Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған ортаның ластануы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе . . . 3

1. МҰНАЙ ӨНЕРКӘСІБІ . . . 4

1. 1 Мұнай өнеркәсіп өндірістерінің орналастыру факторлары………6

3. МҰНАЙ ӨНЕРКӘСІБІНІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ . . . 9

Қорытынды . . . 11

Пайдаланған әдебиеттер . . . 12

Кіріспе

Дүниежүзілік шаруашылық ұғымы. Дүниежүзілік шаруашылықтың қалыптасуы іс жүзінде адамзаттың бүкіл тарихын қамтиды.

Ұлы географиялық ашылулардың нәтижесінде халықаралық сауда Еуропа мен Азиядан соң жер шарының басқа да аймақтарын қамтыды. Олардың арасындағы өнім айырбасы дүниежүзілік сауданың құрылуына әкеліп соқты. Бұл рыноктың мұнан әрі кеңеюі көліктің дамуына мүмкіндік туғызады. Теңіз көлігі барлық материктерді бір-бірімен байланыстырды. XIX ғасырдың екінші жартысында темір жолдардың ұзындығы тез өсіп, олар континенттердің ішкі бөліктерін байланыстырды, Генрик Гейненің бейнелеп айтқанындай, «кеңістікті өлтірді».

Алайда дүниежүзілік шаруашылықтың қалыптасуындағы басты орын XVIII ғасырдың аяғы мен XIX ғасырдың басында Батыс Еуропаның бірқатар елдері мен АҚШ-та оларда өткен өнеркәсіп төңкерістерінен кейін туған ірі машина индустриясына тиді. Демек, дүгиежүзілік шаруашылық XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында ірі машина индустриясының, көліктің және дүние жүзілік сауданың дамуы нәтижесінде құрылды.

1. Дүниежүзілік шаруашылықтың географиялық моделі.

Бұл модель бірітіндеп күрделене түсуде. XIX ғасырдың аяғына дейін барлық көрсеткіштері бойынша бір орталық - Еуропа басым болды; И. А. Витвердің бұл кезеңді «еуропацентрлік» деп атауы тегін емес. Одан соң дүниежүзілік екінші орталық құрылып, көп кешікпей басты орталыққа айналды, ол - АҚШ. Дүниежүзілік екі соғыстың арасындағы кезеңде дүниежүзілік маңызы бар жаңа орталықтар пайда болды, олар - КСРО мен Жапония. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Қытай, Үндістан, Оңтүстік-Батыс Азияның мұнай өндіретін елдер тобы, Канада, Аустралия, Бразилия секілді орталықтар қалыптаса бастады. Соңғы жиырма жылдықта «төрт Азия жолбарысы» - Корея, Тайвань, Гонконг және Сингапур бастаған ұлттық-интеграциялық елдер дүниежүзілік аренаға шықты. Осының арқасында Азия-Тынық мұхит аймағының дүгинжүзілік шаруашылықтағы рөлі бұрынғыдан да өсе түсті. Сөйтіп, қазір дүниежүзілік шаруашылықтың географиялық моделі көп орталықты сипат алып отырады.

Таяу уақытқа дейін дүниежүзілік шаруашылық ішіндегі өзара қарым-қатынастар, бейнелеп айтқанда, төрт «полюстің» болуына қарай анықталған: капиталистік Батыс пен социалистік Шығыс, «бай» Солтүстік пен «кедей» Оңтүстік. Қазір Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы, өзгертіп айтқанда, «орталық» пен «шет» арасындағы әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіндегі өсіп келе жатқан алшақтықты негізгі ішкі қайшылық деп есептеу керек.

Мысалы, 90-жылдардың басына қарай дүниежүзілік жалпы өнім ішкі өнім мен өнеркәсіптік өнімнің 15℅-і ғана және ауылшаруашылық өнімінің 30%-і дүниежүзілік шаруашлықтың бүкіл «шет аймағына» келетін. Жан басына шаққанда жалпы ішкі өнім орта есеппен 1 мың долларға жетпейді, ал Батыстың экономикасы дамыған елдерінде - 14 мың доллардан асады.

Сондықтан дүниежүзілік шаруашылықтың географиялық «моделін» жетілдірудің басты бағыты - оның «шеткі аймақтарын» жедел дамыту болып табылады.

Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі туралы ұғым . Географииялық еңбек бөлінісі туралы ұғымды терең және жан-жақты зерттеген Н. Н. Баранский оны экономикалық географиялық негізгі ұғымы деп атады.

Географиялық еңбек бөлінісі - адам қоғамы дамуының тауарлы өндіріс пен айырбастың өсуіне туатын сөзсіз нәтижесі. Оның сөзсіздігі жеке территориялардың арасында әрқашан да айырмашылықтар болуына байланысты. Ол айырмашылықтар, біріншіден, географиялық жағдайына, екіншіден, табиғат жағдайлары мен байлықтарында, үшіншіден, әлеуметтік-экономикалық жағдайларында - даму деңгейлерде, шаруашылық құрылымында, еңбек қорларында, тарихи дәстүрлерінде және т. с. с. мұндай айырмашылықтар өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өндірісінің көптеген түрлерінің белгілі бір территорияларға бекітілген сияқты болуына әкеп тірейді.

Бұл жекелеген экономикалық аудандарға қатысты, сондай-ақ халықаралық географиялық еңбек бөлінісінің арқасында өзара байланысқан тұтас елдерде де қатысты. Ол ежелгі кезде туған, бірақ дүниежүзілік шаруашылықтың шығуына байланысты дүниежүзін қамтыды.

Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі жеке елдердің өнімінің белгілі бір түрлерін өндіруге, белгілі бір қызмет көрсетуге және оларды тиімді пайдалануға, айырбастауға мамандануынан көрінеді.

Халықаралық мамандану саласы - географиялық еңбек бөлінісінің нәтижесі. Жеке елдердің өнімінің белгілі бір түрлерін өндіруге және белгілі бір қызмет көрсетуге мамандануы өндіруші елдің оларды өз қажетінен артық мөлшерде өндіруін қажет етеді. Ол халықаралық мамандану салаларының, яғни көбінесе өнімді экспортқа шығаруға бағытталяғни көбінесе өнімді экспортқа шығаруға бағытталған және халықаралық географиялық еңбек бөлінісіндегі елдің «келбетін» бірінші кезекте айқындайтын салаларының қалыптасуынан нақты көрініс табады.

1-мысал. Жапония автомобиль жасау жөнінен дүниежүзінде бірінші орын алады. Бүкіл шығарылатын автомобильдердің шамамен алғанда жартысын ол басқа елдерге экспортқа жібереді. Автомобиль өнеркәсібі - оның халықаралық мамандану саласы.

2-мысал. Канада дәнді дақылдарды жинау жөнінен дүниежүзінде бесінші, ал экспортқа шығару жөнінен екінші орын алады. Астық шаруашылығы - оның халықаралық мамандану саласы.

Өз кезегінде, халықаралық мамандану тауарлар мен қызметтің халықаралық айырбасын қажет етеді. Бұл айырбас халықаралық экономикалық байланыстардың дамуынан, жүк тасқындарының саны мен қуатының артуынан көрінеді, оның үстіне, өндіру орны мен тұтыну орны арасынан қашан да үлкен немесе кіші территориялық алшақтық түзіледі.

1 . МҰНАЙ ӨНЕРКӘСІБІ

Мұнай өнеркәсібі отын өнеркәсібіндегі жетекші рөлді атқарады. Сонымен бірге негізгі стратегиялық шикізат көзі болып есептелінеді. Мұнайды өңдемей қолдана алмайды. Одан 300 түрлі өнім алады: ең, қажетті өнімдерінің бірі машиналарға арналған отын (бензин, керосин) және химия өнеркәсібіндегі шикізаттар.

1960 жылдардың ортасында осы аймактағы Маңғыстау алабы ашылды. Ондағы Өзен және Жетібай, Қаражамбас, Қаламқас, Солтүстік Бозащы, Кеңқияқ, Жаңажол, т. б. кен орындарындағы мұнайға барлау жасалды. Кейінірек алып Қарашығанак, Теңіз мұнай кен орындары ашылды. 1980 жылдардың басында республикамызда үшінші алап - Оңтустік Торғай ірі кен орны Құмкөл пайда болды. 1990 жылдардың басында ең үлкен мұнай кен орны Қашағанды ашты. Мұнай қоры жағынан (4, 8 млрд т) Қашаған дүние жүзінде бесінші орында. Қазакстаннан түрлі маркадағы мұнай өндіріледі.

Мұнай мен газды ірі компаниялар өндіруде:

«Шеврон-Тексако» (Теңіз)

ҚӨБ консорциумы (Қарашығанақ)

Қытай ұлттық мұнай компаниясы (Жаңажол, Құмкөл) .

«Қазмұнайгаз» Қазақстаннын, ең ірі ұлттық мұнай компаниясы. Осы компаниялардың жұмыс істеу нәтижесінде мемлекетіміздегі мұнай өнеркәсібінің даму каркыны жылдан-жылға өсу үстінде. 1970 жылдары республикамыздағы барлық мұнайды үш облыс (Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе) өндіретін, казір 6 облыс өндіріп отыр. Көш бастаушы Атырау облысы.

Өндіріс ауданынан тұтынушыға темір жол аркылы цистернада және Каспий теңізі арқылы танкермен тасымалданады. Бірақ негізгі бөлігі құбыр арқылы тасымалданады. Мұнай тасымалдауда кұбырдың рөлі тиімді болғандықтан жыл өткен сайын оның үлесі артуда. Құбырдың мұнайды өткізу мүмкіншілігі жоғары. Диаметрі 83 см болатын құбыр жылына 10 млн тонна өткізе алады. Сонымен бірге өрт шығу қаупі құбырларда сирек болады. Қазақстандағы магистральді мұнай құбырының ұзындығы 7000 км-ден артық. Ең ірілері Атырау-Новороссийск, Атырау-Самара, Атасу- Алашаңкоу және Омск-Павлодар-Шымкент.

Мұнайды мұнай өңдейтін зауыттарда (МӨЗ) өңдейді. Мұнай өңдейтін зауыт көбінесе тұтынушыға негізделген. Қазақстанда 3 ірі мұнай өңдейтін зауыт (Атырау, Павлодар, Шымкент) және кішігірім отын жанар-жағармай зауыты Қарашығанақта жұмыс істейді.

Өндіріс қалдықтары қоршаған ортаны: топырақты, атмосфераны және мұхитты уландырады. Мұнай өнімдері суда ериді, эмульсиялар түзеді, олар тромбтар мен кесектерге айналады. Канцерогендер теңіз және тұщы су микроорганизмдері үшін қауіпті.

Мұнай пленкасы судың қалыпты аэрациясына жол бермейді, зиян келтіреді және гидробионттардың өліміне әкеледі. Төгілген мұнайдың қоршаған ортаға әсері теріс: балдырлардың фотосинтезі тежеледі, жануарлардың репродуктивті функциялары бұзылады.

Мұнай өндіру кезіндегі қоршаған ортаның ластануы

Пайдалы қазбалар жер бетінде және тереңдікте өндіріледі. Фрекинг технологиясын қолданған кезде қоршаған ортаның мұнаймен ластануы орын алады. Ұңғымаларды бұрғылау - ең көп таралған әдіс. Жер сілкінісі кезінде топырақ шөгіп, қалдықтар топырақ пен жер асты өзендеріне түседі.

Отынды тасымалдау кезінде құбырларда апаттар орын алады. Мұнай жер бетіне төгіліп, ағынды және жер асты суларына түседі. Ағып кету қоршаған ортаға зиян келтіретін өрттер мен жарылыстарға әкеледі. Құбыр үзілген кезде 2 тоннаға дейін майлы сұйықтық құйылады.

Бұл станцияларда мұнай өндіру де ластану көзіне айналуы мүмкін. Апаттардың алдын алу үшін компаниялар бақылауды қолданады:

мұнай төгілуі;
экологиялық мониторинг;
мұнай өнімдерінің теңіз ортасына әсерін зерттейді.

Терең теңізді бұрғылау

Энергияға деген сұраныстың артуы компанияларды жаңа жобаларды әзірлеуге тартады. Бұрғылау платформаларындағы апаттар экологиялық апаттарға әкеледі. Өнеркәсіпте қауіпсіздікке 100% кепілдік беретін технологиялар әлі жоқ.

Егер мұнай өндіру кезінде апат орын алса, әлемдік мұхитқа ондаған мың тонна көмірсутектер құйылады. Мұнай өнімдерінің қоршаған ортаға зиянды әсері әзірлеушілерді тоқтатпайды. Мысалы, Ресей Арктика қайраңында мұнай өндіру көлемін ұлғайтуда.

Мұнай өнеркәсібінің қоршаған ортаға теріс әсері:

топырақтың деградациясы;
ауаның ластануы;
жер асты ауыз су көздерін жұқтыру;
мұхиттың мұнай өнімдерімен ластануы;
сейсмикалық белсенділік;
климаттың өзгеруі.

Пайдалы қазбалар өндірілетін аймақтың тұрғындары мұнай өнімдерімен уланудан қорғалмайды.

Мұнай өнеркәсібінің су ортасына зияны

Жүк тасымалының үнемі өсіп келе жатқан көлемі теңіздегі апаттар санын көбейтеді. Танкерлер, құрғақ жүктер, паромдар, жолаушылар кемелері - мұнай мен мұнай өнімдерінің төгілуіне кінәлі. Бұл судың ластануының ең көп таралған түрі. Жағалау маңындағы мұнай пленкасының қалыңдығы теңізге қарағанда үлкен. Көмірсутектер суға түскенде судың температурасы жоғарылайды.

Шикі мұнай түрлері физикалық және химиялық қасиеттерімен ерекшеленеді. Дақтың таралу қаупіне судың температурасы, атмосфера, жыл мезгілі әсер етеді. Жеке компоненттер буланып кетеді. Жоғары температура мен желдің жылдамдығы ауа райын тездетеді.

2. 2 Мұнай өндіру кезінде туындайтын проблемаларды шешу

Өндірістік факторлардың қоршаған ортаға теріс әсерін азайту үшін мамандар мыналарды ұсынады:

табиғатты сақтауға бағытталған өндіру технологияларын енгізу;
газды қайта өңдеу;
ластанған беттерді тазарту технологиясын жетілдіру. ескірген өндірістерді пайдаланудан шығара отырып, кәсіпорындарды жоспарлы түрде жаңғырту;
мұнай өңдеуді тереңдету;
өндірілетін өнімнің сапасын арттыру;
өндірістің неғұрлым тиімді технологияларын әзірлеу және енгізу;
жабдықты жетілдіру.

Аталған шаралар кешені зиянды шығарындылардың шоғырлануы мен көлемін азайтуға мүмкіндік береді.

Мұнай өндіру және мұнай өңдеу процестерінің қоршаған ортаға теріс әсері орасан зор. Планетаның қалыпты биосферасын сақтау үшін экология мәселелеріне көбірек көңіл бөлу, табиғатты мұнай өндіру мен өңдеудің әсерінен қорғаудың қауіпсіз технологиялары мен әдістерін енгізу және қаржыландыру қажет.

Экологиялық тепе-теңдікті сақтау мұнай өндіруші компаниялардың қызметін бақылау кезінде ғана мүмкін болады. Олар экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қолма-қол ақша бөлуге құлықсыз.

2. 3 Мұнай және мұнай өнімдерінің жануарлар мен адам ағзаларына әсері.

Мұнайдың жеңіл фракциялары құрылысы жағынан - қарапайым, ол төменгі молекулалы көмірсутектерден (алкандар) парафинді, ароматты көмірсутегіден құралған.

Бұл қарапайым мұнайдың ең қозғалғыш бөлігі. Алкандар наркоздық құрал тәрізді әсер етеді, бірақ алкандарға қарағанда оның әсірі тыныс алуда күшті анық байқалады. Канцерогендік активтілігі жоғары қатерлі ісік ауруының жиілігін ұлғайтады. Ұзақ улану адамдардың бауыр мен бүйрек жұмыстарының өзгеруін, кан-тамыр органдарының тітіркенуіне әсер етеді. Сонымен қатар мутагендік әсері бар, созылмалы ісік ауруын тудырады.

Ароматты көмірсутектер - улы мұнай компоненті, оның 1% - тік концентрациясы судағы өсімдіктердің бәрін жояды. Мұнайдың 20-38 % ароматты көмірсутегісі болса жоғары сатыдағы өсімдіктердің өсуіне қысым жасалады. Ароматты көмірсутегінің ішінде жиірек тараған мутагендік және канцерогендік заттардың өкілі 3, 4 - бензо (а) пирен.

Ароматты көмірсутектер қиын бұзылады. Деградация басты факторы фотолиз процессі болып табылады. Бұл ултракүлгін сәулелендіру арқылы жүреді.

Бузашы және Қара арна кен орындарының ауыр мұнайылы, құрамында концерогендік ароматты көмірсутектерден тұрады. Кесте №1, 2 көрсетілген.

Алкандар органикалық заттар аралығында активтілігі төмендеу, наркоздік әсері күшті, теріге әсері өте қауіпті. Мұнай адам терісіне тигенде дермотит немесе экзема ауруына душар етеді.

Бензин организмге ауаны жұту арқылы тыныс алу жолымен ішек - қарын трактісінен қанға сіңіріледі бензин орталық системаға, тері қабаттарына әсер етеді, улануға кейде өлім жағдайына әкеп соқтырады. Ауада бензиннің концентрациясы 0, 005 - 0, 001 мг/м3 нәтижесінде адамдар қатты уланады, ал концентрациясы 0, 04 мг/м3 ұлғайған жағдайда бірден өлім қаупін туғызады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.