Фирма имиджінің басқарудың тиімділігіне әсері

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақ технология және бизнес университеті

Шакирова Камила

Фирма имиджі басқарудың сапасы мен тиімділігін көтеру факторы ретінде

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В04105 - «Менеджмент» білім беру бағдарламасы

Нұр-Сұлтан, 2021

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Қазақ технология және бизнес университеті

«Менеджмент және туризм» кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

кафедра меңгерушісі, э. ғ. к., доцент

Казбеков Г. К.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Фирма имиджі басқарудың сапасы мен тиімділігін көтеру факторы ретінде

6В04105 - «Менеджмент» білім беру бағдарламасы

Орындаған Шакирова К. Б.

Ғылыми жетекші

Нұр-Сұлтан, 2020

КІРІСПЕ4

1 ФИРМА ИМИДЖІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ БАСҚАРУҒА ӘСЕРІ6

1. 1 Фирма имиджін басқарудың мәні, жіктелуі, функциясы6

1. 2 Фирма имиджінің қалыптасу механизмдері және имиджді басқару13

1. 3 Фирма имиджінің басқарудың тиімділігіне әсері17

2 «ҰЛЫ-ҚҰМ» ЖШС МЫСАЛЫНДА БАСҚАРУДЫҢ САПАСЫ МЕН ТИІМДІЛІГІНІҢ ФИРМА ИМИДЖІНЕ ӘСЕРІН ТАЛДАУ21

2. 1 «Ұлы-Құм» ЖШС ұйымдық-экономикалық сипаттамалары21

2. 2 «Ұлы-Құм» ЖШС ішкі және сыртқы ортасына талдау25

2. 3 «Ұлы-Құм» ЖШС басқарудың сапасы мен тиімділігін, фирма имиджін бағалау33

3 ФИРМА ИМИДЖІНІҢ ДАМУ БАҒЫТТАРЫ39

3. 1 Фирма имиджін басқарудың шетел тәжірибесі39

3. 2 Басқарудың сапасы мен тиімділігін арттыру және фирма имиджін жетілдіру жолдары43

ҚОРЫТЫНДЫ47

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ50

ҚОСЫМША А52

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Күнделікті дамып, алға жылжып отыратын, өзгерістерге толы нарықтық экономика жағдайында кәсіпорындар арасында әрбір сатып алушы үшін бәсекелестік күрес үздіксіз жүріп отырады. Бұл процесстер нәтижесінде кәсіпорынның экономикалық тұғыда басты мақсаты - максималды пайда табу мүмкіндігін береді. Кәсіпорынның жақсы нәтижелерге жетуінің бірнеше алғышарттары бар, оның бірі - фирманың оң имиджін қалыптастыру.

Нарықта белгілі бір тауар немесе қызмет түрін ұсынатын кәсіпорындар өз кәсіпорынының, тауардың, басшының имиджіне аса көңіл бөлмейді, басты фокуста тек максималды пайда табуға ұстайды. Алайда, кәсіпорынның қаржылық көрсеткіштерінің жоғары болуының басты факторы тұтынушылардың көзқарасында қалыптасқан оң имидж екендігін ескере бермейді. Мұндай жағдайлар көп жағдайда, нарыққа енді кірген, жаңадан бастаған кәсіпорындарда кездеседі. Бұл ретте, ұзақ мерзімді перспективаға бағытталған, менеджмент жүйесі жақсы ұйымдастырылған, құндылықтар ауқымы ірі кәсіпорындар фирма имиджіне нұқсан келмеуін басты назарда ұстайды, себебі, тұтынушылардың сатып алуға деген басты факторы - кәсіпорынға деген сенімі болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Дипломдық жұмыстың теориялық негізін отандық және шетел ғалымдарының еңбектері құрайды: Утлик Э. П., Семенова А. К., Карпов А. В., Перелыгина Е. Б., Котлер Ф., Согачева О. В., Симоненко Е. С., Вертакова Ю. В., Петрищева И. В., Бейжанова А. Т., Тұрлыбекова Н. М., Семенова Л. М., Друкер П. Ф., Даулинг Г., Портер М., Даниленко Л. В., Келлер С., Воронцова М. В., Почепцов Г. Г., Шепель В. М., Овчинникова А., Шульга Н., Жижина М. В., Номейн А., Питерсма П., Ильяс А.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - кәсіпорынның ішкі және сыртқы ортасына талдау жасай отырып, кәсіпорындағы басқарудың сапасы мен тиімділігін арттыру және фирма имиджін жетілдіру жолдарын ұсыну.

Қойылған мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер алға қойылды:

• Фирма имиджін басқарудың мәні, жіктелуі және функциясы;
• Фирма имиджінің қалыптасу механизмдері және имиджді басқаруды талдау;
• Фирма имиджінің басқарудың тиімділігіне әсерін анықтау;
• «Ұлы-Құм» ЖШС ұйымдық-экономикалық сипаттамаларына талдау;
• «Ұлы-Құм» ЖШС ішкі және сыртқы ортасына талдау;
• «Ұлы-Құм» ЖШС басқарудың сапасы мен тиімділігін, фирма имиджін бағалау;
• Фирма имиджін басқарудың шетел тәжірибесіне талдау;
• Басқарудың сапасы мен тиімділігін арттыру және фирма имиджін жетілдіру жолдарын ұсыну.

Жұмыстың зерттеу объектісі - «Ұлы-Құм» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің басқару жүйесі мен сапасы, фирма имиджі және оны жетілдіру әдістері мен жолдары.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізі. Зерттеу жұмысының теориялық және әдіснамалық негізін басқару, менеджмент жүйесі бойынша ҚР Заңдары мен мемлекеттік органдардың, министрліктердің бұйрықтары, фирма имиджі мен менеджмент жайындағы оқулықтар мен әдебиеттер, «Ұлы-Құм» ЖШС ресми статистикалық мәліметтері, ұйымдық құжаттары құрайды.

Дипломдық жұмыстың ғылыми жаңашылдығы басқарудың сапасы мен тиімділігін арттыру, фирма имиджін жоғарылату бойынша заманауи әдіс-тәсілдерді ұсыну болып табылады.

Зерттеу нәтижелерінің тәжірибелік құндылығы кәсіпорындардағы тиімді менеджмент жүйесін қалыптастыру үшін, фирма имиджін дамыту үшін теориялық негіз ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Жұмыстың жалпы көлемі 49 бет, 14 кесте, 9 сурет, 1 қосымшадан тұрады.

1. ФИРМА ИМИДЖІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ БАСҚАРУҒА ӘСЕРІ

1. Фирма имиджін басқарудың мәні, жіктелуі, функциясы

Бүгінгі уақытта фирма имиджін қалыптастыру және дамыту тенденциялары әлемдегі нарықтық қатынастардың үздіксіз дамуымен, экономика, мәдениет, инновациялық технологиялар салаларындағы ашылулармен тығыз байланыста дамып келеді. Фирманың шаруашылық жүргізіп отырған саласында жетістікке жетуіне, қаржылық жағдайының нәтижелі болуына, жоғары сұранысқа ие болып, танымал болуына әсер ететін ең басты қажетті шарт фирманың оң қалыптасқан имиджі болып табылады.

Фирма имиджі - қоғамдағы әр түрлі әлеуметтік топтардың кәсіпорын қызметімен таныса отырып, алған ақпараттар негізінде кәсіпорын жайлы белгілі бір ой түюі және тұтастай қабылдауы. Фирма имиджінің оң немесе теріс сипатта болуы мүмкін.

Имидж сыртқы және ішкі құрамдас бөліктен құралады:

• ішкі құрамдас бөлік: кәсіпорын қызметкерлері, корпоративтік мәдениет, басқару стилі мен әдісі, кәсіпорын миссиясы, маркетинг, PR қызметтер;
• сыртқы құрамдас бөлік: тұтынушылар, инвесторлар, жеткізушілер, делдалдар, қоғамдық ұйымдар, бәсекелестер және мемлекет.

Фирма имиджінің кәсіпорынға пайда әкелуі, жақсы ұйымдастырылуы және қалыптасуы үшін 6 негізгі қағидалары бар, олар:

1. Фирма имиджін кәсіпорын басшылары немесе арнайы мамандар алдын-ала жоспарлауы, ойластыруы қажет және тұтынушыға белгілі бір әсерді қалдыруы тиіс. Бұл жерде кәсіпорынның арнайы фирмалық түсі (мысалы, Google компаниясында фирмалық түс - әр түрлі түстер комбинациясынан тұрады), сауда маркасы, слоган, лозунг, тауардың қайталанбас қаптамасы мен түрі, әлеуметтік желілерді жүргізудің белгілі бір әдісі мен ерекшелігі және жақсы таңдалған фирманың амбассадоры болуы мүмкін. Бұл қағида орындалмаған жағдайға мысал келтіретін болсақ, кәсіпорынның фирмалық түсінің нақты таңдалмауы тақтайшалардың қызыл, ал логотиптің жасыл түсте болуына әкелуі мүмкін, нәтижесінде кәсіпорын жайлы тұтынушылардың жадында ақпарат болмайды, сенімсіздік тудырады;
2. Кәсіпорын қызметі жайлы сыртқы ортаға берілетін ақпараттың шынайы болуы, тұтынушылардың сеніміне ие болуы және кәсіпорынның белгілі бір тұлғамен байланысы болуы қажет;
3. Фирманың имиджі жайлы ақпарат пассивті сипатта болуы қажет, себебі, көптеген жарнамалық кампаниялар, ақпараттың өте көп мөлшерде болуы тұтынушылар назарында кәсіпорын жайлы тұрақсыз көзқарасты қалыптастыруы мүмкін;
4. Фирманың имиджі нақты болуы белгілі бір адами сезімдер мен эмоцияларды тудыруы қажет;
5. Имидж қарапайым және есте сақтауға оңай болуы қажет;
6. Фирма имиджі ұдайы дамып, заман ағымына ілесіп отыруы тиіс, бұл жерде қазіргі таңдағы әлеуметтік желілердің көмегімен жарнамалау, кәсіпорынның имиджін қалыптастыру және жаңа тұтынушыларды табу арқылы максималды пайда табуды ескерген жөн.

Қазіргі таңда имидж (кәсіпорынның, тауардың, адамның, қаланың, басшының және т. б. ) мәселесі зерттеушілер мен мамандардың назарын аудартуда. Имидждің қолдану аясы кең, мысалы жеке тұлғаның имиджі, кәсіпорынның қызметкерлерінің имиджі, корпоративтік имиджі, белгілі бір мамандық иесінің кәсіби имиджі, саяси тұлғаның халық алдында қалыптасқан имиджі, белгілі бір брендтің немесе қарапайым тауардың имиджі болуы мүмкін.

Имидж (ағылшын тілінен аударғанда image - кескін) - бұл белгілі бір адамға, ұйымға немесе басқа әлеуметтік объектіге қатысты адамдардың санасында дамитын, қабылдау объектісі туралы эмоционалды ақпараттың едәуір мөлшерін қамтитын және белгілі бір әлеуметтік мінез-құлықты ынталандыратын синтетикалық бейненің бір түрі [1] .

Ғалымдар мен зерттеушілердің имиджге берген анықтамаларына төмендегі 1-кестеде шолу жасалынған.

Кесте 1 - Имидждің анықтамалары

Кестедегі авторлардың берген анықтамаларына сүйене отырып, олардың барлығының осы құбылыстың нақты аспектілерін көрсететіндігін байқауға болады. Бірнеше авторлардың әдіс-тәсілдерін, пікірлерін талдай отырып, келесідей принциптерге тоқталамыз: біріншіден, фирма имиджі барлық құрылымдағы адамдардың санасында көрініс табады; екіншіден, имидждің мазмұны осы фирма мен оны қабылдайтын адамдар кіретін әлеуметтік қатынастардың сипатына сәйкес құрылымдалған. Мемлекет, қоғам, ұйым идеалды жағдайда өмір сүрмейді, олардың шаруашылық қызметі барысында, нақты кезеңдерде олар белгілі бір адамдардың санасына әсер ететін социогенетикалық және жағдайлық ерекшеліктерге ие болады.

Имидждің мәні - дұрыс, оң қалыптасқан имидждің көмегімен ұйым, тұтынушылар мен қызметкерлерге оң әсер қалдыру процессін басқару. Имидждің кәсіпорын репутациясымен байланысы 1-суретте көрсетілген.

Сурет 1 - Имидждің кәсіпорын репутациясымен байланысы

Ескерту - Дереккөз негізінде құрастырылды [6]

Имидждің жіктелінуі қамту деңгейіне, масштабына қарай 4 деңгейге бөлінеді:

1. әлеуметтік-мәдени деңгей;
2. салалық деңгей;
3. ұйым деңгейі;
4. сауда маркасының немесе өнім/қызмет көрсету деңгейі.

Имидж тұтынушылар тарапынан қабылдануына қарай сенімге ие имидж, артықшылыққа ие имидж, танымау, теріс имидж немесе негативті имидж болып бөлінеді:

1. Сенімге ие имидж (brand insistence) - әлеуметтік топтың белгілі бір бөлігінің кәсіпорынның көптеген жылдар бойы тұтынушылары болып табылуы, кәсіпорынға деген толықтай сенімінің болуы. Мұндай нәтижеге маркетологтар мен басшылардың үздіксіз жұмысы мен өнімнің лайықты сапасы нәтижесінде жетуге болады.
2. Артықшылыққа ие имидж (brand preference) - басқа кәсіпорын өнімдерімен салыстырмалы түрде артықшылыққа ие (экологиялық таза өнім, қайта өңдеу мүмкін болатын пластик құтыны пайдалану сияқты) кәсіпорын, сәйкесінше, жылдар бойы қалыптасқан белгілі бір тұтынушылар тобына ие фирма имиджі.
3. Танымау (brand non recognition) - бұл өнімнің немесе қызмет түрінің нарықта бар екендігінен тұтынушылар хабардар емес немесе аз хабардар.
4. Теріс имидж немесе негативті имидж (brand rejection) - тұтынушылардың сапаға көңілі толмайтын, сенімсіздік тудыратын, кей жағдайларда алдау фактілері кездесетін имидж. Негативті имиджі қалыптасқан кәсіпорынның шаруашылық қызметі имиджді жақсартуға бағытталған жұмыс істемеген жағдайда ұзаққа бармауы мүмкін [17] .

Кәсіпорын имиджінің компоненттері блоктар негізінде 2-суретте көрсетілген.

Сурет 2 - Кәсіпорын имиджінің элементтері

Ескерту - Дереккөз негізінде құрастылды [6]

Имидждің құрамдас элементтері 2-кестеде көрсетілген:

Кесте 2 - Имидждің құрамдас бөліктері [6]

Кәсіпорын имиджінің құрамдас элементтеріне сәйкес 2 топты атап өтуге болады: негізгі және қосымша. Негізгі факторлар кәсіпорынның шаруашылық қызметі, миссиясы, мақсаты, позициясымен, ал қосымша факторлар тұтынушылар базаысмен қарым-қатынас жасау стилі, корпоративтік мәдениет, қызметкерлердің жалпы бейнесімен байланысты.

Нарықтық экономикасы дамыған елдерде имиджмейкер түсінігі (ағылшын тілінен аударғанда image making - имиджді жасау) ертеден қалыптасқан. Оның мақсаты белгілі бір кәсіпорынның (фирманың, компанияның) мақсатты нарықтағы танымалдығынан бұрын, тұтынушылар талғамына сәйкес келетін белгілі бір тауар, қызмет көрсетуің деңгейі мен неғұрлым жағымды және заманауи образ (бейне) қалыптастыру.

Дұрыс таңдалған кәсіпорын (фирма, компания) образы ұсынылған қызметтер мен тауарларды жылжытуға, нарықтағы жағдайды және алдағы табысты дамытудың жағымды атмосферасын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Имидж жағымдылығы келесі параметрлермен айқындалады: кәсіпорын сенімділігі; бәсекелестермен қарым-қатынасындағы тәрбиелілік пен шыншылдық; бәсеке жүргізу саясатының икемділігі, тұтынушыларға қызмет көрсетудегі жоғары мәдениеттілік; экологиялық, саяси, қоғамдық қозғалыстарға қатысуының моралі, т. б. [10] .

Имиджді жасаумен байланысты шешілетін міндеттер:

1. мақсатты аудиторияның көңілін аудару;
2. кәсіпорынның шығаратын өнімі мен қызметіне байланысты тұтынушылардың жағымды көзқарасын қалыптастыру;
3. кәсіпорынға жағымды қарым-қатынасты орнату;
4. промоушен бағдарламалары бойынша, мысалы, кәсіпорынның өніміне белгілі бір психологиялық тәуелділікті туғызу, кәсіпорын өніміне қызығушылығын жоғарылату [10] .

Имидждің элементтері дереккөздерде әр түрлі сипатта кездеседі.

Келесі бір теориялық деректер бойынша жалпы имидждің негізгі элементтері келесілер:

• қызмет көрсету мәдениеті;
• өнімнің сапасы және ассортименті;
• конструкторлық бюро және географиялық орналасуының мәдениеті;
• шығарылған өнімдер немесе ұсынылған қызметтердің нарығында кәсіпорынның көрінісі;
• басқару және технологиялар саласындағы кәсіпорынның имиджі;
• кәсіпорын қызметкерлерінің бейнесі және олардың біліктілігі;
• кәсіпорынның коммерциялық емес шаралар көрінісі;
• жарнама [10] .

Фирма имиджінің атрибуттары 3-кестеде көрсетілген:

Кесте 3 - Фирма имиджінің атрибуттық қызметі

Тұтынушы (немесе потенциалды әріптес) компания туралы алғашқы ақпаратты тікелей байланысқа түскенге дейін алады, яғни ақпарат көздері анықтамалар, каталогтар, жарнама, мақалалар, теледидар бағдарламалары, көрмелер, презентациялар болып табылады. Ең алдымен, тұтынушылар кәсіпорынның сенімділігі (өтімділігі, төлем қабілеттілігі), танымалдылығы, клиенттер желісінің енділігі, ұсынылған қызметтер спектрінің енділігінің көрсеткіштерінің жоғары бағаланылуын басшылыққа алады. Имидж кәсіпорынның мәнін, сыртқы қызметін көрсететін құбылыс. Бәсекелестік күрестегі өте нақты және өте тиімді фактор болып табылады. Осыған орай көптеген кәсіпорындар коммуникациялық саясатты ақпараттық-аналитикалық қамтамасыздандыруға қызығушылық танытып, өздерінің қолайлы имиджін қалыптастырудың маңыздылығын түсінеді [10] .

Имиджді қалыптастыру, басқару және дамыту - бұл маркетинг, жарнама, PR және жалпы менеджмент саласындағы жүйелі жұмысты, білімді қажет ететін күрделі жұмыс. Кәсіпорынның жұмыс істеу деңгейі, оның басшылары мен арнайы мамандарының фирма имиджін басқару әдіс-тәсілдерін қолдануына, сондай-ақ, теоритикалық білімі мен практикалық дағдыларына тығыз байланысты.

Кәсіпорын имиджінің функциялары:

1. Оң әсер қалдыру. Кәсіпорынның шаруашылық жүргізу стиліне, стратегиясына сәйкес жасалған имидж тұтынушыға жоспарланған оң әсерді қалдыруы тиіс. Оң әсер консервативті немесе новаторлық, инновациялық типте, қымбат сегменттегі кәсіпорын немесе қол жетімді бағаларды ұсынатын кәсіпорын ретінде тұтынушы жадында қалуы мүмкін.
2. Нарықта позициялау. Кәсіпорын имиджінің келесі функциясы кәсіпорынды тұтынушыларға немен айналысатынын, қандай артықшылыққа ие екендігін, сенімділік деңгейін, сондай-ақ, кәсіпорынның басшысының, қызметкерлерінің, жеткізушілері мен серіктестерінің кім екендігін таныстыра отырып, тұтынушының толықтай сеніміне кіру және өзіндік идентификацияға ие болу.
3. Іс-әрекетке шақыру. Алдыңғы 2 функцияны нәтижелі орындап, кәсіпорын жайлы ақпартта бере отырып, тұтынушыға оның қажеттіліктері мен сұранысын жеткізе отырып, кәсіпорынның өндіретін өнімін немесе өызмет түрін тұтынуға, сатып алуға, тұрақты тұтынушы болуға, сондай-ақ, серіктестікке шақыру.
4. Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату, басқару тиімділігін және беделін арттыру [23] .

Нарықтық экономика жағдайында оң корпоративтік имидж ұйымның тұрақты және ұзақ мерзімді табысқа қол жеткізуінің негізгі қажетті шарты болып табылады. Фирманың оң (позитивті) имиджі ерекшелік, икемділік, мақсаттылық, әлеуметтілік, динамикалық және адамдардың эмоциясына белсенді әрекет етуге ие болуы қажет. Біріншіден, бұл ұйымның белгілі бір күшке ие болуына әсер етеді, бұл саясат пен экономика саласындағы өзгерістерге сезімталдықтың төмендеуіне әкеледі. Екіншіден, ұйымды бәсекелестердің шабуылынан қорғайды және позициясын нығайтуға үлес қосады. Сонымен, оң имидж ұйымның қаржылық, әлеуметтік, ақпараттық ресурстарға қол жеткізуін жеңілдетеді және бұл үшін ұйымның имиджін қалыптастыру, жылжыту және дамытудың мақсаттарын, міндеттерін, элементтерін, кезеңдерін нақты анықтау қажет [11] .

2. Фирма имиджінің қалыптасу механизмдері және имиджді басқару

Фирма имиджін басқарудың кешенді тәсілі оң әсерлі, сенімділік тудыратын имиджді қалыптастыру үшін өзекті мәселе болып табылады. Кешенді түрде басқару кәсіпорынның танымалдылығы мен тұтынушылар тарапынан сенімділігін арттыратын, максималды пайда әкелетін брендтің қалыптасуын қамтамасыз етеді.

Қайталанбас уникалды имиджді қалыптастыру - бұл тек қана белгілі бір мақсатта кәсіпорын басшысы беретін уәде және тұтынушылардың сеніміне ие болу ғана емес, бұл негізгі сипаттамалардың жиынтығы ұзақ уақыт бойы өзгеріссіз, тұрақты даму арқылы алға жылжып отыру дегенді білдіреді. Осы жағдайда ғана, кәсіпорынның мықты имиджі мен беделі қалыптасып, тұтынушылардың сенімінен айырылу жағдайында «қауіпсіздік жастығы» сынды әрекет етіп, сақтандырыла алады.

Кез-келген шаруашылық жүргізуші субъект өз қызметі барысында имиджді қалыптастырудың 4 негізгі кезеңінен өтеді:

1-кезең - белгілі бір нарықтық сегментке бағдарланған кәсіпорынның имиджінің қалыптасуы;

2-кезең - тұрақты дамуға ұмтылу және кәсіпорынды белгіленген нарық позициясына қою;

3-кезең - нарық үлесін кеңейту мақсатында кәсіпорынның инновациялық дамуын енгізу;

4-кезең - трансформация, бұл кәсіпорынның тұтастай өзгеруіне, дамуы мен жетілуіне немесе керісінше, дағдарысқа ұшырауына әкелуі мүмкін кәсіпорынның өзгеруі [12] .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс