаңаша форматтағы мейрамханалар пайда болуынан көрінеді.
Қазақстанда ресми түрде 8500 мейрамхана және шамамен осыншама қонақүй тіркелген.
Сурет 2. Қоғамдық тамақтандыру нарығындағы сатып алу қабілеті мен ұсыныстары
Графиктен 2020 жылы қоғамдық тамақтандыру нарығының сатып алу қабілеті мен қамтамасыз ету теңгерімі бұзылғанын және осы уақытқа дейін қалпына келмегенін көруге болады.
2021 жылға қарай мекемелер мен орындар саны қысқарды, бірақ халықтың кірісі тұрақты өсуді жалғастырды.
2022 жылдың алғашқы 2 тоқсанында тұрғындардың қоғамдық тамақтандыруға жұмсаған шығындары соңғы 3 жылда алғаш рет өскенін көрсетті. 2022 жылдың басынан бастап жаңа мекемелер ашылуда, бұл тұрғындардың қоғамдық тамақтандыру қызметіне кірістері мен шығыстарының оң өсуімен байланысты.
Сурет 3. Қазақстанның қоғамдық тамақтандыру бойынша жылдар статистикасы
Ағымдағы жылдың ақпан айында елімізде тұру және тамақтандыру саласында қызмет көрсететін 7,1 мың кәсіпорын жұмыс істеп тұр, бұл өткен жылдың ақпан айымен салыстырғанда 10,8%-ға артық.
Салыстыру үшін: 2021 жылдың сәйкес кезеңінде елімізде бұл салада 6,4 мың кәсіпорын жұмыс істеп, жылдық өсім 13,5%-ды құрады.
Аймақтық контексте HoReCa ең көп жұмыс істейтін кәсіпорындар Алматы қаласында болды: 2,3 мың компания немесе Қазақстан Республикасындағы барлық осындай нысандардың 32,3%, плюс жылына 7,9%.
Үздік үштікке Алматыдан басқа елорда (1,9 мың кәсіпорын, жылына плюс 12,6%) және Атырау облысы (328 кәсіпорын, плюс 15,1%) кірді. HoReCa кәсіпорындарының ең азы Жамбыл облысында жұмыс істейді - бар болғаны 84 компания.
Еліміздің 17 өңірінің ішінде тек Павлодар облысында ғана мұндай кәсіпорындардың саны қысқарды: жылына 3,3%-ға, 204 кәсіпорынға дейін. Ең көп жылдық өсім Шымкентте тіркелді: бірден плюс 47,9%, 284 кәсіпорынға дейін.
Қаңтардағы лаңкестік әрекеттер мен қаладағы төтенше жағдайдың салдарынан Алматыда 2 мыңға жуық қоғамдық тамақтандыру орындары жабылды, деп хабарлайды Хабар 24.
30-ға жуық қоғамдық тамақтандыру орындарын тонаушылар қиратты. Жалпы, пандемия жылдарындағы шектеулер, азық-түлік пен коммуналдық қызметтер бағасының өсуі нәтижесінде оңтүстік астананың нарығынан 5 мыңға жуық кәсіпкерлік нысаны немесе жалпы санының үштен біріне жуығы шықты. Қоғамдық тамақтандыру қауымдастығы пандемиямен байланысты ұзақ мерзімді шектеулерден кейін мейрамхана бизнесін толық қалпына келтіру үшін кемінде бес жыл қажет деп санайды.
Сурет 4. Қазақстанның қоғамдық тамақтандыру бойынша қалалардың салыстырмалы көрсеткіштіктері
Саладағы жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың 45%-ы ғана белсенді: 3,2 мың компания - бір жыл бұрынғыдан 6,2%-ға артық.
Уақытша жұмыс істемейтін кәсіпорындар жалпы санының үштен бірін құрайды - 31,6%, өткен жылдан бері жағдай айтарлықтай өзгерген жоқ (31,8%). Белсенділігін жоғалтқан мұндай компаниялардың саны бір жылда 10,2%-ға өсіп, 2,3 мыңға жетті.
Мейрамхана бизнесі қазіргі жағдайда қоғамдық тамақтанудың құрамдас бөлігі ретінде экономиканың серпінді дамып келе жатқан секторы және қоғамдық тамақтану орны мен ойын-сауық секторларын сәтті біріктіретін қазақстандық бизнестің танымал саласы болып табылады. Жыл сайын Қазақстандағы мейрамхана қызметінің нарығы 15%-ға артып келеді.
Қазақстанның мейрамхана маркетингінде белгілі бір өзгерістер орын алып жатыр, мысалы мұндай үрдістердің бірнешеуін атап өтуге болады:
- тағам сапасының жоғары деңгейін әрі тартымды баға ұсынатын стандартты қызмет түрлерін көрсететін демократиялық мейрамханалардың көбеюі:
- классикалық мейрамханалардан түбегейлі ерекшеленетін және әртүрлі қызмет түрлерін ұсынатын мейрамханалардың инновациялық тұжырымдамаларының пайда болуы;
- тұтынушыға және оның талғамына орай жеке қызмет көрсететін қоғамдық тамақтану орындары;
- тез дайындалатын (фаст-фуд) кәсіпорындар желілерінің ауқымының көбеюі, және олардың форматтарының әртүрлілігі;
- қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының санының көбеюі: кофеханалар мен кондитерлік дүкендер, әсіресе Республикалық маңызы бар қалалардың іскерлік орталықтарында ашылып жатқан жаңаша форматтағы тамақтандыру орындары;
- ұлттық тағамдар мен олардың орнына ұсынылатын заманауи үлгідегі балама тағамдар ұсынатын мейрамханалар мен кафелердің ашылуы;
- отбасылық және балалар мейрамханаларының, антикафелердің пайда болуы.
Қазақстанда мейрамхана бизнесі ірі қалаларда-мегаполистерде барынша дамыған. Мұндай үрдісті әсіресе Алматы және Нұр-Сұлтан (Астана) қалаларынан байқау қиын емес, екі қаланың өсу динамикасын салыстыра отырып, мейрамхана бизнесінің айтарлықтай өсуі, алуан түрлілігі Нұр-Сұлтан қаласында байқалады деген қорытынды жасауға болады.
Қазақстандағы мейрамханалық қызмет көрсету нарығы қазақ асханасының өзіндік дәстүрлері, ұлттық мәдени бағдарламалар түріндегі қосымша қызметтері бар жақсы мейрамханаларға өте мұқтаж. Мұндай мейрамханаларда тағамдар мен сусындар ұлттық ас мәзірінде кәсіби, дәмді және сонымен бірге заманауи және шығармашылықпен ұсынылуы маңызды, бас аспазшылар тобы тағамдарды безендіру және ұсынуды ойласа, шоу-бағдарлама ұлттық музыка элементтері мен ұлттық нақышты пайдаланса және әрине, барлығында жоғары деңгейде қызмет көрсетілуі маңызды. Сондықтан инновацияларды, заманауи технологияларды енгізе отырып, адамның ұлттық болмысын ұмытпау керек, өйткені, бұл тағам мәдениеті мен салт-дәстүрінің ерекшеліктеріне қызығушылық танытатын туристерді, шетелдік қонақтарды тартады.
Маркетинг құралдарын қолдана отырып, біз мейрамхана қызметін тартымды етеміз, мақсатты аудиториямен тікелей жұмыс жасай отырып, жаңа тұтынушыларды іздейміз. Жаңа трендтер қазақстандық мейрамхана нарығына басқа елдерден келеді. Әлемдік мейрамхана нарығын зерттей отырып, жаңа тенденцияларды анықтай отырып, біз жақын арада бізді күтетін жаңа бағыттарды болжай аламыз. Сондай-ақ ұлттық бірегейлікке, қазақ тағамдары мен қонақжайлылық дәстүрлеріне негізделуі мүмкін өзіндік мейрамхана трендтерін жасау бойынша жұмыс істеу маңызды.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қызметінде маркетингті қолданудың талдауы Қазақстандық қоғамдық тамақтандыру нарығының қандай күшті және әлсіз жақтары бар екенін көрсетті.
SWOT-талдау бойынша Қазақстан Республикасының қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының маркетингтік қызмет жағдайын талдау 1-кестеде берілген.
SWOT-талдау бойынша Қазақстан Республикасының қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының маркетингтік қызмет жағдайын талдау
Әлсіз жақтары
Күшті жақтары
- өнім ассортименттерінің біркелкілігі;
-бағаның тұрғындардың сатып алу қабілетіне сай келмеуі;
- инфляцияның сатып алынатын өнім бағасына және дайын өнімге әсері;
- интерьердің тақырыптық безендірулерінің болмауы;
- сауда бөлмелерінің шамадан тыс
жабдықталуы.
- әлсіз жарнама
- өнім сапасының нашарлығы
- заманауи компьютерлік технологияларды қолданбау
- шикізатты сақтау мерзімін сақтамау
- маркетингтік зерттеулер жүйесінің нашар ұйымдастырылуы;
- тұтынушылардың максималды ағынға дейін орналастыруларды жуықтау.
- азық-түліктің ұзақ өмірлік цикл
- сұраныстың болуы.
- кәсіпорын әрекет түрлерін таңдау бойынша нарық және экономиканың нақты бағытын сегменттеу мүмкіндігі
- жоспарланған іс-шараларды жүзеге асыру бойынша стратегиялық бағыт
Қауіптер
Мүмкіндіктер
- тұтынушылардың сұраныстарына стандартты көзқарас
- жспарланған маркетинг жүйесін қолданбай банкроттыққа ұшырау
- коммерциялық тәуекелдің жоғары деңгейі
- клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандырмау жеке брендтің қалыптасуын қиындатады.
- төмен қызмет көрсету және өнім сапасы бизнесті толығымен бұзады
- мемлекеттік қадағалау нормаларының болмауы халықтың денсаулығына зиян келтіреді.
- барлық жақтан даму мүмкіндігі.
және қосымша жұмыс орындарын құру
- халықтың әлеуметтік-экономикалық өмір сүру жағдайларын жақсарту
- дұрыс ұйымдастырылып жоспарланған маркетингке психологиялық факторлардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Әуесхан Аружан Нұрболқызы
Тақырыбы: Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
6В11103 - Қонақ үй және мейрамхана ісі мамандығы
Астана
2023
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Қорғауға жіберілді
Туризм кафедрасының меңгерушісі
____________ Муталиева Л.М.
________________ 2023 ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсері
6В11103 - Қонақ үй және мейрамхана ісі мамандығы бойынша
Орындаған А.Н. Әуесхан
Ғылыми жетекшісі
аға оқытушы А. Г. Гиззатжанова
Астана
2023
Мазмұны
Кіріспе
1
Мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздері
1.1
Тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ететін факторлар
1.2
Әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ету құралдары
1.3
Мейрамхана бизнесіндегі әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер етудің шетелдік тәжірибесі
2
Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін "Rafe" мейрамханасы мысалында талдау
2.1
Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешіміне әсерін талдау
2.2
Мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әлеуметтік желілердің әсерін бағалау
2.3
"Rafe" мейрамханасының қызметттерін әлеуметтік желі арқылы жылжыту жағдайын саралау
3
Мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін әлеуметтік желілер арқылы дамыту жолдары
3.1
Мейрамхана бизнесіндегі интегралды маркетингтік коммунициялар кешендері арқылы жетілдіру жолдары
3.2
SMM мүмкіндіктер - "Rafe" мейрамханасының тұтынушыларының шешім қабылдауына әсер етудің бір жолы
3.3
Тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ететін әлеуметтік желілер арқылы мейрамхана бизнесін дамытудың тиімділігі
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша (лар)
Кіріспе
Мейрамхана бизнесі үшін маркетинг саласының бір бағыты - бизнесті онлайн дамыту жүйесі. Қазіргі кезеңде мейрамхана қызметтерін онлайн дамыту және әлеуметтік желі арқылы мекеменің имиджін қалыптастыру үрдісі маңызды болып қала береді. Осы тұрғыдан алғанда, қызметтерді дамыту функцияларын сәтті орындайтын әлеуметтік желілерде үлкен мүмкіншілік бар. Сонымен қатар, ақпарат саласындағы жаңа технологиялар мейрамхана бизнесіндегі бірқатар үрдістерді жеңілдете алады, тапсырыс беру үрдісін жақсартады, мейрамханалардың қандай рейтингке ие екенін анықтай алады. Осы бағыттағы одан әрі дамыту қызметкерлер мен тұтынушылар арасындағы байланыс үрсін жеңілдетуге мүмкіндік береді
Қазіргі уақытта маркетологтар табысты және танымал бренд тек қажетті өнім немесе сәтті сауда белгісінен гөрі көп нәрсе екенін мойындайды. Бүгінгі таңда бұл компания мен тұтынушы арасында қалыптасатын сенім деңгейін көрсететін индикатордың бір түрі, бұл, ең алдымен, тұтынушылық ортаның көңіл-күйінің өзгеруіне, тұтынушының сенімді және жедел таңдау жасауына мүмкіндік береді. Бұл факт әсіресе әлеуметтік желілердің қарқынды даму дәуірінде айқын болды.
Бұл дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының, соның ішінде мейрамханалар қызметтерін ілгерілету үшін әлеуметтік желілерді қолдану мүмкіншіліктерін қарастырудың, зерттеудің маңыздылығымен анықталады.
Мейрамхана бизнесі - қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын ұйымдастыру әдістері мен нысандарын реформалаумен және маркетинг құралдарын белсенді қолданумен байланысты өзгерістер байқалатын Қазақстанның кәсіпкерлік қызметінің ең серпінді бағыттарының бірі.
Мәселенің теориялық зерттелу дәрежесі. Ұсынылған тақырып бойынша зерттеу жұмысын жазудың теориялық негізі оқулықтар, журнал беттерінде жарық көрген мақалалар және отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері болды.
Жунусбекова Б. Б., Смыкова М. Р., Устенова О. Ж. Муталиева Л.М., тағы бір-екеуін косып койсаныз сияқты мейрамхана саласын зерттеп жүрген әрі осы саланың белді өкілдерінің пікірінше, мейрамхана бизнесі - Қазақстандағы кәсіпкерлік қызметтің басым бағыттарының бірі, мұнда қоғамдық тамақтандыру орындарын ұйымдастыру әдістері мен түрлерін реформалау және маркетинг құралдарын белсенді қолдануға байланысты өзгерістер енгізуге болады.
Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіне әсері, тұтынушылардың онлайн сатып алуға шешім қабылдауына әсері туралы нақты болмаса да жалпы әлеуметтік желілердің тұтынушыға әсер ету мәселелерін В. Д. Байков, В. С. Голик, И. В. Сироткина, С. Самойленко, М. Пурим, О. В. Леонова, В. В. Золотова және т. б еңбектерінен кездестіруге болады. Әлеуметтік желілердің тұтынушыға әсер ету мәселелері тақырыбының пысықталғанына қарамастан, нақты мейрамхана бизнесіне әсері мәселесі сұранысқа ие, бұл зерттеу объектісінің өзектілігін тұжырымдауға мүмкіндік береді.
Зерттеу нысаны мейрамхана өнімдерін сату мен қызмет көрсету сапасын арттырудың перспективалы, инновациялық алаңы ретінде әлеуметтік желіні қарастыру болып табылады.
Зерттеудің мақсаты - Әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін қарастыру болып табылады. Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттерін қоюға болады:
oo мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздерін зерттеу;
oo әлеуметтік желі арқылы дамытудың Rafe мейрамханасы мысалында талдау жасау;
oo Rafe мейрамханасын әлеуметтік желі арқылы тұтынушыға әсер етудің негізгі мәселелерін қарастыру;
oo әлеуметтік желі арқылы мейрамхана бизнесін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау.
аяктайсыз
1 Мейрамхана бизнесін әлеуметтік желі арқылы дамытудың теориялық негіздері
1.1 Мейрамхана бизнесі саласындағы қызмет түрлерін жақсартудың мәні мен рөлі
Қазіргі заманғы маркетинг сұранысқа ие өнімді тартымды бағамен әзірлеу және оған тұрақты тұтынушылардың сеніміне қол жеткізуді қамтамасыз ету сияқты дәстүрлі мақсаттармен шектелмейді. Мейрамхана бизнесінде тұтынушылармен сенімді қарым-қатынасты сақтау өте маңызды. Мейрамхана менеджерлері тұтынушылардың мінез-құлқын қалаған бағытқа өзгерту мақсатындағы жылжыту кешені арқылы тұрақты да әлеуетті тұтынушылармен байланыс орнатады.
Мейрамхана бизнесі контекстінде бұл тұтынушыны мейрамханаға баруға итермелеуді немесе егер клиентте мейрамхана туралы жағымсыз ой қалып қойса, сеніміне қайта кіріп тұтынушының ойын өзгертуді білдіреді. Дұрыс қарым-қатынас жасау маркетингі, тұтынушылық мінез-құлық, бәсекелестік стратегиясы және геосаяси талдау сияқты мәселелерімен айналысатын танымал ғалым Д. Шет тұтынушылық әдеттердің өзгеруіне әсер ететін келесі төрт негізгі факторды анықтады:
-біріншісіне адам өмірінің әлеуметтік мәртебесінің өзгеруі (неке, балалы болуы, басқа қалаға көшу, жұмыс орнының, тұрғылықты жерінің өзгеруі және т.б.) жатады;
-екіншіден, бұрынғы өмір сүру салтын өзгертетін және адамға жаңа мүмкіндіктер беретін технологиялар (интернет, смартфондар, онлайн қызметтер және т.б.);
-үшінші фактор - қоғамдық ережелер мен нормалар және жеке басына байланысты қағидалар (мемлекеттік саясат, қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салу, денсаулыққа зиянды өнімдерді тұтынудан бас тарту және т.б.);
-төртінші, өзгеруге сирек себеп болатын факторға кездейсоқ табиғи апаттар (жер сілкінісі, дауыл, жаһандық пандемия, әскери қақтығыстар) жатады. Исследование клиентской лояльности в ресторанном бизнесе С.А. Косарев, М.В. Родичев, А.В. Мебус, Р.М. Согомонян, В.В. Атоев Московский экономический журнал. 2020. № 7. С. 511 - 517. https:doi.org10.244112413-046X- 2020-10517.
Ал мейрамхана бизнесі мен әлеуметтік желіні тиімді пайдаланып жүрген тәжірбиелі мамандар К.Соколов пен Т. Тиунов өз еңбектерінде мейрамхана бизнесінде цифрлық технологиялар өндіріс пен қызмет көрсетудің әртүрлі кезеңдерінде қолданылатындығы туралы жазды, нақтырақ айтсақ:
- азық-түлік пен дайын өнімді жеткізуді ұйымдастыру;
- тұтынушылар жиі қажет ететін өнім түрлеріне талдау жасау барысында, қажетті деректерді жинау кезінде;
- тұтынушылармен тығыз қарым-қатынас орнату кезінде;
- қоғамдық тамақтандыру өнімдерін өндірудің, тиімді сақтаудың және буып-түюдің озық технологияларын дайындау барысында;
- инновациялық жабдықтар мен құрылғыларды әзірлеу және т.б.
Әлеуетті тұтынушылармен байланыс, цифрлық платформалар арқылы азық-түлік өнімдеріне тапсырыс беру тенденциясы адамдардың өз өмірін ыңғайлы және қауіпсіз етуге деген ұмтылысына негізделген. Айта кету керек, тұтынушылардың мінез-құлқы әртүрлі факторларға байланысты, мысалы жасына, байлығына, тұрғылықты жеріне және т. б. өзгеріп отырады.
Қиыр Шығыс ғалымдары А.Романова мен Т.Носкованың 2019 жылы жүргізген жұмысы, яғни мейрамхана қызметтерін тұтынушылардың сатып алу мінез-құлқын қазіргі замандағы адамдардың көзқарас тұрғысынан зерттеуі қазіргі буын жастары үшін тамақтану қызметтерінің спектрінде сапа, қауіпсіздік, мәзірдегі әр алуандық, барлық позициялардың болуы сияқты функционалдық көрсеткіштердің маңызы зор екенін көрсетті. Сондай-ақ тапсырыстың орындалу жылдамдығы да жас ұрпақ үшін маңызды көрсеткіштің бірі болып табылады. Мейрамхана қызметтерінің әлеуметтік құндылықтары (әр тұтынушыға талабына орай қарым-қатынас жасау, қызметкерлердің бір-бірімен ұйымдаса әрекет етуі, жайлылық, жақсы атмосфера, мейрамхана тарапынан құрметті сезінуі және т.б.п) жастардан гөрі ересектер көбірек көңіл бөледі екен, ал жастар үшін өзіндік, шығармашылық, жаңа технологиялар, жарқын жарнамалық науқандар, кретивтілік сияқты құндылықтар маңызды.
Романова И.М., Носкова Е.В. Исследование особенностей поведения потребителей поколений Y и Z на рынке услуг общественного питания Практический маркетинг. 2019. № 11 (273). С. 3 - 9.
Ресей ғалымы Т.Наумовтың еңбектеріне талдау жасай отырып, әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсеріне кіріспе талдау жасаған кезде тұтынушының онлайн-сатып алуға шешім қабылдауы Өнімді сатып алу алдындағы ақпаратты мұқият жинау және талдауымен сипатталатындығына көз жеткіздік, яғни мейрамхана сайтының құрылымына және онда ұсынылған мәліметтердің нақты әрі тартымды болуына көп көңіл бөлу керек екенін есте ұстаған жөн.
Особенности поведения потребителей в интернет-среде Национальная концепция качества: государственная и общественная защита прав потребителей : сб. тез. докл. междунар. науч.-практ. конф. под ред. Е.А. Горбашко. СПб., 2018. С. 257 - 260.
Мейрамхана индустриясындағы цифрлық төңкеріс қарқынды дами бастады және ғылымға ілесу үшін мекемелер технология мен дәстүрлі бизнесті тікелей біріктіруі керек. Осындай мысалдардың бірі - техно-кафелер, олардың идеясы мейрамханаларды әртүрлі технологиялық шешімдермен байланыстыру болып табылады. IT компаниялары қазір мейрамханалар, көп ойыншыға арналған жаңа ойын-сауық жүйелерін пайдалана отырып, өз деректерін бірлесіп басқара алатындай етіп өз өнімдерін біріктіруді іздейді.
Технология үнемі дамып отырады, сондықтан тамақтандыру кәсіпорындарының мақсаты технологияны қолдану ғана емес, оны үнемі жаңартып отыру, тұтынушылар таң қалуға дағдыланған, сондықтан жаңашылдықты талап етеді.
Әрине, жарнаманың ерекшеліктері мұнымен бітпейді. Анықтаманы одан әрі жетілдіру ү04шін оларды толығырақ қарастырайық. Әрине, әлеуметтік желінің бірінші ерекшелігі оның салыстырмалы түрде төмен құны болып табылады, бұл оған үлкен артықшылық береді. Егер бұрындары жарнаманың кез келген түрін қолдануға жеткілікті түрде бай компаниялар ғана жүгінсе, қазір салыстырмалы түрде аз капиталмен нарықты жаулап алуға болады. Тәжірибеде байқалғандай әлеуметтік желінің қашықтықты қысқартып, уақытты ұлғайтып, тұрақты ақпарат ағынын тудыратыны баршаға белгілі. Бұл қасиеттер әлеуметтік желідегі жарнамада да көрініс табады.
Егер газет немесе журналдағы жарнамалық хабарламаның мазмұнын өзгерту үшін тапсырыс беруші (компания) алдымен осы газеттің (журналдың) редакторына хабарласып, барлық нюанстарды келісіп алуы керек, содан кейін ғана жаңа жарнама жарияланады, ал әлеуметтік желідегі жарнамамен бәрі әлдеқайда қарапайым және олар айтқандай, нақты уақытта жүзеге асырылады. Демек, мұнда екі түрлі ерекшелікті атап көрсетуге болады: біріншіден, жарнама беруші желі қолданушыларының жауабын және олардың әрекеттерін бақылау мүмкіндігіне ие болса, екіншіден, пайдаланушы әрекеттерін қадағалау негізінде жарнама беруші өзінің ағымдағы жарнама стратегиясы мен тактикасын икемді түрде өзгерте алады.
Хамзин Р.А. бұл мүмкіндікті тез түзету мүмкіндігі деп атайды, яғни жарнамалардың өнімділігін үнемі бақылап отыру және кейіннен жоғары тиімділікпен жарнамалардың әсер ету санын арттыру мүмкіндігі. Әлеуметтік желінің ерекшеліктерінің қатарында әлеуетті тұтынушылардың компанияға жылдам кері байланысы немесе қазір айтқандай, интерактивтілігі бар. Бұл тұтынушы жарнама арқылы берілетін ақпаратты пассивті түрде қабылдап қана қоймай, онымен өзара әрекеттесетінін білдіреді.
Мұның бәрі өте қарапайым түрде жасалады: тұтынушы өзін қызықтыратын жарнаманы көріп, сол парақшаны басып және сол ұйымның веб-сайтында орналасқан толығырақ ақпаратқа өтеді. Сонымен қатар, қазір веб-сайттардың көпшілігі тұтынушы кеңесшіге өзін қызықтыратын сұрақтарды бірден қоя алатындай етіп орналастырылған. Осылайша, сатушы (өндіруші) тұтынушыдан бірден кері байланыс алады және соның негізінде жарнаманың тиімділігі туралы қорытынды жасап, тиісті шараларды қолдана алады. Бұл жерде негізгі рөлдің өндірушілерден тұтынушыларға ауысуы туралы айтуға болады.
Бұл тұтынушылар енді өнімдер, қызметтер, олардың өндірушілері туралы кез келген ақпаратты лезде алып, соның негізінде шын мәнінде еркін таңдау жасай алады дегенді білдіреді. Біз қарастыратын соңғы мүмкіндік - мақсатты бағыттау. Ол әлеуметтік желінің арнайы механизмдерінің арқасында пайда болды, ол барлық интернет-аудиториядан көрсетілген критерийлерге сәйкес келетін бөлігін ғана таңдауға және оған жарнама көрсетуге мүмкіндік береді. Әрбір интернет пайдаланушы қажетті тауарларды немесе қызметтерді іздеген кезде мұндай механизмнің жұмысын бақылау мүмкіндігіне ие болды.
Әлеуметтік желі қазір жер шарындағы барлық адамдардың өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады. Жыл сайын бизнес үшін көбірек мүмкіндіктер, жаңа гаджеттер, жаңа технологиялар мен оны пайдаланудың құралдары пайда болып жатыр. Әрине, әлеуметтік желінің барлық жерде таралуымен желіде тауарлар мен қызметтерді жылжытудың әртүрлі әдістері жасалып, белсенді түрде қолданылуда [Седельников В.М. Маркетинговое исследование потребительских предпочтений на рынке общественного питания (на примере г. Екатеринбурга) Практический маркетинг. 2021. № 2. С. 32 - 41. https:doi.org10.244122071-3762- 2021- 2288-32-41.].
Бизнес бір орында тұрмайды, ал қазір өзін-өзі құрметтейтін әрбір компанияның өзінің веб-сайты немесе, кем дегенде, әлеуметтік желілердегі парақшасы бар, басқаша айтқанда, ол Интернетте өз көрінісін жасайды. Бірақ веб-сайтты жасау жеткіліксіз, сонымен қатар мақсатты аудитория оған келіп, бизнеске қажетті әрекеттерді орындайтынына көз жеткізу керек.
Бұл әрекеттер сатып алулар (егер бұл интернет-дүкен сайты болса), ұнатулар, көрулер, репосттар және пікірлер (егер бұл ақпараттық ресурс сайты болса), сілтеме (егер бұл сайт жарнамалық платформа ретінде пайдаланылса) және т.б. болуы мүмкін, Интернетте жарнамалаудың жолдарымен қатар нұсқалары да өте көп. Осылайша, Интернет-маркетинг деген нәрсе пайда болды. Интернет-маркетинг - бұл маркетинг кешенінің негізгі элементтерін қамтитын дәстүрлі онлайн маркетингтің барлық аспектілерін пайдалану тәжірибесі: баға, өнім, қызмет, сату нүктесі және жылжыту.
Интернет-маркетингті пайдаланудың негізгі мақсаты - сайттың немесе порталдың әлеуетті аудиториясынан максималды әсер алу, яғни ұсынылатын қызметтерге немесе өнімдерге барынша көп пайдаланушыларды тарту. Дегенмен, бұл мәселеде әртүрлі зерттеушілердің пікірлері әртүрлі. Қазіргі уақытта Интернет-маркетингтің көптеген әртүрлі анықтамалары бар, олардың кейбірін қарастырайық. Мысалы, В.Холмогоров оны корпоративтік веб-ресурстардың иелеріне интернетте өз веб-сайтын жылжытуға және осылайша өз кәсіпорнының тауар белгісін алға жылжытуға, желілік технологияларды пайдалана отырып, қосымша пайда алуға мүмкіндік беретін арнайы әдістердің жиынтығы ретінде анықтайды. Соколова И.В. Интернет-маркетингті компания маркетингтік мақсаттарға жету үшін пайдаланатын теориялық және қолданбалы Интернет құралдарының жиынтығы ретінде ерекше сипаттайды.
Интернет-маркетинг коммуникациялық науқандарды жүргізудің жаңа құралдарының пайда болуынан тұрады - жаһандық ақпараттық желіде дәстүрлі маркетинг құралдары соңғы ақпараттық технологиялармен біріктірілген. Успенский В.И. Интернет-маркетинг термині әлеуметтік желінің гипермедиялық ортасында маркетингті ұйымдастырудың теориясы мен әдістемесін білдіреді.
Бұл анықтамалар ұқсас және бірін-бірі толықтырады, дегенмен, ең толық тұжырымы В.В. Дик, М.Г. Лужецкий, А.Е. Родионов Электрондық коммерция, атап айтқанда Интернет-маркетинг - бұл Интернет желісі нарығы сияқты нақты нарықты зерттеуге, заманауи Интернет технологияларын пайдалана отырып, тауарларды тиімді жылжытуға және сатуға арналған қажетті шаралар кешені деп анықтама береді. Е.А. Петрик интернет-маркетинг - бұл интернет ортасында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың теориясы мен әдістемесі деп санайды. Ю.В. Ремез өз мақаласында Интернет-маркетингке бірден бірнеше анықтамалар береді, оны желідегі интернет-ресурс рейтингін арттыруға бағытталған іс-шаралар кешені ретінде де, сайттың дизайны мен мазмұны, тұтынушылардың қажеттіліктері мен сұраныс үлгілерін қанағаттандыратын онлайн жарнаманың барлық түрлері ретінде, нарықтық жағдайды кәсіби талдау және зерттеу ретінде де түсіндіреді. Жалпы, жоғарыда аталған барлық анықтамалар бір-біріне ұқсас, олар интернет-маркетингті Интернет-ортада жылжыту әдістерінің жиынтығы ретінде түсіндіреді. Алексеев А.А. Маркетинговые исследования рынка услуг. СПб, 2019, 344с.
Бұл тәсілдің белгілі бір артықшылығы - интернет-маркетингте онлайн жылжытуға арналған әдістер мен құралдардың белгілі бір жиынтығы бар. Бұған жарнама, іздеу жүйесін оңтайландыру және интернет ресурстарының пайдалану мүмкіндігін талдау кіреді.
Технология қазіргі әлемнің барлық дерлік аспектілерін қамтиды, бірақ үнемі дамып келе жатқан мобильді құрылғылар мен бұлтты есептеулердің пайда болуымен технологияның үстемдігі біздің өмірімізге көбірек әсер етуде. Ғылым мен технологияның барлық осы жетістіктері бүкіл әлемге әсер етеді және біз көбірек технологияны көретін орындардың бірі - тамақ қызмет көрсету индустриясы. Интернет-брондаудың, смарт үстелдердің және жаңа төлем әдістерінің жаппай таралуына дейін ақпараттық технологиялар мейрамхана бизнесіне бұрын-соңды болмағандай еніп кетті. Жетістіктердің көпшілігі салаға да, келушілерге де қызмет көрсету деңгейінің артуына ықпал ететіні сөзсіз.
Өсудің негізгі факторлары азаматтардың материалдық табыстарының артуы және соның нәтижесінде сатып алу қабілетінің артуы, өнім инновацияларының пайда болуы, сонымен қатар технологиялық және техникалық жаңалықтарды - өндірісті автоматтандыруды, жеке технологиялық процестегі операциялар еңбек шығындарын үнемдеуге, өндіріс процесін жеделдетуге мүмкіндік береді. [2]
Басқа да, ақпараттық жүйе арқылы Интернет желісін пайдалану арқылы мекеме қызметкері жетіспейтін өнімнің орнын толтыру үшін жеткізушілермен байланыса алады. Ақпараттық жүйенің басты артықшылығы деректерді қате жаңартулардан және коммерциялық ақпаратқа рұқсатсыз кіруден қорғау болып табылады.
1.2 Әлеуметтік желілердің тұтынушылардың шешім қабылдауына әсер ету құралдары
Жақында әлеуметтік желіде өнімдерді жылжытатын жарнама агенттіктерінің көбеюімен байланысты тренд байқалды. Әлеуметтік желі өзінің қызметі арқылы адам өміріндегі материалдық мүдделердің рөлін арттыру тенденциясын күшейтеді. Кез-келген компаниялардың барлығы дерлік әлеуметтік желіде өз парақшасы, тобы, блоктары және т.б. түрінде өз өкілдіктеріне ие. Бүгінгі күні мейрамхана бизнесін жылжыту дүниежүзілік әлеуметтік желі арқылы тауарларды сату тәсілі ғана емес, сонымен қатар, интернет - жарнама беруші үшін ең тиімді жарнама аймағы. Әлеуметтік желідегі жарнама сыртқы жарнамадан немесе бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарнамадан бірқатар артықшылықтарға ие.
Сурет 1. Әлеуметтік желілердегі маркетингтік коммуникацияның негізгі компоненттері
Мейрамхананың коммуникациялық стратегиясын, ұстанатын басты қағидаларын әзірлеудің маңызды факторы - тұтынушылардың мотивациясын түсіну, нақтырақ айтқанда, қонақтың тамақтану орнына келгендегі мақсатын және не қалап (күтіп) тұрғанын анықтау (мейрамханалардағы келушілерді осылай атайды, бұл қазіргі кезде қалыптасқан қарым-қатынас маркетингі тұжырымдамасына сәйкес келеді) және соған орай қызмет көрсету. Сондықтан тұжырымдама әлеуетті тұтынушылармен жеке қарым-қатынас құру мүмкіндіктеріне негізделуі керек. Бұл дегеніміз, маркетингтің негізгі құралдары тікелей маркетинг (мейрамхана өкілдерінің тұтынушылармен жеке қарым-қатынасы) болуы керек.
Мейрамхананың әлеуметтік желілерде жеке парақшасының болуы. Технологияның қарыштап дамығаны соншалық соңғы бірнеше онжылдықтардың өзі ғана келесі мыңжылдықтың ғылыми ойының даму бағытын - интеграцияны анықтады. Әрине, байланыс құралдары басты рөл атқарды. Халықаралық электрондық байланыстың барлық түрі болашақта бұдан да арзан болуға уәде беріп отыр, бұл кез-келген адамға өзін қызықтыратын ақпаратқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл бірыңғай ақпараттық қоғамдастық желі ғаламтор деп аталды.
Кәсіпорындар үшін бизнестің басқа салаларына ілесу өте маңызды. Бизнесменнің өз кәсіпорнын ғаламтор арқылы ұсынуы сән-салтанатқа емес, қоғамдық қажеттілікке айналды. Ғаламтордың маңызды артықшылықтарының бірі - бүкіл әлем бойынша 100 миллионнан астам адамнан қосылған аудиторияны қамту мүмкіндігі. Қазір кез-келген кәсіпорын ғаламторға қол жеткізе алады және сол жерде өз парақшасын ашып, нәтижелі жұмыс жасай алады. Ғаламтордағы әртүрлі кәсіптің беттерінің құны әртүрлі.
Бизенесті ғаламторға шығарудың оңай жолы белгілі: кәсіпорынның фотосуретін, қысқаша сипаттамасын және өнімі мен қызмет түрінің бағасын желіге орналастыру. Бұдан әрі компания алдында келесі міндет тұрады, мысалы Алматы мейрамханалы туралы ақпарат іздеген адамның аталған сайтқа міндетті түрде көзі түсуі үшін, бұл ақпаратты желінің қай бөлігіне орналастыру керек деген сұрақ туындайды.
Әлеуметтік желі - қандай да бір орталықтандырылған орта емес. Бетті жасағаннан кейін ол туралы ешкім біле бермеуі де мүмкін. Оны әртүрлі желілерде, іздеу жүйелерінде, анықтамалықтарда, каталогтарда тіркеу, баннерлік жарнамаға орналастыру, елеулі инвестиция құю сияқты жұмыстар ұзақ және қажырлы әрі тұрақты еңбекті қажет етеді, сонда ғана кез-келген Мысалы Шымкент қаласынан дәмді тамақтану орнын іздеген интернет қолданушысы тиімді баға мен жайлы орынды таңдауға тырысқанда дәл осы кәсіпорынның парақшасын табады. Нақты уақыт режимінде, тікелей эфирде жұмыс істеуге мүмкіндік беретін парақшаларға қатысты жағдай одан да қиын. Мұндай парақшаны жасау үлкен инвестицияны қажет етеді.
Белгілі шетелдік маркетолог Ф.Котлер жарнаманы кез келген тауардың, брендтің, компанияның пайдасына үгіттейтін БАҚ және басқа коммуникациялар арқылы жүзеге асырылатын ақылы, бір бағытты және жеке емес үндеу деп есептейді
Интернет-жарнаманы тарату әдісі ретінде сәйкесінше ғаламдық әлеуметтік желі болып табылады.
Social Media Marketing (SMM) - әлеуметтік желі арқылы ақпарат беру (медиа) маркетингі, маркетинг әлеуметтік желілерде, блогтарда, топтарда, форумдарда тауар сату мен қызмет түрлерін көрсету болып табылады. SMM ақпарат тікелей мақсатты аудиторияға бағытталады және жарнамаға қарағанда әлеуметтік желі арқылы таратуға көбірек басымдық беріледі.
[Дементьева Е.П. Ресторанный бизнес: секреты успеха Е.П. Дементьева - изд. 2-Е. -Ростов - нД: Феникс, 2018. - 253,(3) с].
Тұтынушылардың назарын жарнама арқылы аударуға, сатып алуға болады, бірақ сенім сатып алынбайды, сенімге кіру үшін, еңбектену керек. Қазіргі уақытта әлеуметтік медиа аудиториясын теледидар аудиториясымен салыстыруға болады, бірақ әлеуметтік желінің өзіндік бағыты бар және жауап алуға болады. Әлеуметтік медианың жұмысы - тікелей және жанама өзара әрекеттесу арқылы пайдаланушылардың белгілі бір мақсатты тобын қамтиды. Тұтынушылар пайдаланатын танымал платформалардың қатарында танымал Вконтакте, Одноклассники, Facebook, Instagram және Twitter ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік интернет қызметі мен Pinterest фотохостингі, LinkedIn іскерлік әлеуметтік желісі, Tumblr және Flickr микроблог қызметтері, YouTube және Vimeo видеохостингтері Coub және Vine жаңа бейнехостинг форматтары, сондай-ақ WhatsUpp, Viber және Telegram сияқты жеке мессенджерлері бар.
Мейрамханаларға мақсатты ұсыныстар жасау оңайырақ, өйткені олар өз тұтынушыларына нақты көріністі көрсете алады, ретаргетинг қолдана алады, яғни, пайдаланушыға бұрын қараған ұсынысты қайта көрсете алады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілердегі белсенділік қызығушылық танытқан мақсатты аудиторияны іріктеп отыруға, мүмкіндігінше жылдам және арзан байланысуға мүмкіндік береді.
Әлеуметтік желілерді жүргізудегі маңызды бағыттардың бірі -блогерлермен жұмыс. Блогерлерге арналған арнайы іс-шараларды ұйымдастыру - бұл мекеме туралы жағымды пікірлер қалыптастырудың немесе жағымсыз пікірлермен күресудің тамаша стратегиясы. Мұндай іс-шараларда мейрамхана блогерлерді тегін тамақтандырып, мейрамхана асханасы мен тағамдар туралы айтып, тұтынушылардың шынайы пікір жазып қалдыруын сұрай алады. Визуализацияны да қосу туралы ұмытпаған дұрыс.
Қазіргі кезде бейне жарнамалар ғаламтор желісінде танымал бола бастады. Дегенмен, толыққанды, сапалы бейнелерді шығару әлі де көпшілік үшін қолжетімді. Instagram Instagram Live, Stories Facebook, Вконтакте және Instagram сияқты әлеуметтік желілерде салыстырмалы түрде жаңа бейне форматтар пайдалану толық метражды бейнеақпараттарға ыңғайлы балама болып табылады.
Өздеріңіз білетіндей, мейрамхана бизнесіндегі бәсекелестік әсіресе қатал, сондықтан мейрамхана басшылығы мекеменің қызметтері барынша сұранысқа ие болуы үшін бәрін жасауы керек. Бұл жағдайда барған сайын тез қарқын алып келе жатқан SMM менеджменті үлкен рөл атқарады. Facebook, Instagram және Вконтакте танымал әлеуметтік желілері мекеменің өміріне айтарлықтай әсер ететін мүмкіндіктерге ие. Біз мейрамхананың немесе кафенің айналдыру жолдарын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсінуді, сондай-ақ олардың ең тиімдісін талқылауды ұсынамыз.
Facebook маркетингі (сонымен қатар ВКонтакте маркетингі). Бұл әлеуметтік желілерді пайдаланушылар бірқатар әрекеттерді орындайды: бір-бірімен байланысады, кездесулерді белгілейді. Кездесу өтетін жер туралы жарнаманы орналастыру өте орынды. Facebook маркетингі үшін мекеме қауымдастығы мұқабасының фотосуреті үлкен рөл атқарады, онда тағамдардың суреттерін, келушілердің фотосуреттерін, мәзір жаңалықтарын орналастыруға болады. Сондай-ақ геолокация мен мәзір қойындыларын пайдалану орынды, олардың ішінде, әдетте, алғашқы төртеуі негізгі болып табылады: тағамдар ассортименті және олардың фотосуреттері бар қойынды; орналасқан жері; акциялар мен бонустар; арнайы ұсыныстар. Тағамдар тарихының сипаттамасын, қызықты фактілерді, сондай-ақ жақсы күн тілектерін, достық және әзілкеш пікірлерді сипаттайтын посттар артық болмайды (мұндай саясатты, мысалы, құймақтық Депо қолданады). Сондай-ақ, пайдаланушылардың мекеме туралы ақпаратты тікелей таратуына ықпал ететін репосттар үшін әртүрлі сауалнамалар мен конкурстар ұйымдастыруға болады.
Instagram маркетингі әсіресе тиімді, өйткені ол пайдаланушыға жоғары визуалды әсер ету деңгейіне ие. Мұнда әлеуметтік желідегі пайдаланушының негізгі бағытшысы болып табылатын хэштегтер үлкен рөл атқарады. Пайдаланушылар тағамның бірегей ассортиментін құрастыруға қатысатын мәзір-инжиниринг тәжірибесі белсенді қолданылады, бұл қарым-қатынасты нығайтуға көмектеседі. Мұнда celebrity chef деп аталатын схема жүзеге асады, яғни бармен немесе аспаздың жұмысы туралы қысқа бейне пайдаланылады. Сонымен қатар, тұтынушы ұжымның атмосферасына еніп, сәйкесінше мұндай мекемеге көбірек сенеді. Фотобайқаулар мен акциялар да өткізіледі.
Twitter маркетингі белгілі бір мекеменің өмірінен жаңалықтар туралы жедел қысқа хабарландырлар жасау үшін қажет. Мұнда пайдаланушы мен мейрамхананың тереңірек өзара әрекеттесуіне ықпал ететін әртүрлі дереккөз сілтемелерін пайдалану орынды (Domino' s Pizza белсенді түрде айналысады) және тағамдардың суреттері, хэштегтер, сондай-ақ, пайдаланушылар мейрамхана туралы ақпаратты таратқан кезде іске қосылатын арнайы купондарды пайдалану қайтадан өзекті болып табылады. Арнайы ұсыныстары бар Твиттер түскі және кешкі ас алдында қажет, ал геолокация туралы ақпарат дұрыс орынды табуды жеңілдетеді.
Қорытындылай келе, айқын оң әсерлермен қатар (салыстырмалы арзандық, тұтынушымен тікелей байланысу мүмкіндігі, жағдайдың өзгеруіне жылдам реакция беру және т.б.) әлеуметтік желілерді пайдалану теріс әсер етуі мүмкін екенін айту керек (мақсатты аудиторияны дұрыс таңдамау, дұрыс емес стратегия). Сондықтан SMM-менеджменттің осы әдістерін біріктіру, сондай-ақ суық (қамту) және ыстық (адал аудитория дерекқоры) пайдаланушылар арасындағы айырмашылықтарды ескеру басымдыққа ие. Екі санат, жаңа тұтынушыларды тарту және тұрақты адамдарды ұстап тұру үшін де, мінез-құлық стратегиясын құрған жөн. Әрине, тұтынушы сияқты ойлаудың басты ережесін ұмытпау керек.
Өздеріңіз білетіндей, мейрамхана бизнесіндегі бәсекелестік әсіресе қатал, сондықтан мейрамхана басшылығы мекеменің қызметтері барынша сұранысқа ие болуы үшін бәрін жасауы керек. Бұл жағдайда барған сайын тез қарқын алып келе жатқан SMM менеджменті үлкен рөл атқарады. Facebook, Instagram және Вконтакте танымал әлеуметтік желілері мекеменің өміріне айтарлықтай әсер ететін мүмкіндіктерге ие. Біз мейрамхананың немесе кафенің айналдыру жолдарын, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсінуді, сондай-ақ олардың ең тиімдісін талқылауды ұсынамыз.
Facebook маркетингі (сонымен қатар ВКонтакте маркетингі). Бұл әлеуметтік желілерді пайдаланушылар бірқатар әрекеттерді орындайды: бір-бірімен байланысады, кездесулерді белгілейді. Кездесу өтетін жер туралы жарнаманы орналастыру өте орынды. Facebook маркетингі үшін мекеме қауымдастығы мұқабасының фотосуреті үлкен рөл атқарады, онда тағамдардың суреттерін, келушілердің фотосуреттерін, мәзір жаңалықтарын орналастыруға болады. Сондай-ақ геолокация мен мәзір қойындыларын пайдалану орынды, олардың ішінде, әдетте, алғашқы төртеуі негізгі болып табылады: тағамдар ассортименті және олардың фотосуреттері бар қойынды; орналасқан жері; акциялар мен бонустар; арнайы ұсыныстар. Тағамдар тарихының сипаттамасын, қызықты фактілерді, сондай-ақ жақсы күн тілектерін, достық және әзілкеш пікірлерді сипаттайтын посттар артық болмайды (мұндай саясатты, мысалы, құймақтық Депо қолданады). Сондай-ақ, пайдаланушылардың мекеме туралы ақпаратты тікелей таратуына ықпал ететін репосттар үшін әртүрлі сауалнамалар мен конкурстар ұйымдастыруға болады.
Instagram маркетингі әсіресе тиімді, өйткені ол пайдаланушыға жоғары визуалды әсер ету деңгейіне ие. Мұнда әлеуметтік желідегі пайдаланушының негізгі бағытшысы болып табылатын хэштегтер үлкен рөл атқарады. Пайдаланушылар тағамның бірегей ассортиментін құрастыруға қатысатын мәзір-инжиниринг тәжірибесі белсенді қолданылады, бұл қарым-қатынасты нығайтуға көмектеседі. Мұнда celebrity chef деп аталатын схема жүзеге асады, яғни бармен немесе аспаздың жұмысы туралы қысқа бейне пайдаланылады. Сонымен қатар, тұтынушы ұжымның атмосферасына еніп, сәйкесінше мұндай мекемеге көбірек сенеді. Фотобайқаулар мен акциялар да өткізіледі.
Twitter маркетингі белгілі бір мекеменің өмірінен жаңалықтар туралы жедел қысқа хабарландырлар жасау үшін қажет. Мұнда пайдаланушы мен мейрамхананың тереңірек өзара әрекеттесуіне ықпал ететін әртүрлі дереккөз сілтемелерін пайдалану орынды (Domino' s Pizza белсенді түрде айналысады) және тағамдардың суреттері, хэштегтер, сондай-ақ, пайдаланушылар мейрамхана туралы ақпаратты таратқан кезде іске қосылатын арнайы купондарды пайдалану қайтадан өзекті болып табылады. Арнайы ұсыныстары бар Твиттер түскі және кешкі ас алдында қажет, ал геолокация туралы ақпарат дұрыс орынды табуды жеңілдетеді.
Қорытындылай келе, айқын оң әсерлермен қатар (салыстырмалы арзандық, тұтынушымен тікелей байланысу мүмкіндігі, жағдайдың өзгеруіне жылдам реакция беру және т.б.) әлеуметтік желілерді пайдалану теріс әсер етуі мүмкін екенін айту керек (мақсатты аудиторияны дұрыс таңдамау, дұрыс емес стратегия). Сондықтан SMM-менеджменттің осы әдістерін біріктіру, сондай-ақ суық (қамту) және ыстық (адал аудитория дерекқоры) пайдаланушылар арасындағы айырмашылықтарды ескеру басымдыққа ие. Екі санат, жаңа тұтынушыларды тарту және тұрақты адамдарды ұстап тұру үшін де, мінез-құлық стратегиясын құрған жөн. Әрине, тұтынушы сияқты ойлаудың басты ережесін ұмытпау керек.
Аружан шет ел тәжірибесін косу керек. Оны міндетті турде қосқызады.
Сізде жоспар мен болим такырыптарында айырмашылықтар бар екен
2 Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешім қабылдауына әсерін "Rafe" мейрамханасы мысалында талдау
2.1 Қазақстандағы әлеуметтік желілердің мейрамхана бизнесіндегі тұтынушылардың шешіміне әсерін талдау
Мейрамхана бизнесінің маркетингі - тұтынушылардың сұраныстарын толық қанағаттандыруды қамтамасыз ететін негізгі құрал болып табылады. Көптеген мейрамханалардың маркетингтік саясаты тек клиенттерге белгілі бір жеңілдіктер тізімін ұсынуға, тартымды жарнамалар мен каталогтар жасауға ғана бағытталған. Сонымен қатар, мейрамхана саласындағы жаңа маркетингтік тұжырымдамалардың бәсекелестік деңгейін немесе мейрамхана кәсіпорындарының маркетингтік саясатын түбегейлі өзгертіп жатқанын атап өткен жөн.
Қазақстанның мейрамхана бизнесіндегі маркетинг негізінен әлеуметтік желілердегі жарнамаға және кебір іс-шараларды өткізуге бағытталған. Сонымен қатар, мейрамхана бизнесі ең инновациялық және өте икемді болып табылатындығын атап өтуге болады, бұл мейрамханалардың жаңа форматтарының пайда болуынан, әртүрлі мақсатты тұтынушыларды, сонымен қатар тұтынушылардың талғамының ерекшеліктерін ескере отырып, инновациялық тұжырымдамалар жасалып, жаңаша форматтағы мейрамханалар пайда болуынан көрінеді.
Қазақстанда ресми түрде 8500 мейрамхана және шамамен осыншама қонақүй тіркелген.
Сурет 2. Қоғамдық тамақтандыру нарығындағы сатып алу қабілеті мен ұсыныстары
Графиктен 2020 жылы қоғамдық тамақтандыру нарығының сатып алу қабілеті мен қамтамасыз ету теңгерімі бұзылғанын және осы уақытқа дейін қалпына келмегенін көруге болады.
2021 жылға қарай мекемелер мен орындар саны қысқарды, бірақ халықтың кірісі тұрақты өсуді жалғастырды.
2022 жылдың алғашқы 2 тоқсанында тұрғындардың қоғамдық тамақтандыруға жұмсаған шығындары соңғы 3 жылда алғаш рет өскенін көрсетті. 2022 жылдың басынан бастап жаңа мекемелер ашылуда, бұл тұрғындардың қоғамдық тамақтандыру қызметіне кірістері мен шығыстарының оң өсуімен байланысты.
Сурет 3. Қазақстанның қоғамдық тамақтандыру бойынша жылдар статистикасы
Ағымдағы жылдың ақпан айында елімізде тұру және тамақтандыру саласында қызмет көрсететін 7,1 мың кәсіпорын жұмыс істеп тұр, бұл өткен жылдың ақпан айымен салыстырғанда 10,8%-ға артық.
Салыстыру үшін: 2021 жылдың сәйкес кезеңінде елімізде бұл салада 6,4 мың кәсіпорын жұмыс істеп, жылдық өсім 13,5%-ды құрады.
Аймақтық контексте HoReCa ең көп жұмыс істейтін кәсіпорындар Алматы қаласында болды: 2,3 мың компания немесе Қазақстан Республикасындағы барлық осындай нысандардың 32,3%, плюс жылына 7,9%.
Үздік үштікке Алматыдан басқа елорда (1,9 мың кәсіпорын, жылына плюс 12,6%) және Атырау облысы (328 кәсіпорын, плюс 15,1%) кірді. HoReCa кәсіпорындарының ең азы Жамбыл облысында жұмыс істейді - бар болғаны 84 компания.
Еліміздің 17 өңірінің ішінде тек Павлодар облысында ғана мұндай кәсіпорындардың саны қысқарды: жылына 3,3%-ға, 204 кәсіпорынға дейін. Ең көп жылдық өсім Шымкентте тіркелді: бірден плюс 47,9%, 284 кәсіпорынға дейін.
Қаңтардағы лаңкестік әрекеттер мен қаладағы төтенше жағдайдың салдарынан Алматыда 2 мыңға жуық қоғамдық тамақтандыру орындары жабылды, деп хабарлайды Хабар 24.
30-ға жуық қоғамдық тамақтандыру орындарын тонаушылар қиратты. Жалпы, пандемия жылдарындағы шектеулер, азық-түлік пен коммуналдық қызметтер бағасының өсуі нәтижесінде оңтүстік астананың нарығынан 5 мыңға жуық кәсіпкерлік нысаны немесе жалпы санының үштен біріне жуығы шықты. Қоғамдық тамақтандыру қауымдастығы пандемиямен байланысты ұзақ мерзімді шектеулерден кейін мейрамхана бизнесін толық қалпына келтіру үшін кемінде бес жыл қажет деп санайды.
Сурет 4. Қазақстанның қоғамдық тамақтандыру бойынша қалалардың салыстырмалы көрсеткіштіктері
Саладағы жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың 45%-ы ғана белсенді: 3,2 мың компания - бір жыл бұрынғыдан 6,2%-ға артық.
Уақытша жұмыс істемейтін кәсіпорындар жалпы санының үштен бірін құрайды - 31,6%, өткен жылдан бері жағдай айтарлықтай өзгерген жоқ (31,8%). Белсенділігін жоғалтқан мұндай компаниялардың саны бір жылда 10,2%-ға өсіп, 2,3 мыңға жетті.
Мейрамхана бизнесі қазіргі жағдайда қоғамдық тамақтанудың құрамдас бөлігі ретінде экономиканың серпінді дамып келе жатқан секторы және қоғамдық тамақтану орны мен ойын-сауық секторларын сәтті біріктіретін қазақстандық бизнестің танымал саласы болып табылады. Жыл сайын Қазақстандағы мейрамхана қызметінің нарығы 15%-ға артып келеді.
Қазақстанның мейрамхана маркетингінде белгілі бір өзгерістер орын алып жатыр, мысалы мұндай үрдістердің бірнешеуін атап өтуге болады:
- тағам сапасының жоғары деңгейін әрі тартымды баға ұсынатын стандартты қызмет түрлерін көрсететін демократиялық мейрамханалардың көбеюі:
- классикалық мейрамханалардан түбегейлі ерекшеленетін және әртүрлі қызмет түрлерін ұсынатын мейрамханалардың инновациялық тұжырымдамаларының пайда болуы;
- тұтынушыға және оның талғамына орай жеке қызмет көрсететін қоғамдық тамақтану орындары;
- тез дайындалатын (фаст-фуд) кәсіпорындар желілерінің ауқымының көбеюі, және олардың форматтарының әртүрлілігі;
- қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының санының көбеюі: кофеханалар мен кондитерлік дүкендер, әсіресе Республикалық маңызы бар қалалардың іскерлік орталықтарында ашылып жатқан жаңаша форматтағы тамақтандыру орындары;
- ұлттық тағамдар мен олардың орнына ұсынылатын заманауи үлгідегі балама тағамдар ұсынатын мейрамханалар мен кафелердің ашылуы;
- отбасылық және балалар мейрамханаларының, антикафелердің пайда болуы.
Қазақстанда мейрамхана бизнесі ірі қалаларда-мегаполистерде барынша дамыған. Мұндай үрдісті әсіресе Алматы және Нұр-Сұлтан (Астана) қалаларынан байқау қиын емес, екі қаланың өсу динамикасын салыстыра отырып, мейрамхана бизнесінің айтарлықтай өсуі, алуан түрлілігі Нұр-Сұлтан қаласында байқалады деген қорытынды жасауға болады.
Қазақстандағы мейрамханалық қызмет көрсету нарығы қазақ асханасының өзіндік дәстүрлері, ұлттық мәдени бағдарламалар түріндегі қосымша қызметтері бар жақсы мейрамханаларға өте мұқтаж. Мұндай мейрамханаларда тағамдар мен сусындар ұлттық ас мәзірінде кәсіби, дәмді және сонымен бірге заманауи және шығармашылықпен ұсынылуы маңызды, бас аспазшылар тобы тағамдарды безендіру және ұсынуды ойласа, шоу-бағдарлама ұлттық музыка элементтері мен ұлттық нақышты пайдаланса және әрине, барлығында жоғары деңгейде қызмет көрсетілуі маңызды. Сондықтан инновацияларды, заманауи технологияларды енгізе отырып, адамның ұлттық болмысын ұмытпау керек, өйткені, бұл тағам мәдениеті мен салт-дәстүрінің ерекшеліктеріне қызығушылық танытатын туристерді, шетелдік қонақтарды тартады.
Маркетинг құралдарын қолдана отырып, біз мейрамхана қызметін тартымды етеміз, мақсатты аудиториямен тікелей жұмыс жасай отырып, жаңа тұтынушыларды іздейміз. Жаңа трендтер қазақстандық мейрамхана нарығына басқа елдерден келеді. Әлемдік мейрамхана нарығын зерттей отырып, жаңа тенденцияларды анықтай отырып, біз жақын арада бізді күтетін жаңа бағыттарды болжай аламыз. Сондай-ақ ұлттық бірегейлікке, қазақ тағамдары мен қонақжайлылық дәстүрлеріне негізделуі мүмкін өзіндік мейрамхана трендтерін жасау бойынша жұмыс істеу маңызды.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының қызметінде маркетингті қолданудың талдауы Қазақстандық қоғамдық тамақтандыру нарығының қандай күшті және әлсіз жақтары бар екенін көрсетті.
SWOT-талдау бойынша Қазақстан Республикасының қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының маркетингтік қызмет жағдайын талдау 1-кестеде берілген.
SWOT-талдау бойынша Қазақстан Республикасының қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының маркетингтік қызмет жағдайын талдау
Әлсіз жақтары
Күшті жақтары
- өнім ассортименттерінің біркелкілігі;
-бағаның тұрғындардың сатып алу қабілетіне сай келмеуі;
- инфляцияның сатып алынатын өнім бағасына және дайын өнімге әсері;
- интерьердің тақырыптық безендірулерінің болмауы;
- сауда бөлмелерінің шамадан тыс
жабдықталуы.
- әлсіз жарнама
- өнім сапасының нашарлығы
- заманауи компьютерлік технологияларды қолданбау
- шикізатты сақтау мерзімін сақтамау
- маркетингтік зерттеулер жүйесінің нашар ұйымдастырылуы;
- тұтынушылардың максималды ағынға дейін орналастыруларды жуықтау.
- азық-түліктің ұзақ өмірлік цикл
- сұраныстың болуы.
- кәсіпорын әрекет түрлерін таңдау бойынша нарық және экономиканың нақты бағытын сегменттеу мүмкіндігі
- жоспарланған іс-шараларды жүзеге асыру бойынша стратегиялық бағыт
Қауіптер
Мүмкіндіктер
- тұтынушылардың сұраныстарына стандартты көзқарас
- жспарланған маркетинг жүйесін қолданбай банкроттыққа ұшырау
- коммерциялық тәуекелдің жоғары деңгейі
- клиенттің қажеттіліктерін қанағаттандырмау жеке брендтің қалыптасуын қиындатады.
- төмен қызмет көрсету және өнім сапасы бизнесті толығымен бұзады
- мемлекеттік қадағалау нормаларының болмауы халықтың денсаулығына зиян келтіреді.
- барлық жақтан даму мүмкіндігі.
және қосымша жұмыс орындарын құру
- халықтың әлеуметтік-экономикалық өмір сүру жағдайларын жақсарту
- дұрыс ұйымдастырылып жоспарланған маркетингке психологиялық факторлардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz