Әскери педагогика құрылымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 52 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе____________________________ ______________________2
I тарау Педагогика ұғымы туралы түсінік_____________________3-7
Әскери педагогика. ___________________________________ _8-17
Әскери педагогиканың тарихы және Қазақстандағы дамуы___18-22
Әскери педагогика құрылымы___________________________ 23-32
2 тарау Әскери педагогиканың негізгі міндеттері______________33-36
2.1 Әскери педагогикалық процестің жалпы сипаттамасы_______37-39
2.2 Әскери педагогикалық процестің ерекшеліктері____________40-42
2.3 Әскери психология мен педагогика_______________________43 -58
Қорытынды__________________________ _____________________59-60
Пайдаланған әдебиеттер тізімі_____________________________ __61-62
Қосымша

Кіріспе
Өткенде де, қазіргі күнде де педагогика жөніндегі ғалымдар пікірі үш бағытта өрбіген. Бірінші топ ғылым өкілдерінің ойынша педагогика адамзат білімдерінің пəнаралық аймағын құрайды. Осыдан мұндай көзқарас педагогиканың дербес теориялық ғылым екендігін, яғни педагогикалық құбылыстардың идеялық түйіні боларын тіпті де мойындамайды. Бұл жағдайда педагогикалық нысан ретінде əртүрлі күрделі болмыс объекттері (космос, мəдениет, саясат жəне т. б.) қабылданары сөзсіз. Соның ішінде жалпы әскери педагогикалық тәжірибе казіргі кезеңде нұсқамаларда, нақыл сөздерде, жарғыларда, бұйрықтарда және тағы басқа жазба құжаттарда өзінің әсерін тауып отыр. Мемлекеттің тарихи даму жағдайы, сол және басқа мемлекеттің армиясының қалыптасу мәселелері, жеке құрамының ұлттық ерекшеліктері және тағы басқа әскери педагогиканың мазмұнына және оның даму барысына әсерін тигізді. Офицердің әскери-педагогикалық білімді игеруі үшін және оқу-тәрбиелік қызметті жүзеге асыруда маңызды әдістемелік және машықтандыру мәні әскери-педагогикалық үрдісті жүйе ретінде жүзеге асыруды қарастырады. Әскери-педагогикалық үрдіс -- басшылардың, штабтардың, тәрбие құрылымының мамандарының, қоғамдық ұйымдардың белгіленген нұсқау бойынша жауынгерлер мен әскери ұжымдарды дайындау үшін оқу-тәрбие қызметінің мақсатқа бағытталған ұйымдасқан жүйесі болып табылады.

I тарау
Педагогика ұғымы туралы түсінік
Педагогика ғылым ретінде нені білдіреді? Бүгінгі күнге дейін оның анықтамаларының алуан түрлілігі ұсынылған. Алайда мыналарды ең қысқа және сыйымды деп санауға болады: педагогика - бұл білім туралы ғылым. Кез-келген ғылымның өзіндік объектісі мен пәні болады. Педагогика, әрине, одан тыс қалмайды. Сонымен, педагогика пәні - оқу барысында пайда болатын оқушының жеке басының қалыптасуы және оның дамуы. Педагогиканың объектісі - оқушыларға білім беру процесі. Сонымен бірге, өмірлік тәжірибені аға буыннан жасқа беру ретінде анықталады.Педагогиканың объектісі - оқушы деген қате пікір бар, өйткені тәрбиешінің оқу қызметі оған бағытталған. Бұл олай емес. Білімді игеру барысында жеке тұлғаның өзі өзгермейді, өзгерістер нәзік материя деңгейінде - адамның жеке басы деңгейінде болады. Сондықтан, психологтың қызметі көбінесе педагогикамен байланысты, және әрбір жақсы мұғалім, шын мәнінде, жүрегінде кішкентай психолог. Бірінші топ ғылым өкілдерінің ойынша педагогика адамзат білімдерінің пəнаралық аймағын құрайды. Осыдан мұндай көзқарас педагогиканың дербес теориялық ғылым екендігін, яғни педагогикалық құбылыстардың идеялық түйіні боларын тіпті де мойындамайды. Бұл жағдайда педагогикалық нысан ретінде əртүрлі күрделі болмыс объекттері (космос, мəдениет, саясат жəне т. б.) қабылданары сөзсіз. Тағы бір ғалымдар тобы педагогиканың басқа ғылым салаларынан (психология, жаратылыстану, əлеуметтану жəне т. б.) алынған білімдерді жанама түрде пайдаланып, оқу жəне тəрбие аймағында туындайтын мəселелерді шешуге икемдестірілген қолданбалы пəн рөлін таңдады. Бұлай болғанда педагогикалық практиканың іске асуы мен өзгерістеріне тұғырлы тірек болар тұтастай теориялық негіз қалыптасуы мүмкін емес. Мұндай педагогика мазмұны педагогикалық құбылыстардың жеке тақырыптары жөніндегі кездейсоқ, жүйеленбеген, байланыссыз деректер жиынтығы күйінде көрінері екінің біріне аян. Педагогика бұл-адамзат ғылымының ең ежелгі және қоғам дамуының ажырамас саласы болып табылады. Педагогика барлық ғылымдар сияқты философия ғылымы аясында қарастырылды. Ежелгі грек философтарды Гераклит, Демокрит,Фальс, Сократ, Аристотель, Платон, т.б.ғылымдарының педагогикаға қосқан үлесі зор. Педагогика деген ұғым көне грек елдерінде б.э.б. 2,5 жылда пайда болған дейді. Педагогика - бала жайындағы ғылым, олай болса ол ұрпақ тәрбиесі жайындағы ілім. Адам баласының ұрпағы үнемі жаңарып, өзгеріп отырғандықтан, педагогика ілімі де үнемі өзгеріп отырады. Қазіргі кезде тәрбиенің ықпал жасау аясы кеңейе тусуде. Сондықтан "педагогика - бала тәрбиесі жайындағы ғылым", -деп шек қоюға болмайды. Педагогиканың ғылыми таным саласы - тәрбие. Педагогика қоғамдық өмірдегі тәрбиенің мәні мен рөлін анықтайды. Педагогика - жалпы адам тәрбиесі жайындағы ғылым . Ал тәрбие - жастарды әлеуметтік өмірге және еңбекке даярлап, оларға қоғамдық тарихи тәжірибені үйрету процесі. Педагогика пәнін (зерттейтін) толық түсіну үшін ең алдымен негізгі педагогикалық ұғымдарды қарастырайық.Әрбір ғылымның өзіне тен зерттейтін саласы және ғылыми ұғымдары бар. Мысалы, философиядағы ұғымдарға "болмыс", "материя", "қозғалыс"; саяси экономияда- "қоғамның өндіргіш күштері мен өндірістік қатынастары", ал педагогикада - "тәрбие", "білім беру", "оқыту"жатады. Педагогикалық ұғымдардық бірі - тәрбие.Тәрбие дегеніміз - адамдарды қоғамдық өмірге және өнімді еңбекке дайындау мақсатын көздеп, жаңа ұрпаққа қоғамдық-тарихи тежірибені беру процесі. Тәрбие ұғымы кең мағынада әлеуметтік қоғамдағы құбылыс ретінде барлық тәрбие салаларын, атап айтсақ: отбасы, мектепке дегіінга мекеме, оқу тәрбие орындары, еңбек ұжымы, ақпарат құралдары, баспа орындарын қамтиды. Біздің мемлекетте бұл салалар қоғамдық, мемлекеттік мақсатқа қызмет етеді.Кең мағынада деген ұғымда бүкіл сыртқы әсерлердің, адамды қоршап тұрған, табиғи және әлеуметтік ортаның, тәрбиешілердің мақсатты іс-әрекеттерінің ықпалымен адамды қалыптастыру. Педагогика мұғалімдерді белгілі жас тобындағы балаларды тəрбиелеу ерекшеліктері жөніндегі кəсіби білімдермен қаруландырып, əрқилы жағдайлардағы оқу-тəрбие процесін болжастыруға, жобалауға жəне іске асыруға, оның тиімділігін бағалауға үйретеді. Тəрбие процесін ұдайы жетілдіріп отырып қажет, себебі адамдардың өмір жағдайлары өзгермелі, ақпараттар көлемі ұлғаяды, осыдан мұғалімге қойылатын талаптар жыл сайын күрделеніп баруда. Қоғамның мұндай талаптарына педагогтар өсіп келе жатқан əулетті оқыту, тəрбиелеу жəне оған білім берудің жаңа технологияларын құрастырумен жауап береді.Бұдан бұрынғы мыңдаған жылдардағыдай-ақ баланың өмірлік мектебі оның алғашқы демімен бірге басталады. Осыдан мектеп педагогтары мəңгі проблемалар құрсауында келеді. Баланы адамаралық қатынастар дүниесіне енгізуді олар өзінің ең басты парызы деп біледі. Алайда, осы уақытқа дейін тəрбиелік қызмет мұншама қиын, күрделі жəне жауапкерлі болып көрген емес. Дүние басқаша кейіпте болған, онда бүгінгі балаларға төніп тұрған қауіп-қатерлердің кейбір түрлері тіпті болмаған. Отбасында, мектепке дейінгі балалар мекемелерінде, мектепте болашақ азаматқа қандай негіз қаланса, болашақ өмірі мен бақыты, бүкіл қоғамның берекесі соған тəуелді болып тұр. Көп жылдар бойы ұйымдастырылған тәрбие мен тек балалар қамтылғандықтан, педагогиканы бала тәрбиесі туралы ғылым деп атады. тәрбиені, білім беруді, оқытуды зерттейтін теориялық және қолданбалы ғылымның жиынтығы.
Жас ұрпақтар тәрбиесі туралы ғылым.
Адам тәрбиесі туралы ғылым.
Адам дамуының әрбір жас кезеңіне сәйкес оған білім беру, оқыту, тәрбиелеу, дамыту, өмірге даярлау туралы ғылым.
Педагогика ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы, дамуы қоғамдық өндірісті сақтап, дамыту, өскелең ұрпақты өмірлік іс тәжірибемен қаруландыру, болашақ өмірге нәтижелі даярлау негізіндегі қоғамның әлеуметтік қажеттілігінен туады. Ол қоғамдық қызмет атқарады. Педагогика пәні - ғылым танымдық сала ретінде педагогика пәнінің зерттеу саласы - қоғамның ерекше қызметі - тәрбие.Тұлғаның жеке басының дамуы мен тәрбиесі арасындағы заңды байланыстарды зерттеу, оның негізінде тәрбиелеу қызметінің теориялық және әдістемелік негізін құру.

Әскери педагогика

Сурет № 1. Әскери сабак үлгісі
XIX ғасырдың аяғы - XX ғасырдың басында әскери педагогика өз бетінше ғылым саласы ретінде қалыптаса бастады. М.В.Фрунзенің, М.Н.Тухачевскийдің, И.Э.Якирдің еңбектері, Азаматтық және Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жауынгерлерді оқыту мен тәрбиелеу тәсілдері қазіргі замандағы әскери педагогиканың қалыптасуына негіз болды. Арнайы әлеуметтік құбылыс ретінде армия пайда болған сәттен бастап әскери қызметтің маңызды бөлігі жеке құрамды оқыту мен тәрбиелеу болып отыр. Шын мәнінде осы тәжірибелік әскери педагогика - әскери қимылды жемісті жүргізуге жауынгерлерді жан-жақты дайындаудың міндетті, қажетті қүралы. Алғашқы әскери педагогика командирлер (бастықтар) мен бағыныштыларының арасындағы машықтанушылық қызмет ретінде туындады. Уақыт өте келе ұрпақтан ұрпаққа әңгіме, мақал-мәтел арқылы берілген жауынгерлерді оқыту мен тәрбиелеу туралы білім жинақталды. Әскери қызметті күрделендіру шаралары мемлекетте
білім беру кезеңін дамытуда, тұрақты армия қалыптастыруда қажет, әскери-педагогикалық ой-пікірлер ары қарай дамуға мүмкіндік алады. Бұған сәйкес тәжірибелер нұсқаушылықтан, ұстаздықтан бұйрықтар мен жарғылардан және басқа да жазбаша көздерден көрінеді. Бүған үлкен үлес қосқандар 1 Петр, А.В.Суворов, М.И.Кутузов, Абылай хан, Жәңгір хан, Бауыржан Момышұлы. Әскери педагогика - әскери-педагогикалық үрдістің заңдылықтарын, әскери қызметші мен әскери ұжымды оқыту мен тәрбиелеуді, оларды ұрыстық қимыл мен әскери-кәсіби қызметті жемісті жүргізуге дайындауды зерттейтін педагогика ғылымының бір саласы. Бұл Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдардың жеке құрамына білім беру, оқыту және тәрбиелеу туралы, бөлімшені (бөлімді) әскери қызмет жағдайында жемісті әрекететуге дайындау туралы ғылым. Әскери педагогиканың ерекшелігі, әскери қызметшілер қызметте немесе ЖОО-да оқудың бірінші күнінен бастап эскери маман ретінде оқып және дайындалып қана қоймай, шынайы оқулық, қызметтік, ұрыстық тапсырмаларды шеше бастайды. Осыған сәйкес әскери-педагогикалық ықпал ету мен өзара біріккен қызмет тікелей тәжірибелік, қызметтік бағытта болады. Сол себепті әрбір әскери қызметші бірден әскери ұжымды қалыптастыруға қосылады, әскери-кәсіби қызметке кіріседі және оқу сапасына, өзінің мінез-құлқына, тәртіпке, тағайындалған міндеттерді шешуде жауапкершілікті (моральдық қана емес, сонымен бірге қүқықтық, заңдық) толықтай өз мойнына алады. Бұнда педагогикалық ықпал ету мен өзара біріккен әрекет субъектісіне 18 жастан асқан, белгілі дәрежеде өзінің көзқарастары, дүниетанымы, жеке тұлғалақ сапалары қалыптасқан ересек адамдар жатады. Әскери педагогиканың педагогиканың көптеген басқа салаларынан айырмашылыаы өмір мен денсаулық үшін тәуекелге баратын күрделі жағдайда әрекет етуге жоғары моральдық-психологиялық қасиеттерді үйрету, дайындау және қабілеттендіру қажет болатын жауапты тапсырмаларды шешумен байланысты, шынайы кәсіби қимылға дайындауда білім беру, оқыту, тәрбиелеу объектісін (субъектісін) тікелей қосу болар еді. Әскери педагогиканың ғылым ретінде қүрылымына әскери педагогика әдіснамасы, әскери педагогика тарихы, оқыту теориясы (әскери дидактиканың), әскери қызметшілерді тәрбиелеу теориясы, жоғары әскери мектеп педагогикасы, ұрыстық дайындықтың жеке әдістемелері мен басқа да көптеген бөлімдер жатады. Әскери педагогиканың мазмұнының қүрамы: әскери-педагогикалық жэне әскери-ғылыми зерттеудің және өмірлік бақылаудан алынған нәтижелердің мәліметтері; әскери педагогиканың тұжырымдамаларында, қағидаларында, заңдылықтарында, категорияларында көрінетін ғылыми толықтырулар; тәжірибелік тексеруді қажет ететін болжамдар; әскери-педагогикалық шынайылықты зерттеу әдістемесі; әскери қызметтің адамгершілік құндылықтар жүйесі. Әскери педагогика басқа ғылымдармен тығыз байланысты. Аталған гуманитарлық және әлеуметтік ғылым ықпал ету мен өзара біріккен әрекеттің субъектісі мен объектісі ретінде адам мен ұжым туралы толық мағлұмат алуға мүмкіндік береді. Адамның биологиялық тіршілік етуі туралы мәліметтерді жаратылыстану ғылымының зерттеуіне береді. Ғылыми-техникалық және әскери-ғылыми білімді тәжірибеде қолдану әскери-педагогикалық үрдіс пен оның элементтерін үлгілеуге мүмкіндік береді. Әскери педагогика нақты категорияларға сүйенеді; олардың негізгілері мыналар: әскери педагогикалық үрдіс - басшылардың, штабтардың, тәрбие қүрылымы мамандарының. қоғамдық үйымдардың белгіленген нұсқау бойынша жауынгерлер мен әскери үжымдарды дайындау үшін оқу-тәрбие қызметінің мақсатқа бағытталған үйымдасқан жүйесі;әскери қызметшіні тәрбиелеу - әскери қызметшінің жеке тұлғасын, оның мінез-қулық ерекшелігің сенімін, көзқарасын, қарым-қатынасын, сапасын дамытуға ықпал етуге мақсатты бағытталған нәтиже мен үрдіс; әскери қызметшіні оқыту - басшылар (командирлер) мен бағыныштылардың оқушылардың бойында білім, білік және дағдыны қалыптастыруға мақсатты бағытталған өзара біріккен әрекет үрдісі; әскери қызметшіні дамыту - әскери қызметшінің кәсіби қызметінің, дене тұрғылық, ақыл-ойлық, психикалық және оның осыған сәйкес қасиеттерінің құрылымдық жетілуінің сандық-сапалық өзгерістері жиынтығының үрдісі; әскери қызметшінің психологиялық дайындыгы - әскери-кәсіби қызметті орындауға әскери қызметшілердің психикалық беріктігі мен дайындығын қалыптастыру;
әскери қызметшіге білім беру - әскери қызметшінің ғылыми білімдер жүйесі мен қоғамдағы өмірі мен қызметтік міндеттерін жемісті орындауға қажетті жеке тұлғаның қасиеттерің әскери-кәсіби дағдыны қалыптастыруды игертудің нәтижесі мен үрдісі. Осы аталғандардан басқа әскери педагогикада офицердің кәсіби педагогикалық мәдениеті, әскери қызметшілердің өзіндік тәрбиесі, өзіндік білім алуы сияқты категориялар қолданылады. Педагогика бұл-адамзат ғылымының ең ежелгі және қоғам дамуының ажырамас саласы болып табылады. Себебі: педагогикалық білім ұғымы ұрпақты білімге дайындау немесе тәрбиелеу мен байланысты адам әрекетінің ерекше аймағына кіреді. Педагогика барлық ғылымдар сияқты философия ғылымы аясында қарастырылды. Ежелгі грек философтарды Гераклит, Демокрит,Фальс, Сократ, Аристотель, Платон, т.б. ғылымдарының педагогикаға қосқан үлесі зор. Педагогика деген ұғым көне грек елдерінде б.э.б. 2,5 жылда пайда болған дейді. Педагогика деген сөз, яғни тәрмин, көне грек тілінен шыққан, ол балаларды ертіп жүру, баланы жетектеп мектепке апаруы деген сөз. Анығырақ айтатын болсақ, "Педагогика" термині гректің екі сөзінен: "пайс" - балалар және "эгейн" - баланы басқару, тәрбиелеу, жетектеу, бағу ұғымдарынан шыққан. Адам өмір бойы тәрбиеленеді және қайта тәрбиеленеді. Педагогика - бала жайындағы ғылым, олай болса ол ұрпақ тәрбиесі жайындағы ілім. Адам баласының ұрпағы үнемі жаңарып, өзгеріп отырғандықтан, педагогика ілімі де үнемі өзгеріп отырады. Қазіргі кезде тәрбиенің ықпал жасау аясы кеңейе тусуде. Сондықтан "педагогика - бала тәрбиесі жайындағы ғылым", -деп шек қоюға болмайды. Педагогиканың ғылыми таным саласы - тәрбие. Педагогика қоғамдық өмірдегі тәрбиенің мәні мен рөлін анықтайды. Педагогика - жалпы адам тәрбиесі жайындағы ғылым . Ал тәрбие - жастарды әлеуметтік өмірге және еңбекке даярлап, оларға қоғамдық тарихи тәжірибені үйрету процесі. Педагогика пәнін (зерттейтін) толық түсіну үшін ең алдымен негізгі педагогикалық ұғымдарды қарастырайық. 1917 жылы Қазан төңкерісінен кейін Ресейде әлеуметтік-саяси жүйе өзгерді, басқа әскери-педагогикалық тұжырымдама, әскери қызметшілерді оқыту мен тәрбиелеудің мәселелерін басқаша жүргізу қажеттілігі пайда болды. Қорытындысында, отандық әскери-педагогикалық ой-пікірлер жетістігіне бағытталған кеңестік әскери педагогика құрылды. Кеңестік әскери педагогика Ресейлік әскери-педагогикалық теория мен практиканың тәжірибесінің негізінде әскери қызметшілерді оқыту мен тәрбиелеудің шынайы бағыттары мен көзқарасын қалыптастырған күрделі және қайшылықты жолдардан өтті. Қызыл Армияның жұмысшы-шаруа және Қызыл Флоттың жұмысшы шаруасының қалыптасуы үрдісінде К.Маркстың, Ф.Энгельстің, В.И.Лениннің таптық көзқарастары мен жалпы халықтық жетекші рөл туралы теоретикалық-әдістемелік құрылымдарына негізделген жаңа әскери педагогика қалыптаса бастады. Әскери-педагогикалық үрдісте ең бірінші социалистік мемлекеттің қорғаушыларының әлеуметтік маңызды қасиеттерін, жауынгерлер мен офицерлердің коммунистік санасын қалыптастыруға бағытталған әскери қызметшілерді саяси тәрбиелеу ерекше орынды иелене бастады. Тәрбиенің жетекші әдісі ретінде сендіру әдісі қолданылды, сондай-ақ үлгі ету, мадақтау, мәжбүрлеу және т. б. әдістер кеңінен қолданылды. Жаңа әскери-педагогикалық жүйе төңкеріс жауларына жек-көрініштілікті қалыптастырды, оған белгілі бір деңгейде саяси оқыту да әсерін тигізді. Бұл үшін 1918 жылы 6 сәуірде әскери комиссарлар институты, ал 1919 жылы 14 қазанда рота саяси жетекшілері институты құрылды. Тәрбиенің жалпы жүйесінде саяси саналылықты, Кеңестік биліктің жауларын мұқият іздеу және тәртіптілікті қалыптастыруға баса көңіл бөлінді. 1918 жылы сәуірде алғашқы кеңестік әскери жарғының мәтіні бекітілді, 1919 жылы әскери жарғы енгізілді. Әрбір әскери қызметшіге бір бөлімі толықтай Суворовтық Жеңу ғылымына арналған, өз кезегінде әскери-саяси оқулық болып табылатын, арнайы Қызыл армияшының қызметтік кітапшасы таратылды. Жеке құрамды тәрбиелеуде партиялық және комсомолдық ұйымдар, қызыл армиялықтар (қызыл флоттық) белсенді араласып, жауынгерлердің көңіл-күйін көтеруді қамтамасыз етті, оларды біріктірді; жолдастық және достық рухта, социализмге адалдық, қырағылық және жауды таптық жек көруге тәрбиеледі. Тәрбиемен тығыз байланыста халықтың жалпы әскери оқуың қосымша, резервтік және қимылдағы жауынгерлерді дайындауды қосатын әскери оқыту жүйесі құрылды. Полкта сауатсыздықты (1917 жылы ол 90% еді) жою мақсатында мектептер (1918 жылы олар 500, 1919 жылдың ортасында 3600-ден көп) құрылды, саяси сабақтар жүйесі енгізілді. Қорытындысында 1920 жылы әскери қызметшілердің 80%-ы оқып, жаза алатын болды. Әскери және әскери-педагогикалық мамандар дайындауға аса мән беріліп, әскери-оқу мекемелер жүйесі әскери курстар, училищелер, әскери мектептер мен академияларға айналдырылды. Петроградта, Петергофта, Москвада, Тверьде жаңа әскери-оқу мекемелері (қысқа мерзімді командалық курстар) ашылды. Азамат соғысының майданында қалыптасқан ауыр жағдайға байланысты, курсанттарды 3 айдан 6 айға дейінгі қысқа мерзімде, ал 1919 жылы 2 айдан 4 айға дейін оқытты; жеке жоғары оқу орнында негізінен техникалық бағытта бір жылдан оқытты. 1918 жылы Ресейде әскери-оқу мекемелерінің саны 63-тен асты, олардың ішінде: Бас штаб Академиясы, Артиллериялық, Әскери-инженерлік, Әскери-медициналық, Әскери-шаруашылық академиясы, Мұғалімдік институт (В. И. Ленин атындағы Әскери-саяси академияның негізін салғаң қазіргі Әскери университет) және т.б. бар.Сол уақыттағы әскери-педагогикалық ғылымның негізін қалыптастыруда үлкен рөл атқарған Г.Ф.Гирс, П.И.Изместьев, М.И.Калинин, Н.И.Подвойский, С.С.Каменев, Ф.Э.Дзержинский және т.б. болды. Әскери басшылардың жеке тұлғалық қасиеттері әскерді дайындау жүйесін қалыптастыруға әсер етпей қойған жоқ. Ол бір жағынан зорлаудан бас тартуға, жауынгерлердің енжарлығынаң солдаттың тұлғасын көтеруге ұмтылуынан; екінші жағынан құрылымның қатаңдығы, қаталдықтың ақталмауы мен теорияны бағаламауда байқалды.Әскерде қызыл армияшыларды жал пы тактика, ұрыстық дайындық, қарудың материалдық бөлігін оқу, топография, саптық және денелік дайындық негіздері бойынша саяси сауаттылыққа оқытты. Бұнда оқытудың формалары мен әдістері ретінде әңгіме, түсіндіру, талқылау, сұхбат, тәжірибе жүзіндё көрсету, жаттығу, дайындалу, өзіндікжұмыс, тактика-саптық сабақтар, ұрыстық атыспен тактикалық үйрету қолданылды. Қызыл армияшыларды оқыту жүйесінде жетекші құрал ретінде әрекет басты орынға шықты. Азамат соғысы жылдарында бұрынғы армиялық тәжірибе белсенді оқытылды, төңкеріске дейінгі жетекші мамандар Қызыл Армия қатарына тартылды. Сонымен, 1918 жылы қызметке Н.М.Александер, Г.Ф.Гирс, П.М.Изместьев кірісті. Олар оқыту қағидаларын негіздеуге белсенді қатысты: соғысқа не қажет, соған оқыту, көрнекілік, белгіліден белгісізге өту және т. б. жайттарды қарастырды. Ары қарай оқыту қағидаларын жасауда әскери теоретиктер А.И.Верховский, А.И.Сычев, М.Н.Тухачевский, М.А.Фрунзе және т. б. үлкен рөл атқарды. Олар өз еңбектерінде тәрбиелік оқытудың партиялық және таптық, ғылыми, саналылық және белсенділік, жүйелілік, бірізділік және кешенділік қағидаларын негіздеді. Офицер құрамының дайындығы теориясын дамытуға мақсатты болжаушылық және оқыту үрдісінің мазмұнын жасау талап етілді. Бүның негізі үшін төңкеріеке дейінгі орыс әскери мектептерінің жинақталған тәжірибесі алынды, оқыту мазмұны, қолданылған пәндер тізімі, Бірінші Дүниежүзілік соғыс жағдайындағы дайындық қорытындысының шынайылығы талданды. Әскери-оқыту мекеме-лерінің Бас басқармасының жұмысшылары Қызыл Армияның курсанттарында дара жауынгер ретінде ұрыстық қимыл жүргізе алу, сосын бөлімше командирінің, взвод командирінің дағдысын қалыптастыру және оларды саяси тәрбиелеу керек деген шешімге келді.Аталған мақсаттарға сәйкес офицерлерді оқытудың мазмұны қалыптастырылды. 1918 жылғы өткізілген Бүкіл Ресейлік I съезде командалық курстың өкілдері бұл кезеңдегі ең басты міндет курсанттарда кең білімді қалыптастыру емес, қысқа мерзімде оларды ұрысқа тәжірибелік дайындау деп ескертті. Бұл кезеңдегі оқыту бағдарламасы курсанттан қысқа мерзімде жақсы дайындалған жауынгерді, бөлімше командирің ал курсты толық аяқтаса -- взвод командирін жасап шығару есебі бойынша құрылды. 1920 жылдан бастап бағдарламаның мазмұнында Азамат соғысының қозғалмалы және орағыту ұрыстық қимылдары тәжірибесі ескеріле бастады. Азамат соғысы мен шетел интервенциясының аяқталуы болашақ офицерлерді дайындаудағы оқытудың теориясы мен тәжірибесінің өзара қатынасының тиімділігі үшін жағымды жағдай тудырды. 1921 жылғы қалыпты әскери мектептерде қысқа мерзімді командалық курстарды 3-5 жылдық оқыту мерзіміне қайта ұйымдастыру бірқатар өзгерістер әкелді: оқыту жоспарларын қайта жасады; курсанттардың білімін бағалау мен ескеру өзгерді; оқыту үрдісі дайындалған оқыту теориясы мен тәжірибесінің сұрауына сәйкестендірілді; болашақ офицерлерді дайындау тәжірибесінде ұрыстық тәжірибе кең қолданыла бастады.1924 жылдан бастап армия мен флот жан-жақты қайта қүрыла бастады: аралас, территориялық-мамандар жинақтауға көшу жүзеге асырыла бастады, бірқатар әскери құрылымдар құрылды, жаңа жарғылар жасалды, біртіндеп біртұтастық енгізілді, әскери-оқыту мекемелерінде кеп сатылы жүйе құрылды.

Әскери педагогиканың тарихы және Қазақстандағы дамуы
Қазіргі кездегі әскери қызметшілерді тәрбиелеу мен оқытуды жетілдірудің негізгі қүралы - әртүрлі тарихи кезеңдегі әскери мамандарды тәрбиелеу мен оқытудың теориясы мен тәжірибесін, әскери-педагогикалық пікірлердің дамуының бай тәжірибесін оқу. Ресейде әскери педагогиканың пайда болуы мен дамуы оның армиясы мен флотының барлық тарихымен тікелей байланысты. Оның құрамдас белігі ретінде эскери педагогиканың тарихы нақты кезеңдерге бөлінеді:
1) ерте заманнан XVII ғасырға дейін;
2) XVII ғ. алғашқы жартысынан XIX ғ. дейін;
3) XIX ғ. екінші жартысынан XX ғ. басына дейін;
4) кеңестік кезеңдегі әскери педагогиканың дамуы (1917-1991 жж.);
5) қазіргі кезеңдегі әскери педагогиканың дамуы (1991 ж. бастап
- қазіргі уақытқа дейін).
XVIII ғасырда әскери-педагогикалық ой-пікірлердің дамуы үшін қолайлы жағдай пайда болды. Бүл үрдістің басталуы орыс армиясында жауынгерлерді оқыту мен тәрбиелеудің түрақты жүйесінің үлгісі болған үлгілеу полкына қойылды.Ресейдің өз бетінділігі мен мемлекеттілігін нығайту, байырғы жерлерін қайтару мен теңізге шығуды қамтамасыз ету мақсатында I Петр түрақты армия мен флот құрды. Оларды жинақтау үшін сол уақыттағы жаңа, алдыңғы қатарлы рекруттық жүйе енгізілді. Батыс Еуропа мемлекеттеріндегі армияның жалдамалылармен салыстырғанда, ол орыс армиясы мен флотын үлттық-бірыңғай солдаттар мен матростар құрамымен қамтамасыз етіп, оларды мақсатты түрде оқыту мен тәрбиелеуге мүмкіндік берді. XIX ғасырдың екінші жартысы әскерді, әсіресе офицерлер құрамын оқытудың теориясы мен тәжірибесінің дамуының маңызды кезеңі болды. Дәл осы кезеңде Ресейде алғашқы әскери педагогика туралы оқу құралы пайда болып, әскери мектептер қалыптасты. КСРО ыдырағаннан кейін 90-жылдардың басында Қазақстанның біртұтас Қарулы Күштерінде, басқа көптеген посткеңестік мемлекеттердегідей егеменді мемлекет ретінде әскери ғылымның дамуының тежелу, тоқырау мәселесі пайда бола бастады. Ол өткір де өзекті мәселе еді. Шынайы себептермен көптеген офицерлердің өз елдеріне оралуына байланысты сол жылдарда жас Қазақстан армиясының офицерлер құрамының корпусы сандық және сапалық деңгейі бойынша, сол кездегі талаптарға сай келмеді. Сол жылдардағы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдардың өте маңызды мәселесі маман тапшылығы болды. Тек қана 1992-1994 жылдар аралығында Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінен ТМД аумағындағы мемлекеттердің Қарулы Күштеріне ауысқандар, сондай-ақ, қызметтен запасқа босатылған офицерлер құрамының қатары бірнеше мыңда-ған әскери қызметшіге жетті.Сондықтан жедел түрде офицерлерді қызметке тағайындау бойынша шешім қабылдауға тура келді, өйткені әскери бөлімдердің жеке құрамы, рота, батальон тіпті полктарға дейін командирсіз қалды. Полктарда жартысы Қазақстаннан кетуге жиналған азғантай офицерлер ғана қалды. Қорғаныс министрлігі қызметінде, қарулы күштер түріндегі дивизион басқармаларында мамандарға қатысты жағдай, яғни оларда офицерлер қүрамының жеткіліксіздігі жан ауыртатындай жағдайда болды. Бүл қүрылымдарда негізінен Ресейден және Украинадан шыққан тәжірибелі офицерлер қызмет атқарды. Олар қысқа уақытта басқа мемлекеттің қарулы күштеріне ауысуға өтініш білдірді. Сол жылдары офицер мамандарды дайындау қүлдырауға жақын болды.Бұл Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің бастапқы даму сатысы кезеңінде басшылық құрамның кәсіби шеберлігі мен әскери педагогиканың дамуына өз кесірін тигізді. Сонымен бірге 90-жылдардың басында елімізде Қазақстан армиясын құру мен дамытудың мәселелері бойынша бірқатар маңызды заңдар қабылданды. 1997 жылы Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаев еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын 2030 жылға дейін жеделдетудің стратегиялық курсына сәйкес Қарулы Күштердің, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдардың оқу-тәрбиелік қызметін түбегейлі қайта құруды жүзеге асыруға міндеттер қойды. Кейінірек, 1999 жылы 9 мамырда Н.Ә.Назарбаев Қорғаныс министрлігінің басшылық қүрамының алдында сөйлеген сөзінде: Біз жаңа армия құрамыз. Ең алдымен мемлекетке, әскери міндетке берілгең терең құзіретті басшылар, генералдар мен офицерлерді қалыптастыруымыз қажет, -- деді. Оқу және тәрбие жұмыстарын қайта құру бойынша, офицерлердің жоғары педагогикалықжәне кәсіби шеберлігін қалыптастыру бойынша міндеттерді шешу ұзақ уақыттық кезеңге есептелген. Отандық әскери педагогикадан әскери тәжірибеге өту қажеттіліктен туды, армиядағы оқу-тәрбиелік жүмыстардың барлық түрін кешенді жасауды, офицерлер, прапорщиктер және сержанттардан бастамалар мен педагогикалық шығармашылық тұрғысында шешуші өзгеріс жасауды талап етті. Сондықтаң әскери педагогиканың іргелі теоретикалық мәселелерін жасаудың қатарына, біздің көзқарасымыз бойынша, озық әскери-педагогикалық тәжірибені зерттеуге, толықтыруға және ендіруге, сондай-ақ, жеке құрамның жоғары деңгейде ұрыстық дайындығың әскери шеберлігің тәртібі мен ұйымдастыру үшін барлық офицерлерге, командирлерге белсенді көмектесетін тәжірибелік ұсыныстар жасауға ерекше назар аудару қажет. Отандық әскери педагогиканың басқа педагогикалық ғылым-дармен зерттеу саласында бірқатар жалпы мәселелері бар. Көбінесе, әскери педагогика әлеуметтік және тәрбие мен оқытудың, қоғамдық құбылыстардың табиғаты мен адамдардың өзара қарым-қатынасы мәселелерін зерттейтін ғылымдар тобымен тығыз байланысты ғылым ретінде түсіндіріледі.Отандық әскери педагогиканың нақты мәселелерінің дамуы үшін үлкен мәнге ие және зерттеулері мен нұсқаулары бар қоғамдық ғылымдар арасында философия, әлеуметтану, этика, эстетика, саясаттану, қоғамдық және әскери психология, тарих, сондай-ақ, бірқатар ғылыми-техникалық және әскери пәндер бар. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери педагогикасы қазіргі уақытта отандық педагогикалық ғылымдар мен кеңестік әскери-педагогикалық мектептердің озық жетістіктерін өзіне жинақтаған жас ғылым. Сонымен бірге, заманауи отандық педагогика әлемдік педагогиканың кезеңі болып табылатың педагогикалықғылымдардың тарихымен тікелей байланысты кеңес педагогикасының озық идеяларының негізінде қалыптасты. Педагогиканың ғылыми таным саласы адамды тәрбиелеу мен оқыту үрдісі болып табылады деп саналады (отандық, кеңестік, әлемдік). Отандық әскери педагогиканың мақсаты -- Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құрылымдарының барлық деңгейдегі командирлері мен офицерлерін біліммен қаруландыру.Сондықтан отандық әскери педагогика біздің көзқарасымыз бойынша жеке құрамды әскери оқыту мен тәрбиелеу үрдісінің мәселелерің ұрыстық шеберліктің қалыптасу заңдылықтарың әскери қызметшілердің рухани және дене тұрғылық күштерінің дамуың олардың моральдық-психологиялық қалпы мен ұрыстық дайындық міндеттерін жемісті орындауға дайындығын зерттеуге тиіс. Бұл аспектіде Отандық әскери педагогиканың алдында біз көріп тұрғандай Қарулы Күштердің әскери қызметі мен әрекетінің барлық үрдісінде тиімділік пен шынайылықты қамтамасыз ететін Қазақстан-ның армиясын қайта құру жағдайында жеке құрамның әскери оқуы, тәрбиесі мен психологиялық дайындығы үрдісіне қатынасы мен берік байланысын терең ашып зерттеу

1.3 Әскери педагогика құрылымы.
Әскери педагогика бұл жауынгерді оқыту мен тәрбиелеу туралы ғылым. Оның мақсаты жауынгерлер мен әскери ұжымдардын кызметтік және жауынгерлік тапсырмалардың табысты орындалуыньң педагогикалық заңдылықтарын және әскери қызметкерлер мен ҚР азаматтарының жан-жақты дамуын зерттейді. Әскери педагогиканың басты қызметі- ержүрек әрі батыл, саяси-моральдік, жауынгерлік-психологиялық және жоғары жауынгерлік шеберлікті меңгерген Отан қорғаушыларды дайындау. Сонымен қатар әскери педагогика барлық теориялық және практикалық мәселелерді зерттейді. Әскери педагогиканьң ерекшелігі оның армиядағы және флоттағы педагогикалық ықпал ету обьектісі ерлік көзқарастары қалыптасқан ересек адамдар болып табылады. Сонымен қатар әр жауынгер өз оқуының сапасы мен тәрбиесіне жеке жауапты. Әскери педагогика әскер жағдайында жеке құрамды әскер ісіне үйретуге, саяси санасын арттыруға, олардың жоғары моральдық-жауынгерлік қасиеттерін дамытып, нығайтуға негізделеді. Әскери педагогика өз міндеттерін орындауда қазіргі Қарулы Күштер мен соғыс міндеттерінен туындайтын әскерлерді оқыту мен торбиелеу жүйесінің бірыңғай принциптерін басшылыққа алады, әскерлердің ұрысқа дайындығын жетілдіреді. Қарулы Күштердін әскери және саяси дайындығы принциптерімен қатар, Әскери педагогика жалпы педагогиканың ғылыми принциптерін ұстанады. Әскери педагогикада жеке бастың мазмұны көбінесе жауаынгердің окытылуы мен тәрбиесінің нәтижесі болып табылады. Әскери педагогиканың құрылымы әдістемелерден, теориядан және тәжірибеге арналған нұсқамалардан тұрады. Оның негізін өмірлік бақылаулар мен зерттеулер нәтижесінде алынған фактілер, сондай-ақ категорияларға бөлінген принциптер заңы, ғылыми концепциялар, гипотезалар, тәжірибелік тексеруден өтуі тиіс ғылыми қорытындылар, әскери педагогикалық болымның әдістемелік зерттеулер, сонымен қатар өнегелік құндылықтар жүйесі (жауынгердің жеке басын құрметтеу, еңбексүйштік, пысықшылдық, ержүректік т.б).Соңғы кезде әскери педагогиканың дәстүрлік құрамы кеңейді, оған әскери педагогикалық құбылыс, интеллектуалдық және дене дайындығының дамытушылық, психологиялық өнер, педагогикалық ойлау және тағы да басқалары кіреді. Әскери педагогикалық теорияда және практикада басқа ғылым салалары белсенді қолданылады, яғни информация, басқару, тіке және қайта байланыс, интенсификация, оптимизация, алгоритмизация және т.б. жатады. Басқа ғылымдар саласы сияқты әскери педагогика да бір орында тұрмай дамыды. Әскери педагогика әртүрлі рангтегі әскери қызмет атқаратындарды әскерге шақыру жасындағылардан бастап, әскери мамандықты игергендер мен офицерлер құрамының тәрбиелің іс-әрекеттерінің тәрбиеләк заңдылықтарын зерттейді. Еңбекпен түзету педагогикасы түрмеде (пенитенциарлық мекемелер) отырған адамдарды қайта тәрбиелеудің теориясы мен практикасын қарастырады. Сауықтыру педагогикасы жалпы мектептегі оқу-тәрбие процесінен қол үзген, ұзақ уақыт емделетін балаларға білім беру мәселесін зерттейді. Салыстырмалы педагогика әрбір елдердегі білім беру мен тәрбие жүйелерінің дамуын зерттейді. Этнопедагогика түрлі ұлттардың халықтық педагогика негізінде бала тәрбиелеу дәстүрлерін зерттейді. Әскери-педагогика лық үрдіс - басшылардың, штабтардың, тәрбие құрылымының мамандарының, қоғамдық уйымдардың белгіленген нұсқау бойынша жауынгерлер мен әскери ұжымдарды дайындау үшін оқу-тәрбие қызметінің мақсатқа бағытталған ұйымдасқан жүйесі. Бейбіт уақыттағы әскери-педагогикалық үрдістің басты міндеті - әскери бөлімдер мен бөлімшелердің жоғары әскери дайындығын, олармен оқу-әскери міндеттерін нәтижелі шешуін қамтамасыз ету. Бүл әлеуметтік үрдістің өзіндік мәні, Отанды қорғау туралы Қазақстан Республикасының Конституциясындағы нұсқауларды,қорғаныс туралы заңдар мен еліміздің қорғаныс қабілетін берік, саналы дәрежеде нығайту мен құптаудың қажеттілігі туралы мемлекеттік билік орындарының басқа да талаптарын жүзеге асыруға шақырады. Әскери-педагогикалық үрдістің мазмұны мен бағыты әскери доктрина, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатымен, әскери қызметтің даму деңгейімен шартталған. Әскери-педагогика лық үрдістің негізгі мақсаты - бейбіт және әскери уақытта Отанды қарумен қорғаудың міндеттерін жемісті атқаруға әскери қызметшілер мен әскери ұжымды жан-жақты дайындауды қамтамасыз ету. Әскери қызметшілерді оқыту мен тәрбиелеу, әрбір әскери қызметші мен әскери ұжымда жоғары әскери, моральдық-психологиялық және дене турғылық қасиеттерін қалыптастыру және бекіту, осының негізінде кез келген жағдайда жеңіске жетуге күшті еріктің рухани беріктігін, әскери шеберлікті тудыруға бағытталған.Көрсетілген мақсат әскери-педагогикалық үрдісті жүйе ретінде құрылымдауды шарттайды: құрылымдық компоненттер жиынтығы, бір-бірімен және бөлімшелердің, бөлімдердің тіршілік әрекетінің басқа да жүйелерінде өзара байланысы (әскери дайындықты қостау жүйесі, басқару және байланысжүйесі, материалдық-техникалық қамтамасыз ету жүйесі). Әскери-педагогикалық үрдістің негізгі қурылымдық компоненттері мынадай:
әскери-педагогикалық үрдістің міндеттері;
мазмундық қурылымы;
уйымдастырушылық қурылымы;
аталған үрдістің субъектілері мен объектілері. Әскери-педагогикал ық үрдістің міндеттері оның мақсатына шартталған және оның жетістігіне бағытталған басты міндеттеріне жататындар:
1) әскери қызметшіні азамат және жауынгер-маман ретінде қалыптастыруға мақсатты түрде бағыттау;
2) әскери қызметшіні кез келген жағдайда тиімді машықпен қамтамасыз ететін қызметтік қасиеттер мен әскери, әлеуметтік, техникалық және кәсіби білімдер жүйесімен қаруландыру;
3) әрбір әскери қызметшінің рухани күштерін, ақыл-ой мен дене тұрғылық сапаларының дамуын мақсатқа бағытталған қамтамасыз ету;
4) ұрыс кезіндегі жағдайда әрекет етуде әскери қызметтің қиыншылықтарын жеңуге жеке құрамда психологиялық дайындықты, эмоциялық-еріктік беріктікті тудыру;
5) бөлімдер мен бөлімшелерде әскери бірлікті жүзеге асыру, әскери үжымда жарғылық тәртіпті қүптау, әскери қызметшілердің бір-біріне деген сенімің өзара кемегің езара кемек қолын созуын, әскери жолдастық пен достықты қалыптастыру. Әскери-педаго гикалық үрдістің мазмүндық қурылымын оның құрамдық бөлімдері: тәрбие; оқыту; даму; психологиялық дайындық; өзін-езі тәрбиелеу; өзіндік даму көрсетеді. Ұйымдастырылған әскери-педагогикалық үрдіс:
:: дайындықтың алуан түрі - ең алдымен оқу сабақтарында жүзеге асатын, урыстық, қоғамдық-мемлекеттік және т. б.;
:: қызметтік-үрыстық, қоғамдық және басқа да қызметтің педагогикалық аспектілері;
:: тәрбиелік, мәдени және спорттық-топтық жүмыстарды қосады.
Әскери-педагогикалық үрдістің міндеттері оның субъектілері мен объектілерінің қызметтерінің езара байланысы мен өзара шартталуын
анықтайды.Әскери педагогикалық үрдістің субъектісіне командирлер, штабтар, тәрбие қүрылымының офицерлері, тәрбие белсенділері, ұрыстық еселтің жетекші мамандары, лрапорщиктер, сержанттар, қоғамдық үйымдар жатады. XX ғ. басында әскери педагогика өз бетінше ғылыми сала болып қалыптаса бастады. Бұл кезеңде жаңа қарудың түрлері пайда бола бастады, қарулы күрестің түрлері мен әдістері өзгерді, мұның бәрі әскерге жана көзқарастарды, тәрбие мен оқытудың жаңа тәсілдерін енгізуді қажет етті. ХХғ 50-60ж.ж. басталған әскери істегі сапалы өзгерістер, әскердің жаңа ұрыс техникасымен және қаруларымен камтамасыздандырылуы, әскери қызметтің сипатының өзгеруі, талаптың өсуі, жеке құрамның әлеуметтік психологиялык ерекшеліктерінің елеулі өзгерісі әскери педагогиканың көптеген жаңа мәселелерін жетілдіру кажеттілігін көрсетті. Бұл өз кезегінде кадр басқармасының назарын әскери педагогикаға аударды, соңдай-ақ бұл мәселелерді шешетін орталықтар құрылды. Педагогиканың пайда болуы қоғамның жас ұрпақты тәрбиелеудің тиімді жолын табу мақсатынан және де өндірісті дамыту талабынан туған. Тәрбие ұрпақ пен ұрпақты байланыстыратын дәнекер болып саналады. Педагогика ғылымы ұзақ тарихи даму жолынан өтті. Алғашқы педагогикалық ой-пікірлер әртедегі шығыс елдерінің (Мысыр, Вавилония, Унді, Қытай) философиялық жүйесінде дамып, кейін біртіндеп өз алдына жеке ғылым болып дами бастады. Ежелгі дуние философиясы әртедегі шығыс елдерінің қорытып жиыстырған білім мұрасын дамытқан еді. Сократ, Платон, Аристотель, Демокрит саясат, тәрбие, мемлекет, жеке адам тәрбиесінің мақсаттары мен мазмұны және әрекшелігі сияқты педагогикалық мәселелерді қарастырады. Феодалдық қоғамда (орта ғасырда) тәрбиеге деген көзқарас мүлдем өзгәрді. Әрте дүние педагогтары ұсынған адамның рухани және дене ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.