Жеміс шаруашылығының маңызы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
I.Кіріспе.
II.Негізгі бөлім.
2.1.Жеміс шаруашылығының маңызы;
2.2.Қазақстандағы жеміс шаруашылығы;
2.3.Әлем бойынша жеміс шаруашылығы;
III.Қорытынды.
IV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.
Жеміс шаруаылығы -- өсімдік шаруашылығының маңызды саласы, оның басты міндеті халықты жеміс-жидектермен қамтамасыз ету. Жемістер мен жидектер жақсы дәмдік қасиетке ие, сондай-ақ құрамында адам денсаулығына пайдалы дәрумендер, минералдар, көмірсулар, органикалық қышқылдар, ақуыздар және басқа да заттектер бар. Олардың көпшілігінің, мысалы, қара қарақаттың, бүлдіргеннің, сермененің, итмұрынның, лимонның, өріктің жемістерінің дәрілік қасиеттері бар. Жемістер мен жидектердің балғын түрлері тосап, джем, жеміс сусынын, повидлоны, жеміс қағынан жасайтын тосап, мармелад, ликерлер, шырындар және шараптар жасау үшін қолданылады. Жеміс өсімдіктері саябақтар мен алаңдарда, қала көшелерінде және басқа елді мекендерде, әр түрлі мақсаттағы орман және жол бойындағы қорғаныштық екпелерді құру үшін сәндік дақылдар ретінде отырғызылады. Көптеген жеміс-жидек дақылдары жақсы балды өсімдіктер болып табылады; көптеген ағаштар (алмұрт, грек жаңғағы, өрік және т.б.) құнды майда-шүйде жасайтын ағаш береді. Жаңғақ жемістілерді қоспағанда, барлық дақылдар аз мөлшердегі (1% - ға дейін) ақуыздар мен өте аз (0,1 % көп емес) майларға ие, бірақ көмірсуларға, минералды заттектерге және органикалық қышқылдарға бай. Піскен жемістер мен жидектердегі көмірсулардың негізгі массасын ағзаның жеңіл сіңіретін қанттары - глюкоза, фруктоза және сахароза құрайды. Құрамы бойынша қанттің чемпионы жүзім болып табылады: бұл көрсеткіш бойынша басқа жеміс-жидек өсімдіктерінен екі есеге алда. Калийге ерекше бай шабдалы, өрік, жүзім, қара қарақат және қарлыған болып табылады.

Негізгі бөлім
2.1. Жеміс шаруашылығының маңызы.
1.Тағамдық.Ерте заманнан адам баласы жеміс пен жидектерді пайдаланды.Олардың құрамында жеңіл сіңетін қаныттар,органикалық қышқылдар,витаминдер,белоктар,майла р,минералды тұздар,дубілді,пектинді,көптеген иісті тағы басқалай заттар болады.Жемістер биологиялық активті қосылыстарға бай.
Адамның толық тағамдық рационы тек қана оның калориясымен ғана емес сондай-ақ құрвмы витаминдер мен биологиялық активті заттармен,минеральді тұздармен,органикалық қышқылдармен тағыда басқа организмге қажетті физиологиялық және биологиялық қызыметтерді атқаратын,құрамалармен теңестірулі болу керек.
Медициналық негізделген мөлшер бойынша бір жылда адамға қажет жеміс пен жидектің төменгі шамасы 100 кг-ға тең.Осы мөлшер жеміс шаруашылығының даму барысын жобалағанда анықтаушы көрсеткіш болып табылады.

2.Емдік.Құрамында активті заттары мол жеміс-жидек өнімдерінің емдік қасиеті өте зор.Жеміс өнімдерін аурудың алдын алғанда пайдаланған жөн.
Мына тарап кеткен аурулардың:жүрек пен қан тамырлардың,қан аурулары,асқазан мен ішек,тағы да инфекциялық аурулардың алдын алуға және тиімді емдеу үшін жемістерді үзбей жегенні пайдасы зор.Сонымен қатар организмнің сәулелік зақымды ауруларға төзімділігін күшейтеді.

3.Шикізаттық.(тағам жіне қайта өңдеу өнеркәсібінде).
Зәйтүн жемісінен әлемдегі ең жақсы май зәйтүн майын шығарады. Тамаша майлар сондай-ақ грек жаңғағының, алхорының, өріктің т.б дақылдардың дәнінен алынады. Кайта өңдеу өнеркәсібінде де жемістердің маңызы зор. Олардан әр-түрлі шарап, тосап, компот, джем, желе, мармелад, сироп (жемісшырыны), қақ және таза шырынын өндіреді. Бұл өнімдер тұрғындарды жыл бойына жеміспенен қамтамасыз ету проблемасын шешуді жеңілдетеді. Экологиялық жүйедегі. Үлкен алаптағы өнеркәсіптік жеміс егістіктері, үй маңында отырғызылған саны бірталай жеміс өсімдіктері ауаның дұрысталуына (тазалануына) әсер етеді, желді бәсендетеді, адамға қайырымды эстетикалық әсер береді. Шаруашылық. Көптеген жеміс өсімдіктері-жақсы шырын береді. Жеміс өсімдіктері агромелиоративтік мақсатта, желден қорғау мен эрозияға қарсы егістіктер ретінде пайдаланылады.

4.Сәнділік.Жеміс өсімдіктерінің ішінде небір түрлі-түсті табиғи формалары, ерекше тартымдылығыменен дараланатындары да бар. Бұларды сәнділік өсімдіктер ретінде пайдаланганның үлкен эстетикалық және санитарлық-гигиеналық (тазалық) маңызы бар.
5.Экономикалық.Жеміс өсірумен айналысатын шаруашылықтар әдетте мол пайда табады. Көп жағдайда мұндай шаруашылықтардың экономикалық жағдайын, алған бағытының дұрыстығы мен ұйымдастыру шаралары шешеді. Соңғы кездердегі болжам бойынша өнім мөлшерін көтерудің бірден-бір жолы шаруашылықты мамандандыру, интенсивтендіру және жұмыскерлердің ынталығын көтеру (жекеменділік, т.б).

2.2.Қазақстандағы жеміс шаруашылығы.
Жеміс - жидек өсіру Қазақстанда 20 ғасырдың 30-жылдарынан бастап дами түсті. Әуелі аймақтық тәжірибе стансасы ашылып, кейін ол Қазақ егіншілік ғылыми зерттеу институтының қарамағына берілді де, 1959 жылы Қазақ жеміс және жүзім шаруашылығы ғылыми зерттеу институты құрылды. Ол шығарған он беске жуық жеміс - жидек сорттары еліміздің әр түрлі ау-мақтарында аудандастырылды. Жеміс дақылдары негізінен, биологиялық формалары жағынан мынандай топтарға бөлінеді: ағаштар (грек жаңғағы, алмұрт, қызыл шие, алманың кейбір сорттары), бұталар (қарақат, тұшала т.б.), жартылай бұталар (таңқурай, т.б.), лиандар (актинидия, жүзім, т.б.). Жемісінің құрылысына және биологиялық ерекшеліктеріне қарай шекілдеуікті (алма, алмұрт, беке, т.б.), сүйекті (шие, алхоры, өрік, шабдалы, т.б.), жидекті (қара және қызыл қарақат, таңқурай, бүлдірген, т.б.), жаңғақты (грек жаңғағы, орман жаңғағы, т.б.), шырын жемісті (апельсин, лимон, мандарин, т.б.), субтропиктік (анар, інжір, құрма, т.б.), тропиктік (банан, ананас, т.б.) болып бөлінеді. Қазақстандағы жеміс дақылының 95 пайызын раушан гүлділер тұқымдасы.

Жеміс - құрғақ жеміс, шырынды жұмсақ жеміс деп бөлінеді.
Құрғақ жемістің көп тұқымды, қақырап ашылатыны: бұршақ, бұршақын, т.б. Бір тұқымды, қақырап ашылмайтыны: жаңғақ, жаңғақша, тұқымша, дәнек.
Шырынды жемістің көп тұқымды түрі: жидек, асқабақ, алма, т.б., бір тұқымды түрі: сүйекті жеміс. Жемісқаптың сыртқы қабаты (экзо карпий) жылтыры: шие, алма, балауыздысы: жүзім, алхоры, шомыр, түктісі: шабдалы, жұмсағы: өрік, қыртыстысы: тұшала, қалыңы: лимон, апельсин, қаттысы: жаңғақ.т.б
Жер бетінде алма, алмұрт, анар, шабдалы, өрік, алхорының өсіріліп келе жатқанына 4 мың жылдан асты. Жеміс-жидек шаруашылығына көшет (жеміс дақылдарының көшетін өсіру) және жидек (таңқурай, қарақат, бүлдірген, т.б. жидек дақылдарын өсіру) шаруашылығы; шекілдеуікті, сүйекті, субтропиктік (анар, құрма, інжір, т.б.), жаңғақ, шырын жемісті дақылдарды өсіру жатады.
Жеміс-жидек шаруашылығын дамытуда бақтарды тыңайтқыштармен және пестицидтермен қамтамасыз етудің, өнімді жинау жұмысын механикаландыру деңгейін көтерудің, жемісті өңдеудің, сақтаудың, т.б. маңызы зор. Жеміс дақылдарының кейбір тұқымдары (шекілдеуікті, жаңғақты және цитрусты) ұзақ уақыт бойы жасаң күйінде сақталады, әрі қыстыгүні және ерте көктемде витаминдер, биологилық белсенді заттар аз болған жағдайда, адам организміндегі қажетті витаминдер т.б пайдалы заттар орнын толықтырады.

Қазақстан Республикасында жеміс-жидек дақылдарынан аса сапалы, мол өнімдер алатын экономикалық тиімділігі зор арнайы фермерлер, жеке шаруашылықтар саны жылдан жылға көбейіп келеді. Мысалы, 1991 жылы Республикада осындай шаруашылықтардың саны 0,3 мың га болса, 2001 жыл бір мыңға жетіп отыр. Қазақстанда жеміс-жидек дақылдарының гендік қорын құру мәселелері зерттелді (А.Н. Кацейко, М.П. Левина, А.Д. Виновец, Н.Ю. Нұртазина, М.Т. Нұртазин, т.б.). Орта Азиядағы ең ірі жеміс және жидек дақылдарының 3000-нан астам сортының коллекциясы жасалды. Жеміс дақылдарын көбейтудің әдісі мен технологиясы (К.Г. Карычев, И.П. Савеко), таулы және жазық жерлердегі бақтарда жеміс өсірудің қарқынды технологиясы (А.Жанғалиев, И.С. Голованов, Ю.Л. Кудасов, Е.Г. Раузин, А.С. Куцуков), ағаш өсімдіктерін түзуші тіндері арқылы өсіру (С.Г. Долгих, Н.П. Клоконос), жидек дақылдарын өсіру технологиясы (С.Н. Олейченко) жасалды. Топырақ құнарлығын сақтау жәнебақ агроценозын құру (Г.П. Адрианова, Е.М. Коваленко), өсімдіктерді аурулардан, зиянкестерден және арамшөптерден қорғау (М.М. Исин, Г.Н. Қайырова), егістіктерді суару (В.Х. Арст, А.И. Бондарцев), ауқымды процестерді механикаландыру (Ж.Мағажанов) мәселелері зерттелді.

Қазақ жеміс және жүзім шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты шығарған 15-ке жуық жеміс-жидек сорттары Қазақстанның әр түрлі аумақтарында аудандастырылған. Қазіргі Қазақстандағы жеміс шаруашылығының дамуы алдағы кездегі жеміс шаруашылығының дамуымен салыстырғанда әлдеқайда дамып келеді. Қазақстан Республикасында жеміс жидек дақылдарынан аса сапалы, мол өнімдер алатын экономикалық тиімділігі зор арнайы фермерлер, жеке шаруашылықтар саны жылдан жылға көбейіп келеді. Олар негізінен еліміздің халқын жеміс - жидек тағамдарымен толық болмаса да жеткілікті мөлшерде қамтамасыз ету. Мысалы, 1991 жылы Республикада шарушылықтардың саны 0,3 мың га болса, 2001 жылы бір мыңға жетіп отыр. Бірақ, соңғы жылдары жеміс шаруашылығының жалпы көлемі мен өндірілетін өнім мөлшері күрт төмендеп кетті.
Отан соғысы мен одан кейінгі кездері және 1950-51-ші, 1954-55-ші жылдардағы катан қыстың салдарынан жеміс шаруашылығы үлкен зардап шегеді.
Елуінші жылдардын аягында жеміс шаруашылығының дамуында жана кезең басталады. 1965-жылы жеміс-жидек дақылдарының көлемі 79,3 мың гектарга жетеді, ал 1970 жылы ол 108,3 мың гектар болды, бұдан соң ескі, жемісі кем бауларды шауып тастаудан жеміс дақылдарының көлемі кеми бастайды. Осы жылдары жеміс пен жидектің жалпы өнімі, 1950 жылғы 13,5 мын тоннадан 1981-1985 жылдардағы орташа жылдық өнім 214 мың тоннаға дейін өсті. Х1-бесжылдықта (1980-1985ж ) республикада жеміс пен жидектің орташа жылдық өнімі 232,2 мың тоннаға жетті.
Қазіргі таңда республика тұрғындары үшін бір жылда медициналық мөлшер бойынша 1200 мың тонна жеміс кажет екен. Ең өнімі мол болған 1986 жылы республикада ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.