Өлшеу бірліктері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ УНИВЕРСИТЕТІ

СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

Тақырыбы: Өлшеу әдісі. Өлшеу бірліктері. Жылутехникалық өлшеулердің нәтижелерін жасау

Дайындаған:Ескенова А. С

Тексерген:Нургалиев Д. Н

Семей

2023 жыл

Мазмұны

Кіріспе2

Негізгі бөлім3

1 Өлшеулер туралы жалпы ұғым3

2 Жылутехникалық өлшеулердің классификациясы3

3. Өлшеу құралдары туралы жалпы мәліметтер4

Қорытынды6

Пайданылған әдебиеттер тізімі:7

Кіріспе

Қазіргі заманғы технологиялық процесті бақылаудың автоматты жүйелері өлшеу информациясын жинақтауға, түрлендіруге, өңдеуге және дистанциялық жеткізуге ыңғайлы түрдегі сигналдар өндіруді қамтамасыз ететін көптеген алуан түрлі өлшеу құралдарын қолдануды талап етеді.

Өлшеулер - табиғатты танып білудің негізгі әдісі ретінде жаңа ғылымитехникалық жаңалықтардың ашылуына және оларды өндіріске ендіруге ықпал жасап, технологиялық процестерді бақылауды, құрал саймандардың сенімді жұмыс істеуін, өндірістің экономикалық тиімділігін қамтамасыз етеді. Мемлекеттік аспаптар жүйесінің өлшеу құралдары ең қарапайым қондырғылардан бастап, күрделі өндірістерге дейін технологиялық процестерді информациялық есептеу техникасын қолдана отырып, бақылауды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Жылутехникалық өлшеулер дәлдігін бағалау әдістері өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларына негізделеді. Ол сипаттамалар аспаптың мүмкін болатын негізгі және қосымша қателіктері түрінде қалыптандырылады.

Негізгі бөлім 1 Өлшеулер туралы жалпы ұғым

Өлшеу - арнайы техникалық құралдардың көмегімен тәжірибелік жолмен физикалық шаманың мәнін анықтау процесі. Көп жағдайда өлшеу процесі кезінде өлшеніп жатқан шаманы 1-ге тең сан мәні берілген физикалық шамамен салыстыру жүзеге асады. Оны физикалық шаманың бірлігі немесе өлшем бірлігі деп атайды. Өлшеу нәтижесі - шаманың өлшеу арқылы, мысалы шаманы өлшем бірлігімен салыстыру арқылы, алынған сан мәні.

Өлшеніп жатқан шаманың сан мәнін алу тәсілі бойынша барлық техникалық өлшеулерді тура және жанама өлшеулер деп бөледі. Зертханалық және ғылыми зерттеулер кезінде жалпы және бірлескен өлшеулер де орын алады. Тура өлшеулер деп шаманың ізделіп жатқан мәні тікелей тәжирибеден алынатын өлшеулерді атайды. Мысалы, температураны - термометрмен, қысымды манометрмен өлшеу. Жанама өлшеулер кезінде өлшеніп жатқан шаманың сан мәнін сол шамамен белгілі тәуелділіктермен байланысқан шамаларды тура өлшеу негізінде алады. Жанама өлшеулердің мысалы ретінде масса мен көлемді өлшеу арқылы дене тығыздығын өлшеуді, кедергісін, ұзындығын, көлденең қимасының ауданын өлшеу арқылы өткізгіштің меншікті кедергісін анықтауды келтіруге болады.

2 Жылутехникалық өлшеулердің классификациясы

Жылутехникалық өлшеулерге жататын техникалық өлшеулер:

- температураны өлшеу;

- қысымды, немесе қысым құламасын өлшеу;

- сұйықтың деңгейін өлшеу;

- сұйықтың, газдың және будың шығынын өлшеу; -

газдардың құрамын өлшеу;

- су мен будың сапасын бақылау т. с. с.

Өлшеу принципі өлшеу негізіне алынған физикалық құбылыстар арқылы анықталады. Мысалы, температураны өлшеу - заттың ұлғаю құбылысына, вакуумды өлшеу теңестіруші сұйықтың деңгейінің көтерілуі құбылысына негізделеді. Өлшеу принципін жүзеге асыру үшін әртүрлі техникалық құралдар қолданылады. Өлшеу құралы дегеніміз өлшеулер үшін қолданылатын, қалыпты метрологиялық қасиеттері бар техникалық құралдар. Өлшеу принципі мен өлшеу құралдарын анықтайтын ережелер жиынтығын өлшеу әдісі деп атайды. Техникалық өлшеулерде кеңінен қолданылатын әдістер: тікелей бағалау әдісі, дифференциал және нолдік әдіс. Тікелей бағалау әдісі бойынша өлшеніп жатқан шаманың мәні тура әсер ететін өлшеу аспабының санақ қондырғысының көрсетуі боынша алынады. Мысалы, серіппелі манометр көмегімен қысымды, амперметрдің көмегімен ток күшін өлшеу кезінде осы әдіс қолданылады. Дифференциал әдісті қолдану кезінде өлшеу аспабына өлшеніп жатқан шама мен базалық (мәні белгілі) шамалардың айырмасы әсер етеді. Мысалы, газ қоспасының құрамын жылуөткізгіштігі бойынша өлшеу ауаның жылуөткізгіштігімен салыстыру арқылы жүргізіледі. Бұл әдіс жеткілікті дәлдікпен өлшеу мүмкіндігін береді. Тек қана өлшеніп жатқан шаманың мәніне өте жақын болатын базалық шаманың мәнін жоғары дәлдікпен білу қажет. Нөлдік әдісте өлшеніп жатқан шаманы мәні алдын ала белгілі шамамен салыстырады, олардың арасындағы айырманы белгілі мәнді өзгерте отырып, нөлге дейін жеткізеді. Осы әдісте қолданылатын өлшеу аспабы екі шаманың өзара тең екенін немесе олардың айырмасы нөлге тең екенін көрсету үшін қызмет етеді. Бұл әдістің мысалы ретінде термо-ЭҚК-ні өлшеудің компенсациялық әдісін, теңестірілген көпірлік сұлба бойынша 7 кедергіні өлшеуді қарастыруға болады. Нөлдік әдістің дәлдігі өлшеніп жатқан шамамен теңестірілетін белгілі шаманың берілу дәлдігімен қамтамасыз етіледі.

3. Өлшеу құралдары туралы жалпы мәліметтер

Өлшеу құралдарын қолданудың түрлері бойынша төмендегідей бөледі:

1. Шама дегеніміз қабылданған өлшем бірліктерімен берілген физикалық шаманың белгілі бір мөлшерін қайта өндіру үшін қолданылатын өлшеу құралы. Мысалы: кіртас - массаның шамасы. Өлшеулік резистор - электр кедергісінің шамасы. Қалыпты элемент - ЭҚК-ң шамасы. Шама өлшеніп жатқан физикалық шаманы салыстырып, оның мәнін алу үшін қолданады.

2. Өлшеу аспабы - өлшеу информациясының сигналын көзге тікелей көрінетін түрге айналдыратын өлшеу құралы. Көрсетулердің сипаты бойынша көрсететін және тіркейтін аспаптар болып бөлінеді. Көрсетулерді жазуы бойынша - аналогтық және сандық болып бөлінеді. Аналогтық аспаптарда информация өлшеніп жатқан шаманың үздіксіз функциясы түрінде көрсетіледі (диаграммалар, қисықтар) . Сандық аспаптарда информация сан түріндегі дискретті сигналдар ретінде көрсетіледі.

3. Өлшеу түрлендіргіші - өлшеу информациясының сигналын өңдеуге, сақтауға, одан әрі түрлендіруге немесе бір-біріне өткізуге ыңғайлы, бірақ көзге көрінбейтін түрде, өндіретін өлшеу құралы.

4. Өлшеу жүйелері - автоматты көпканалды өлшеулері мен бақылауы бар, сонымен қатар берілген алгоритммен информацияны өңдей алатын өлшеу құралы.

5. Өлшеу қондырғылары - өлшеу аспаптары мен өлшеу түрлендіргіштерінен тұратын күрделі өлшеу құралы.

Қолданылуы және өлшеу процесінде орындайтын функциясы бойынша өлшеу құралдарының үш категориясы бар: жұмыстық және үлгілік өлшеу құралдары мен эталондар. Жұмыстық өлшеу құралдары халық шаруашылығының барлық салаларында тәжірибелік өлшеулер үшін қолданылады. Олар жоғары дәлдікті және техникалық өлшеу құралдары болып бөлінеді. Үлгілік өлшеу құралдары өлшем бірліктер шамасын эталондардан немесе басқа дәл өлшеу құралдарынан жұмыстық өлшеу құралдарына жеткізу үшін қолданылады. Үлгілік өлшеу құралдары жұмыстық өлшеу құралдарын тексеру және градуирлеу үшін қолданылады. Эталондар өте жоғары дәлдікпен физикалық шамалардың өлшем бірліктерін өндіру және сақтау үшін және олардың шамасын үлгілік өлшеу құралдарынан жұмыстық өлшеу құралдарына жеткізу үшін қолданады. Тексеру сұлбасы дегеніміз өлшем бірліктің шамасын мемлекеттік эталоннан немесе үлгілік өлшеу құралдарынан жұмыстық өлшеу құралдарына жеткізу жүйесін тұжырымдайтын, заңмен қабылданған құжат. Бұл сұлбада шамалардың бір-біріне тәуелділігі, тексеру әдісі, өлшем бірлікті жеткізу дәлдігі көрсетіледі. Тексеру сұлбаларының мазмұны мен құрамы Мемлекеттік стандарттарда келтіріледі. Өлшеу құралдарын тексеру әдістері:

- тексеріліп жатқан өлшеу құралын үлгілік өлшеу құралымен тікелей салыстыру;

- тексеріліп жатқан өлшеу құралын салыстырушы аспап көмегімен ажырату;

- үлгілік шаманың көмегімен алынған мәнді тексеріліп жатқан өлшеу құралымен тікелей өлшеу;

- тексеріліп жатқан шаманың көмегімен алынған мәнді үлгілік өлшеу құралымен өлшеу.

Қорытынды

Өлшемнің көлемі мен қолданысы контекстке және пән саласына байланысты. Жаратылыстану ғылымдары мен техникада өлшеулер объектілердің немесе оқиғалардың номиналды қасиеттеріне қолданылмайды, бұл Халықаралық салмақтар мен өлшемдер бюросы жариялаған халықаралық метрология лексикасының нұсқауларына сәйкес келеді. Дегенмен, статистика, сондай-ақ әлеуметтік және мінез-құлық ғылымдары секілді салаларда өлшемдер номиналды (nominal), реттік (ordinal), интервалды (interval) және арақатынастық (retio) шкалаларды қамтитын бірнеше деңгейге ие болуы мүмкін. Өлшем сауданың, ғылымның, технологияның және көптеген пәндердегі сандық зерттеулердің тіректасы болып табылады. Тарихта, адам өмірінің әртүрлі өрістері үшін көптеген өлшем жүйелері бірліктері түрлі салаларда салыстырма үшін қолданылған. Көбінесе ондай өлшемдік бірліктерге сауда серіктестігі, немесе серіктестер арасындағы келісімдер арқылы қол жеткізген. ХVIII ғ-дан бастап біртұтастыққа қарап дамудың арқасында, адамзат қоғамы қабылданған стандарттарға келісе бастады, нәтижесінде қазіргі заманғы Халықаралық бірліктер жүйесі (SI) пайда болды. Бұл жүйе барлық физикалық өлшемдерді жеті негізгі бірліктен тұратын математикалық комбинацияға дейін азайтады. Өлшеу ғылымы метрология саласында да жүргізілуде. Қарапайым етіп айтқанда, өлшеу әдетте белгісіз шаманы белгілі, немесе стандартты шамамен салыстыру барысында анықтайды. Өлшенетін шама бірнеше рет бақыланады, одан алынған нәтижелер математикалық жолмен өңделеді және ең соңында өлшеудің жүйелік қателіктерін шығарып тастап, шаманың ақырғы мәні алынады. Өлшеу - берілген өлшем бірліктерінде өлшенер шаманың сандық мағынасын табу үшін өлшем құралдарымен орындалатын әрекеттер жиынтығы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.