Эзоп мысалдары мен Крылов мысалдарын салыстыру

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚР ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті

Филология факультеті
Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

Ғылыми жоба
Тақырыбы: Эзоп шығармашылығы.

Орындаған: Қасынхан Дария
Тобы: 1701-20
Қабылдаған: Кажиакбарова Р.

Шымкент - 2023

МАЗМҰНЫ:

Кіріспе
1.Өмірі мен шығармашылығы.
2. Эзоп мысалдары мен Крылов мысалдарын салыстыру.
3. Эзоп және Абай.
4. Эзоптың афоризмдері және тапқырлығы.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Мысал жанрының негізін салған, өз заманының көрінісіндегі адамдарды аллегориялық тәсілмен айқын көрсеткен ғасырлық мұраның авторы - Эзоп . Арада ғасырлық уақыт өтседе әдеби мұрасы өз маңыздылығын жойған емес. Эпикалық жанрдың мысал түрін қалыптастырушы Эзоп болса, жалғастырушылар да аз болған жоқ. Мысалы, орыс әдебиетінен И.А.Крыловты айтсақ, қазақ әдебиетінде мысал үлгісіндегі ең алғашқы шығармалар Дулат Бабатайұлынан кездестірсек, Ыбырай мен Абай бастаған ағартушылық бағыттың классиктерінен де кездестіреміз.
1.Өмірі мен шығармашылығы.
Атақты фабулист, аңызға айналған тұлға, ұлы данышпан. Мұның бәрі біздің дәуірімізге дейінгі 6 ғасырда Ежелгі Грецияда өмір сүрген Эзоп туралы. Ежелгі грек тарихшысы Геродоттың айтуынша, ол туғаннан құл бола отырып, өзінің көптеген ертегілерінде адам жамандықтары туралы айту үшін әдемі емес, бірақ әдемі жан, Өткір тіл және аллегория әдісімен үлкен даналыққа ие болған.
Эзоп-прозада жазылған грек ертегілерінің көпшілігіне жататын грек фабулисті. Оның өмірі туралы нақты ақпарат жоқ. Тарихшылар Эзоп туралы алғашқы жазбаны Геродоттан тапты. Эзоп 7 данышпанның қатарына кірді. "Эзоп романының" кеш римдік нұсқасы жасалды, ол фабулистті Фригиядан келген құл ретінде таныстырды. Авторы-Ксанфтың қызметшісі Самоса. Ол азат етілгеннен кейін Эзоп Самос кеңесшісі болды, кейінірек ол өзінің байлығымен танымал патша Лидия Крезде қызмет етті. Ол Вавилонға да барды, Дельфиде қайтыс болды, онда ол Аполлонның діни қызметкерлерімен жанжалдасып, жартастан лақтырылды.
Эзоп классикалық жануарлар ертегісін жасаушы ретінде танылды. Эзопқа жатқызылған ертегілер ежелгі ауызша халықтық дәстүрмен байланысты, оның іздерін біз архаикалық грек ақындары - Гесиод пен Архилохтан табамыз. Олардың сюжеттері ғасырлар бойы көптеген өзгерістерге ұшырады. Олар бұрын иондық диалектіде құрылды, кейінірек аттикалық фокусты алды. Біздің эрамызға дейінгі 5 ғасырдың ортасына қарай олар Эзоптың ертегілері деп атала бастады. Эзоптың ертегілерінің алғашқы баспагері болды Деметриус Фалерский. Эзоптың ертегілері грек мектебінде алғашқы оқылымды құрады, бұл олардың кейінгі жинақтарға енуіне әкелді. Осылайша олар біздің уақытқа жетті. Біздің эрамызға дейінгі 5 ғасырда Эзоптың ертегілерін әдеби өңдеу басталды, оларға метрика берілді. Алғашқы әрекеттерді, егер ежелгі адамдар сенсе, Сократ жасады. Әрі қарай, Каллимах оларға қолын қойды. Ежелгі Грециядағы Эзоп ертегілерінің дамуының соңғы кезеңі Бабрийдің жұмысы болды. Византияда монах Максим Планудок өзінің басылымын құрастырды, ол барлық кештер үшін негіз болды.[1]
Эзоп ертегілерінің айрықша белгілері-қысқалық, қарапайымдылық, риторикалық әшекейлердің толық болмауы. Мазмұннан туындайтын мораль әрдайым дерлік көрсетілген. Ертегілердің сюжеттері өмірден алынған, олар адамдардың ақыл-ойының көрінісі болды. Олардың этикасы ежелгі қоғамдардағы идеяларды көрсетті. Оқытудың формасы ерекше әзілмен боялған. Жануарлар мен адамдардың өмірінде белгілі бір құбылыстардың болуын түсіндіретін ертегілер ерекше топты құрайды. Эзоптың ертегілерінде махаббат, құрбандық, берілгендік орны болған жоқ; оның шығармаларында күш Заңнан басым болады, ал әлемде қулық пен алдау жеңеді.
Эзоптың ертегілері әлемдік әдебиетке үлкен әсер етті және көптеген еліктегіштерге ие болды. Иамбиялық өлеңдердегі латын тіліне оларды б.з. д. 1 ғасырдың және Б. З. 1 ғасырдың басында аударған. Е. Федр, шамамен б. з. 400 ж. Эзоптың ертегілер жинағын Авиан шығарды. Ресейде таңдалған ертегілердің аудармасы - Алексеева ("арзан кітапхана", басылым. Суворина, Санкт-Петербург, 1888).
Міне, Эзоптың кейбір ертегілері:
Түлкі мен жүзім.
"Аш Түлкі жүзімнен ілулі тұрған жүзім шоғырын байқады және оны алғысы келді, бірақ оны ала алмады. Ол кетіп: "ол әлі піспеген", - дейді. (Күштің жетіспеушілігінен басқа ештеңе істей алмайды, бірақ бұл жағдайды кінәлайды).
Екі кастрюль.
"Өзен өз ағысында екі кастрюльді - сазды және мыс ыдысты алып жүрді. "Менен аулақ болыңыз, жақын жүзбеңіз", - деп сұрайды мыс балшықтан жасалған ыдыс. "Сіз маған аздап тиісесіз, сіз мені бөліктерге бөлесіз, ал мен сізге қол тигізбеймін".
Айта кету керек, Эзоп кезінде ертегі негізінен ауызша түрде болған. Бірақ эзопиялық сөздің күші мен даналығы соншалық, бірнеше ғасырлар бойы ауыздан-ауызға прозадағы ағартушылық әңгімелер жеткізілді. Содан кейін олар жазылды. Осылайша "Эзоп ертегілерінің" алғашқы кітабы пайда болды. Бастапқыда олар мектептегі риторикалық жаттығулар ретінде пайдаланылды, содан кейін көптеген адамдар оқитын танымал әдебиетке айналды. 400-ден астам ертегілерді Эзоп ойлап тапқан.
Фабулистің қарапайым және қысқа әңгімелерінде адамдар, құстар, аңдар, жәндіктер, кейде тіпті құдайлар өмір сүреді. Эзоптың сөзі, ақыл-ойы мен даналығы бүкіл әлемді құра алды, осылайша адамзат өзіне сырттан қарап, өзінің жаман қылықтарын көре алды: өзімшілдік, ақымақтық, айлакерлік, ашкөздік, қызғаныш. Оның әрбір ертегісі-өмірлік эпизод. Біздің алдымызда емен тамырының астындағы шошқа бар, ол оған тамақ береді; қазына іздеп Жүзімдікті қазып жатқан шаруаның ұлдары. Эзопиялық ертегілерді оқи отырып, сіз дана шындықтарды түсінесіз: жамандық жасамаңыз, өйткені сіз өзіңізге шұңқыр қазып жатырсыз, нағыз қазына - бұл жұмыс істеу қабілеті және т.б.
Эзоп адамның құмарлықтарының жойқындығын көрсетті, олардың ішіндегі ең қауіптісі-ашкөздік ("әйел мен тауық", "шыбындар", "түйе мен Зевс", "ет кесегі бар Ит"). Одан кейін өтірік ("Түлкі мен қолтырауын", "алдамшы"), екіжүзділік ("адам мен сатира", "ит пен қоян"), ақымақтық ("Түлкі мен қарға"), жеңілдік ("Түлкі мен иттер"), зұлымдық ("жылқы, бұқа, ит және адам"), алғыссыздық ("бағбан және ит"), әңгімелесу ("Арыстан мен бақа") және т.б.
Сондай-ақ, фабулист күштілермен ("Қарға мен қарға", "Зевс пен Тасбақа", "Зевс пен Аполлон") бәсекелесудің орнына сізде бар нәрсені бағалау керек деп аллегориялық түрде айтты.
Эзоптың ертегілерінің тағы бір тақырыбы-өз қателіктерінен қалай үйренуге болатындығын көрсету және шыдамдылық пен еңбекке үміттену ("Арыстан, есек және Түлкі", "есек пен қасқыр", "маймыл мен балықшылар").
Эзопты ертегінің негізін қалаушы деп бекер айтпаған. Ол аңдар, өсімдіктер, заттар арқылы аллегориялық түрде адамдарға қатысты бір немесе басқа моральдық проблеманы көрсете бастады және ағартушылық қорытынды жасай бастады (мораль). Оның сюжеттері соншалықты қызықты және дана болды, содан кейін оларды әртүрлі ұлттардың шығармашылық адамдары қолдана бастады: Федр, Лафонтейн, и.А. Крылов, г. С. Сковорода, л. и. Глебов.
2.Эзоп мысалдары мен И.А.Крылов мысалдарын салыстыру.
Иван Крылов Эзоптың ізбасары болды, Крыловтың көптеген сюжеттері ежелгі грек жазушысынан алынған,бірақ Эзоп сияқты,Крылов адамдардың,қоғамның жамандықтарын мазақ етіп,оның кейіпкерлеріне-жануарларға,адами қасиеттерге ие болды, әр ертегі ерекше мағынаға ие және адамгершілікті қамтиды.Бірақ Крылов ертегілердің әдеби жанрына енгізілген Эзоптың ежелгі ертегілерінен айырмашылықтардың арқасында ертегілерді жазуда жаңа стиль ашқан әйгілі фабулистке айналды. Крылов ертегілері мен Эзоп ертегілерінің негізгі айырмашылықтары. - Көркем сөйлеу формасы: эзопта прозалық және крыловта поэтикалық; -Кейіпкерлердің сипаттамалары: Эзопта кейіпкерлердің жеке сипаттамалары жоқ,крыловта бай,терең,бейнелі сипаттамалар жоқ; - Жазу тілі: құрғақ,қысқа "Эзоп тілі", түрлі-түсті,шырынды, барлық әдеби жолдарды қолдана отырып-Крылов тілі; -Ертегінің сюжеті: қысқаша,тек Эзоптағы фактілер,бай сюжет,нәзік сипатталған,интонациялар, Крыловтағы кейіпкерлердің кейіпкерлері келтірілген. -Ертегінің адамгершілігі: Эзопта ертегінің дайын адамгершілігі,Крыловта ертегінің адамгершілігі көрсетілген,бірақ автор шындықты табуды ұсынады,ертегілерде ілімдер мен кеңестер бар. -Авторлық қатынас: Эзопта автордың өз кейіпкерлеріне деген көзқарасы жоқ, Крылов кейіпкерлерге деген көзқарасын олардың сипаттамасы,сөйлеуі,жарқын эпитеттері және қанатты метафоралары арқылы жеткізеді. Эзоптың көптеген сюжеттері Крыловты қарызға алып, орыс оқырманы үшін қайта қарады.Ең танымал - "Қарға мен түлкі","Инелік пен құмырсқа","Арыстан мен тышқан", "қасқыр мен Қозы".
3.Эзоп және Абай.
Эзоптың бізге жеткен мысалдарының біршамасы қазақ тіліне де әр жылдары аударылып жатты. Солардың алғашқы аудармашысы Абай екенін анықтап отырмыз. Абай Эзоп мысалдарының сюжетін толық білген. Ол мысал жанрына қалам тартуда, аудармашы ретінде шебер меңгерді.Эзоптың Дуб и Тростник мысалы мазмұнына, түйініне көз жүгіртсек, Абайдың Емен мен шілік аудармасы ойға оралады. Абай аудармасында:
Басы көкке, сирағы жерге енсе де,
Ақырып долданғанда алып ұрды.
Майысқаннан шіліктің несі кетті,
Батыр, мақтан күйлеме, сен де, о ғұрлы,
деп оқырманына ой сілтейді. Абай аудармасы мен Эзоп мысалының үндес екендігі белгілі болды.[9]
Ә.Жиреншиннің әзірлеуімен сөз соңы, түсініктерімен басылған 1961 жылғы ақынның бір томдық шығармалар жинағында: ...шығарманың тексті 1909 жылғы жинақ және Мүрсейіт қолжазбалары (1905, 1907, 1910) бойынша берілді. И.Крыловтың Дуб и Трость деген мысалының аудармасы..., деп түсініктеме берілген. И.Крыловтан аударылған мысал екендігі ақынның кейінгі басылған жинақтарында да аталып көрсетіліп, қайталанып, басылып келеді. 1988 жылы Мәскеуде Детская литература баспасынан шыққан И.Крыловтың мысалдар жинағында берілген Дуб и Трость мысалы Эзоп мысалымен жете үндес. Абай Эзопқа Крылов арқылы келген. Крылов мысалдарын аудару арқылы Эзоп мысалдарының қазақ арасынан кеңінен тарауына зор үлесін қосқан. И.Крылов мысалының мазмұнымен Абай аудармасы сәйкес келетініне көз жеткіземіз.Абай аудармаларының аударылу тарихы туралы біз жанрлық жағынан, хронологиялық тұрғыдан осы уақытқа дейінгі абайтану зерттеулерінен білеміз. М.Әуезов, Қ.Мұхамедханов, Ә.Жиреншин, М.Мырзахметов, Ғ.Есім, Т.Жұртбай зерттеулері мен ғылыми еңбектері әрдайым өзекті. Өз оқырманына ой салатын Крылов өзінің мысалында: пример такой на свете не один дейді. Абай: Ісіндің, кебіндің, Сонда да не пайда? ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.